Wyrok z dnia 2017-06-27 sygn. IV SA/Gl 40/17

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Bożena Miliczek-Ciszewska, Sędziowie Sędzia WSA Teresa Kurcyusz-Furmanik (spr.), Sędzia WSA Małgorzata Walentek, Protokolant Katarzyna Lisiecka-Mitula, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 czerwca 2017 r. sprawy ze skargi W. K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie świadczenia wychowawczego uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Burmistrza Miasta P. z dnia [...] r. nr [...].

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...] r. nr [...] wydaną z upoważnienia Burmistrza Miasta P. odmówiono W.K. prawa do świadczenia wychowawczego na dziecko J.K.

W podstawie prawnej decyzji wskazano na art. 1 ust. 2 i 3, art. 4, art. 5 ust. 1 i 4, art. 10 ust. 2, art. 13, art. 21, art. 48 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (t. j. Dz. U. z 2016 r., poz. 195 ze zm., dalej "ustawa"), art. 58 § 1 i 1a ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t. j. Dz. U. z 2015 r., poz. 2082 ze zm., dalej "krio") oraz art. 26 § 1 kodeksu cywilnego.

W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, że ze względu na pojawienie się wątpliwości czy W.K. jest osobą uprawnioną do otrzymywania świadczenia wychowawczego zostały przeprowadzone dwa wywiady środowiskowe,.

Z wywiadów tych wynika, że J.K. zamieszkuje wraz z ojcem W.K. i matką M.K., którzy według oświadczenia prowadzą odrębne gospodarstwa domowe.

Dalej organ stwierdził, że w sprawie istotne znaczenie ma fakt, że prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w G. z dnia 8 grudnia 2010 r. (sygn. akt [...]) władza rodzicielska nad małoletnią J.K. została powierzona matce M.K., pozostawiając ojcu W.K. prawo do współdecydowania o istotnych sprawach dziecka takich jak leczenie, kształcenie czy miejsce zamieszkania.

Od powyższej decyzji W.K. wniósł odwołanie wnosząc o jej zmianę oraz wypłatę należnego świadczenia za okres od 1 kwietnia 2016 r. Odwołujący wskazał, że wyrokiem z dnia 8 grudnia 2010 r. nie został pozbawiony władzy rodzicielskiej, nie została ona również zawieszona ani ograniczona. Dodał, że ma obowiązek ponoszenia kosztów utrzymania córki, a ponadto bierze udział w jej wychowaniu i zamieszkuje z nią oraz sprawuje nad nią rzeczywistą opiekę.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. decyzją z dnia [...]r. nr [...], wydaną na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a., utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję organu I instancji.

Przywołując treść art. 2 pkt 16 ustawy organ odwoławczy zwrócił uwagę, że rodzina w rozumieniu tego przepisu oznacza odpowiednio następujących członków rodziny - małżonków, rodziców dzieci, opiekuna faktycznego dziecka oraz zamieszkujące wspólnie z tymi osobami, pozostające na ich utrzymaniu dzieci w wieku do ukończenia 25 roku życia, a także dzieci, które ukończyły 25. rok życia, legitymujące się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli w związku z tą niepełnosprawnością przysługuje świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy albo zasiłek dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów (Dz. U. z 2016 r. poz. 162), przy czym do członków rodziny nie zalicza się dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego, dziecka pozostającego w związku małżeńskim, a także pełnoletniego dziecka posiadającego własne dziecko. Natomiast w przypadku, gdy dziecko rodziców rozwiedzionych, zgodnie z orzeczeniem sądu, jest pod opieką naprzemienną - dziecko zalicza się jednocześnie do członków rodziny obydwojga rodziców.

Kolegium odniosło się do prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w G. z dnia 8 grudnia 2010 r., w którym orzeczono o rozwiązaniu małżeńskiego M.K. i W.K. Sąd powierzył wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi matce, natomiast W.K. przyznał prawo do współdecydowania o istotnych sprawach dzieci. Ponadto Sąd orzekł eksmisję W.K. z lokalu zajmowanego wspólnie z M.K.

Kolegium dodało, że z wywiadu środowiskowego przeprowadzonego dnia 15 września 2016 r. wynika, że eksmisja nie została przeprowadzona, a W.K. nadal zamieszkuje wraz z byłą żoną i dziećmi.

Nawiązując do treści odwołania organ stwierdził, że jest związany wyrokiem Sądu co do orzeczonej władzy rodzicielskiej. Podkreślono, że w związku z powierzeniem władzy rodzicielskiej matce tylko ona może skutecznie ubiegać się o przyznanie prawa świadczenia wychowawczego na rzecz córki (jako pierwszego dziecka w rodzinie). Tylko w wypadku, gdy strona wystąpi o zmianę wyroku Sądu poprzez powierzenie władzy rodzicielskiej stronie lub ustalenie przez Sąd opieki naprzemiennej rodziców i Sąd zmieni orzeczenie we wskazanym zakresie, skarżący mógłby skutecznie ubiegać się o prawo do świadczenia wychowawczego.

W ocenie organu odwoławczego argument, że strona faktycznie zajmuje się dzieckiem nie ma wpływu na wynik postępowania.

W skierowanej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach skardze W.K. zarzucił zaskarżonej decyzji złą interpretację przepisów prawa.

Skarżący wskazał na art. 4 ust. 2 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, zgodnie z którym świadczenie wychowawcze przysługuje matce, ojcu, opiekunowi faktycznemu lub prawnemu dziecka, w związku z czym jest osobą uprawnioną do pobierania świadczenia.

Ponadto skarżący oświadczył, że jego była żona dzieli z nim faktycznie władzę rodzicielską, chociaż prowadzą osobne gospodarstwa domowe, co wynika z przeprowadzonego wywiadu środowiskowego.

Jednocześnie skarżący podniósł, że córka faktycznie zamieszkuje z nim, bierze on czynny udział w jej wychowaniu oraz utrzymuje ją.

W odpowiedzi na skargę, wnosząc o jej oddalenie, Kolegium podtrzymało zaprezentowane stanowisko, nie widząc podstaw prawnych do uwzględnienia argumentów skarżącego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

W myśl art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 1066) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.

Zgodnie z art. 145 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 718 ze zm.) dalej jako "P.p.s.a.", sąd uwzględnia skargę w przypadku naruszenia prawa procesowego, o istotnym znaczeniu dla kontrolowanego rozstrzygnięcia, a także w przypadku naruszenia prawa materialnego.

Kontrola zaskarżonej decyzji wykazała, że skarga zasługuje na uwzględnienie, gdyż Sąd dopatrzył się w działaniu organu uchybień, o których mowa w art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c P.p.s.a.

Skarżący domagał się przyznania świadczenia wychowawczego na córkę J., która jest pierwszym dzieckiem w jego rodzinie.

Jego wniosek, inicjujący postępowanie administracyjne zakończone kontrolowaną decyzją, zasadnie rozpatrzony został z uwzględnieniem przepisów ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. z 2016 r., poz. 195) dalej określonej jako "ustawa". Akt ten reguluje bowiem warunki nabywania prawa do świadczenia wychowawczego oraz zasady jego przyznawania i wypłacania.

Skarżący należy do kręgu podmiotów uprawnionych do wnioskowanego świadczenia, gdyż po myśli art. 4 ust. 2 ustawy świadczenie wychowawcze przysługuje min. matce albo ojcu dziecka

Ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego oraz jego wypłata następują odpowiednio na wniosek uprawnionych (art. 13 ust. 1 ustawy) jednak niezależnie od tego, czy opieka nad dzieckiem sprawowana jest przez jednego tylko czy też oboje rodziców, adresatem decyzji przyznającej prawo do świadczenia wychowawczego może być tylko jedno z nich. Przesądza o tym regulacja zawarta w art. 22 ustawy. Wskazano tam, że w przypadku zbiegu prawa rodziców do świadczenia wychowawczego, świadczenie to wypłaca się temu z rodziców, który faktycznie sprawuje opiekę nad dzieckiem. Jeżeli opieka nad dzieckiem sprawowana jest równocześnie przez oboje rodziców, świadczenie wychowawcze wypłaca się temu, kto pierwszy złoży wniosek.

W ocenie Sądu "sprawowanie opieki nad dzieckiem" należy odnosić do jej faktycznego sprawowania.

Jednocześnie też zauważyć trzeba, że dla celów ustawy ustawodawca zdefiniował termin "rodzina". Zgodnie z art. 2 pkt 16 ustawy, rodzina oznacza bowiem odpowiednio następujących członków rodziny - małżonków, rodziców i dzieci lub opiekunów faktycznych dzieci oraz zamieszkujące wspólnie z nimi i pozostające na ich utrzymaniu dzieci w wieku do ukończenia 25 roku życia. Ustawa statuuje zatem zasadę, stosownie do której rodzinę tworzą nie tylko małżonkowie posiadający dzieci zamieszkujące wraz z nimi. Rodzinę w rozumieniu ustawy tworzą także nie związani węzłem małżeńskim rodzice dziecka o ile dziecko, którego wniosek dotyczy, zamieszkuje z nimi, bowiem dzieckiem pozostającym w rodzinie jest dziecko zamieszkujące wspólnie z rodzicem, czy rodzicami bez względu na ich status cywilny.

Od zasady jednej rodziny ustawodawca przewidział wyjątek, o którym mowa w art. 2 pkt 16 in fine ustawy. Stwierdza się tam bowiem, że w przypadku ustanowienia dla dziecka rodziców rozwiedzionych (pozostających w separacji lub rozłące) opieki naprzemiennej obojga rodziców, dziecko takie zaliczane jest do obu rodzin – zarówno matki jak i ojca.

Zdaniem Sądu, sytuacja wykonywania opieki naprzemiennej ma jedynie miejsce wtedy, gdy rodzice dziecka zamieszkują osobno i dziecko przebywa naprzemiennie u każdego z nich. W przypadku natomiast wspólnego zamieszkiwania obojga rodziców i dziecka, nie jest możliwe rozpatrywanie sposobu sprawowania opieki z uwzględnieniem treści art. 2 pkt 16 in fine ustawy. W sytuacji wspólnego zamieszkiwania rodziców (bez względu na to czy związanych węzłem formalnym czy też nie) i ich dziecka - spełniona jest bowiem nadal przesłanka jednej rodziny w rozumieniu ustawy.

Rozpatrując wniosek o przyznanie świadczenia wychowawczego organ zobligowany jest zatem w pierwszej kolejności ustalić, czy wnioskodawca należy do podmiotów wymienionych w art. 4 ust. 2 ustawy. Następnie powinien zbadać czy zachodzi przesłanka wspólnego zamieszkiwania rodziców i ich dziecka, i ustalić, czy wnioskodawca sprawuje faktyczną opiekę nad dzieckiem, którego dotyczy wniosek. W razie zbiegu prawa rodziców zastosować się do regulacji art. 22 ustawy.

Zgodnie z art. 22 ustawy uprawnionym do świadczenia wychowawczego będzie ten rodzic, który zamieszkuje wspólnie z dzieckiem, sprawuje nad nim bezpośrednią opiekę (względnie naprzemienną w przypadku uregulowanym w art. 2 pkt 16 in fine ustawy) i który pierwszy wystąpił z wnioskiem o przyznanie świadczenia jeśli oboje rodzice odpowiadają dwóm pierwszym warunkom.

Wyłącznie w przypadku brak spełnienia się przesłanki jednej rodziny możliwe jest badanie czy nie zachodzi sytuacja, o której mowa w art. 2 pkt 16 in fine ustawy.

Jak wynika z materiału sprawy skarżący i matka J.K. są rodzicami rozwiedzionymi. Jednak wspólnie zamieszkują wraz z małoletnią. Fakt orzeczenia rozwodu w ich przypadku nie zmienia faktu, iż nadal odpowiadają oni definicji rodziny zawartej w art. 2 pkt 16 ab initio ustawy. Ustawodawca nie nakazał w żadnym z przepisów ustawy oceniać sytuacji osoby uprawnionej w aspekcie wyroku rozwodowego poza wyjątkiem, o którym mowa w art. 2 pkt 16 in fine.

Przesłanką przesądzającą o uprawnieniu rodzica jest faktyczne sprawowanie opieki nad dzieckiem. W przypadku rodziców rozwiedzionych jedynie pozbawienie władzy rodzicielskiej mogłoby stanowić istotną przeszkodę w dochodzeniu uprawnień do świadczenia.

Z wyroku Sądu Okręgowego w G. z dnia 8 grudnia 2010 r. wynika, że wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnią J. przyznane zostało M.K.. Nie oznacza to jednak, jak zasadnie podnosi skarżący, że został on władzy rodzicielskiej pozbawiony. Ponadto zgromadzone w aktach sprawy oświadczenia obojga rodziców (k. 47 i 48 akt administracyjnych), które nie poddane zostały w żadnej mierze ocenie organu, stanowią dowód, że opiekę nad małoletnią J. sprawuje jej ojciec, a więc skarżący.

W procedurze cywilnej stosowanej w sprawach ze stosunków pomiędzy rodzicami i dziećmi ustawodawca, jedynie w przypadku braku porozumienia między rodzicami o istotnych sprawach dziecka, przewiduje możliwość wydania orzeczenia. W pozostałych przypadkach pozostawił to woli rodziców, którzy w ramach wzajemnego porozumienia kwestie te odpowiednio rozstrzygają. Stan faktyczny sprawy dostarcza niezbitych dowodów, że rodzice małoletniej dokonali takich rozstrzygnięć samodzielnie i to ojciec małoletniej sprawuje nad nią w głównej mierze opiekę.

Z tych względów Sąd uznał, że organy w sposób nieuprawniony dokonały oceny stanu faktycznego z uwzględnieniem wyłącznie treści wyroku rozwodowego.

Prawidłowa interpretacja zarówno definicji terminu "rodzina" jak też art. 22 ustawy nakazuje bowiem zbadać, kto faktycznie sprawuje opiekę nad dzieckiem objętym wnioskiem o przyznanie świadczenia wychowawczego w przypadku wspólnego zamieszkiwania rodziców i dziecka.

Zauważyć trzeba nadto, że decyzja administracyjna wydawana jest na podstawie stanu prawnego i faktycznego z dnia jej wydawania. Orzeczona ale nie wykonana w stosunku do skarżącego eksmisja ze wspólnego mieszkania byłych małżonków nie zmienia faktu wspólnego zamieszkiwania rodziców i dziecka na dzień wydawania zaskarżonej decyzji.

W ponownym postępowaniu organ powtórnie dokona oceny faktów wynikających z zebranego materiału z uwzględnieniem oceny prawnej przedstawionej powyżej.

W tym stanie rzeczy, gdy skarga okazałą się skuteczna, orzeczono na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c P.p.s.a. jak w sentencji.