Wyrok z dnia 2016-12-09 sygn. II GSK 1095/15

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Jan Bała Sędzia NSA Joanna Kabat-Rembelska Sędzia del. WSA Bartłomiej Adamczak (spr.) Protokolant Anna Ważbińska-Dudzińska po rozpoznaniu w dniu 9 grudnia 2016 r. na rozprawie w Izbie Gospodarczej skargi kasacyjnej Dyrektor Izby Celnej w Katowicach od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 27 stycznia 2015 r. sygn. akt II SA/Gl 1032/14 w sprawie ze skargi Syndyka Masy Upadłości J. S. [...] na decyzję Dyrektora Izby Celnej w Katowicach z dnia [...] czerwca 2014 r. nr [...] w przedmiocie kary pieniężnej za naruszenie przepisów o transporcie drogowym oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 27 stycznia 2015 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach stwierdził nieważność decyzji Dyrektora Izby Celnej w K. z dnia [...] czerwca 2014 r. (nr [...]) oraz poprzedzającej ją decyzji Naczelnika Urzędu Celnego w B. z dnia [...] marca 2014 r. (nr [...]), wydanych w sprawie kary pieniężnej za naruszenie przepisów o transporcie drogowym.

Sąd I instancji orzekał w następującym stanie sprawy.

Decyzją z dnia [...] marca 2014 r. Naczelnik Urzędu Celnego w B., na podstawie art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (t.j.: Dz. U. z 2013 r., poz. 267 ze zm. – dalej: "k.p.a."), art. 93 ust. 1 w zw. z art. 5 ust. 1, art. 87 ust. 1 pkt 1, art. 89 ust. 1 pkt 3, art. 92a ust. 1 i 6 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (t.j.: Dz. U. 2013 r., poz. 1414 ze zm. – dalej "u.t.d."), l.p. 1.1. załącznika nr 3 do tej ustawy oraz w związku protokołem kontroli z dnia [...] października 2012 r. nr [...], nałożył karę pieniężną w kwocie 8.000 zł na M. K.– Syndyka Masy Upadłości po J. S., prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą Przedsiębiorstwo Produkcyjno–Handlowo–Usługowo–Transportowe "T. " J. S. z siedzibą w B..

Organ wskazał, że w dniu [...] października 2012 r. funkcjonariusze Referatu Grup Mobilnych z Wydziału Zwalczania Przestępczości Izby Celnej w K. zatrzymali do kontroli zespół pojazdów składający się z ciągnika samochodowego marki S. o nr rejestracyjnym [...] oraz naczepy ciężarowej marki P. o nr rej. [...], kierowany przez P. G.. Na podstawie analizy przedłożonych przez kierowcę dokumentów oraz złożonych przez niego wyjaśnień, funkcjonariusze celni stwierdzili, że kontrolowanym zespołem pojazdów wykonywany był międzynarodowy transport drogowy rzeczy bez wymaganej licencji przez przedsiębiorcę J. S., prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą Przedsiębiorstwo Produkcyjno–Handlowo–Usługowo–Transportowe "T. ". Zgodnie z punktem 1.1. załącznika nr 3 do ustawy o transporcie drogowym naruszenie ogólnych zasad i warunków wykonywania transportu drogowego i przewozów na potrzeby własne polegające na wykonywaniu transportu drogowego bez wymaganej licencji podlega karze 8.000 zł.

W odwołaniu od decyzji organu pierwszej instancji ww. Syndyk Masy Upadłości zarzucił: 1) naruszenie art. 145 w zw. z art. 144 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (t.j.: Dz. U. z 2012 r., poz. 1112 ze zm. – zwanej dalej: "p.u.n."), tj. niedopuszczalność wydania decyzji w trybie niniejszego postępowania, 2) naruszenie art. 144 i art. 145 p.u.n. przez wskazanie w decyzji Syndyka, jako osoby winnej popełnienia zarzucanego w decyzji czynu, 3) naruszenie art. 145 i art. 342 p.u.n. przez obciążenie karą pieniężną Syndyka Masy Upadłości za zdarzenie mające miejsce przed dniem ogłoszenia upadłości J. S..

Po rozpatrzeniu odwołania Dyrektor Izby Celnej w K. decyzją z dnia [...] czerwca 2014 r. utrzymał w mocy decyzję organu pierwszej instancji. Organ odwoławczy stwierdził, że w sprawie bezspornym pozostaje fakt przewozu, rodzaju tegoż przewozu i powstałego naruszenia. Organ wyjaśnił, że Sąd Rejonowy w B. Wydział VI Gospodarczy, postanowieniem z dnia 17 grudnia 2012 r. (sygn. akt VI GU 16/12) m.in. ogłosił upadłość obejmującą likwidację majątku dłużnika J. S. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Transportowe "T. " J. S., a także wyznaczył syndyka masy upadłości w osobie M. K.. Zgodnie z art. 52 p.u.n. data wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości jest datą upadłości. Organ wskazał, że co prawda J. S. został w dniu [...] grudnia 2012 r. zawiadomiony o wszczęciu postępowania w sprawie naruszenia w dniu [...] października 2012 r. przepisów ustawy o transporcie drogowym, to jednak z uwagi na art. 144 ust. 1 p.u.n. postępowanie to mogło być prowadzone dalej wobec Syndyka Masy Upadłości – M. K., która prawidłowo została wskazana jako strona decyzji.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach Syndyk Masy Upadłości J. S. prowadzącego Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Transportowe "T." J. S., zaskarżył w całości decyzję Dyrektora Izby Celnej w K. z dnia [...] czerwca 2014 r. zarzucając naruszenie art. 144, art. 145 i art. 342 p.u.n. poprzez wskazanie w preambule zaskarżonej decyzji Syndyka jako osoby winnej popełnienia zarzucanego w decyzji czynu i obciążenie go karą pieniężną za zdarzenie mające miejsce przed dniem ogłoszenia upadłości J. S., a ponadto naruszenie art. 28 k.p.a. w zw. z art. 144 ust. 1 i 2 oraz w zw. z art. 160 ust. 1 p.u.n. przez przyjęcie, że postępowanie w niniejszej sprawie dotyczy mienia wchodzącego w skład masy upadłości.

W uzasadnieniu skargi Syndyk wskazał, że nie podważa zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego oraz ustaleń faktycznych dokonanych w toku przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego, jednakże kwestionuje dopuszczalność wydania decyzji w niniejszej sprawie o zaskarżonej treści, wskazania Syndyka jako winnego dokonania naruszenia prawa i obciążenia Syndyka, a nie upadłego J. S., karą pieniężną za czyn popełniony przez niego, przed dniem ogłoszenia upadłości likwidacyjnej. Syndyk wskazał, że co istotne, postępowanie w sprawie zostało wszczęte przed dniem ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika, wobec czego, na podstawie art. 145 w zw. z art. 144 p.u.n. wierzyciel winien zgłosić swoją wierzytelność do masy upadłości, a dopiero wówczas, gdyby nie została ona umieszczona na liście wierzytelności, mógłby prowadzić postępowanie przeciwko Syndykowi, który wówczas działa w imieniu własnym, ale na rzecz upadłego. Naruszenie powołanych w zaskarżonej decyzji przepisów ustawy z o transporcie drogowym oraz załącznika nr 3 do przedmiotowej ustawy miało miejsce przed dniem ogłoszenia upadłości, a winnym ich naruszenia był upadły J. S., a nie Syndyk. J. S. - na skutek ogłoszenia upadłości - nie utracił podmiotowości prawnej. Syndyk nie może zatem zostać obciążony karą pieniężną za czyn, którego nie popełnił. Ponadto organ celny w zaskarżonej decyzji błędnie przyjął też, że postępowanie w niniejszej sprawie dotyczy mienia wchodzącego w skład masy upadłości. Zaskarżona decyzja w konsekwencji stanowi naruszenie art. 342 p.u.n. w zakresie kolejności zaspakajania wierzycieli.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach stwierdzając nieważność decyzji organów obu instancji, jako skierowanych do niewłaściwej strony, wskazał, że w świetle art. 61 p.u.n. z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości, która służy zaspokojeniu wierzycieli upadłego. Masę upadłości definiuje się jako część majątku upadłego, który służy zaspokojeniu wierzycieli w postępowaniu upadłościowym. Tak zwana odpowiedzialność masy upadłości oznacza zawsze odpowiedzialność samego upadłego, co wynika z postanowień art. 372 p.u.n. Podobnie jest z tzw. wzbogaceniem masy upadłości (art. 342 ust. 1 pkt 1 p.u.n.). Jest to faktycznie wzbogacenie upadłego, ale powstałe po powstaniu masy upadłości i polega na powiększeniu majątku wchodzącego w skład masy upadłości, z wyłączeniem składników, o których mowa w art. 62 i następnych. Sąd wyjaśnił, że termin "majątek" ma w naszym systemie prawnym dwa znaczenia: szersze, obejmujące zarówno aktywa, jak i pasywa, oraz węższe, obejmujące tylko aktywa, jednakże z uwagi na charakter masy upadłości, która ma służyć zaspokojeniu wierzycieli, w jej skład wchodzą tylko aktywa upadłego.

Sąd wskazał, że znaczenie ma również art. 342 p.u.n., który w ust. 1 stwierdza, że należności podlegające zaspokojeniu z funduszów masy upadłości dzieli się na 5 kategorii. W kategorii piątej, oprócz odsetek zaspokaja się także sądowe oraz administracyjne kary pieniężne. Zaliczenie do kategorii piątej sądowych i administracyjnych kar pieniężnych odnosi się jednak do kar orzeczonych przed ogłoszeniem upadłości.

Istnieje natomiast generalne zagadnienie, czy z masy upadłości zaspokaja się należności w stosunku do upadłego (z reguły w przypadkach, gdy jest on osobą fizyczną), powstałe po ogłoszeniu upadłości, a wynikające np. z jego czynów niedozwolonych czy działań pociągających za sobą np. sądowe lub administracyjne kary pieniężne. Sąd powołując się na poglądy doktryny wskazał, że w takich sytuacjach "ze względu na charakter spraw, o których mowa, orzeczenia sądowe albo administracyjne wydawane będą przeciwko upadłemu, a nie syndykowi, (...) należy odrzucić pogląd, że sądowe i administracyjne kary grzywny orzeczone przeciw upadłemu po ogłoszeniu upadłości są zaspokajane z masy upadłości" (tak też A. Jakubecki, Komentarz do art. 342 ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze, Lex-el., tezy 22 i 23; podobnie: I. Dukiel, Zgłoszenie i ustalenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym, Prawo Spółek, Listopad 1998 r., s. 33 i 34). Jest tak, bowiem "(...) w wyniku ogłoszenia upadłości upadły utracił z mocy samego prawa zarząd oraz możność korzystania z rozporządzania majątkiem masy upadłości, a tym samym roszczenia z tego tytułu mogą być dochodzone przez wierzycieli po umorzeniu lub ukończeniu postępowania upadłościowego, bądź też w czasie trwania tego postępowania, lecz tylko z majątku niewchodzącego w skład masy upadłości" (I. Dukiel, ibid., s. 33 i 34).

W świetle art. 185 ust. 2 p.u.n. ogłoszenie upadłości nie ma wpływu na zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych upadłego. Upadły traci jedynie prawo zarządu i rozporządzania majątkiem wchodzącym w skład masy upadłości, jednakże może swobodnie dysponować majątkiem, który do masy nie wchodzi (np. wynagrodzeniem za pracę w części nie podlegającej zajęciu).

Zdaniem Sądu organy nieprawidłowo zastosowały art. 144 p.u.n., a kara została nałożona na osobę niebędącą stroną w sprawie w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 4 k.p.a. Nadto nieprawidłowo wymieniono Syndyka z imienia i nazwiska, co było niedopuszczalne, gdyż M. K., będąca Syndykiem, nie miała nic wspólnego z naruszeniem przepisów o transporcie drogowym, ponieważ naruszenie to miało miejsce jeszcze przed wszczęciem postępowania upadłościowego, a zatem gdyby z jakichkolwiek względów przestała być Syndykiem w toku postępowania upadłościowego, a decyzja dotyczy jej imiennie, to powstałby problem z prawidłowym wykonaniem takiej decyzji nakładającej karę.

Sąd dodał, że orzecznictwo przywołane przez organy na poparcie stanowiska o zasadności skierowania decyzji do syndyka zapadło głównie w sprawach podatkowych. Przepisy dotyczące nakładania kar pieniężnych mają swoją specyfikę, którą należy uwzględniać; nie podlegają one wykładni rozszerzającej, muszą był interpretowane ściśle. Art. 92a ust. 1 u.t.d. stwierdza, że karze pieniężnej podlega podmiot wykonujący przewóz drogowy lub inne czynności związane z tym przewozem z naruszeniem obowiązków lub warunków przewozu drogowego. Adresat takiej decyzji jest więc jasno określony i w świetle powyższych uwag nie można za wskazane uchybienia karać syndyka.

W podstawie prawnej wyroku Sąd I instancji powołał art. 145 § 1 pkt 2 w zw. z art. 135 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j.: Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm. - dalej jako "p.p.s.a.").

Dyrektor Izby Celnej w Katowicach złożył skargę kasacyjną od opisanego wyżej wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach domagając się jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz zasądzenia kosztów postępowania.

Zaskarżonemu wyrokowi skarżący kasacyjnie organ zarzucił:

naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art.145 § 1 pkt 1 lit. c w zw. z art. 156 § 1 pkt 4 k.p.a. poprzez błędne uznanie, że Syndykowi Masy Upadłości nie przysługiwał w postępowaniu, w którym została wydana zaskarżona decyzja, przymiot strony;

naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 144 ust. 1 i ust. 2 p.u.n. poprzez błędną wykładnię i uznanie, że syndykowi masy upadłości nie przysługuje przymiot strony w postępowaniu dotyczącym naruszenia przepisów o transporcie drogowym, jeżeli do tego naruszenia doszło po ogłoszeniu upadłości przedsiębiorcy.

Odwołując się do powołanego w skardze kasacyjnej orzecznictwa sądowoadministracyjnego skarżący wskazał, że nie można przepisów dotyczących strony w postępowaniu podatkowym (administracyjnym), zawartych w Ordynacji podatkowej (Kodeksie postępowania administracyjnego czy ustawie o transporcie drogowym), stosować w oderwaniu od przepisów - Prawa upadłościowego i naprawczego. Przepisy te bowiem stanowiące o pozbawieniu upadłego, a tym samym jego organów, prawa do rozporządzania majątkiem, a zatem możliwości dokonywania jakichkolwiek czynności prawnych wobec tego majątku, co dotyczy również niemożności podejmowania jakichkolwiek czynności procesowych w postępowaniach dotyczących tego majątku, w zakresie postępowań dotyczących masy upadłości - sprawiają, że upadły nie jest stroną postępowań dotyczących jego zobowiązań podatkowych (w tym przypadku zobowiązań wynikających z naruszenia przepisów ustawy o transporcie drogowym). Z powyższych rozważań wynika, że status strony w postępowaniu podatkowym (administracyjnym) prowadzonym po ogłoszeniu upadłości zdeterminowany jest przepisami ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze powodując, że podstawienie syndyka w miejsce upadłego posiada charakter bezwzględny.

W przedmiotowej sprawie po ogłoszeniu upadłości J. S., Syndyk Masy Upadłości – M. K. stała się stroną w znaczeniu formalnym (procesowym), tzn. działa w postępowaniu we własnym imieniu, natomiast stroną w znaczeniu materialnym, pomimo ogłoszenia upadłości, pozostał upadły J. S.. Niewątpliwie kary w przedmiocie naruszenia przepisów ustawy o transporcie drogowym, nakładane są w trybie art. 92a ust. 1 u.t.d. oraz k.p.a. i należy zgodzić się z Sądem, że kary te nie podlegają wykładni rozszerzającej (muszą był interpretowane ściśle i kierowane są do konkretnych podmiotów), to jednak również decyzje wydawane na podstawie przepisów ustawy - Ordynacja podatkowa (tak jak w powoływanym orzecznictwie) kierowane są do konkretnych podmiotów wskazanych w ustawie, a w przypadku ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego, postępowania sądowe i administracyjne dotyczące masy upadłości mogą być wszczęte i dalej prowadzone jedynie przez syndyka lub przeciwko niemu, a postępowania te syndyk prowadzi na rzecz upadłego, lecz w imieniu własnym.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna nie jest zasadna i podlega oddaleniu.

Należy podkreślić, że zgodnie z treścią art. 174 p.p.s.a. skargę kasacyjną można oprzeć na następujących podstawach: 1) naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie; 2) naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Naczelny Sąd Administracyjny jest związany podstawami skargi kasacyjnej, bowiem stosownie do treści art. 183 § 1 p.p.s.a. rozpoznając sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze z urzędu pod uwagę jedynie nieważność postępowania. W niniejszej sprawie nie występuje jednak żadna z okoliczności stanowiących o nieważności postępowania sądowego prowadzonego przez WSA w Gliwicach, która nakazywałaby zakończenie sprawy już na tym etapie postępowania kasacyjnego.

Stosownie do treści art. 176 p.p.s.a., skarga kasacyjna powinna zawierać, m.in. precyzyjne przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie.

W skardze kasacyjnej powołano obydwie podstawy kasacyjne wymienione w art. 174 p.p.s.a. W tym miejscu należy jednak zauważyć, że w podstawie kasacyjnej dotyczącej naruszenia przez Sąd I instancji przepisów postępowania kasator wskazał na art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a., który nie był stosowany przy podejmowaniu zaskarżonego orzeczenia (Sąd stosował bowiem art. 145 § 1 pkt 2 p.p.s.a.). Kasator przepis ten jednak powiązał z naruszeniem art. 156 § 1 pkt 4 k.p.a., co – zważywszy na treść i znaczenie uchwały pełnego składu Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 października 2009 r. (sygn. akt I OPS 10/09, ONSAiWSA 2010/1/1) - Sąd w niniejszym składzie uznał za właściwie – pod względem formalnym - postawiony Sądowi I instancji zarzut polegający na błędnym przyjęciu, że Syndykowi Masy Upadłości nie przysługiwał - w postępowaniu w którym została wydana zaskarżona decyzja - przymiot strony, a co w konsekwencji sprawiło, że Sąd błędnie przyjął, iż decyzje organów nie zostały skierowane do strony, co stanowiło podstawę do stwierdzenia ich nieważności. Ponieważ opisany zarzut jest ściśle związany z postawionym w skardze kasacyjnej zarzutem naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. art. 144 ust. 1 i ust. 2 p.u.n. poprzez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że syndykowi masy upadłości nie przysługuje przymiot strony w postępowaniu dotyczącym naruszenia przepisów o transporcie drogowym, jeżeli do tego naruszenia doszło po ogłoszeniu upadłości przedsiębiorcy, przeto Naczelny Sąd Administracyjny odniesie się do nich łącznie.

Na wstępie zaznaczyć należy, że stan faktyczny sprawy nie był kwestionowany. W dniu [...] października 2012 r. stwierdzono, że podmiot wykonujący transport drogowy – J. S. prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą Przedsiębiorstwo Produkcyjno–Handlowo–Usługowo–Transportowe "T." wykonywał międzynarodowy transport drogowy rzeczy bez wymaganej licencji. W dniu [...] grudnia 2012 r. J. S. został zawiadomiony o wszczęciu postępowania w sprawie ww. naruszenia przepisów ustawy o transporcie drogowym, natomiast postanowieniem z dnia 17 grudnia 2012 r. (sygn. akt VI GU 16/12) Sąd Rejonowy w B. Wydział VI Gospodarczy ogłosił upadłość obejmującą likwidację majątku dłużnika J. S. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Transportowe "T.". Jednocześnie Sąd wyznaczył Syndyka Masy Upadłości po J. S. w osobie M. K., do którego organy obu instancji skierowały decyzje w sprawie nałożenia kary pieniężnej za wskazane wyżej naruszenie przepisów ustawy o transporcie drogowym.

W rozpoznawanej sprawie należy wskazać, że ogłoszenie upadłości likwidacyjnej przedsiębiorstwa J. S. spowodowało, iż jego działalność podlegać zaczęła regulacjom zawartym w ustawie – Prawo upadłościowe i naprawcze.

Zgodnie z art. 52 p.u.n. data wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości jest datą upadłości. Z dniem ogłoszenia upadłości – w myśl art. 61 p.u.n. - majątek upadłego staje się masą upadłości, która służy zaspokojeniu wierzycieli upadłego. W skład masy upadłości wchodzi majątek należący do upadłego w dniu ogłoszenia upadłości oraz nabyty przez upadłego w toku postępowania upadłościowego (art. 62 p.u.n.). W przypadku ogłoszenia upadłości powołuje się syndyka (art. 156 p.u.n.), który obejmuje majątek upadłego, zarządza nim oraz przystępuje do jego likwidacji (art. 173 p.u.n.). Stosownie natomiast do powoływanego w skardze kasacyjnej art. 144 p.u.n. (w brzmieniu obowiązującym w dacie wydania kontrolowanych decyzji), jeżeli ogłoszono upadłość obejmującą likwidację majątku upadłego, postępowania sądowe i administracyjne dotyczące masy upadłości mogą być wszczęte i dalej prowadzone jedynie przez syndyka lub przeciwko niemu (ust. 1), natomiast postępowania, o których mowa w ust. 1, syndyk prowadzi na rzecz upadłego, lecz w imieniu własnym (ust. 2).

Z powołanych przepisów wynika, że z chwilą ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego upadły traci na rzecz syndyka prawo zarządu, korzystania i rozporządzania swoim majątkiem (aczkolwiek nadal pozostaje jego formalnym właścicielem – art. 306-312 p.u.n.), dlatego też upadły nie może być stroną żadnego postępowania sądowego lub administracyjnego dotyczącego mienia wchodzącego w skład masy upadłości. Stroną postępowania dotyczącego tego mienia może być wyłącznie syndyk, który jest tzw. strona zastępczą, bowiem występuje wprawdzie we własnym imieniu lecz nie na własny rachunek – syndyk działa na rzecz masy upadłości a stroną jest tylko dlatego, że masa, będąc przedmiotem stosunków cywilnoprawnych, nie może być ich przedmiotem (zob. S. Gurgul, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz, C.H.Beck, Warszawa 2004, s. 441-442). Podstawienie syndyka w miejsce upadłego odnosi się tylko do postępowań dotyczących masy upadłości, natomiast w sprawach, które masy upadłości nie dotyczą legitymację zachowuje upadły (zob. A. Jakubecki [w:] A. Jakubecki, F. Zedler, Prawo upadłościowe i naprawcze, Zakamycze, Kraków 2003, s. 395). Należy w tym miejscu podkreślić, że masę upadłości, jak wskazano powyżej, stanowi należący do upadłego w dniu ogłoszenia upadłości oraz nabyty w toku postępowania upadłościowego – majątek. W doktrynie przyjmuje się, że termin "majątek", choć posiada dwa znaczenia: szersze obejmujące zarówno aktywa, jak i pasywa oraz węższe obejmujące tylko aktywa - to z uwagi na charakter masy upadłości, która ma służyć zaspokojeniu wierzycieli, należy odnosić jedynie do ogółu aktywów upadłego (por. F. Zedler [w:] A. Jakubecki, F. Zedler, op. cit., s. 154 oraz S. Gurgul, op. cit., s. 161).

W rozpoznawanej sprawie przedmiotem postępowania było nałożenie kary administracyjnej na podstawie art. 92a u.t.d. za dokonane przez upadłego naruszenie obowiązków lub warunków przewozu drogowego. Zgodnie z tym przepisem podmiot wykonujący przewóz drogowy lub inne czynności związane z tym przewozem z naruszeniem obowiązków lub warunków przewozu drogowego, podlega karze pieniężnej w wysokości od 50 złotych do 10 000 złotych za każde naruszenie. Zgodnie z art. 93 u.t.d. karę pieniężną, o której mowa w art. 92a ust. 1, nakłada, w drodze decyzji administracyjnej, właściwy ze względu na miejsce wykonywanej kontroli organ, którego pracownicy lub funkcjonariusze stwierdzili naruszenie obowiązków lub warunków przewozu drogowego, z zastrzeżeniem m.in. ust. 6, który stanowi, że do kar pieniężnych przewidzianych niniejszą ustawą nie stosuje się przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r. poz. 613 z późn. zm.). Z powołanych przepisów wynika, że konkretyzacja wskazanej sankcji administracyjnej co do podmiotu i wysokości kary następuje na podstawie decyzji administracyjnej, a zatem należy przyjąć, że bez względu na datę popełnienia naruszenia, nałożenie na podmiot wykonujący przewóz drogowy obowiązku w postaci kary pieniężnej następuje z dniem wydania decyzji.

Okoliczność ta ma istotne znaczenie zważywszy na fakt, czy wydanie omawianej decyzji nastąpiło przed czy po ogłoszeniu upadłości, gdyż masę upadłości mogą stanowić jedynie aktywa pochodzące z majątku upadłego na dzień ogłoszenia upadłości lub nabyte w toku postępowania upadłościowego. Decyzja wydana w przedmiocie nałożenia kary nie przysparza natomiast masie spadkowej aktywów, a zatem nie dotyczy masy upadłości. W ocenie Sądu dla zasadności zastosowania art. 144 p.u.n. istotne znaczenie musi mieć zatem ustalenie czy przedmiot postępowania, o którym mowa w tym przepisie odnosi się do masy upadłości, w takim znaczeniu, że wydane w tym postępowaniu orzeczenie ma wpływ na wzrost aktywów upadłego (wzbogacenie masy spadkowej).

Jak słusznie też wskazuje Sąd I instancji w doktrynie przyjmuje się, że z masy upadłości nie mogą być zaspokajane należności w stosunku do upadłego (z reguły w przypadkach, gdy jest on osobą fizyczną), powstałe po ogłoszeniu upadłości, a wynikające np. z jego czynów niedozwolonych czy działań pociągających za sobą np. sądowe lub administracyjne kary grzywny itp. (por. A. Jakubecki, Komentarz do art. 342 p.u.n., Lex-el, teza 22 i 23). Należy bowiem podkreślić, że ogłoszenie upadłości – stosownie do art. 185 ust. 2 p.u.n. - nie ma wpływu na zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych upadłego, a zatem oznacza to, że ogłoszenie upadłości i związane z nim objęcie części majątku upadłego masą upadłości nie powoduje zmiany statusu personalnego dłużnika, tj. nie pozbawia go ani zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych, ani – w konsekwencji – zdolności sądowej i zdolności do czynności procesowych. Upadły w dalszym ciągu może swobodnie dysponować majątkiem, który nie wchodzi do masy upadłości – art. 63 i nast. p.u.n. (zob. S. Gurgul, op. cit., s. 545; F. Zedler [w:] A. Jakubecki, F. Zedler, op. cit., s. 509).

W konsekwencji w sprawach niedotyczących majątku wchodzącego do masy upadłości upadły może występować w każdym postępowaniu bez ograniczeń, bowiem w tym zakresie przysługują mu wszystkie uprawnienia, zarówno o charakterze prawnomaterialnym, jak i procesowym.

Mając powyższe na uwadze należy przyjąć, że Sąd I instancji nie naruszył art. 144 p.u.n. poprzez jego błędną wykładnię, gdyż w okolicznościach niniejszej sprawy postępowanie administracyjne dotyczące nałożenia administracyjnej kary pieniężnej po dniu ogłoszenia upadłości nie mogło z uwagi na charakter sprawy dotyczyć masy upadłości, a w konsekwencji stroną tego postępowania nie mógł być syndyk, lecz podmiot wobec którego przepis prawa materialnego (art. 92a ust. 1 u.t.d.) nakładał obowiązek wymierzenia kary pieniężnej.

Skierowanie zatem w niniejszej sprawie przez organy obu instancji decyzji nakładającej karę pieniężną na M. K. - Syndyka Masy Upadłości po J. S., prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą Przedsiębiorstwo Produkcyjno–Handlowo–Usługowo–Transportowe "T. " J. S. z siedzibą w B., stanowiło wadę kwalifikowaną, o której mowa w art. 156 § 1 pkt 4 k.p.a., dającą Sądowi I instancji – w oparciu o art. 145 § 1 pkt 2 p.p.s.a. - podstawę do wyeliminowania z obrotu prawnego zarówno decyzji Dyrektora Izby Celnej w K. z dnia [...] czerwca 2014 r., jak i poprzedzającej ją decyzji Naczelnika Urzędu Celnego w B. z dnia [...] marca 2014 r., poprzez stwierdzenie ich nieważności.

Z powyższych przyczyn Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 p.p.s.a. oddalił skargę kasacyjną, jako pozbawioną usprawiedliwionych podstaw.