Wyrok z dnia 1997-02-12 sygn. II CKN 94/96

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CKN 94/96

Wyrok z dnia 12 lutego 1997 r.

To, że zobowiązanie z tytułu gwarancji ma charakter akcesoryjny w stosunku do umowy sprzedaży, nie oznacza możliwości powrócenia do realizacji uprawnień z niej wynikających po skutecznym odstąpieniu od umowy sprzedaży.

Przewodniczący: sędzia SN K. Kołakowski (sprawozdawca).

Sędziowie: SN E. Skowrońska-Bocian, SA A. Domińczyk.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 12 lutego 1997 r. na rozprawie sprawy z powództwa Stefana M. przeciwko Fabryce Samochodów Osobowych "M. (...)" - Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. - obecnie "D. (...)" FSO-M. (...) - Spółka z o.o. o wydanie pojazdu, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Łodzi z dnia 12 września 1996 r., sygn. akt (...)

oddalił kasację i zasądził od powoda na rzecz "D. (...)" FSO-M. (...) - Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. kwotę 100 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie:

W kasacji od wyroku Sądu Wojewódzkiego, oddalającego rewizję powoda od wyroku oddalającego jego powództwo przeciwko - obecnie - "D. (...) FSO-M. (...)" - Spółka z o.o. w W. o wydanie wolnego od wad samochodu marki Polonez, zarzucono naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, w szczególności art. 577 § 1 k.c. w związku z art. 579 i 560 § 1 k.c. oraz art. 494 k.c. - poprzez przyjęcie niemożności skutecznego dochodzenia uprawnień z gwarancji w sytuacji, gdy kupujący odstąpił od umowy sprzedaży, ale nie doszło do zwrotu wzajemnych świadczeń. Na tej podstawie wniesiono w kasacji o "zmianę" zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa. W uzasadnieniu kasacji podtrzymano pogląd, że gwarancja udzielona przy ważnie zawartej umowie sprzedaży zyskuje swój niezależny byt, skutki prawne zaś odstąpienia od umowy sprzedaży następują dopiero z chwilą zwrotu świadczeń wzajemnych. Nie ma ważnej umowy sprzedaży bez wydania rzeczy i tak samo nie ma skutecznego odstąpienia od umowy bez zwrotu świadczeń wzajemnych. Dokonana więc przez sądy obu instancji wykładnia nie znajduje potwierdzenia w doktrynie i orzecznictwie i ma wręcz antykonsumencki wydźwięk.

Nie znajdując w tej kasacji uzasadnionych podstaw, Sąd Najwyższy oddalił ją na podstawie art. 393¹² k.p.c.

Powód powołał się w uzasadnieniu pozwu, skierowanego początkowo także przeciwko sprzedawcy samochodu, na wystąpienie już przeciwko niemu na drogę sądową i uzyskaniu wyroku "zasądzającego" na rzecz powoda od tego pozwanego "dochodzone kwoty (w tym cenę samochodu i kary umowne wraz z odsetkami)". Do wykonania tego wyroku nie doszło z przyczyn leżących po stronie tego pozwanego. "W oparciu o art. 582 w zw. z art. 561 § 1 k.c." powód nabył jednak prawo do żądania wymiany samochodu, co potwierdzają także "przepisy tzw. jednolitych warunków gwarancyjnych wprowadzonych zarządzeniem MHWiU z dnia 8 grudnia 1986 r. (M.P. z 1987 r. Nr 2, poz. 11)". Powód następnie cofnął pozew ze skutkiem, prawnym przeciwko sprzedawcy samochodu, pozwana Spółka zaś podniosła zarzut sprawy osądzonej prawomocnym orzeczeniem, którym uwzględniono oparte na tych samych okolicznościach żądanie powoda oparte na zasadzie odpowiedzialności z tytułu rękojmi sprzedawcy, w wyniku czego doszło do "rozwiązania umowy sprzedaży". Stanowisko to podtrzymała w odpowiedzi na kasację.

Na rozprawie przed Sądem Najwyższym pełnomocnik powoda powołał się na przedstawienie występującego także w tej sprawie zagadnienia prawnego do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu, który jednak postanowieniem z dnia 17 stycznia 1997 r. (...) odmówił podjęcia uchwały. Zgodnie z twierdzeniami samego powoda, sądy obu instancji przyjęły, że w następstwie skutecznego odstąpienia przez niego od umowy sprzedaży orzeczony został prawomocnie obowiązek zwrotu wzajemnych świadczeń stron i zasądzone "dochodzone" kwoty. Bezpodstawne jest stanowisko powoda, że odstąpienie od umowy wzajemnej nie wywołuje skutku w postaci wygaśnięcia stosunku zobowiązaniowego i nie jest dla stron wiążące w tym znaczeniu, iż powód zachował możliwość rezygnacji z tak dokonanego wyboru swoich żądań. Przeciwnie bowiem - powód uznał, że nie leży w jego interesie korzystanie z uprawnień wynikających z udzielonej gwarancji, gdyż okazało się to - w jego ocenie - nieskuteczne, i dlatego wybrał możliwość odstąpienia od umowy sprzedaży samochodu.

Z tym momentem przestało być aktualne wykonywanie zobowiązania wynikającego dla nabywcy zarówno z samej umowy sprzedaży, jak i z gwarancji udzielonej przez wytwórcę rzeczy sprzedanej (art. 582 k.c.). Prowadzi to do wniosku, że to, iż zobowiązanie z tytułu gwarancji ma charakter akcesoryjny w stosunku do umowy sprzedaży, nie oznacza możliwości powrócenia do realizacji uprawnień z niej wynikających po skutecznym odstąpieniu od umowy sprzedaży. W dotychczasowym stanie prawnym (art. 579 k.c. w brzmieniu obowiązującym przed dniem 28 grudnia 1996 r.) kupujący mógł wykonać uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy dopiero wówczas, gdy zobowiązany z gwarancji we właściwym czasie nie dopełnił swoich obowiązków. Oznaczało to konieczność dokonania przez nabywcę wiążącego wyboru pomiędzy korzystaniem z gwarancji lub rękojmi. Obecna niezależność obu umów - powołana w uzasadnieniu kasacji, jako argument za dopuszczalnością żądania pozwu - podobnie wskazuje na konieczność alternatywnego zdecydowania się przez nabywcę, czy korzystniejsze jest realizowanie uprawnień z gwarancji (włącznie z wymianą rzeczy na wolną od wad), czy też z rękojmi (aż do odstąpienia od umowy).

Oprócz argumentów wynikających pośrednio z treści art. 494 k.c. co do skutków odstąpienia od umowy, wyraźniejsze wskazanie wynika - odpowiednio - z treści art. 395 § 2 k.c. Oświadczenie woli o odstąpieniu od umowy wywołuje skutek wstecz, a więc oznacza powrót do stanu, jaki istniał przed zawarciem - w rozważanym wypadku - umowy sprzedaży. Bezskuteczne więc staje się - nie tylko - powracanie w stosunkach pomiędzy stronami tej umowy do wynikających z niej zobowiązań, ale także do wykorzystania przez nabywcę postanowień dokumentu gwarancyjnego wystawionego przez wytwórcę, a wręczonego mu przez sprzedawcę. Błędny jest pogląd, że skuteczność odstąpienia od umowy (i to zarówno umownego, jak i ustawowego) uwarunkowana jest zwrotem tego, co strony sobie wzajemnie świadczyły. Jest to bowiem jedynie skutek tego, że odpadła podstawa prawna spełnionych świadczeń, a nie warunek bytu samej umowy.

Prowadzi to do wniosku, że wbrew zarzutom kasacji nie miało miejsca naruszenie prawa materialnego.

OSNC 1997 r., Nr 6-7, poz. 85