Wyrok z dnia 2009-08-19 sygn. III KK 228/09

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III KK 228/09

W Y R O K

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 sierpnia 2009 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

          Prezes SN Lech Paprzycki (przewodniczący)

                     SSN Jadwiga Żywolewska – Ławniczak (sprawozdawca)

                     SSN Stanisław Zabłocki

                     Protokolant Jolanta Włostowska

 w sprawie V. C.

skazanej z § 2 ust. 1 w zw. z § 1 Uchwały Porządkowej Nr (...) Rady Miasta w B. z dnia 18 października 1990 r. w sprawie przepisów porządkowych obowiązujących w B. w zakresie prowadzenia działalności handlowej,

po rozpoznaniu w Izbie Karnej, na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 k.p.k.,

w dniu 19 sierpnia 2009 r.,

kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść ((…))

od wyroku nakazowego Sądu Rejonowego w B.

z dnia 26 października 2007 r., sygn. akt XIV W (…)

uchyla zaskarżony wyrok i na podstawie art. 5 § 1 pkt 4 k.p.s.w. w zw. z art. 45 § 1 k.w. postępowanie karne wobec V. C. umarza, a kosztami postępowania obciąża Skarb Państwa.

 U Z A S A D N I E N I E

C. została obwiniona o to, że w dniu 17 sierpnia 2007 r. około godz. 11:40 przy ul. Przyjaznej 11 w B. prowadziła handel obwoźny poza miejscem przeznaczonym do prowadzenia tego rodzaju działalności, tj. o popełnienie wykroczenia z § 2 ust. 1 w zw. z § 1 Uchwały Porządkowej Nr (...) Rady Miasta w B. z dnia 18 października 1990 r. w sprawie przepisów porządkowych obowiązujących w B. w zakresie prowadzenia działalności handlowej.

Wyrokiem nakazowym z dnia 26 października 2007 r. sygn. akt XIV K (…) Sąd Rejonowy w B. uznał obwinioną V. C. za winną popełnienia zarzucanego jej we wniosku o ukaranie czynu i za to na mocy § 2 ust. 1 w zw. z § 1 Uchwały Porządkowej Nr (...) Rady Miasta w B. z dnia 18 października 1990 r. w sprawie przepisów porządkowych obowiązujących w B. w zakresie prowadzenia działalności handlowej wymierzył obwinionej karę grzywny w kwocie 800 (ośmiuset) złotych; zwolnił obwinioną od ponoszenia kosztów postępowania wydatkami obciążając Skarb Państwa.

Wyrok powyższy uprawomocnił się bez postępowania odwoławczego.

Od wyroku tego, na podstawie art. 110 § 1 k.p.s.w., kasację na korzyść skazanej wniósł Prokurator Generalny zarzucając „rażące i mające istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenie przepisów prawa procesowego w postaci art. 82 § 2 pkt 1 k.p.s.w. w zw. z art. 93 § 2 k.p.s.w. i art. 57 § 3 pkt 1 k.p.s.w., polegające na wydaniu wyroku w postępowaniu nakazowym, pomimo wątpliwości co do okoliczności popełnienia zarzucanych jej czynów, wynikających w szczególności z braku wskazania we wniosku o ukaranie przepisu prawa o wykroczeniach, którego znamiona wyczerpały czyny obwinionej, w konsekwencji czego doszło do wydania wyroku, w którym nie określono kwalifikacji prawnej czynów przypisanych obwinionej i wymierzono jej grzywnę na podstawie nieustalonego przepisu.”

Wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku nakazowego i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w B. do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja Prokuratora Generalnego, wniesiona na korzyść obwinionej, jest oczywiście zasadna i jako taka może być uwzględniona w całości na posiedzeniu bez udziału stron, stosownie do art. 535 § 5 k.p.k. (w zw. z art. 112 k.p.s.w.).

Ma rację Prokurator Generalny, twierdząc że Sąd Rejonowy dopuścił się rażącego naruszenia przepisów postępowania w sprawach o wykroczenia, skutkiem czego, zdaniem Sądu Najwyższego, doszło do naruszenia fundamentalnych zasad rangi konstytucyjnej i ustawowej, statuujących warunki odpowiedzialności karnej za wykroczenie, to jest art. 42 ust 1 Konstytucji RP i art. 1 § 1 k.w.

Wyrażona w art. 42 ust. 1 konstytucyjna zasada nullum crimen sine lege poenali anteriori nakłada obowiązek określenia znamion czynu zabronionego w akcie normatywnym o charakterze ustawowym, co oznacza, że czyn zabroniony, w tym jego rodzaj, wysokość kar i zasady ich wymierzania muszą zostać określone bezpośrednio w ustawie. W zakresie postępowania w sprawach o wykroczenia owa zasada recypowana jest w art. 1 § 1 k.w. stanowiącym, że wykroczeniem jest czyn społecznie szkodliwy, zabroniony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia pod groźbą kary aresztu, ograniczenia wolności, grzywny do 5.000 złotych lub nagany.

Jakkolwiek powołane wyżej regulacje nie wykluczają doprecyzowania niektórych elementów znamion czynów zabronionych przez akty rangi podustawowej, jednakże przypisanie sprawcy czynu zabronionego odpowiedzialności karnej, zarówno za przestępstwo jak i wykroczenie, możliwe jest wyłącznie poprzez wykazanie realizacji znamion określonych w ustawie i na podstawie przepisu ustawy.

Poczynione w toku rozpoznawania kasacji ustalenia bezspornie prowadzą do wniosku, że Sąd Rejonowy w sposób rażący naruszył powołane przepisy, gdyż za podstawę przypisania obwinionej V. C. odpowiedzialności karnej i wymiaru kary przyjął przepis § 2 ust. 1 z zw. z § 1 Uchwały Rady Miasta w B. z dnia 18 października 1990 r. w sprawie przepisów porządkowych obowiązujących w B. w zakresie prowadzenia działalności handlowej.

Przepis ten ustanowił zakaz prowadzenia handlu obwoźnego i obnośnego poza miejscami wyznaczonymi do tego rodzaju działalności oraz określił odpowiedzialność karną za naruszenie tego zakazu „na zasadach określonych w prawie o wykroczeniach”, wskazując jako sankcję - karę grzywny określoną w tym prawie.

Uchwała ta, stanowiąca przepisy porządkowe w zakresie prowadzenia działalności handlowej, nie wykroczyła poza zakres kompetencji przyznanej organowi samorządu terytorialnego na podstawie ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (Dz. U. Nr 16, poz. 95 z późn. zm.). Przepisy te mogły więc wypełnić blankietową dyspozycję art. 54 k.w. Nie sposób jednak nie zauważyć, że uchwała ta nie zawiera odesłania do tego przepisu jako podstawy odpowiedzialności za wykroczenie, jak i do określonej w nim sankcji – kary grzywny do 500 zł lub kary nagany (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 czerwca 1993 r., sygn. akt III KRN 100/93, OSNKW 1993/9-10/62).

Niezależnie od oceny poprawności legislacyjnej uchwały i możliwości zaakceptowania „dorozumianego” odesłania do odpowiedzialności za wykroczenie na podstawie art. 54 k.w. nie istniała prawna możliwość przyjęcia samej uchwały, a więc aktu prawnego o charakterze podustawowym, za podstawę skazania obwinionej i wymierzenia jej kary grzywny w wymiarze „określonym w kodeksie wykroczeń”, bez powiązania z przepisem części szczególnej tego kodeksu oraz określonym w nim rodzajem i wymiarem kary.

Jak trafnie wskazuje kasacja, ten stan rzeczy wyniknął z rażącego naruszenia przez Sąd Rejonowy w B. przepisów art. 57 § 3 pkt 1 k.p.s.w. i art. 82 § 2 pkt 1 w zw. z art. 93 § 2 k.p.s.w.

Pierwszy z nich przewiduje, że wniosek o ukaranie, wszczynający postępowanie przed sądem w sprawie o wykroczenie, obwarowany jest wymogiem wskazania m. in. przepisów, pod które zarzucany czyn podpada. Regulacja ta obliguje sąd do kontroli poprawności owego wskazania, co wynika przede wszystkim z przywołanej na wstępie zasady określonej w art. 1 § 1 k.w.

Nie została ona spełniona poprzez automatyczne powielenie „kwalifikacji prawnej” wskazanej we wniosku inicjującym sprawę niniejszą, jako że - jak wyżej wykazano - przepis uchwały Rady Miasta w B. w żadnym razie nie mógł stanowić zarówno podstawy do wszczęcia postępowania w sprawie o wykroczenie , jak i podstawy ukarania obwinionej V. C.

W równie rażący sposób naruszone zostały przepisy postępowania w sprawach o wykroczenia regulujące postępowanie nakazowe (art. 93 § 1 i 2 k.p.s.w.), gdyż w opisanych warunkach brak było podstaw do uznania, że okoliczności zarzucanego V. C. czynu nie budzą wątpliwości, skoro czyn ten był oceniany bez powiązania z odpowiednią kwalifikacją prawną.

Wydanie zaskarżonego wyroku w trybie nakazowym i ukaranie obwinionej grzywną bez wskazania kwalifikacji prawnej czynu, to jest bez powołania przepisu ustawy, ewidentnie naruszyło także przepis art. 82 § 2 pkt 1 k.p.s.w., a także, co słusznie zauważył Prokurator w kasacji, zdecydowało o wymierzeniu kary grzywny przewyższającej maksymalne zagrożenie określone w art. 54 k.w., na podstawie którego mógłby być oceniany czyn zarzucany obwinionej.

W tym stanie rzeczy zasadność kasacji Prokuratora Generalnego nie pozostawia najmniejszej wątpliwości, co zdecydowało o uchyleniu zaskarżonego wyroku.

Uwzględnieniu kasacji Prokuratora Generalnego w trybie art. 535 § 5 k.p.k nie stał na przeszkodzie brak możliwości podzielenia zawartego w niej wniosku co do orzeczenia następczego. Wniosek kasacji o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu nie mógł zostać uwzględniony. Wskazać bowiem należy, iż zarzucany obwinionej czyn miał zostać popełniony w dniu 17 sierpnia 2007 r. W myśl art. 45 § 1 k.w. karalność wykroczenia ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynął rok; jeżeli w tym okresie wszczęto postępowanie, karalność wykroczenia ustaje z upływem 2 lat od popełnienia czynu. Wprawdzie w art. 45 § 2 k.w. stwierdza się, że w razie uchylenia prawomocnego rozstrzygnięcia, przedawnienie biegnie od daty uchylenia rozstrzygnięcia, lecz przepis ten w sprawie niniejszej nie znajduje zastosowania. Przedawnienie karalności wykroczenia nie biegnie bowiem na nowo, jeżeli w dniu uchylenia prawomocnego rozstrzygnięcia okres przedawnienia już upłynął (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 2002 r., sygn. akt I KZP 15/02, OSNKW 2002/7 – 8/49). Taka sytuacja zaistniała w sprawie niniejszej, przedawnienie karalności wykroczenia nastąpiło w dniu 17 sierpnia 2009 r.

Powyższe zdecydowało o umorzeniu postępowania w stosunku do V. C. na podstawie art. 5 § 1 pkt 4 k.p.s.w. w zw. z art. 45 § 1 k.w. O kosztach sądowych postępowania w sprawie orzeczono na podstawie art. 118 § 2 k.p.s.w.