Wyrok z dnia 2016-10-13 sygn. I OSK 445/15

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Monika Nowicka Sędziowie: Sędzia NSA Aleksandra Łaskarzewska (spr.) Sędzia del. WSA Iwona Kosińska Protokolant st. asystent sędziego Wojciech Latocha po rozpoznaniu w dniu 13 października 2016 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej K. N. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z dnia 30 października 2014 r. sygn. akt II SA/Ke 767/14 w sprawie ze skargi K. N. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z dnia [...] czerwca 2014 r. nr [...] w przedmiocie uznania świadczeń z funduszu alimentacyjnego za nienależnie pobrane oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 30 października 2014 r., sygn. akt II SA/Ke 767/14 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach oddalił skargę K. N. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z dnia [...] czerwca 2014 r. nr [...] w przedmiocie uznania świadczeń z funduszu alimentacyjnego za nienależnie pobrane.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach przytoczył następujące okoliczności faktyczne i prawne sprawy.

Decyzją z [...] listopada 2013 r. Burmistrz Miasta i Gminy w S. orzekł o uznaniu za nienależnie pobrane świadczenia z funduszu alimentacyjnego na rzecz S. T. za okres od 1 października 2012 r. do 30 września 2013 r. w łącznej kwocie 6000,00 zł. W uzasadnieniu decyzji organ podał, że w okresie, w którym K. N. była uprawniona do świadczeń z funduszu alimentacyjnego, przyznanych na podstawie decyzji z dnia [...] października 2012 r. na okres od 1 października 2012 r. do 30 września 2013 r. w kwocie 500,00 zł miesięcznie, wbrew zakazowi wskazanemu w art. 2 pkt 7 lit. d ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, otrzymała alimenty od ojca dziecka w łącznej wysokości 13000,00 zł.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K., po rozpoznaniu odwołania K. N. , utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję Burmistrza Miasta i Gminy S. z dnia [...] listopada 2013 r. W uzasadnieniu Kolegium przytoczyło treść art. 23, art. 2 pkt 7, art. 28 ust. 1 oraz art. 27 ust. 1 i 9 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Wskazało, że nie można jednocześnie, w tym samym okresie, pobierać zarówno alimentów, jak i świadczeń z funduszu alimentacyjnego, bez względu na fakt, czy alimenty regulowane przez dłużnika dotyczą zaległości alimentacyjnych czy też alimentów bieżących. Organ zauważył, że powyższe przepisy ustanawiają kolejność w jakiej dochodzi do zaspokojenia kwot alimentów uzyskanych od dłużnika, tj. wskazują, że wszelkie należności regulowane przez niego w okresie kiedy osoba uprawniona korzysta z prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego, przekazywane są w pierwszej kolejności na poczet zobowiązania dłużnika istniejącego z tytułu wypłaconych zastępczo przez gminę świadczeń z funduszu (aż do ich zaspokojenia), zaliczek alimentacyjnych i w dalszej dopiero kolejności z tytułu należności wierzyciela. Kolegium ustaliło, że od dnia 1 lutego 2010 r. K. N. w związku z bezskutecznością egzekucji świadczeń alimentacyjnych zasądzonych od ojca dziecka wyrokiem Sądu Rejonowego w S. z dnia [...] października 2007 r. sygn. akt [...] w kwocie 1.000,00 zł miesięcznie, wypłacane były świadczenia z funduszu alimentacyjnego na rzecz córki S. T. na podstawie kolejnych decyzji Ośrodka Pomocy Społecznej w S. Nie jest również sporne, że K. N. otrzymała od ojca dziecka alimenty: w dniu 19 lutego 2013 r. w kwocie 7.000,00 zł, w dniu 27 marca 2013 r. w kwocie 3.000,00 zł, w dniu 2 maja 2013 r. w kwocie 1.000,00 zł i w dniu 6 czerwca 2013 r. w kwocie 1.000,00 zł, 12 lipca 2013 r. – 400,00 zł, 26 sierpnia 2013 r. – 300,00 zł i 16 września 2013 r. – 300,00 zł. Decyzją z [...] października 2012 r. organ ds. świadczeń z funduszu alimentacyjnego w S. przyznał K. N. świadczenia na ww. dziecko w kwocie 500,00 zł miesięcznie na okres od 1 października 2012 r. do 30 września 2013 r., co daje łącznie kwotę 6.000,00 zł. W ww. okresie świadczeniowym skarżąca otrzymała od ojca dziecka alimenty w łącznej wysokości 13.000,00 zł. Kolegium wskazało, że w piśmie z 4 listopada 2013 r. K. N. wyjaśniła, że kwota 12.000,00 zł uiszczona na rzecz S. T. tytułem alimentów w dniach 19 lutego 2013 r., 27 marca 2013 r., 2 maja 2013 r. i 6 czerwca 2013 r. została zaliczona przez nią na poczet świadczeń alimentacyjnych należnych córce "od stycznia 2007 do lipca 2007 r. wraz z ustawowymi odsetkami należnymi od poszczególnych kwot". W ocenie organu, w świetle przepisów mających zastosowanie w sprawie nie ma znaczenia, że kwoty alimentów przekazywane przez dłużnika niezgodnie z kolejnością wyznaczoną art. 28 ust. 1 ustawy, wierzycielka zaliczyła na poczet istniejących zaległości alimentacyjnych. W okresie od 1 października 2012 r. do 30 września 2013 r., a więc w tym, w którym była już uprawniona do pobierania świadczeń z funduszu alimentacyjnego na córkę, pobrała alimenty od ojca dziecka w wysokości 13.000,00 zł.

W złożonej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach skardze na decyzję z [...] czerwca 2014 r. K. N. podniosła, że w momencie pierwszych wpłat dokonanych przez dłużnika alimentacyjnego istniało zadłużenie (i nadal istnienie) z tytułu alimentów za okres poprzedzający okres świadczeniowy. W ocenie skarżącej, na gruncie niniejszej sprawy organ dokonał niewłaściwej wykładni przepisów art. 2 pkt 7 ppkt d w zw. z art. 28 ust. 1 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Przede wszystkim, organ niewłaściwe uznał, że okres pobierania przez skarżącą świadczenia z funduszu alimentacyjnego jest tożsamy z okresem, za który skarżąca uzyskała świadczenie bezpośrednio od dłużnika alimentacyjnego. Wskazała, że A. C. jest zobowiązany na mocy wyroku sądowego do uiszczania alimentów na rzecz małoletniej córki od 1 stycznia 2007 r. w kwocie 1.000 zł miesięcznie, natomiast okres świadczeniowy skarżącej jest datowany od dnia 1 lutego 2010 r., a dłużnik alimentacyjny pierwszej wpłaty dokonał dopiero w dniu 19 lutego 2013 r. Skarżąca zauważyła, że w momencie dokonania pierwszej wpłaty dłużnik miał kilkadziesiąt długów, z czego 37 świadczeń okresowych jest datowanych na okres poprzedzający moment uzyskania pierwszego świadczenia z funduszu alimentacyjnego przez skarżącą. W związku z tym skarżąca skorzystała z uprawnienia wynikającego z art. 451 § 1 K.c i zaliczyła kwoty wpłacane przez dłużnika na poczet odsetek i najdawniej wymagalnego długu. O sposobie zarachowania wpłat dokonanych przez A. C. poinformowała OPS w S. pismem z dnia 4 listopada 2013 r. Zdaniem skarżącej, nie ulega wątpliwości, że sporna kwota powinna zostać zaliczona na poczet należnych małoletniej alimentów za okres ponad 2 lat, przez które dziecko pozostawało bez wsparcia ojca i OPS. W jej ocenie, organ dokonał nieprawidłowej wykładni i w konsekwencji niewłaściwie zastosował art. 2 pkt 7 ppkt d ustawy o pomocy, ponieważ nie jest zachowany warunek jednoczesności świadczeń, czyli zachowania tożsamości okresów, za które wypłacono świadczenie z funduszu alimentacyjnego oraz za który uzyskano alimenty od dłużnika. Skarżąca zarzuciła również organowi niewłaściwie zastosowanie art. 27 ust. 1 i ust. 9 i art. 28 ust. 1 ustawy wskazując, że na gruncie niniejszej sprawy A. C. dokonał dobrowolnie wpłat do jej rąk.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach uznał, że skarga nie zasługuje na uwzględnienie. Wskazał, iż poza sporem pozostaje, że w okresie pobierania świadczeń z funduszu alimentacyjnego skarżąca pobrała od ojca dziecka alimenty. Sąd nie podzielił stanowiska skarżącej, iż skoro wpłaty te zostały przez ojca dziecka dokonane bezpośrednio dla niej, mogła dokonać swobodnego wyboru na poczet którego z wymagalnych długów zalicza przyjęte świadczenie. Stanowisko takie nie znajduje bowiem potwierdzenia w treści art. 2 pkt 7 lit. d ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, wskazującego, że nienależnie pobranym jest świadczenie wypłacone, w przypadku gdy osoba uprawniona w okresie ich pobierania otrzymała, niezgodnie z kolejnością określoną w art. 28, zaległe lub bieżące alimenty, do wysokości otrzymanych w tym okresie alimentów. Z kolei przepis art. 28 ustawy w sposób jednoznaczny określa, że w pierwszej kolejności zaspokajane są należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz z tytułu zaliczek alimentacyjnych, zaś dopiero w dalszej kolejności – należności wierzyciela alimentacyjnego. Nie ulega przy tym wątpliwości, że otrzymane przez skarżącą od ojca dziecka alimenty nie zostały przekazane przez nią właściwemu organowi egzekucyjnemu celem zaliczenia na poczet długu, podlegającego - zgodnie z art. 28 ustawy - zaspokojeniu w pierwszej kolejności. Sąd stwierdził, iż tym samym spełniona została przesłanka niezbędna do uznania, że pobrane w tym okresie przez K. N. świadczenie ma charakter nienależny w rozumieniu art. 2 pkt 7d) ustawy. WSA wyjaśnił, że świadczenie z funduszu alimentacyjnego jest świadczeniem wypłacanym zamiast alimentów, ale tylko w przypadku, gdy osoba, na której ciąży obowiązek alimentacyjny, nie wywiązuje się z tego obowiązku. W sytuacji zaś, gdy osoba uprawniona otrzymuje alimenty od osoby zobowiązanej, bez względu na to, czy są to bieżące alimenty, czy alimenty zaległe, wówczas wykluczona jest możliwość przyznania prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Obowiązujące w tym zakresie regulacje prawne nie dopuszczają, aby jednocześnie wpływały alimenty od osoby zobowiązanej i świadczenia z funduszu alimentacyjnego, a taka sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie. Ponieważ przepisy ustawy nie pozostawiają osobie uprawnionej do pobierania świadczeń z funduszu alimentacyjnego możliwości wyboru długu, na poczet którego zaliczy świadczenie uzyskane od dłużnika alimentacyjnego, bez znaczenia pozostaje podnoszona w skardze okoliczność, że w piśmie z 4 listopada 2013 r. skarżąca wskazała, na poczet których z wymagalnych długów zalicza dokonane wpłaty. Z uwagi na regulację zawartą w art. 28 ustawy, Sąd uznał, że w sprawie nie mógł mieć zastosowania art. 451 § 1 i 3 Kodeksu cywilnego. Także przepis art. art. 5 Kodeksu cywilnego nie znajduje zastosowania w przypadku spraw administracyjnych. Jako nieskuteczny Sąd ocenił także zarzut naruszenia art. 27 ust. 1 i 9 oraz art. 28 ustawy. W ocenie K. N. , "przepisy te regulują kolejność zaspokajania zadłużenia w przypadku wyegzekwowania od dłużnika alimentacyjnego kwot z tytułu alimentów w toku sądowego postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez odpowiedni organ państwowy", zaś "A. C. dokonał dobrowolnie wpłat do rąk skarżącej,". Sąd wskazał, że art. 27 ust. 1 i 9 nie miały w sprawie w ogóle zastosowania, zaś art. 28 o tyle, o ile określa kolejność zaspokajania zaległych należności z kwoty uzyskanej od dłużnika alimentacyjnego w okresie, w którym osoba uprawniona otrzymuje świadczenia z funduszu alimentacyjnego. Pobranie w tym właśnie czasie przez osobę uprawnioną zaległych lub bieżących alimentów, niezgodnie z tą kolejnością, powoduje ustalenie, że mamy do czynienia ze świadczeniem nienależnym. Wprawdzie art. 2 pkt 7d) ustawy powołuje się na art. 28 jedynie co do określonej w nim kolejności zaspokajania zaległych należności, to jednak wynika z niego generalna zasada, że osoba pobierająca świadczenie z funduszu alimentacyjnego ma obowiązek powstrzymywania się od bezpośredniego pobierania alimentów od dłużnika alimentacyjnego, a w razie zaistnienia takiego przypadku winna otrzymaną kwotę przekazać komornikowi sądowemu lub organowi właściwemu wierzyciela, w tym przypadku OPS w S., o czym zresztą skarżąca była pouczana w decyzjach przyznających świadczenie z funduszu alimentacyjnego. Obowiązek przekazania ww. organowi wyegzekwowanych od dłużnika kwot ma także komornik sądowy, o czym stanowi art. 27 ust. 9 ustawy. Odnosząc się zaś do przytoczonego w skardze orzecznictwa, Sąd zauważył, że dotyczy ono spraw rozstrzygniętych w oparciu o inny stan prawny, a mianowicie przepisy ustawy w brzmieniu sprzed 1 stycznia 2012 r., kiedy to w art. 2 pkt 7 lit. d nie było mowy o alimentach "zaległych lub bieżących" - jak obecnie. Nowelizacja tego przepisu jednoznacznie rozstrzygnęła istniejące w orzecznictwie rozbieżności. Ponieważ zaskarżona decyzja dotyczy zwrotu świadczeń z funduszu alimentacyjnego pobranych przez skarżącą i ustalonych decyzją wydaną po 1 stycznia 2012r., zastosowanie w sprawie mają przepisy obowiązujące po tej dacie. Mając powyższe na uwadze, WSA w Kielcach oddalił skargę na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm., dalej jako: P.p.s.a.).

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wywiodła K. N. wnosząc o jego uchylenie w całości i przekazanie sprawy WSA w Kielcach do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie kosztów postępowania kasacyjnego. W oparciu o art. 174 pkt 1 i 2 P.p.s.a. zaskarżonemu wyrokowi zarzucono naruszenie:

1. Przepisu art. 1 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm., dalej jako: P.u.s.a.) w zw. z art. 3 § 1 P.p.s.a. w zw. z art. 3 § 2 pkt 1 P.p.s.a. w zw. z art. 145 § 1 pkt 1 lit a P.p.s.a. w zw. art. 451 § 1 i § 3 K.c. w zw. z art. 5 K.c. z art. 151 P.p.s.a. polegające na niedostrzeżeniu przez Wojewódzki Sąd Administracyjny, iż w niniejszej sprawie znajdują zastosowanie przepisy prawa materialnego w postaci art. 451 § 1 i § 3 oraz art. 5 K.c. i powielenie błędu organu w sytuacji kiedy miały miejsce:

- brak tożsamości okresów, za które świadcząca otrzymała alimenty od dłużnika alimentacyjnego oraz świadczenia z funduszu alimentacyjnego,

- okres świadczeniowy został poprzedzony okresem 37 miesięcy, kiedy skarżąca była uprawniona do alimentów na rzecz małoletniej S. T. od A. C. na mocy wyroku zaocznego Sądu Rejonowego w S. z dnia [...] października 2008 r., sygnatura akt [...]

- skarżąca w ww. okresie nie otrzymywała alimentów od zobowiązanego, a także nie korzystała z pomocy OPS w S., co świadczy o tym, że skarżąca posiadała wierzytelność w stosunku do A. C., która była wymagalna przed dniem rozpoczęcia pobierania przez skarżącą świadczenia z funduszu alimentacyjnego i wartość tej wierzytelności w momencie pierwszej wpłaty przez dłużnika alimentacyjnego przewyższała wysokość uzyskanych należności od dłużnika.

Wymienione wyżej okoliczności spowodowały po stronie skarżącej zaktualizowanie się uprawnienia do zaliczenia wpłat dokonanych przez dłużnika alimentacyjnego na poczet zaległych długów z tytułu alimentów z okresu poprzedzającego pobieranie świadczenia z funduszu alimentacyjnego. Stan faktyczny sprawy stanowi podstawę do dokonania subsumcji normy art. 451 § 1 K.c. w zw. z art. 5 K.c. Brak zastosowania ww. przepisów stanowi naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, skutkujące oddalenie skargi w sytuacji, kiedy zasługiwała ona na uwzględnienie przez Sąd, przez co wypełniona została dyspozycja art. 174 pkt 1 P.p.s.a.

2. Naruszenie art. 1 § 2 P.p.s.a. w zw. z art. 3 § 1 P.p.s.a. w zw. z art. 3 § 2 pkt 1 P.p.s.a. w zw. z art. 145 § 1 pkt 1 lit a P.p.s.a. w zw. z. art. 2 pkt. 7 lit. d i art. 28 ust. 1 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów w zw. z art. 151 P.p.s.a. poprzez ich błędną wykładnie i niewłaściwe zastosowanie polegające na oddaleniu skargi w następstwie niewłaściwego zastosowania przez Sąd przepisów ustawy o pomocy, które regulują obowiązki osoby uprawnionej do świadczenia z funduszu alimentacyjnego w przypadku, gdy otrzyma on zaległe lub bieżące alimenty od dłużnika alimentacyjnego, jednak konieczne jest wystąpienie tożsamości czasookresu pobierania świadczeń z funduszu alimentacyjnego i długów alimentacyjnych na poczet, których zostały zaliczone pieniądze uzyskane od dłużnika alimentacyjnego. W sytuacji, kiedy kwoty uzyskane od dłużnika alimentacyjnego zostały zaliczone na poczet długów z okresu poprzedzającego okres pobierania świadczeń z funduszu alimentacyjnego, to wykluczone jest stosowanie przepisów ustawy o pomocy i nie ma możliwości zakwalifikowania świadczenia pobranego przez skarżąca z funduszu alimentacyjnego za okres od 1 października 2012 r. do 30 września 2013r., jako świadczenie nienależnie pobrane.

3. Naruszenie art. 1 § 2 P.u.s.a. w zw. z art, 3 § 1 P.p.s.a. w zw. z art. 3 § 2 pkt 1 P.p.s.a. w zw. z art. 134 § 1 P.p.s.a. w sposób mający istotny wpływ na wynik sprawy, polegający na nie uwzględnieniu przez Sąd okoliczności dobrej wiary i braku winy skarżącej przy pobieraniu świadczenia z funduszu alimentacyjnego za sporny okres, co ma istotne znaczenia przy określeniu czy świadczenie pobrane przez skarżącą za sporny okres jest świadczeniem nienależnie pobranym.

4. Naruszenie art. 1 § 2 P.p.s.a. w zw. z art. 3 § 1 P.p.s.a. w zw. z art. 3 § 2 pkt 1 P.p.s.a. w zw. z art. 145 § 1 pkt 1 lit c P.p.s.a. w zw. z art. 7 K.p.a. w zw. z art. 77 K.p.a. w zw. z art. 80 K.p.a. w zw. z art. 107 § 3 K.p.a. w zw. z art. 151 P.p.s.a. mające istotny wpływ na wynik sprawy, polegające na zaniechaniu przez Sąd dokonania oceny ustaleń stanu faktycznego dokonanych przez organ administracji i automatycznym przyjęciu przez Sąd, że zachodzi tożsamość czasookresu pobierania świadczeń przez skarżącą z funduszu alimentacyjnego oraz uzyskania alimentów od dłużnika alimentacyjnego. Nadto, polegające na niewłaściwej ocenie przez Sąd materiału zgromadzonego w aktach sprawy i niedostrzeżenie uchybienia organu, dotyczącego postępowania dowodowego i ustaleń stanu faktycznego, w szczególności poprzez nieuwzględnienie pisma skarżącej z dnia 4 listopada 2013 r., którym skarżąca poinformowała OPS w S. o sposobie zaliczenia kwot uzyskanych od A. C. Skarżąca zaliczyła uzyskane alimenty na poczet zaległych długów datowanych na okres poprzedzający okres świadczeniowy. Uznanie przez organ oraz Sąd, że jest to okoliczność irrelewantna w sprawie, doprowadziło do niezgodnego z prawem zakwalifikowania spornego świadczenia pobranego przez skarżącą jako świadczenie nienależnie pobrane i świadczy o tym, że w niniejszej sprawie organ oraz Sąd dokonał wadliwej oceny dowodów zebranych w sprawie, nie odnosząc się do całokształtu materiału dowodowego. Uchybienia organu polegające na naruszeniu art. 7 K.p.a., art. 77 K.p.a., art. 80 K.p.a. nie zostały skonwalidowane przez Sąd, co doprowadziło do oddalenia skargi. Działanie Sądu wypełnia dyspozycję art. 174 pkt. 2 P.p.s.a.

5. Naruszenie art. 1 § 2 P.u.s.a. w zw. z art. 3 § 1 P.p.s.a. w zw. z art. 3 § 2 pkt 1 P.p.s.a. w zw. z art. 141 § 4 P.p.s.a. mające istotny wpływ na wynik sprawy, polegające na nieprawidłowym sporządzeniu przez Sąd uzasadnienia skarżonego wyroku. Sąd zaniechał dokonania oceny stanu faktycznego ustalonego przez organ administracji, Sąd nie wskazał, które ustalenia organu administracji zostały przyjęte przez Sąd, a które nie. Wadliwe uzasadnienie uniemożliwia kontrolę toku rozumowania Sądu. Sąd nie wskazał dokładnej podstawy faktycznej, którą przyjął rozpoznając skargę, co wypełnia dyspozycję art. 174 pkt. 2 P.p.s.a.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Stosownie do brzmienia art. 183 § 1 P.p.s.a., Naczelny Sąd Administracyjny związany jest granicami skargi kasacyjnej, a z urzędu bierze pod rozwagę tylko nieważność postępowania, która zachodzi w wypadkach określonych w § 2 tego przepisu. Takich okoliczności w niniejszej sprawie nie stwierdzono. Oznacza to, że przytoczone w skardze kasacyjnej przyczyny wadliwości prawnej zaskarżonego orzeczenia determinowały zakres kontroli dokonywanej przez Naczelny Sąd Administracyjny.

Skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw. Sąd pierwszej instancji dokonał prawidłowej oceny legalności zaskarżonej decyzji, której nie można zarzucić błędnej wykładni i niewłaściwego zastosowania art. 2 pkt 7 lit. d w zw. z art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2012 r., poz. 1228 ze zm., dalej również jako: ustawa). Nie ulega wątpliwości, że osoba, która pobrała nienależnie świadczenia jest zobowiązana do ich zwrotu (art. 23 ust. 1 ustawy). Nienależnie pobrane świadczenie zostało zdefiniowane w art. 2 pkt 7 ustawy. Według art. 2 pkt 7 lit. d ustawy jest nim m.in. świadczenie z funduszu alimentacyjnego wypłacone w przypadku gdy osoba uprawniona w okresie ich pobierania otrzymała niezgodnie z kolejnością określoną w art. 28, zaległe lub bieżące alimenty, do wysokości otrzymywanych w tym okresie alimentów. Art. 28 ust. 1 ustawy kolejność zaspokajania należności z kwot uzyskanych od dłużnika określa w następujący sposób: 1) należności z tytułu świadczeń z funduszu alimentacyjnego wypłaconych osobie uprawnionej na podstawie ustawy do ich całkowitego zaspokojenia, 2) należności powstałe z tytułu zaliczek alimentacyjnych wypłaconych osobie uprawnionej na podstawie ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej – do ich całkowitego zaspokojenia, 3) należności wierzyciela alimentacyjnego – do ich całkowitego zaspokojenia, 4) należności likwidatora funduszu alimentacyjnego powstałe z tytułu świadczeń alimentacyjnych wypłaconych na podstawie ustawy z dnia 18 lipca 1974 r. o funduszu alimentacyjnym – do ich całkowitego zaspokojenia – po należnościach określonych w art. 1025 § 1 pkt 1 K.p.c., a przed należnościami określonymi w art. 1025 § 1 pkt 2-10 K.p.c.

Dokonując wykładni powyższych przepisów należy mieć na uwadze, iż do 1 stycznia 2012 r. ustawodawca nie precyzował, czy użyte w art. 2 pkt 7 lit. d ustawy sformułowanie "w okresie ich pobierania otrzymała alimenty" obejmuje jakiekolwiek alimenty, czy tylko alimenty bieżące. Spowodowało to niejednolitą praktykę stosowania tego przepisu, niejednolite było także orzecznictwo sądowoadministracyjne. Rozbieżności w interpretacji art. 2 pkt 7 lit. d ustawy wyeliminowała jego nowelizacja, wprowadzona przez art. 2 pkt 2 lit. b) tiret pierwszy ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. Nr 205, poz. 1212). Z uzasadnienia projektu tej ustawy wynika, że celem nowelizacji art. 2 pkt 7 lit. d było właśnie ujednolicenie praktyki w tym zakresie, gdyż część organów, kierując się wybranym orzecznictwem sądów administracyjnych, ustalała nienależnie pobrane świadczenia z funduszu alimentacyjnego jedynie w przypadku otrzymania bieżących świadczeń alimentacyjnych.

W stanie prawnym znajdującym zastosowanie w niniejszej sprawie art. 2 pkt 7 lit. d ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, wyraźnie już obejmował swym zakresem sytuację, gdy osoba uprawniona w okresie pobierania świadczeń z funduszu alimentacyjnego otrzymała niezgodnie z kolejnością określoną w art. 28, zaległe lub bieżące alimenty (...). Redakcja tego przepisu nie pozostawia obecnie wątpliwości, że dla uznania wypłaconych świadczeń za nienależnie pobrane bez znaczenia pozostaje okres za jaki strona otrzymała alimenty. Istotny jest sam fakt, że strona w okresie, w którym otrzymuje świadczenie z funduszu alimentacyjnego otrzymuje również alimenty, bez względu na to, czy są one wypłacane za miesiące bieżące, czy za miesiące poprzednie. Jak słusznie zauważył Sąd I instancji osoba pobierająca świadczenie z funduszu alimentacyjnego ma obowiązek powstrzymywania się od bezpośredniego pobierania alimentów od dłużnika alimentacyjnego lub pobierania ich za pośrednictwem komornika sądowego. Obowiązek ten wynika bezpośrednio z treści art. 2 pkt 7 lit. d ustawy i dotyczy zarówno alimentów zaległych, jak i bieżących. Wszystkie otrzymane od dłużnika środki wierzyciel alimentacyjny winien przekazać komornikowi sądowemu lub organowi właściwemu wierzyciela - o czym, co należy podkreślić w kontekście zarzutu opisanego w pkt 3 skargi kasacyjnej - skarżąca w sposób wyraźny została pouczona w decyzji przyznającej świadczenie za okres od 1 października 2012 r. do 30 września 2013 r. W czasie pobierania świadczenia z funduszu alimentacyjnego wierzyciel alimentacyjny nie ma możliwości zaliczenia na poczet zaległości alimentacyjnej kwoty alimentów dobrowolnie uiszczonej przez dłużnika. Kolejność zaspokajania roszczeń z kwot uzyskanych od dłużnika alimentacyjnego normuje bowiem art. 28 ustawy, który przewiduje, iż środki te w pierwszej kolejności przekazywane są na poczet zobowiązania dłużnika istniejącego z tytułu wypłaconych zastępczo przez gminę świadczeń z funduszu, zaliczek alimentacyjnych a dopiero w dalszej kolejności z tytułu należności wierzyciela. Wskazane przepisy stanowią lex specialis w stosunku do powołanego w skardze kasacyjnej art. 451 § 1 i 3 K.c. normującego ogólne zasady zarachowania zapłaty i kolejność spłaty długów. Powyższe wskazuje, iż w okresie kiedy osoba uprawniona korzysta z prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego, reguł określonych w art. 451 § 1 i 3 K.c. nie stosuje się do środków przekazywanych przez dłużnika tytułem zobowiązań alimentacyjnych. Sąd I instancji prawidłowo więc stwierdził, iż w świetle przepisów mających zastosowanie w sprawie nie miało znaczenia, iż wpłaconą przez dłużnika alimentacyjnego w tym okresie kwotę, skarżąca zaliczyła na poczet zadłużenia, z okresu w którym nie pobierała świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Powyższe nie zmieniło skutku w postaci uznania, iż skarżąca otrzymała od dłużnika alimenty przekazane niezgodnie z kolejnością wyznaczoną art. 28 ust. 1 ustawy, co wypełniło wskazaną w art. 2 pkt 7 lit. d ustawy przesłankę uzasadniającą podjęcie decyzji o uznaniu za nienależnie pobrane świadczenia z funduszu alimentacyjnego. Jak już bowiem wyżej wykazano, w sytuacji jednoczesnego uzyskiwania alimentów i świadczeń z funduszu, nie musi zachodzić tożsamość okresów za które je wypłacono.

Przedstawiona wyżej wykładnia spornych przepisów wyznaczała zakres niezbędnego postępowania dowodowego w kontrolowanej przez Sąd I instancji sprawie. WSA w Kielcach prawidłowo ocenił zaskarżone rozstrzygnięcie również w jego proceduralnym aspekcie uznając, że wszystkie okoliczności niezbędne do załatwienia tej sprawy zostały przez organ wyjaśnione i rozpatrzone z zachowaniem reguł określonych w art. 7, art. 77 i art. 80 K.p.a.

Nie można również podzielić zaprezentowanego w skardze kasacyjnej stanowiska, iż zaskarżony wyrok narusza normę art. 5 K.c. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach oceniał wyłącznie legalność działania organów administracji publicznej. Te zaś w swojej procedurze opierają się na Kodeksie postępowania administracyjnego, który nie zawiera odpowiednika art. 5 K.c. Odpowiednika takiego nie zawiera również ustawa o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Art. 6 i art. 7 k.p.a. wykluczają stosowanie zasad współżycia społecznego w postępowaniu administracyjnym, bowiem nie mogą one stanowić podstawy decyzji administracyjnej, nie mogą modernizować ani modyfikować przepisów materialnego prawa administracyjnego oraz nie mogą stanowić dyrektywy wykładni przepisów prawa materialnego, stosowanych w trybie postępowania administracyjnego (por. wyrok NSA z dnia 18 lutego 2003 r., sygn. akt IV SA 1360/01, niepubl.).

Reasumując stwierdzić należało, że Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach dokonał prawidłowej kontroli zaskarżonej decyzji stosując kryterium ustawowe i prawidłowo zastosował środek przewidziany w art. 151 P.p.s.a. jako wynik tej kontroli, co wyklucza możliwość postawienia mu zarzutu naruszenia art. 1 § 2 Prawa o ustroju sądów administracyjnych oraz art. 3 § 1 i § 2 pkt 1 P.p.s.a. Uwzględniając, iż w sprawie nie stwierdzono naruszenia wskazywanych w skardze kasacyjnej przepisów ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, Kodeksu cywilnego i Kodeksu postępowania administracyjnego, brak było podstaw do uwzględnienia zarzutów naruszenia art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c P.p.s.a. Stwierdzić również należy, że zajęte w tej sprawie stanowisko Sąd I instancji szczegółowo uzasadnił, zgodnie z wymogami określonymi w art. 141 § 4 P.p.s.a. Okoliczność, że nie było ono zgodne z oczekiwaniami skarżącej kasacyjnie nie powoduje zaś, że doszło do naruszenia tego przepisu.

Z wyżej przytoczonych powodów skargę kasacyjną jako pozbawioną usprawiedliwionych podstaw należało oddalić na podstawie art. 184 P.p.s.a.