Uchwała z dnia 1995-02-10 sygn. III CZP 4/95

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 4/95 

Uchwała z dnia 10 lutego 1995 r., 

Do wynagrodzenia i wydatków jednego adwokata, zaliczanych do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata (art. 98 § 3 k.p.c.), nie dolicza się podatku VAT, płaconego od usług adwokackich na podstawie przepisów ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50 ze zm.).

Uzasadnienie:

Powódka Ojcumiła P., reprezentowana przez adwokata, wnosiła, aby sąd wydał przeciwko pozwanemu Dariuszowi B. nakaz zapłaty kwoty 33 117 900 starych zł wraz z odsetkami i kosztami procesu, które w załączonym do pozwu spisie kosztów określiła na kwotę 10 656 000 zł.

Sąd Rejonowy we W., nakazem zapłaty z dnia 7 października 1994 r. - wydanym w postępowaniu nakazowym - nakazał pozwanemu, aby zapłacił powódce dochodzoną przez nią sumę wraz z odsetkami oraz kwotę 2 194 000 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Powódka zaskarżyła orzeczenie o kosztach zażaleniem, zarzucając, że sąd nie jest uprawniony do kwestionowania wysokości wynagrodzenia adwokackiego uzgodnionego między adwokatem a klientem. Sąd Wojewódzki - Wydział Gospodarczy w T., rozpoznając powyższe zażalenie powódki, przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia, jako wzbudzające uzasadnione wątpliwości, zagadnienie prawne przytoczone wyżej w sentencji uchwały.

Ograniczając zagadnienie do kwestii obowiązku zwrotu - przez stronę przegrywającą proces - podatku VAT, wyraźnie zaznaczył, że aprobuje pogląd co do związania sądu umową zawartą między stroną i adwokatem, ustalającą wysokość wynagrodzenia, jeżeli wynagrodzenie umówione mieści się w granicach stawek określonych w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 4 czerwca 1992 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie w postępowaniu przed organami wymiaru sprawiedliwości (Dz. U. Nr 48, poz. 220).

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Ustawodawca, rozwijając w § 3 art. 98 k.p.c. wyrażoną w § 1 tego przepisu zasadę, że strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony, określił, iż do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata (jak to ma miejsce w niniejszej sprawie) zalicza się wynagrodzenie i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony.

Na tle unormowania zawartego w § 3 art. 98 k.p.a. prawidłowo zostało ujęte przez Sąd Wojewódzki zagadnienie, czy podatek V AT, płacony przez adwokata od tzw. usług adwokackich na podstawie przepisów ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50 ze zm.), zalicza się do wynagrodzenia lub (w zagadnieniu użyto zwrotu "i") wydatków jednego adwokata. Kwestię wynagrodzenia i wydatków normuje w kodeksie postępowania cywilnego jeden przepis (art. 98 § 3 k.p.c.), natomiast w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 4 czerwca 1992 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie w postępowaniu przed organami wymiaru sprawiedliwości (Dz. U. Nr 48, poz. 220) są one regulowane w różnych przepisach i w sposób odmienny. Nie można zatem utożsamiać wynagrodzenia adwokata z jego wynagrodzeniem i wydatkami, normowanymi w § 6 i 7 cyt. rozporządzenia.

Wykładnia zarówno przepisów kodeksu postępowania cywilnego oraz rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości (zwłaszcza art. 98 § 3 k.p.c. oraz § 1-3 i § 6-9 cyt. rozp.), jak i przepisów ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50 ze zm.) nie dają podstaw do wyciągnięcia wniosku, że adwokat może pobrać od klienta, z możliwością obciążenia strony przegrywającej proces, kwotę, którą zobowiązany jest odprowadzić do Skarbu Państwa tytułem podatku VAT.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd (bardzo liberalny), że sąd, orzekając o zwrocie kosztów procesu, nie bada, czy w umowie określającej wysokość wynagrodzenia za czynności adwokackie uwzględniono charakter i stopień zawiłości sprawy oraz nakład pracy adwokata, jeżeli tylko wynagrodzenie to mieści się w granicach stawek przewidzianych w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości.

Jednakże Sąd Najwyższy nie dopuścił nigdy możliwości takiej wykładni przepisów kodeksu postępowania cywilnego i rozporządzenia, która dawałaby podstawę do obciążenia strony przegrywającej proces kosztami adwokackimi wygrywającej w wysokości przekraczającej stawki przewidziane rozporządzeniem.

Fakt wprowadzenia podatku VAT od usług adwokackich (zresztą nie od wszystkich i nie w jednakowej wysokości) nie daje podstaw do odstąpienia od zajmowanego dotychczas przez Sąd Najwyższy stanowiska. Pobieranie obok maksymalnego wynagrodzenia adwokackiego dodatkowo podatku VAT (od towarów i usług) pozostawałoby w sprzeczności z art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 26 lutego 1982 r. o cenach (jedn. tekst: Dz. U. z 1988 r. Nr 27, poz. 195 ze zm.) w brzmieniu określonym w art. 41 powołanej wyżej ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r., według którego cena usługi opodatkowanej podatkiem od towarów i usług obejmuje cenę, którą nabywca usługi obowiązany jest za nią zapłacić wraz z kwotą należnego podatku. Przyjęcie odmiennej wykładni równałoby się przyjęciu, że podatnikiem podatku VAT jest strona korzystająca z pomocy adwokata, a nie adwokat. Ten byłby wówczas jedynie płatnikiem. Takie założenie pozostawałoby w sprzeczności z przepisami regulującymi obowiązki podatkowe, w tym również z art. 5 ustawy z 1993 r.

Nie ma też podstaw do zaliczenia podatku VAT do wydatków adwokata ponoszonych przez niego w związku z reprezentowaniem strony w procesie cywilnym. Za wydatki w pojęciu użytym w art. 98 § 3 k.p.c., a także w § 6 i 7 cyt. rozporządzenia, można uznać jedynie opłaty za takie świadczenia adwokata, które mają charakter cywilnoprawny.

Nie można natomiast traktować jako wydatku związanego z reprezentowaniem przez adwokata strony w postępowaniu sądowym, kwot płaconych przez adwokata tytułem podatku, a więc tytułem świadczenia mającego charakter typowo publicznoprawny.

Z przedstawionych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę o treści przytoczonej w sentencji (art. 391 § 1 k.p.c.).