Wyrok z dnia 2017-02-09 sygn. III SA/Wa 596/16

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Marta Waksmundzka-Karasińska, Sędziowie sędzia WSA Agnieszka Olesińska, sędzia WSA Katarzyna Owsiak (sprawozdawca), Protokolant referent Piotr Niewiński, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 lutego 2017 r. sprawy ze skargi P. S.A. z siedzibą w W. na interpretację indywidualną Ministra Finansów z dnia [...] listopada 2015 r. nr [...] w przedmiocie podatku dochodowego od osób prawnych oddala skargę

Uzasadnienie

1. Postępowanie przed organem podatkowym.

1.1.Przedmiotem skargi jest interpretacja Ministra Finansów (aktualnie Minister Rozwoju i Finansów, dalej: organ podatkowy) z dnia 13 listopada 2015 r. nr IPPB3/4510-763/15-2/AG wydana z wniosku P. SA (dalej: Bank, strona).

1.2. Bank złożył wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych. Przedstawiając opis zdarzenia przyszłego Bank wyjaśnił, że tworząc Bankową Grupę Kapitałową nabywał od podmiotów powiązanych i niepowiązanych kapitałowo m.in. za gotówkę po cenie rynkowej akcje/udziały w spółkach zależnych.

Spółki należące do Bankowej Grupy Kapitałowej wyposażane są co do zasady, w kapitał zakładowy adekwatny do charakteru i zakresu ich działalności. W toku funkcjonowania aktywność gospodarcza spółek zależnych od Banku może jednakże ulec wzrostowi lub redukcji, zależnie od aktualnej sytuacji rynkowej oraz polityki Banku w tym zakresie. Bank w przyszłości, w ramach restrukturyzacji Bankowej Grupy Kapitałowej zamierza dokonać w niektórych spółkach zależnych zgodnie z art. 455, 263, 152 oraz 154 ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. z 2016 r. poz. 1578 ze zm., dalej: k.s.h.) obniżenia kapitału zakładowego poprzez obniżenie wartości nominału akcji/udziałów, celem dostosowania wielkości tego kapitału do aktualnej lub docelowej aktywności tych spółek, przy równoczesnym zachowaniu jego struktury.

Obniżenie wartości nominalnej akcji/udziałów jest jedną z metod obniżenia kapitału zakładowego w spółce, przewidzianą przepisami k.s.h., niezależną od możliwego do przeprowadzenia w kilku wariantach umorzenia udziałów, w tym m.in. umorzenia dobrowolnego.

Wybór konkretnej metody powinien być dostosowany do przyczyn, dla których dokonywane jest obniżenie kapitału zakładowego. Bank wskazał, że jedną z najczęstszych przyczyn obniżania wartości kapitału zakładowego jest redukcja nadmiarowych pasywów spółki lub istnienie straty bilansowej, która może zostać w ten sposób pokryta. Na gruncie k.s.h., w ramach działań zmierzających do obniżenia wartości kapitału zakładowego, może dochodzić do umorzenia udziałów/akcji, co prowadzi do ich faktycznego unicestwienia (art. 199 k.s.h.), jak również do zmniejszeniu jedynie ich wartości nominalnej (art. 455 k.s.h.), co skutkuje, iż akcje/udziały dalej istnieją i mogą dalej uczestniczyć w obrocie gospodarczym.

W przypadku dobrowolnego umorzenia udziałów/akcji przepisy k.s.h. stanowią że takiego umorzenia można dokonać tylko za zgodą wspólników. Co więcej, wymaga ono także podjęcia uchwały przez zgromadzenie wspólników, która powinna określać w szczególności podstawę prawną umorzenia i wysokość wynagrodzenia przysługującego wspólnikowi za umorzony udział/akcję. Wybór tej metody jest obwarowany szeregiem warunków formalnych, które muszą zostać spełnione, aby umorzenie doszło do skutku. Umorzenie udziałów/akcji jest działaniem powodującym redukcję ich liczby poprzez unicestwienie w części podlegającej umorzeniu, a w konsekwencji zamieniającym strukturę w tym zakresie.

W tym kontekście Bank wskazał, jako przykład, iż w przedmiotowym stanie faktycznym jedna ze spółek zależnych Banku, jest Powszechnym Towarzystwem Emerytalnym (dalej: PTE). Zgodnie z wykładnią literalną przepisów art. 50 ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz.U. z 2013 r. poz. 899 ze zm.), obniżenie kapitału zakładowego w drodze dobrowolnego umorzenia części akcji byłoby obarczone ryzykiem, gdyż ustawa wskazuje, że PTE nie może nabywać jakichkolwiek akcji, w tym akcji własnych w celu umorzenia. Wobec tego w przypadku nabycia akcji własnych przez PTE istnieje ryzyko uznania czynności prawnej nabycia akcji celem umorzenia za nieważną. Potencjalnie więc sąd rejestrowy na etapie postępowania rejestrowego mógłby kwestionować możliwość obniżenia kapitału zakładowego w PTE poprzez umorzenie dobrowolne części akcji, co potwierdza słuszność wyboru metody obniżenia kapitału zakładowego poprzez obniżenie wartości nominalnej akcji. Odmienne pod tym względem jest obniżenie kapitału zakładowego poprzez obniżenie wartości nominalnej akcji/udziałów, które ze względu na brak ingerencji w strukturę ilościową akcji/udziałów w kapitale zakładowym spółki jest dużo bardziej szybkie i elastyczne, dzięki czemu może być zastosowane w różnych typach spółek. Sytuacja taka nie wywołuje zmiany struktury kapitału zakładowego, co umożliwić może w przyszłości, w przypadku ewentualnego podjęcia przez Bank decyzji o sprzedaży niewielkiej liczby udziałów/akcji, zbycie mniejszościowego pakietu akcji/udziałów, bez konieczności dokonywania większych zmian w strukturze kapitału zakładowego. Natomiast, w przypadku dobrowolnego umorzenia udziałów/akcji doszłoby do ich definitywnego unicestwienia, co w przypadku późniejszej sprzedaży części pozostałych akcji/udziałów mogłoby pociągnąć za sobą ewentualne ryzyko zachwiania proporcji udziału w zyskach wbrew przyjętym dotychczas w Banku zasadom. W zamian za obniżenie wartości nominalnej akcji/udziałów Bank otrzyma wynagrodzenie. Bank nie wyklucza ponadto, iż w przyszłości podjąć może decyzję o odsprzedaży na rzecz podmiotów trzecich przedmiotowych akcji/udziałów, w których uprzednio dokonać może obniżenia kapitału zakładowego w drodze obniżenia wartości nominalnej akcji/udziałów.

Bank w odniesieniu do spółek, w których zamierza dokonać obniżenia kapitału zakładowego poprzez obniżenie wartości nominału akcji/udziałów najprawdopodobniej spełniać będzie wymogi określone w art. 22 ust 4-4a ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 2016 r. poz. 1888 ze zm., dalej: u.p.d.o.p.), tj. będzie posiadać 100% akcji/udziałów w spółkach zależnych z siedzibą na terytorium Polski, podlegać w Rzeczypospolitej Polskiej opodatkowaniu od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania i nie będzie korzystać ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania, ponadto w dniu wypłaty wynagrodzenia w związku z obniżeniem wartości nominalnej akcji/udziałów, będzie posiadać bezpośrednio 100% akcji/udziałów w spółkach zależnych nieprzerwanie od przynajmniej 2 lat. Przepisy u.p.d.o.p. nie normują wprost zdarzenia jakim jest określony w k.s.h. sposób obniżenia kapitału zakładowego poprzez obniżenie wartości nominalnej udziału/akcji, w przeciwieństwie do ich umorzenia, które zostało w u.p.d.o.p. wyspecyfikowane w art. 10 ust. 1 pkt 1 u.p.d.o.p., art. 12 ust. 3 u.p.d.o.p. oraz art. 12 ust. 4 pkt 3 u.p.d.o.p.

Równocześnie, wynagrodzenie uzyskane przez akcjonariusza/udziałowca w związku z obniżeniem wartości nominalnej akcji/udziałów, jako nierozerwalnie związane i wynikające z faktu posiadania prawa do udziału w zyskach osób prawnych w formie tych akcji/udziałów, spełnia kryteria dla uznania, że jest dochodem (przychodem) uzyskanym z tych udziałów, jakkolwiek niewyspecyfikowanym w otwartym katalogu art. 10 u.p.d.o.p., podlegającym, co do zasady opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych zgodnie z art. 22 ust. 1 u.p.d.o.p.

1.3. Na gruncie tak przedstawionego opisu stanu faktycznego Bank sformułował następujące pytania:

1. Czy wynagrodzenie otrzymane przez Bank z tytułu obniżenia wartości nominału udziałów/akcji w spółkach zależnych należy kwalifikować jako przychód z tytułu udziału w zyskach osób prawnych, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 1 u.p.d.o.p.?

2. Czy w sytuacji spełnienia przez Bank przesłanek zawartych w art. 22 ust. 4-4a u.p.d.o.p., możliwe będzie, co do zasady zastosowanie zwolnienia z opodatkowania przedmiotowego przychodu?

3. Czy w przypadku dalszej ewentualnej odsprzedaży akcji/udziałów, co do których dokonano obniżenia ich wartości nominalnej, Bank zachowa prawo do zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wartości odpowiadającej pełnej cenie ich uprzedniego nabycia, zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.p.?

W ocenie prawnej Banku odnoszącej się do pytania nr 1 w przedstawionym stanie faktycznym uzyskany dochód osiągnięty w wyniku wypłaty Bankowi wynagrodzenia z tytułu obniżenia wartości nominału akcji/udziałów podlegać będzie na podstawie art. 10 ust. 1 u.p.d.o.p. opodatkowaniu podatkiem dochodowym z udziału w zyskach osób prawych. Odnosząc się do pytania nr 2 Bank wskazał, że dochód ten podlegać będzie zwolnieniu ze zryczałtowanego podatku dochodowego, w związku ze spełnieniem przez Bank norm określonych w art. 22 ust. 4-4a u.p.d.o.p. Formułując swoją ocenę prawną Bank podkreślił, że w przypadku podjęcia decyzji o ewentualnej odsprzedaży na rzecz podmiotów trzecich akcji/udziałów spółek zależnych, w których dokonano obniżenia kapitału zakładowego poprzez obniżenie wartości nominalnej akcji/udziałów, Bank na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.p. zachowa prawo do zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wartości odpowiadającej pełnej cenie ich nabycia.

1.4. W interpretacji indywidualnej z 13 listopada 2015 r. organ podatkowy uznał stanowisko Banku w zakresie pytania nr 2 za prawidłowe, zaś w zakresie pytania nr 1 i nr 3 za nieprawidłowe.

Na podstawie art. 14c § 1 ustawy z dnia 19 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. 2015, poz. 613 ze zm., dalej: O.p.) organ podatkowy odstąpił od uzasadnienia prawnego dokonanej oceny stanowiska Banku w zakresie pytania nr 2.

Organ podatkowy wyjaśnił, że w jego ocenie prezentowane przez Bank stanowisko w zakresie pytania nr 1, jest nieprawidłowe z uwagi na uznanie, że " (...) na gruncie u.p.d.o.p. operacja obniżenia wartości nominalnej akcji/udziału za wynagrodzeniem powinna być traktowana odrębnie od umorzenia akcji/udziału.", a ponadto stanowisko Banku w zakresie opodatkowania przychodu (dochodu) z tytułu otrzymania wynagrodzenia za obniżenie wartości nominalnej udziałów/akcji w spółkach zależnych, nie uwzględnia całokształtu regulacji dotyczących przedmiotowej kwestii, tj. treści art. 12 ust. 4 pkt 3 tej u.p.d.o.p., który wprost nakazuje pomniejszyć przychód (dochód) uzyskany z tytułu umorzenia udziałów, a więc i częściowego ich umorzenia poprzez obniżenie ich wartości nominalnej, o koszty ich nabycia bądź objęcia. W związku z czym, w przypadku obniżenia wartości nominalnej udziałów/akcji za wynagrodzeniem, część kosztu nabycia bądź objęcia tych udziałów/akcji, obliczona proporcjonalnie do dokonanego obniżenia, powinna mieć wpływ na wysokość przychodu (dochodu) podatnika otrzymującego wynagrodzenie.

W konsekwencji, z tytułu wynagrodzenia otrzymanego przez Bank za obniżenie wartości nominalnej udziałów/akcji w spółkach zależnych, ma ona obowiązek określić przychód (dochód) na podstawie art. 10 ust, 1 pkt 1 u.p.d.o.p., z uwzględnieniem regulacji art. 12 ust. 4 pkt 3 tej u.p.d.o.p., tj. poprzez wyłączenie od opodatkowania tej wartości przychodu (wartości wynagrodzenia), która odpowiada kosztowi nabycia częściowo umarzanych w ten sposób udziałów/akcji (czyli cenie ich nabycia) odpowiadającemu proporcjonalnie wysokości umarzanej nominalnej wartości udziałów/akcji.

Powyższe ustalenia mają decydujący wpływ na sposób ustalenia kosztów uzyskania przychodów z tytułu ewentualnej dalszej odsprzedaży udziałów/akcji, co do których dokonano obniżenia ich wartości nominalnej (pytanie nr 3).

Organ wskazał, że stosownie do treści art. 16 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.p. nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków na objęcie lub nabycie udziałów albo wkładów w spółdzielni, udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych, a także wydatków na nabycie tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych; wydatki takie są jednak kosztem uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia tych udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych, w tym z tytułu wykupu przez emitenta papierów wartościowych, a także z odkupienia albo umorzenia tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych, z zastrzeżeniem 7e.

Powyższy przepis, w ocenie organu stanowi, iż wydatki na objęcie lub nabycie udziałów (akcji) w spółce są kosztem uzyskania przychodów w przypadku odpłatnego ich zbycia. Użyte w nim określenie "wydatków na objęcie lub nabycie udziałów (akcji)" oznacza, że do kosztów uzyskania przychodów - ale dopiero z chwilą ich zbycia - zalicza się wydatki bezpośrednio warunkujące nabycie udziałów/akcji, bez których poniesienia skuteczne ich nabycie nie byłoby możliwe. Do typowych kosztów warunkujących nabycie udziałów/akcji zaliczyć należy cenę udziałów/akcji oraz inne koszty bezpośrednio związane z tym nabyciem np. koszty wyceny udziałów/akcji, prowizję maklerską, opłaty notarialne i administracyjne, opłatę skarbową, podatek od czynności cywilnoprawnych i opłatę skarbową. W związku z powyższym, w przypadku sprzedaży przez Bank udziałów/akcji spółek zależnych, nabytych za gotówkę po cenie rynkowej, może ona pomniejszyć przychód uzyskany z tego tytułu, na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.p., o koszty jego uzyskania w postaci wydatków na nabycie sprzedawanych udziałów/akcji, w wysokości pomniejszonej o wartość takich wydatków, uwzględnionych uprzednio przy ustalaniu przychodu (dochodu) w związku z obniżeniem wartości nominalnej (częściowym umorzeniem) udziałów/akcji spółek zależnych. W przypadku obniżenia wartości nominalnej udziałów/akcji w wyniku częściowego ich umorzenia za wynagrodzeniem część wydatków poniesionych na nabycie tych udziałów/akcji będzie miała wpływ na wysokość przychodu (dochodu) z tytułu umorzenia przedmiotowych udziałów, a tym samym, w tej części nie może być ponownie uwzględniana jako koszt uzyskania przychodów w przypadku późniejszej sprzedaży tych udziałów/akcji. W przeciwnym wypadku doszłoby do, niedopuszczalnej na gruncie ustawy podatkowej, sytuacji, w ramach której te same wydatki mogłyby po raz kolejny pomniejszać przychód podatkowy podatnika (z innego tytułu). Tym samym, jeśli w okresie od nabycia udziałów/akcji do ich zbycia dojdzie do częściowego umorzenia udziałów/akcji za wynagrodzeniem, skutkującego obniżeniem ich wartości nominalnej, przy ustalaniu kosztów uzyskania przychodów na moment odpłatnego zbycia udziałów/akcji, koszty uzyskania przychodów stanowić będą wydatki na ich nabycie określone zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.p., pomniejszone o część tych wydatków, która odpowiadała kosztom nabycia udziałów/akcji, o których mowa w art. 12 ust. 4 pkt 3 tej ustawy, w związku z częściowym umorzeniem udziałów/akcji (obniżeniem ich wartości nominalnej). W efekcie, dochodem (stratą) dla Banku w momencie ewentualnej sprzedaży udziałów/akcji spółek zależnych będzie wyłącznie ta część wydatków poniesionych na nabycie sprzedawanych udziałów/akcji, które nie zostały wcześniej rozpoznane w momencie obniżenia kapitału zakładowego spółek zależnych poprzez obniżenie wartości nominalnej ich udziałów/akcji.

Zatem Bank błędnie uznał w zakresie pytania nr 3, że "(...) obniżenie wartości nominalnej posiadanych przez niego akcji/udziałów w spółkach zależnych, pozostaje bez wpływu na możliwość rozpoznania jako kosztów uzyskania przychodów pełnej kwoty wydatków poniesionych na ich nabycie w momencie odpłatnego zbycia tych akcji/udziałów".

Organ podatkowy podkreślił przy tym, że nawet w przypadku, gdy do przychodu (dochodu) Banku z tytułu częściowego umorzenia udziałów/akcji spółek zależnych (poprzez obniżenie ich wartości nominalnej) znajdzie zastosowanie zwolnienie, o którym mowa w art. 22 ust. 4 u.p.d.o.p., nie zmienia to wskazanego wyżej sposobu ustalenia kosztów uzyskania przychodów z tytułu następnie sprzedanych udziałów/akcji spółek zależnych. Zgodnie bowiem z treścią tego przepisu, zwolnienie w nim określone odnosi się do przychodu (dochodu) z dywidend oraz innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych. Zastosowanie tego zwolnienia wymaga zatem najpierw określenia przychodu (dochodu) z tytułu obniżenia wartości nominalnej udziałów/akcji, w sposób określony wyżej (odnośnie pytania nr 1), a co za tym idzie obniżenia go proporcjonalnie, o wydatki na nabycie tych udziałów (koszty ich nabycia, o których mowa w art. 12 ust. 4 pkt 3 tej ustawy). Dopiero do tak określonego przychodu (dochodu) zastosować można ewentualnie zwolnienie wskazane w art. 22 ust. 4 i nast. u.p.d.o.p.

1.5. Pismem z dnia 27 listopada 2015 r. strona wezwała organ podatkowy do usunięcia naruszenia prawa.

1.6. Minister Finansów w odpowiedzi na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa z dnia 29 grudnia 2015 r. stwierdził brak podstaw do zmiany interpretacji indywidualnej.

2. Postępowanie przed sądem pierwszej instancji.

2.1. W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie Bank wniósł o uchylenie zaskarżonej interpretacji indywidualnej, w tym także o zwrot kosztów postępowania.

Formułując zarzuty skargi Bank wskazał na naruszenie:

- art. 12 ust. 4 pkt 3 u.p.d.o.p. poprzez uznanie, iż w przypadku obniżenia wartości nominalnej udziałów/akcji za wynagrodzeniem, część kosztu nabycia bądź objęcia tych udziałów/akcji, obliczana proporcjonalnie do dokonanego obniżenia, powinna mieć wpływ na wysokość przychodu (dochodu) podatnika otrzymującego wynagrodzenie;

- art. 16 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.p. poprzez uznanie, iż w przypadku odpłatnego zbycia przez Bank udziałów/akcji spółek zależnych, nabytych za gotówkę po cenie rynkowej, może ona pomniejszyć przychód uzyskany z tego tytułu o koszty jego uzyskania w postaci wydatków na nabycie sprzedawanych udziałów/akcji, w wysokości pomniejszonej o wartość takich wydatków, uwzględnionych uprzednio przy ustalaniu przychodu (dochodu) w związku z obniżeniem wartości nominalnej (częściowym umorzeniem) udziałów/akcji spółek zależnych.

2.2. Organ podatkowy w odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie i podtrzymał stanowisko w sprawie.

3. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

3.1. Skarga nie jest zasadna.

3.2. Na wstępie należy wskazać, że stosownie do treści art. 134 § 1 z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r., poz. 718 ze zm.; dalej: p.p.s.a.) Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną, z zastrzeżeniem art. 57a. Zgodnie natomiast z art. 57a p.p.s.a. skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Należy podkreślić, że postępowanie dotyczące wydania indywidualnej interpretacji prawa podatkowego jest postępowaniem specyficznym. Zakres interpretacji indywidualnej zdeterminowany jest przedstawionym przez stronę stanem faktycznym oraz stanowiskiem wnioskodawcy. W tego rodzaju sprawach organ podatkowy nie przeprowadza postępowania dowodowego, lecz zobowiązany jest do dokonania wyczerpującej analizy prawnej stanu faktycznego, przedstawionego mu przez podatnika. Treść wniosku o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej wyznacza zatem przedmiotowy zakres postępowania interpretacyjnego. Wnioskowy charakter postępowania o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej oraz systemowe odczytanie art. 14b-14h O.p. prowadzą do konkluzji, że organ wydający interpretację jest niejako związany merytorycznie zakresem problemu prawnego, jaki strona przedłoży we wniosku.

3.3. Działając w wyżej opisanych granicach stwierdzić trzeba, że zaskarżony akt nie narusza przepisów prawa.

3.4. Istotą sporu w przedmiotowe sprawie jest kwestia czy wynagrodzenie otrzymane przez Bank z tytułu obniżenia wartości nominału udziałów/akcji w spółkach zależnych stanowi na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych dochód (przychód) z tytułu umorzenia udziałów/akcji a w konsekwencji podlega regulacji art. 10 ust. 1 pkt 1 u.p.d.o.p. oraz art. 12 ust. 4 pkt 3 u.p.d.o.p. co ma znacznie dla ustalenia kosztów uzyskania przychodu z tytułu późniejszego zbycia tych udziałów/akcji na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.p. Zdaniem strony dochód osiągnięty w wyniku wypłaty Bankowi wynagrodzenia z tytułu obniżenia wartości nominału akcji/udziałów podlegać będzie na podstawie art. 10 ust. 1 u.p.d.o.p. opodatkowaniu podatkiem dochodowym z udziału w zyskach osób prawych. Jednocześnie w przypadku podjęcia decyzji o ewentualnej odsprzedaży na rzecz podmiotów trzecich akcji/udziałów spółek zależnych, w których dokonano obniżenia kapitału zakładowego poprzez obniżenie wartości nominalnej akcji/udziałów, Bank na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.p. zachowa prawo do zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wartości odpowiadającej pełnej cenie ich nabycia.

Organ w zaskarżonej interpretacji zaprezentował stanowisko odmienne zgodnie, z którym z tytułu wynagrodzenia otrzymanego przez Bank za obniżenie wartości nominalnej udziałów/akcji w spółkach zależnych, ma on obowiązek określić przychód (dochód) na podstawie art. 10 ust, 1 pkt 1 u.p.d.o.p. jednak z uwzględnieniem regulacji art. 12 ust. 4 pkt 3 u.p.d.o.p, tj. poprzez wyłączenie od opodatkowania tej wartości przychodu (wartości wynagrodzenia), która odpowiada kosztowi nabycia częściowo umarzanych w ten sposób udziałów/akcji (czyli cenie ich nabycia) odpowiadającemu proporcjonalnie wysokości umarzanej nominalnej wartości udziałów/akcji. W zakresie zaś sprzedaży przez Bank udziałów/akcji spółek zależnych, nabytych za gotówkę po cenie rynkowej, może on pomniejszyć przychód uzyskany z tego tytułu, na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.p. o koszty jego uzyskania w postaci wydatków na nabycie sprzedawanych udziałów/akcji, w wysokości pomniejszonej o wartość takich wydatków, uwzględnionych uprzednio przy ustalaniu przychodu (dochodu) w związku z obniżeniem wartości nominalnej (częściowym umorzeniem) udziałów/akcji spółek zależnych.

Sąd w sporze przyznał rację organowi podatkowemu.

3.5. W ocenie Sądu obniżenie wartości nominalnej udziałów/akcji posiadanych przez Bank w spółkach zależnych za wynagrodzeniem (bez zmniejszania ich liczby), rozpatrywane winno być na gruncie podatku dochodowego od osób prawnych jako umorzenie udziałów (a dokładnie jako częściowe umorzenie udziałów) i może skutkować powstaniem przychodu/dochodu w świetle art. 10 ust. 1 pkt 1 u.p.d.o.p.

Ponieważ ustawa podatkowa nie definiuje pojęcia umorzenie udziału zasadnym jest, w oparciu o reguły wykładni systemowej, odwołać się do jego znaczenia opisanego w Kodeksie spółek handlowych.

Umorzenie udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością stanowi unicestwienie praw udziałowych przysługujących wspólnikowi, związanych z posiadaniem przez niego udziałów. Umorzenie jest więc sposobem zakończenia bytu prawnego udziału i skutkuje definitywnym unicestwieniem praw i obowiązków majątkowych oraz korporacyjnych przysługujących wspólnikowi z tytułu uczestnictwa w spółce. Zgodnie z treścią art. 199 § 1 k.s.h. udział może być umorzony jedynie po wpisie spółki do rejestru i tylko w przypadku, gdy umowa spółki tak stanowi. Udział może być umorzony za zgodą wspólnika w drodze nabycia udziału przez spółkę (umorzenie dobrowolne) albo bez zgody wspólnika (umorzenie przymusowe).

W myśl 199 § 2 k.s.h. umorzenie udziału wymaga uchwały zgromadzenia wspólników, która powinna określać w szczególności podstawę prawną umorzenia i wysokość wynagrodzenia przysługującego wspólnikowi za umorzony udział.

Stosownie natomiast do art. 199 § 7 k.s.h. w razie umorzenia wymagającego obniżenia kapitału zakładowego, umorzenie następuje z chwilą obniżenia kapitału zakładowego. Przy czym zgodnie z art. 263 § 1 k.s.h. uchwała o obniżeniu kapitału zakładowego powinna określać wysokość, o jaką kapitał zakładowy ma być obniżony oraz sposób obniżenia.

Jak z powyższego wynika jednym ze sposobów obniżenia kapitału zakładowego może być umorzenie udziału. Zarząd może jednak zamiast o umorzeniu całych udziałów prowadzącym do ich unicestwienia postanowić o zmniejszeniu jedynie ich wartości nominalnej. Jest to zabieg analogiczny do opisanego w art. 260 k.s.h. podwyższenia kapitału zakładowego - albo w drodze emisji nowych udziałów, albo w drodze podwyższenia wartości nominalnej udziałów dotychczasowych. Jeżeli zatem zarząd zdecyduje o obniżeniu wartości nominalnej istniejących udziałów a nie ich całkowitym unicestwieniu, operacja ta będzie miała skutek identyczny jak częściowe umorzenie udziału.

W przypadku takiego sposobu obniżenia kapitału zakładowego nie zmieni się ilość udziałów, lecz zmieni się (obniży) ich wartość nominalna. W zamian za obniżenie wartości nominalnej udziałów udziałowiec może otrzymać wynagrodzenie.

W doktrynie prawa handlowego nie ma wątpliwości co do tego, że na gruncie Kodeksu spółek handlowych, obniżenie kapitału zakładowego spółki może odbyć się przez likwidację udziałów (umorzenie udziałów), poprzez zmniejszenie wartości udziałów (umorzenie cząstki udziałów) lub przy zastosowaniu obu tych technik. Obniżenie kapitału zakładowego nie musi wiązać się jedynie ze zmniejszeniem liczby udziałów, ale może odbyć się przez zmniejszenie wartości nominalnej udziałów i wypłatę wspólnikom kwot stanowiących wartość obniżonych udziałów (tak w komentarzach do art. 263 k.s.h. autorstwa A. Kidyby (komentarz aktualizowany System Informacji Prawnej Lex), S Sołtysińskiego czy A. Strzępki (komentarze zamieszczone w systemie Legalis). Zatem wbrew twierdzeniom Banku nie ma podstaw by twierdzić, że obniżenie wartości nominalnej udziałów nie oznacza częściowego umorzenia udziału.

Powyższe przesądza, że skutki podatkowe obniżenia wartości nominalnej udziałów są zbieżne z konsekwencjami częściowego umorzenia udziałów.

3.6. Wracając na grunt mającej w sprawie zastosowanie ustawy podatkowej przytoczyć należy art. 10 ust. 1 pkt 1 u.p.d.o.p., który stanowi, że dochodem (przychodem) z udziału w zyskach osób prawnych , z zastrzeżeniem art. 12 ust. 1 pkt 4a i 4b , jest dochód ( przychód ) faktycznie uzyskany z tego udziału (akcji) , w tym także dochód z umorzenia udziałów (akcji). Przy czym pkt 1b wprowadza wyjątek od tej zasady ,nie mający jednak w sprawie zastosowania.

Zgodnie natomiast z przepisem art. 12 ust. 4 pkt 3 PDP do przychodów nie zalicza się m.in. umorzenia udziałów lub akcji w spółce, w tym kwot otrzymanych z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) na rzecz spółki w celu umorzenia tych udziałów (akcji) oraz wartości majątku otrzymanego w związku z likwidacją osoby prawnej w części stanowiącej koszt ich nabycia bądź objęcia (...).

Rację ma wiec organ podatkowy twierdząc, że jeżeli dokonywane jest umorzenie udziałów/akcji posiadanych przez podatnika w danej spółce i podatnik uzyskuje z tego tytułu wynagrodzenie w wyższej wysokości niż poniesione przez niego wydatki na nabycie bądź objęcie tych udziałów/akcji, to do przychodów (dochodów) tego podatnika (w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 1 u.p.d.o.p.) podlega zaliczeniu tylko nadwyżka uzyskanego wynagrodzenia ponad wydatki na nabycie bądź objęcie tych udziałów/akcji, stanowiące szczególny rodzaj kosztów, "tzw. quasi-koszty", które pozwalają już w momencie określenia przychodu (dochodu) pomniejszyć go o te właśnie wydatki.

3.7. Reasumując tę część rozważań wskazać należy, że z tytułu wynagrodzenia otrzymanego przez Bank za obniżenie wartości nominalnej udziałów/akcji w spółkach zależnych, ma on obowiązek określić przychód (dochód) na podstawie art. 10 ust, 1 pkt 1 u.p.d.o.p., z uwzględnieniem regulacji art. 12 ust. 4 pkt 3 u.p.d.o.p., tj. poprzez wyłączenie od opodatkowania tej wartości przychodu (wartości wynagrodzenia), która odpowiada kosztowi nabycia częściowo umarzanych w ten sposób udziałów/akcji (czyli cenie ich nabycia) - odpowiadającemu proporcjonalnie wysokości umarzanej nominalnej wartości udziałów/akcji.

3.8. Powyżej zaprezentowana wykładnia rzutuje na ocenę drugiego zagadnienia będącego przedmiotem sporu między stronami a mianowicie sposobu ustalenia kosztów uzyskania przychodów z tytułu dalszej odsprzedaży udziałów/akcji, których wartość nominalną uprzednio obniżono.

Również w zakresie tej kwestii racje należy przyznać organowi podatkowemu. W ocenie Sadu nie ulega bowiem wątpliwości, że późniejsze zbycie udziałów/akcji , które na osi czasu (w okresie ich posiadania) uległy obniżeniu (częściowemu umorzeniu), a przychód z tego tytułu uległ pomniejszeniu proporcjonalnie do wartości umorzenia o taką samą część nominalnej wartości udziałów/akcji z dnia objęcia, będzie miało taki skutek, że ta część wartości nominalnej nie będzie stanowiła kosztu uzyskania przychodu.

Zgodnie bowiem z art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p. kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów , z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1. Stosownie natomiast do art. 16 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.p. prawnych nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków na objęcie lub nabycie udziałów albo wkładów w spółdzielni, udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych, a także wydatków na nabycie tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych; wydatki takie są jednak kosztem uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia tych udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych, w tym z tytułu wykupu przez emitenta papierów wartościowych, a także z odkupienia albo umorzenia tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych, z zastrzeżeniem 7e.

Z powyższego wynika, że z woli ustawodawcy doszło do przesunięcia w czasie traktowania jako koszty uzyskania przychodów wydatków ponoszonych na objęcie lub nabycie udziałów do chwili odpłatnego ich zbycia. Przepisy te są jasne w swej treści i jako takie nie wymagają zabiegów interpretacyjnych.

Problem w ocenie Sądu pojawia się wówczas kiedy na osi czasu tj. posiadania udziałów/akcji tak jak w podanym stanie faktycznym przedstawionym we wniosku o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego, dojdzie do obniżenia wartości nominalnej udziału/akcji a strona podatnik z tego tytułu uzyska stosowne wynagrodzenie.

Obie te instytucje - zbycia udziałów i umorzenia (także częściowego) mają wspólny mianownik a w zakresie kształtowania kosztów pozostają ze sobą w związku tego rodzaju, że okoliczność wyłączenia z opodatkowania tej wartości przychodu, która odpowiada kosztowi nabycia częściowo umarzanych udziałów/akcji nie może być ona pominięta przy rozpoznaniu kosztów uzyskania przychodów w sytuacji późniejszego odpłatnego zbycia udziałów.

Wprawdzie w przypadku zbycia udziałów mówi się o kosztach uzyskania przychodów natomiast przy umorzeniu także częściowym, wówczas gdy podstawą opodatkowania jest przychód koszty związane z objęciem udziałów są wyłączone z przychodu, a nie potrącane jako koszt jego uzyskania, jednak w obydwu przypadkach występuje ten sam skutek zmniejszenie podstawy opodatkowania.

Skoro więc w przypadku obniżenia wartości nominalnej udziałów/akcji w wyniku częściowego ich umorzenia za wynagrodzeniem część wydatków poniesionych na nabycie tych udziałów/akcji będzie miała wpływ na wysokość przychodu (dochodu) z tytułu umorzenia przedmiotowych udziałów (o czym była mowa w pkt 3.6. uzasadnienia), to tym samym, w tej części nie może być ponownie uwzględniana jako koszt uzyskania przychodów w przypadku późniejszej sprzedaży tych udziałów/akcji. W przeciwnym wypadku doszłoby do, niedopuszczalnej na gruncie ustawy podatkowej, sytuacji, w ramach której te same wydatki mogłyby po raz kolejny pomniejszać przychód podatkowy podatnika (z innego tytułu). Tym samym, jeśli w okresie od nabycia udziałów/akcji do ich zbycia dojdzie do częściowego umorzenia udziałów/akcji za wynagrodzeniem, skutkującego obniżeniem ich wartości nominalnej, przy ustalaniu kosztów uzyskania przychodów na moment odpłatnego zbycia udziałów/akcji, koszty uzyskania przychodów stanowić będą wydatki na ich nabycie określone zgodnie z art, 16 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.p., pomniejszone o część tych wydatków, która odpowiadała kosztom nabycia udziałów/akcji, o których mowa w art. 12 ust. 4 pkt 3 u.p.d.o.p., w związku z częściowym umorzeniem udziałów/akcji (obniżeniem ich wartości nominalnej).

3.9. Mając na względzie powyżej zaprezentowaną wykładnię przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych w ocenie Sądu zarzuty skargi uznać należało za bezzasadne.

Wadliwą odmowę zastosowania w skarżonej interpretacji art. 12 ust. 4 pkt 3 u.p.d.o.p. wywiódł Bank z odmiennej oceny na gruncie zarówno prawa spółek handlowych jak i konsekwencji w sferze prawa podatkowego skutków częściowego obniżenia wartości nominalnej udziałów/akcji za wynagrodzeniem. Wbrew zarzutom skargi, zdaniem Sądu, organ podatkowy prawidłowo utożsamił skutki podatkowe obniżenia wartości nominalnej udziałów/akcji z następstwami częściowego umorzenia udziału/akcji a w konsekwencji prawidłowo również odniósł się do kosztów uzyskania przychodów w przypadku późniejszego zbycia udziałów/akcji a gruncie art. 16 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.p. Zaprezentowany w zaskarżonej interpretacji pogląd znajduje potwierdzenie w orzecznictwie sądów administracyjnych m.in. wyrokach Naczelnego Sadu Administracyjnego z dnia 14 marca 2014 r., sygn. akt II FSK 875/12 oraz z dnia 25 marca 2015 r., sygn. akt II FSK 349/13, czy Wojewódzkich Sądów Administracyjnych z dnia 23 czerwca 2014 r., sygn. akt I SA/Kr 832/14 i z dnia 14 listopada 2012 r., sygn. akt III SA/Wa 427/12.

W przywołanym wyroku o sygn. akt II FSK 349/13 NSA wskazał: "(...) przypadku obniżenia wartości nominalnej udziałów spółki zależnej za wynagrodzeniem, w wyniku częściowego ich umorzenia, część wartości nominalnej tych udziałów ustalonej na dzień ich objęcia przez skarżącą spółkę, będzie miała wpływ na wysokość dochodu z tytułu częściowego umorzenia przedmiotowych udziałów (obniżenia ich wartości nominalnej), a tym samym w tej części nie będzie mogła być ponownie uwzględniona jako koszt uzyskania przychodów w przypadku ich późniejszego zbycia. W konsekwencji, jeśli w okresie od nabycia/objęcia udziałów do ich zbycia dojdzie do częściowego umorzenia udziałów spółki zależnej za wynagrodzeniem, skutkującego obniżeniem ich wartości nominalnej, przy ustalaniu kosztów uzyskania przychodów w momencie odpłatnego ich zbycia przez spółkę udziałów spółki zależnej, za koszty uzyskania przychodów należy uznać, w stosunku do udziałów: (1) nabytych za cenę - wydatki poniesione na ich nabycie/objęcie, czyli cenę oraz zapłacony podatek od czynności cywilnoprawnych, pomniejszone o wydatki, które zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów w związku z częściowym umorzeniem tej części udziałów (...)."

3.10. Reasumując, wydana w sprawie indywidualna interpretacja nie narusza wskazanych w skardze przepisów prawa materialnego tj. art. 12 ust. 4 pkt 3 i art. 16 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.p. a jedynie dokonuje odmiennej oceny konsekwencji podatkowoprawnych wskazanych przez spółkę okoliczności stanu faktycznego i zdaniem Sądu ocena ta jest prawidłowa.

3.11. Z tych względów Sąd na podstawie art.151 p.p.s.a. oddalił skargę.