Postanowienie z dnia 1997-04-15 sygn. I CKN 26/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CKN 26/97

Postanowienie z dnia 15 kwietnia 1997 r.

1. Organ, do właściwości którego należy prowadzenie ewidencji gruntów i budynków, nie ma legitymacji do zgłoszenia wniosku o sprostowanie oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej.

2. Jeżeli niezgodność powierzchni nieruchomości podanej w księdze wieczystej z danymi z ewidencji gruntów i budynków wynika nie ze zmiany granic nieruchomości, lecz z nowych, dokładniejszych jej pomiarów, wystarczającą podstawą sprostowania oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej są dane z ewidencji gruntów.

Przewodniczący: sędzia SN J. Gudowski.

Sędziowie SN: M. Słoniewski, K. Zawada (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 15 kwietnia 1997 r. na rozprawie sprawy z wniosku Urzędu Rejonowego w G., z udziałem Marka P., o sprostowanie oznaczenia nieruchomości, na skutek kasacji wnioskodawcy od postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Szczecinie z dnia 15 października 1996 r. sygn. akt (...)

postanowił oddalić kasację.

Uzasadnienie:

Urząd Rejonowy, a ściśle Kierownik Urzędu Rejonowego w G., złożył w dniu 8 marca 1995 r. w Sądzie Rejonowym w Świnoujściu wniosek o wpisanie w dziale I księgi wieczystej KW nr (...) sprostowania oznaczenia nieruchomości przez podanie aktualnej jej powierzchni, wynikającej z załączonego do wniosku wykazu zmian gruntowych. Nowe dane zawarte w wykazie zmian gruntowych, według których obecna powierzchnia wchodzących w skład nieruchomości działek 542 i 592 jest mniejsza od dawnej o 21 m2, są według twierdzeń wnioskodawcy rezultatem modernizacji ewidencji gruntów: wprowadzenia do niej wyników nowych, dokładniejszych pomiarów.

Sąd Rejonowy w Świnoujściu, postanowieniem z dnia 8 lipca 1996 r., odmówił wpisu. Uznał, że w świetle znajdującego zastosowanie w sprawie art. 27 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. Nr 19, poz. 147 ze zm.), państwowa jednostka organizacyjna prowadząca ewidencję gruntów i budynków - którą jest rejonowy organ rządowej administracji ogólnej [art. 5 pkt 23 lit. a ustawy z dnia 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji ... (Dz. U. Nr 34, poz. 198) w związku z art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. - Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz. U. Nr 30, poz. 163 ze zm.), tj. kierownik urzędu rejonowego (art. 36 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o terenowych organach rządowej administracji ogólnej (Dz. U. Nr 21, poz. 123)] - nie ma legitymacji do złożenia wniosku o sprostowanie oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej. Jej wniosek mógłby być, zgodnie z tym przepisem, potraktowany jedynie jako zawiadomienie, stanowiące impuls do sprostowania oznaczenia nieruchomości przez sąd z urzędu.

Sąd nie mógł jednak dokonać sprostowania z urzędu, gdyż Kierownik Urzędu Rejonowego w G. nie przedłożył jakichkolwiek dokumentów potwierdzających, łączącą się z nowym oznaczeniem nieruchomości, zmianę treści prawa właściciela. Apelację wnioskodawcy od postanowienia Sądu Rejonowego w Świnoujściu Sąd Wojewódzki w Szczecinie oddalił postanowieniem z dnia 15 października 1996 r. W uzasadnieniu powołał się na postanowienie SN z dnia 18 listopada 1971 r. III CRN 338/71 (OSNCP 1972, z. 6, poz. 110), w którym stwierdzono, że nie może uzasadniać sprostowania wpisów w dziale I księgi wieczystej wyciąg z wykazu zmian gruntowych, jeżeli zmiana taka, naruszająca prawo własności osoby wpisanej w charakterze właściciela nieruchomości, nie wynika z uzasadnionej podstawy prawnej, w szczególności orzeczenia sądowego, decyzji właściwego organu administracji albo umowy.

W kasacji od postanowienia sądu drugiej instancji wnioskodawca zażądał uchylenia lub zmiany tego postanowienia. Zarzucił mu naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 27 ustawy o księgach wieczystych i hipotece w związku z art. 21 Prawa geodezyjnego i kartograficznego i § 99 ust. 4 zarządzenia Ministrów Rolnictwa i Gospodarki Komunalnej z dnia 20 lutego 1969 r. w sprawie ewidencji gruntów (M. P. Nr 11, poz. 98 ze zm.). Podniósł w szczególności, że zmiany w oznaczeniu nieruchomości, o których wpisanie wnosi, nie są następstwem zmiany granic nieruchomości, lecz wynikiem większej dokładności pomiarów niż ta, którą przewidywały przepisy techniczne z lat ubiegłych. W takich zaś razach wystarczającą podstawę wpisu sprostowania są dane z ewidencji gruntu.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

1. Rozpoznawana sprawa jest sprawą o wpis w rozumieniu art. 37 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, tj. podlegającą rozstrzygnięciu w postępowaniu nieprocesowym, do którego znajdują zastosowanie przepisy kodeksu postępowania cywilnego, przy uwzględnieniu zmian wynikających ze wspomnianej ustawy. Choć wymieniony przepis tego wyraźnie nie przewiduje, mogą do tego postępowania znaleźć zastosowanie, oczywiście, także jeszcze inne szczególne regulacje. Według § 99 ust. 4 zarządzenia Ministrów Rolnictwa i Gospodarki Komunalnej z dnia 20 lutego 1969 r. w sprawie ewidencji gruntów - uchylonego z dniem 15 stycznia 1997 r. przez § 65 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia Ministrów Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa oraz Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 17 grudnia 1996 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz. U. Nr 158, poz. 813), nadal jednak mającego zastosowanie z mocy § 61 i 65 ust. 2 tego rozporządzenia do istniejącej ewidencji gruntów - w razie stwierdzenia, że wpisy zawarte w dziale I księgi wieczystej są niezgodne z danymi z ewidencji gruntów, organ, do właściwości którego należy prowadzenie ewidencji, wystąpi z urzędu z wnioskiem o sprostowanie wpisów w księdze wieczystej.

W postanowieniu z dnia 18 listopada 1971 r. III CRN 338/71 (OSNCP 1972, z. 6, poz. 110) Sąd Najwyższy uznał ten przepis - w związku z art. 44 Prawa o księgach wieczystych z 1964 r., przewidującym, że w wypadkach w ustawie przewidzianych wpis nastąpi na podstawie wezwania władzy publicznej - za podstawę legitymacji organu prowadzącego ewidencję gruntów do zgłoszenia wniosku o sprostowanie wpisu zgodnie z danymi zamieszczonymi w wykazie zmian gruntowych. Natomiast według art. 27 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, dotyczącego tej samej kwestii, co uregulowana w § 99 ust. 4 zarządzenia Ministrów Rolnictwa i Gospodarki Komunalnej z dnia 20 lutego 1969 r. w sprawie ewidencji gruntów, organ do właściwości którego należy prowadzenie ewidencji gruntów i budynków, nie ma - jak trafnie przyjął sąd pierwszej instancji - legitymacji do zgłoszenia wniosku o sprostowanie oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej z danymi z ewidencji gruntów i budynków. Z przepisu tego wyraźnie wynika, że legitymacja taka przysługuje tylko właścicielowi nieruchomości i wieczystemu użytkownikowi.

Co się zaś tyczy wspomnianego organu, to w myśl tego przepisu zawiadamia on jedynie sąd o niezgodności danych z ewidencji gruntów i budynków z oznaczeniem nieruchomości w księdze wieczystej. Sąd zaś w reakcji na to zawiadomienie dokonuje - jeżeli są ku temu podstawy - sprostowania oznaczenia nieruchomości z urzędu. Z regulacją zawartą w art. 27 ustawy o księgach wieczystych i hipotece harmonizuje § 51 pkt 3 nowo ustanowionego rozporządzenia Ministrów Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa oraz Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 17 grudnia 1996 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków. Nakłada on na organ prowadzący ewidencję obowiązek zawiadomienia sądu o zmianach w ewidencji dotyczących oznaczenia nieruchomości. Wobec sprzeczności, jaka zachodzi pomiędzy art. 27 ustawy o księgach wieczystych i hipotece a § 99 ust. 4 zarządzenia Ministrów Rolnictwa i Gospodarki Komunalnej z dnia 20 lutego 1969 r. w sprawie ewidencji gruntów, należy przyjąć, że art. 27 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, z chwilą wejścia w życie, tj. z dniem 1 stycznia 1983 r., uchylił dotyczący tej samej materii, przepis zarządzenia.

Legitymacji organu prowadzącego ewidencję gruntów i budynków do złożenia wniosku o sprostowanie oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej zgodnie z danymi z ewidencji gruntów nie da się także wywieść z ogólnej normy art. 510 k.p.c. Organ ten nie jest bowiem podmiotem, którego praw dotyczy wynik postępowania o sprostowanie oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej (por. uchwałę SN z dnia 20 maja 1996 r. III CZP 23/66, OSNC 1996, z. 11, poz. 185). Jego zainteresowanie wynikiem tego postępowania wiąże się wyłącznie z pełnionymi zadaniami publicznoprawnymi. O tym zatem, kto jest legitymowany do złożenia wniosku o sprostowanie oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej, rozstrzyga wyłącznie art. 27 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Wobec przewidzianej w tym przepisie możliwości działania przez sąd z urzędu, wniosek organu prowadzącego ewidencję gruntów i budynków o sprostowanie oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej podlega oddaleniu tylko wtedy, gdy nie ma podstaw do dokonania sprostowania z urzędu.

Natomiast środek odwoławczy organu prowadzącego ewidencję gruntów i budynków od orzeczenia sądu wydanego w postępowaniu o sprostowanie oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej, jako złożony przez podmiot nie mający legitymacji do udziału w tym postępowaniu, powinien być oddalony zawsze. Dotyczy to także apelacji od postanowienia sądu, które oddala wniosek organu chociaż zachodzą podstawy do dokonania sprostowania z urzędu. Oddalenie apelacji w tym wypadku respektuje, z jednej strony, regulację ustawy o księgach wieczystych i hipotece, nie przyznającą organowi prowadzącemu ewidencję gruntów i budynków legitymacji do udziału w postępowaniu o sprostowanie. Z drugiej strony zaś - nie wyklucza możliwości skorygowania postanowienia sądu w toku kontroli instancyjnej. Postanowienie, o którym mowa, oprócz wnioskodawcy - organu prowadzącego ewidencję gruntów i budynków, podlega doręczeniu właścicielowi nieruchomości (ewentualnie) wieczystemu użytkownikowi (art. 50 ustawy o księgach wieczystych i hipotece) - i każdy z nich może je zaskarżyć (art. 518 k.p.c.).

Poza tym organ prowadzący ewidencję gruntów może zwrócić się do prokuratora, by ten je zaskarżył, mając na względzie ochronę praworządności i interesu społecznego (art. 7 i 60 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. oraz art. 511 § 2 k.p.c.). Jak wynika z powyższych uwag, podniesiony w kasacji zarzut naruszenia przez sąd drugiej instancji art. 27 ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz § 99 ust. 4 zarządzenia Ministrów Rolnictwa i Gospodarki Komunalnej z dnia 20 lutego 1969 r. w sprawie ewidencji gruntów jest nieuzasadniony. Ze względu na to, że art. 27 ustawy o księgach wieczystych i hipotece nie przyznaje organowi prowadzącemu ewidencję gruntów i budynków legitymacji do złożenia wniosku o sprostowanie oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej, złożoną przez ten organ apelację należało oddalić (art. 385 k.p.c.). Z podanych przyczyn podlega konsekwentnie oddaleniu także wniesiona przezeń kasacja (393¹² k.p.c.).

2. Niezależnie od wyjaśnień uzasadniających zawarte w sentencji rozstrzygnięcie, zachodzi potrzeba zwrócenia uwagi, że jeżeli niezgodność powierzchni nieruchomości podana w księdze wieczystej z danymi z ewidencji gruntów i budynków wynika nie ze zmiany granic nieruchomości, lecz z nowych, dokładniejszych jej pomiarów, wystarczającą podstawą sprostowania oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej są - i o tyle skarżący ma rację - dane z ewidencji gruntów. Zarówno sąd pierwszej instancji, jak i sąd drugiej instancji, zdają się przyjmować, że ilekroć z ewidencji wynika, iż powierzchnia nieruchomości uległa zmianie, to zmiana ta musi być następstwem wytyczenia nowych granic nieruchomości; obszar, o który nieruchomość się zmniejszyła, musiał więc komuś przypaść, a obszar, o który się powiększyła, musiał więc komuś zostać odjęty. Przy takim założeniu odwołanie się do zapatrywania wyrażonego w postanowieniu SN z dnia 18 listopada 1971 r. III CRN 338/71 (OSNCP 1972, z. 6, poz. 110) mogłoby być uzasadnione. Tak jednak, jak zakładają te sądy, być nie musi.

Kiedy zaś ujawniona w ewidencji zmiana obszaru nieruchomości nie łączy się z wytyczeniem nowych jej granic, lecz jest jedynie wynikiem dokładniejszego jej pomiaru, zgodnie z art. 26 i 27 ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz art. 21 Prawa geodezyjnego i kartograficznego, konieczną, ale i wystarczającą podstawą sprostowania oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej są dane z ewidencji gruntów i budynków. Jeżeli więc Sąd Rejonowy w Świnoujściu otrzymał od Kierownika Urzędu Rejonowego w G. wykaz zmian gruntowych, wskazujący na tego rodzaju zmianę powierzchni nieruchomości wpisanej w księdze wieczystej KW nr (...), powinien na jego podstawie z urzędu dokonać sprostowania oznaczenia nieruchomości w dziale I księgi wieczystej. Należy przypomnieć, że sądy prowadzące księgi wieczyste zostały wyposażone w szerokim zakresie w kompetencje do działania z urzędu po to, aby księgi wieczyste były możliwie aktualne i pełniły dzięki temu należycie swoje funkcje.

OSNC 1997 r., Nr 11, poz. 167