Postanowienie z dnia 2013-06-07 sygn. I CSK 641/12

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania Pokaż dokument źródłowy

Sygn. akt I CSK 641/12

POSTANOWIENIE

Dnia 7 czerwca 2013 r. Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Jan Górowski

w sprawie z powództwa F. Z.

przeciwko Skarbowi Państwa - Ministrowi Skarbu Państwa

o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego,

na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 7 czerwca 2013 r.,

na skutek skargi kasacyjnej powoda

od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]

z dnia 31 maja 2012 r.,

1. odrzuca skargę kasacyjną,

2. odstępuje od obciążenia powoda kosztami postępowania kasacyjnego,

3. przyznaje radcy prawnemu J. D. prowadzącej Kancelarię od Skarbu Państwa Sądu Apelacyjnego kwotę 1800 (jeden tysiąc osiemset) złotych, powiększoną o należny podatek VAT, tytułem udzielonej powodowi z urzędu pomocy prawnej w postępowaniu kasacyjnym.

Uzasadnienie

Powód F. Z. w pozwie z dnia wystąpił o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego - wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 23 listopada 2000 r., którym została zasądzona od powoda na rzecz Skarbu Państwa kwota 33.477,24 zł wraz z ustawowymi odsetkami. Podniósł, że nie uregulował tej należności, gdyż w toku postępowania przed Sadem Okręgowym w tej sprawie (sygn. akt I C …/97) na rozprawie w dniu 7 lutego 1995 r. potrącił swoją wymagalną wierzytelność z tytułu rekultywacji gruntu w kwocie 42.000 zł, a Sądy obydwu instancji bezpodstawnie nie uwzględniły zarzutu potrącenia.

Wprawdzie w obecnie rozpoznawanej sprawie także w piśmie z dnia 16 grudnia 2011 r., (k. 229) oznaczył wartość przedmiotu sporu na kwotę 166.495 zł, niemniej na ostatniej rozprawie w dniu 19 grudnia 2011 r., przed Sądem pierwszej instancji wyjaśnił, że dochodzi pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności co do wartości potrąconej kwoty 42.000 zł, a wskazując kwotę 166.495 zł miał na uwadze rewaloryzację wartości dokonanej rekultywacji według aktualnych cen. Sąd Okręgowy w K. oddalając powództwo wyrokiem z dnia 28 grudnia 2011 r. orzekł o roszczeniu powoda objętym zarzutem potrącenia w kwocie 42.000 zł, z tytułu poniesionych przez niego kosztów rekultywacji gruntu. Podniósł, że potrącenie wierzytelności dłużnika z wierzytelnością wynikającą z tytułu wykonawczego wywołuje analogiczne skutki, jak wygaśnięcie zobowiązania przez jego spełnienie. Zarzut ten jego zdaniem może być podstawą powództwa przeciwegzekucyjnego tylko wtedy, gdy nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie, w której został wydany tytuł wykonawczy.

W apelacji, oznaczając wartość przedmiotu zaskarżenia na kwotę 166.495 zł, powód zgłosił roszczenie odszkodowawcze dochodząc naprawienia szkody wynikłej z przeprowadzonej przez niego rekultywacji gruntu i domagał się wyliczenia tego świadczenia według cen nie z okresu jej dokonania, lecz z daty wyrokowania.

Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 31 maja 2012 r. oddalając apelację orzekł, jak wynika z jego uzasadnienia, tylko o roszczeniu objętym oświadczeniem o potrąceniu tj. obejmującym kwotę 42.000 zł. Podzielił w całości ustalenia faktyczne, jak i ocenę prawną dokonaną przez Sąd pierwszej instancji.

Powód w skardze kasacyjnej oznaczając wartość przedmiotu zaskarżenia na kwotę 166.495 zł, szeroko odwołując się do judykatury Sądu Najwyższego zarzucił, że nieuwzględnienie w sprawie, w której został wydany tytuł wykonawczy zarzutu potrącenia nie stanowiło przeszkody do oparcia na tym zarzucie powództwa przeciwegzekucyjnego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Brak sprawdzenia wartości przedmiotu zaskarżenia podanej w apelacji nie eliminuje możliwości weryfikacji prawidłowości podanej wartości w skardze kasacyjnej. Zgodnie bowiem z art. 398²¹ k.p.c. w postępowaniu kasacyjnym ma odpowiednie zastosowanie art. 368 § 2 k.p.c., który w zdaniu trzecim przewiduje, że przepisy art. 19-24 i 25 § 1 k.p.c. stosuje się odpowiednio. Oznacza to, że zarówno sąd w drugiej instancji, jak i Sąd Najwyższy w ramach badania dopuszczalności skargi kasacyjnej powinien sprawdzić wartość przedmiotu zaskarżenia wskazaną w tym nadzwyczajnym środku zaskarżenia (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2011 r., II CZ 197/10, LEX nr 738550).

W postępowaniu apelacyjnym nie można, oprócz nie wchodzących w sprawie w rachubę wyjątków określonych w art. 383 k.p.c. zdanie drugie, rozszerzyć żądania ani występować z nowymi roszczeniami. Wystąpienie więc przez powoda z roszczeniem odszkodowawczym w apelacji nie mogło przynieść pożądanego przez niego skutku. Niedopuszczalne rozszerzenie żądania pozwu w postępowaniu apelacyjnym nie wpływa na zakres przedmiotu sprawy i to także nawet po uchyleniu wyroku i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji, chyba że przed tym sądem nastąpi kolejna zmiana powództwa. Określenie zakresu postępowania apelacyjnego adekwatne do przedmiotu rozpoznania i przedmiotu orzeczenia pierwszoinstancyjnego stanowi realizację zasad dyspozycyjności i zakazu orzekania ponad żądanie oraz jej dopuszczalności tylko od wyroku, a niedopuszczalności tego środka odwoławczego od braku rozstrzygnięcia w tym wyroku (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2008 r., II PK 163/07, OSNP 2009, nr 9-10, poz. 114).

W okolicznościach sprawy niewątpliwie zarówno Sąd pierwszej, jak i drugiej instancji orzekały o roszczeniu powoda o wartości 42.000 zł, tj. objętym oświadczeniem o potrąceniu. Błędne oznaczenie przedmiotu zaskarżenia apelacyjnego i kasacyjnego nie mogło oznaczać, że skarga kasacyjna jest dopuszczalna ze względu na przekroczenie ustawowego progu określonego w art. 398² § 1 k.p.c.

Na marginesie można zauważyć, że ostatnio w literaturze prezentowany jest pogląd, iż powództwo określone w art. 840 § 1 k.p.c. zmierza tylko do pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego i niedopuszczalna w takim wypadku jest kumulacja roszczeń. Poza tym także Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 czerwca 2006 r., IV C3K 24/06 (LEX nr 196635) wyraził zapatrywanie, że ze względu na konieczność przeciwdziałania przewlekaniu tego postępowania i egzekucji oraz ustanowioną w art. 843 § 3 k.p.c. prekluzję do zgłaszania zarzutów, zmiana podstawy powództwa przeciwegzekucyjnego jest niedopuszczalna

Ze wskazanych względów skargę kasacyjną należało odrzucić (art. 398⁶ § 3 k.p.c.). Mając na uwadze podniesione w skardze okoliczności i zapatrywanie, że nieuwzględniony w sprawie zarzut potrącenia nie wywołuje stanu sprawy osądzonej, na podstawie art. 102 k.p.c., odstąpiono od obciążenia powoda kosztami postępowania kasacyjnego.