Postanowienie z dnia 1997-04-08 sygn. I CKN 57/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CKN 57/97

Postanowienie z dnia 8 kwietnia 1997 r.

Uczestnik postępowania nie jest uprawniony do wniesienia środka odwoławczego wyłącznie na korzyść innego uczestnika postępowania.

Przewodniczący: sędzia SN K. Kołakowski.

Sędziowie: SN K. Zawada, SA H. Pietrzkowski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 8 kwietnia 1997 r. na rozprawie sprawy z wniosku Jana Ł., z udziałem: Haliny J., Cecylii Ł., Sabiny K., Józefy M., Wiesława Ł., Romana Ł., Włodzimierza Ł., Marii G., Jolanty F., Barbary Ł., Doroty P., Bogumiły K., Mirosława Ł., o dział spadku, na skutek kasacji wnioskodawcy od postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Warszawie z dnia 1 sierpnia 1996 r. sygn. akt (...)

postanowił uchylić zaskarżone postanowienie i odrzucić rewizję.

Z uzasadnienia:

Sąd Rejonowy w Wołominie, postanowieniem z dnia 25 października 1995 r., dokonał działu spadku po Władysławie Ł. - w skład którego wchodzą ruchomości oraz gospodarstwo rolne, obejmujące grunty rolne o pow. 1,72 ha i siedlisko przydomowe - w ten sposób, że przyznał na własność gospodarstwo rolne wnioskodawcy Janowi Ł., a ruchomości uczestnikom postępowania Wiesławowi Ł., i Cecylii Ł., zobowiązując ich do wydania Józefowi Ł. siedliska przydomowego. Tytułem wyrównania spłat sąd zasądził od wnioskodawcy na rzecz Wiesława Ł. i Cecylii Ł., a także pozostałych uczestników postępowania odpowiednie kwoty pieniężne. Rewizję od tego postanowienia w części orzekającej o siedlisku przydomowym wnieśli uczestnicy postępowania Wiesław Ł. oraz Włodzimierz Ł.

Rewizja Wiesława Ł. została prawomocnie odrzucona wskutek nieuiszczenia opłaty sądowej od rewizji. Włodzimierz Ł. w swojej rewizji, powołując się na zasady współżycia społecznego, wnosił o zmianę postanowienia w części zaskarżonej i przyznanie siedliska przydomowego wraz z budynkiem mieszkalnym Wiesławowi Ł. Sąd Wojewódzki po rozpoznaniu tej rewizji, postanowieniem z dnia 1 sierpnia 1996 r., zmienił zaskarżone orzeczenie, w ten sposób, że na podstawie art. 320 k.p.c. odroczył obowiązek wydania przez Wiesława Ł. budynku mieszkalnego znajdującego się na siedlisku do dnia 31 grudnia 2000 r., a w pozostałej części rewizję oddalił. Zdaniem Sądu Wojewódzkiego, przeciwko wydzieleniu siedliska z przedmiotowego gospodarstwa rolnego przemawia jego niewielka powierzchnia (1,72 ha) oraz zasady prawidłowej gospodarki rolnej. Okoliczność, że Wiesław Ł. na skutek pożaru pozbawiony został zabudowań na siedlisku będącym jego własnością, uzasadnia - w ocenie Sądu Wojewódzkiego - tylko odroczenie wydania przez Wiesława Ł. zajmowanego budynku mieszkalnego, który prawidłowo przyznany został wraz z siedliskiem Janowi Ł.

Od tego postanowienia Sądu Wojewódzkiego w części zmieniającej orzeczenie Sądu Rejonowego wniósł kasację wnioskodawca Jan Ł. Zarzucając Sądowi Wojewódzkiemu rażące naruszenie art. 393¹⁹ w zw. z art. 378 § 1 k.p.c. przez rozpoznanie rewizji Włodzimierza Ł., która dotyczy orzeczenia rozstrzygającego o obowiązku Wiesława Ł., a ponadto zarzucając naruszenie art. 488 k.c. przez odroczenie wydania budynku do 2000 r., bez jednoczesnego odroczenia do tego czasu obowiązku spłaty, obciążającego Jana Ł. - wnosił o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Wojewódzkiemu.

Sąd Najwyższy zważył co następuje:

Zarzut kasacyjny sformułowany w ramach podstawy z art. 393¹ pkt 2 k.p.c. w istocie dotyczy pojęcia gravamen. Jak wiadomo, pojęcie to leży u podstaw konstrukcji środków odwoławczych. Oznacza ono, że strona lub uczestnik postępowania nieprocesowego, niezadowoleni i pokrzywdzeni rozstrzygnięciem sądu pierwszej instancji, mogą zwrócić się do sądu odwoławczego o kontrolę tego rozstrzygnięcia. Pokrzywdzenie polega bądź na całkowitym, bądź na częściowym nieuwzględnieniu żądań obrony i uwidacznia się poprzez porównanie twierdzeń strony o przysługujących jej prawach z rozstrzygnięciem o tych prawach zawartym w orzeczeniu. Tak rozumiane pokrzywdzenie określa się słowem gravamen. Na nim opiera się teoria wyjaśniająca przyczynę, a także uprawnienie do zaskarżenia orzeczeń. Znalazła ona zastosowanie w orzecznictwie sądowym (por. orzeczenia SN: z dnia 13 marca 1936 r. C III 1030/35, OSN 1937, z. 1, poz. 11, z dnia 11 sierpnia 1950 r. ŁC 990/50, PiP 1951, z. 2, s. 360, z dnia 1 grudnia 1961 r. 4 CR 212/61, OSNCP 1963, z. 6, poz. 120, z dnia 22 listopada 1968 r. I CR 538/68, OSNCP 1969, z. 11, poz. 204).

Wprawdzie zasada gravaminis w postępowaniu nieprocesowym doznaje pewnych ograniczeń ze względu na rządzącą tym postępowaniem zasadę oficjalności i w zasadzie niepodzielny charakter postanowień rozstrzygających istotę sprawy, to jednak w rozpoznawanej sprawie - zważywszy na treść zaskarżonego postanowienia - ma ona, jako przesłanka zaskarżenia, pełne zastosowanie. W literaturze przyjmuje się, że zaskarżenie orzeczenia sądowego jest uprawnieniem osoby do tego legitymowanej, zależnym od tego, czy ma ona interes prawny, i urzeczywistnionym przez czynność procesową, mającą na celu zastąpienie krzywdzącego orzeczenia innym, mającym stworzyć pożądany przez skarżącego stan prawny (...). Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy stwierdzić trzeba, że postanowienie Sądu Rejonowego, w którym zawarte jest rozstrzygnięcie o siedlisku, nie dotyka praw i obowiązków Włodzimierza Ł. Orzeczenie to w niczym nie krzywdzi tegoż uczestnika postępowania, który w postępowaniu przed tym sądem nie żądał przyznania mu siedliska przydomowego. Żądania takiego nie zgłosił również w rewizji.

Rewizja Włodzimierza Ł. została złożona nie w jego interesie, lecz w interesie Wiesława Ł. Skarżący dał temu wyraz w rewizji, wnosząc "ze względów społecznych o przyznanie budynku mieszkalnego z siedliskiem dla Wiesława Ł.". Ewentualne przyznanie siedliska Wiesławowi Ł. pozostawałoby w sprzeczności właśnie z interesem prawnym Włodzimierza Ł. i mogłoby prowadzić do jego pokrzywdzenia ze względu na słabszą pozycję ekonomiczną Wiesława Ł., a zatem mniejsze z jego strony możliwości spłat gotówkowych na rzecz, między innymi, Włodzimierza Ł. Skoro więc kwestionowane rewizją Włodzimierza Ł. orzeczenie Sądu Rejonowego nie jest dla niego krzywdzące, to uczestnikowi temu nie przysługiwało - zgodnie z zasadą gravaminis - uprawnienie do zaskarżenia tego orzeczenia, zwłaszcza że rewizja Włodzimierza Ł. wniesiona została wyłącznie w interesie Wiesława Ł. Za trafny zatem uznać należało podnoszony w kasacji zarzut naruszenia przez Sąd Wojewódzki przepisów o dopuszczalności rewizji. Rewizja Włodzimierza Ł. jako niedopuszczalna podlegała bowiem odrzuceniu (d. art. 375 k.p.c.).

Stwierdzając to, należało ocenić kasację jako usprawiedliwioną i w konsekwencji uchylić zaskarżone postanowienie Sądu Wojewódzkiego i rewizję odrzucić (art. 393¹³ w zw. z d. art. 375 k.p.c.). W tej sytuacji badanie zasadności zarzutu zgłoszonego w ramach drugiej podstawy kasacyjnej z art. 393¹ pkt 2 k.p.c. uznać należało za bezprzedmiotowe.

Z przytoczonych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji postanowienia.

OSNC 1997 r., Nr 11, poz. 166