Wyrok z dnia 2016-06-28 sygn. II SA/Lu 893/15

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Bogusław Wiśniewski, Sędziowie Sędzia WSA Jacek Czaja (sprawozdawca),, Sędzia NSA Witold Falczyński, Protokolant Sekretarz sądowy Agnieszka Wojtas, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 28 czerwca 2016 r. sprawy ze skargi T. W. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z dnia [...] 2015 r. nr [...] w przedmiocie usług opiekuńczych I. oddala skargę; II. przyznaje radcy prawnemu J. B. od Skarbu Państwa –Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie wynagrodzenie z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w wysokości 295,20 zł (dwieście dziewięćdziesiąt pięć złotych dwadzieścia groszy) w tym 55,20 zł (pięćdziesiąt pięć złotych dwadzieścia groszy) tytułem podatku od towarów i usług.

Uzasadnienie

Zaskarżoną decyzją z dnia [...] października 2015 r., znak: [...], Samorządowe Kolegium Odwoławcze, po rozpatrzeniu odwołania T. W. (dalej: skarżąca), utrzymało w mocy decyzję wydaną z upoważnienia Wójta Gminy [...] przez Kierownika Ośrodka Pomocy Społecznej w [...] z dnia [...] sierpnia 2015 r., znak: [...], o odmowie przyznania skarżącej pomocy w formie usług opiekuńczych,

W uzasadnieniu decyzji Kolegium wyjaśniło, że organ pierwszej instancji odmawiając przyznania opisanego świadczenia opisał przebieg postępowania w sprawie i stwierdził, że przedłożone przez skarżącą dokumenty, to jest orzeczenie o stopniu niepełnosprawności oraz zaświadczenie lekarskie, nie zawierają wskazań do świadczenia usług opiekuńczych, a jedynie stwierdzenie, że wskazana jest pomoc osób drugich. Kwestia ustalenia właściwej dla stanu zdrowia pomocy w przedmiocie świadczenia usług opiekuńczych pozostawiona została uznaniu organu pomocy społecznej, który po ustaleniu sytuacji zdrowotnej wnioskodawcy, mając na względzie ustalony w aktach sprawy stan faktyczny podejmuje stosowną decyzję. Z ustaleń organu wynika, że skarżąca prowadzi samodzielne gospodarstwo domowe, przy czym pozostaje ona w separacji sądowej z mężem, zamieszkującym w tym samym lokalu. W toku wywiadu środowiskowego stwierdzono, że skarżąca sprawnie porusza się po mieszkaniu, trudno zauważyć ograniczenia w funkcjonowaniu, kontaktuje się z sąsiadami, w związku z czym brak jest wskazań co do potrzeby korzystania przez nią z usług opiekuńczych. Organ również zaznaczył, że udzielenie wsparcia skarżącej w pracach na przydomowej działce (30 arów) nie mieści się w celach pomocy społecznej.

Utrzymując w mocy tę decyzję organ odwoławczy podzielił w całości stanowisko organu pierwszej instancji. Zdaniem Kolegium, brak jest przesłanek do przychylenia się do wniosku skarżącej, gdyż w chwili obecnej jest ona w stanie samodzielnie zaspokoić swoje codzienne potrzeby. Jeśli zaś zdarzyłoby się, że chwilowo nie byłaby w stanie wykonać jakiejś czynności, to w sporadycznych przypadkach może jej udzielić pomocy mąż. Mąż winien udzielać skarżącej pomocy w paleniu w piecu centralnego ogrzewania również z tego powodu, że ogrzewa on także części lokalu, które zajmuje on sam oraz te, z których korzysta wspólnie z żoną. Kolegium wskazało, że odwołująca odmówiła podpisania tej aktualizacji bez podania przyczyny, co kwalifikuje również sprawę do odmowy przyznania wnioskowanej pomocy z uwagi na art. 107 ust 4a czy art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej.

Ustosunkowując się do zarzutów odwołania organ drugiej instancji stwierdził, że są one niezasadne i nie mogą zostać uwzględnione. Kolegium wskazało, że przepisy pozwalają na otrzymanie pomocy także osobom mającym rodzinę, ale dopiero wówczas, gdy najbliższe osoby nie są w stanie jej świadczyć. Pomoc świadczona w ramach usług opiekuńczych ma zatem charakter uzupełniający, zaś obowiązki opiekuńcze wynikające z więzi rodzinnych mają przed nimi pierwszeństwo. Skarżąca powinna zatem wykazać, że małżonek bądź syn nie są w stanie zaopiekować się nią, czego nie uczyniła.

W skardze do Sądu na powyższą decyzję oraz w piśmie procesowym z dnia [...] czerwca 20016 r. skarżąca zarzuciła organom administracji obu instancji uporczywe działanie od wielu lat na szkodę skarżącej oraz członków jej rodziny. Zdaniem strony, decyzje tych organów zostały wydane z naruszeniem art. 24 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U z 2013 r. poz. 267 ze zm.; dalej: K.p.a.).

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Skarga nie jest zasadna.

Przedmiotem żądania skarżącej było przyznanie usług opiekuńczych. Zastosowanie w niniejszej sprawie mają zatem przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2015 r. poz. 163 ze zm., dalej: u.p.s.).

Wskazać należy, że pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości (art. 2 ust. 1 u.p.s.). Rodzaj, forma i rozmiar świadczeń z pomocy społecznej powinny być odpowiednie do okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy, a potrzeby osób i rodzin korzystających z pomocy powinny zostać uwzględnione, jeżeli odpowiadają celom i mieszczą się w możliwościach pomocy społecznej (art. 3 ust. 3 i 4 u.p.s.). Jedną z form pomocy społecznej jest świadczenie niepieniężne w postaci usług opiekuńczych.

W myśl art. 50 ust. 1 u.p.s., pomoc w formie usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych przysługuje osobie samotnej, która z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymaga pomocy innych osób, a jest jej pozbawiona. Stosownie do treści art. 50 ust. 2 powołanej ustawy, usługi opiekuńcze lub specjalistyczne usługi opiekuńcze mogą być przyznane również osobie, która wymaga pomocy innych osób, a rodzina, a także wspólnie niezamieszkujący małżonek, wstępni, zstępni nie mogą takiej pomocy zapewnić. Usługi opiekuńcze obejmują pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych, opiekę higieniczną, zaleconą przez lekarza pielęgnację oraz, w miarę możliwości, zapewnienie kontaktów z otoczeniem (art. 50 ust. 3 u.p.s.).

Na wstępie podnieść należy, że skarżąca nie spełnia warunków pozwalających, by uznać ją za osobę samotną w rozumieniu u.p.s. Art. 6 pkt 9 u.p.s. definiuje bowiem osobę samotną jako osobę samotnie gospodarującą, niepozostającą w związku małżeńskim oraz nieposiadającą wstępnych ani zstępnych. Wprawdzie skarżąca prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe, jednak pozostaje w związku małżeńskim. Orzeczona sądownie separacja nie powoduje bowiem ustania małżeństwa, jak dzieje się to w przypadku orzeczenia rozwodu. Ponadto, w myśl art. 614 § 3 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2015 r. poz. 2082 ze zm.), jeżeli wymagają tego względy słuszności, małżonkowie pozostający w separacji obowiązani są do wzajemnej pomocy.

Z niewadliwych ustaleń organów administracji wynika także, że skarżąca ma dorosłego syna. Również z tego względu nie można zatem jej uznać za osobę samotną w rozumieniu art. 6 pkt 9 u.p.s.

Z powyższych względów w niniejszej sprawie nie mógł mieć zastosowania ust. 1 art. 50 u.p.s. W tej sytuacji wniosek skarżącej mógł być rozpatrzony jedynie na podstawie art. 50 ust. 2. Przyznanie pomocy w formie usług opiekuńczych na podstawie tego przepisu – w odróżnieniu od przyznawania takiej pomocy osobom samotnym na podstawie ust. 1 powołanego unormowania – pozostawione jest jednak uznaniu organu administracji. Uznanie administracyjne pozwala zaś organowi na wybór rozstrzygnięcia, które uważa za najbardziej właściwe. Wskazać należy, iż kontrola legalności decyzji wydawanych w ramach uznania administracyjnego jest ograniczona i sprowadza się do oceny, czy organ administracji uwzględnił całokształt okoliczności faktycznych, mających znaczenie w sprawie oraz czy w ramach swego uznania nie naruszył on zasady swobodnej oceny dowodów. Kontrola sądu dotyczy więc prawidłowości postępowania organu administracji poprzedzającego wydanie decyzji. W szczególności polega ona na sprawdzeniu, czy wydanie decyzji poprzedzone zostało prawidłowo przeprowadzonym postępowaniem dowodowym oraz wyjaśnieniem stanu faktycznego sprawy, do czego zobowiązane są organy obu instancji na podstawie art. 7, art. 77 § 1, art. 80 i art. 136 K.p.a. (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 8 maja 2002 r., sygn. akt SA/Sz 2548/00, niepubl.).

W ocenie Sądu organy administracji w sposób prawidłowy przeprowadziły postępowanie wyjaśniające i zasadnie uznały, że brak jest podstaw do przyznania skarżącej świadczenia w postaci usług opiekuńczych. Z ustaleń organów administracji wynika wprawdzie, że skarżąca jest osobą niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym. Stwierdzono u niej naruszenie sprawności organizmu powodujące konieczność częściowej pomocy osób drugich w pełnieniu ról społecznych oraz niezdolność do pracy. Z akt sprawy nie wynika jednak, by stan zdrowia skarżącej powodował konieczności zapewnienia jej opieki i pomocy (pielęgnacji) w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, co oznacza, że nie wymaga ona całkowitej opieki w zakresie wskazanym w art. 50 ust. 3 ustawy, to jest w wykonywaniu czynności higieny osobistej, przygotowaniu i podaniu posiłków, czy poruszaniu się w domu i poza nim. Stanowisko powyższe potwierdza treść orzeczenia Wojewódzkiego Zespołu Do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w L. z dnia [...] grudnia 2013 r., zaś nie zaprzecza mu załączone do akt sprawy zaświadczenie lekarskie z dnia [...] lutego 2014 r., które stwierdza, że w przypadku skarżącej jedynie "wskazana" jest pomoc osób drugich. Nadto ostatnio dołączone zaświadczenie lekarskie z dnia [...] sierpnia 2015 r. stwierdza jedynie, że zaświadczenie lekarskie z dnia [...] lutego 2014 r. dotyczy orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, a nie ma w nim informacji o aktualnym stanie zdrowia skarżącej.

Wobec natomiast nieprzedłożenia przez skarżącą w toku postępowania zaświadczenia lekarskiego, z którego wynikałoby, że stan zdrowia skarżącej uległ pogorszeniu i obecnie pomoc osób drugich jest jej niezbędna, brak jest podstaw by kwestionować powyższe wnioski, tym bardziej, że z treści przeprowadzonego w dniu [...] sierpnia 2015 r. wywiadu środowiskowego bezsprzecznie wynika, że skarżąca nie jest osobą obłożnie chorą, a przede wszystkim nie ma problemów z wykonywaniem czynności niezbędnych do samodzielnej egzystencji.

Rację mają ponadto organy wskazując, że w zakresie czynności, w ramach których dla skarżącej wskazana jest pomoc osób drugich, pomocy tej winna ona w pierwszej kolejności oczekiwać od swojego męża oraz dorosłego syna. Jak już wcześniej wskazano, Z. W. – pomimo orzeczonej separacji – nie jest zwolniony z obowiązku wspomagania swej żony. Również syn skarżącej nie jest zwolniony z obowiązku udzielania jej wsparcia (obowiązku alimentacyjnego) jedynie z tego względu, że zamieszkuje w innej miejscowości.

Wskazać przy tym należy, że choć skarżąca nie uzyskała świadczenia pieniężnego w satysfakcjonującej ją wysokości, to nie można uznać, że pozbawiona ona została wsparcia ze strony organu pomocy społecznej. Trzeba przy tym zauważyć, że skarżąca posiada stały dochód w postaci emerytury, objęta jest od lat systematyczną pomocą udzielaną ze środków Ośrodka Pomocy Społecznej w [...]. Sądowi wiadome jest z urzędu, że co potwierdził dodatkowo organ pierwszej instancji w uzasadnieniu swej decyzji, że skarżącej łącznie w latach 2003-2015 została udzielona pomoc w wysokości [...] zł. Skarżąca winna wykorzystywać zatem również własne możliwości w celu zaspokojenia potrzeb bytowych. Podkreślić bowiem należy, że wsparcie ze strony organu pomocy społecznej ma charakter ograniczony i uzależnione jest w dużej mierze od jego możliwości finansowych.

Mając na względzie znaczny rozmiar pomocy udzielonej skarżącej ze środków organu pierwszej instancji, niezrozumiałe są zarzuty skarżącej, która wskazywała, że działania tego organu "zagrażają jej zdrowiu i życiu".

Kolegium trafnie przy tym wskazało, że w sytuacji, gdy skarżąca odmówiła podpisania kwestionariusza przeprowadzonej z nią aktualizacji rodzinnego wywiadu środowiskowego – bez podania przyczyny, to z tego tylko względu organ pierwszej instancji mógł odmówić stronie przyznania pomocy, na podstawie na art. 107 ust 4a bądź art. 11 ust. 2 u.p.s.

Stwierdzić zatem należy, że orzekające w sprawie organy obu instancji przeprowadziły postępowanie zgodnie z podstawowymi zasadami wyrażonymi w art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 K.p.a., a organ odwoławczy zgodnie również z art. 15 i art. 136 K.p.a. Uzasadnienie zaskarżonej decyzji odpowiada zaś wymogom art. 107 § 3 K.p.a. W ocenie Sądu orzeczona przez organy administracji odmowa przyznania skarżącej usług opiekuńczych mieści się w granicach uznania administracyjnego.

Niezasadne są również pozostałe zarzuty skarżącej.

Ustosunkowując się do zarzutu naruszenia przepisu art. 10 K.p.a., wskazać należy, że warunkiem koniecznym uchylenia decyzji z powodu naruszenia przepisów postępowania jest wykazanie, że takie naruszenie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Do strony stawiającej zarzut należy wykazanie związku przyczynowego między naruszeniem przepisów postępowania a wynikiem sprawy. Zarzut naruszenia art. 10 i 81 K.p.a., poprzez niezawiadomienie strony o zebraniu materiału dowodowego i możliwości składania wniosków, może odnieść skutek jedynie wówczas, gdy stawiająca go strona wykaże, że zarzucane uchybienie uniemożliwiło jej dokonanie konkretnych czynności procesowych.

Podnieść należy, że skarżąca będąc jedyną stroną postępowania administracyjnego w niniejszej sprawie korzystała z możliwości udziału w sprawie, składając w toku postępowania pisma procesowe na poparcie swych twierdzeń. Skarżąca nie wykazała w żaden sposób, by została pozbawiona możliwości udowodnienia swoich twierdzeń, czy też możliwości złożenia wyjaśnień i by uchybienie tym przepisom mogło mieć wpływ na wynik sprawy. Nie wykazała ona w szczególności, by fakt niezawiadomienia jej przed wydaniem decyzji organu pierwszej instancji o zebraniu materiału dowodowego i możliwości składania wniosków dowodowych, uniemożliwił jej możliwość brania czynnego udziału w postępowaniu.

Z akt sprawy wynika również, że wbrew twierdzeniom skarżącej, została ona prawidłowo powiadomiona o terminie przeprowadzenia wywiadu środowiskowego w dniu [...] sierpnia 2015 r. i udzieliła informacji do wywiadu odmawiając złożenia podpisu pod ustaleniami wywiadu nie wskazując powodu. W piśmie z dnia [...] sierpnia 2015 r. zgłosiła swoje uwagi do wywiadu i pracowników socjalnych OPS w [...]. Niewątpliwe zatem skarżąca brała udział w postępowaniu udzielając wywiadu i składając pisma i wnioski. Kolegium powiadomiło skarżącą pismem z dnia [...] września 2015 r. o możliwości zapoznania się z aktami i możliwości wniesienia uwag na piśmie. Skarżąca skorzystała z tej możliwości składając – w trybie art. 10 K.p.a. – w dniu [...] października 2015 r. (data nadania) pismo datowane na dzień [...] października 2015 r.

Bezzasadne są także zarzuty skarżącej dotyczące naruszenia przez organy administracji innych przepisów postępowania.

Zgodnie z art. 24 § 1 pkt 5 K.p.a. pracownik organu administracji publicznej podlega wyłączeniu od udziału w postępowaniu w sprawie, w której brał udział w wydaniu zaskarżonej decyzji.

Nie ulega wątpliwości, że wskazani przez skarżącą pracownicy organów obu instancji nie podlegali wyłączeniu od udziału w niniejszej sprawie na podstawie tego przepisu, albowiem nie brali oni udziału w wydaniu decyzji organów niższej instancji. Podejmowanie czynności w innych sprawach z udziałem skarżącej nie stanowi zaś ustawowej przesłanki wyłączenia pracownika organu. Skarżąca nie wskazała przy tym żadnych innych podstaw wyłączenia tych osób od udziału w sprawie.

Niezależnie od tego należy wskazać, że na skutek żądania skarżącej o wyłączenie pracowników socjalnych H. L. i E. W. oraz B. Ś. - K. OPS w [...] od udziału w niniejszej sprawie, w dniu [...] sierpnia 2015 r. zostały wydane stosowne postanowienia, to jest Wójt Gminy [...] postanowieniem znak: [...] odmówił wyłączenia Kierownika OPS w [...], zaś Kierownik OPS w [...] postanowieniem znak: [...] odmówił wyłączenia pracowników socjalnych. Nadto Prezes SKO w L. postanowieniem z dnia [...] października 2015 r., znak: [...], odmówił wyłączenia od udziału w sprawie członka etatowego Kolegium – K. A.. Sąd, jak wskazano wyżej, uznał stanowisko wyrażone w tych postanowieniach za prawidłowe.

Z tych wszystkich względów, wobec braku podstaw do uwzględnienia skargi, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie, na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2016 r. poz. 718; dalej: P.p.s.a.), skargę oddalił.

Ubocznie należy zwrócić uwagę skarżącej, że zawarte w skardze oraz w piśmie procesowym z dnia [...] czerwca 20016 r. niewybredne słownictwo, używane przez nią w stosunku do pracowników organów obu instancji, w ocenie Sądu, jest niestosowne, a posługiwanie się takimi określeniami nie znajduje żadnego usprawiedliwienia, bowiem poczucie krzywdy nie może uzasadniać poniżania innych osób.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez pełnomocnika ustanowionego w ramach prawa pomocy Sąd orzekł na podstawie art. 250 powołanej ustawy oraz § 15 pkt 1 w zw. z § 14 ust. 2 pkt 1 lit. c i § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 490 ze zm.).