Postanowienie z dnia 2017-12-18 sygn. II SA/Wr 333/17

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Referendarz sądowy w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym we Wrocławiu Michał Kazek po rozpoznaniu w dniu 18 grudnia 2017 r. na posiedzeniu niejawnym w Wydziale II wniosku strony skarżącej o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym, obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie adwokata w sprawie ze skargi A. B. i C. B. na decyzję Wojewody Dolnośląskiego z dnia [...] nr [...] w przedmiocie odmowy zatwierdzenia projektu budowlanego i udzielenia pozwolenia na budowę dla inwestycji polegającej na nadbudowie kondygnacji mieszkalnej nad istniejącą częścią dwukondygnacyjną budynku mieszkalnego postanawia odmówić przyznania prawa pomocy.

Uzasadnienie

A. B. i C. B. złożyli wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym, obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie adwokata. W uzasadnieniu tego żądania wnioskodawcy podali, że wspólne gospodarstwo domowe prowadzą z córką oraz dwojgiem wnucząt, są właścicielami domu jednorodzinnego o powierzchni 169 m² i wartości 500.000 zł, lokalu mieszkalnego o powierzchni 48 m² i wartości 80.000 zł, działki budowlanej o powierzchni 12 arów i wartości 20.000 zł oraz domu jednorodzinnego o wartości 400.000 zł, samochodu dostawczego "Mastert" z 2005 r. o wartości około 6.000 zł oraz zakupionego na kredyt samochodu "Senik" o wartości około 40.000 zł. Ich dochodem jest przychód skarżącego z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w kwocie 21.701,10 zł ("do Października") oraz emerytura skarżącej w kwocie 1.250 zł. Utrzymanie domu skarżących i wydatki na leki pochłaniają kwotę 1.680 zł, natomiast ubezpieczenie domu – "4860 zł" miesięcznie. Oświadczyli, że ich córka uczestniczy w kosztach utrzymania domu, w którym mieszka z dziećmi.

Z przedłożonych do akt sprawy dokumentów wynika, że w roku 2016 skarżący w ramach prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskał dochód w kwocie 23.949,21 zł, przy przychodzie w kwocie 259.586,63 zł, natomiast z innych źródeł uzyskał dochód w kwocie 9.991,80 zł, skarżąca natomiast otrzymała emeryturę w łącznej kwocie 21.899,42 zł. W sierpniu, wrześniu i październiku 2017 r. skarżący dostarczył towary i świadczył usługi o wartości odpowiednio 44.506 zł, 32.814 zł i 60.950 zł oraz nabył towary i usługi o wartości odpowiednio 20.124 zł, 31.837 zł i 12.142 zł. Skarżący przedłożyli również zestawienie ich wydatków domowych w tym spłaty kredytów kwotą 514,19 zł i zajęcie wierzytelności w kwocie 2.510,19 zł.

W sprawie zważono, co następuje.

Stosownie do art. 245 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity w Dz. U. z 2017 r. poz. 1369) prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym. Prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (§ 2), natomiast prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (§ 3). W przypadku osób fizycznych prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym – gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania (art. 246 § 1 pkt 1) Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi), a w zakresie częściowym – gdy osoba ta wykaże, iż nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny (pkt 2) cyt. wyżej przepisu).

Wyżej powołane unormowania winny być odczytywane w kontekście treści art.199 ustawy procesowej, zgodnie z którym strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Należy zatem przyjąć, iż zwolnienie z obowiązku uiszczenia tych kosztów stanowi wyjątek od reguły wykonania przez stronę tego obowiązku, który sprzyja rozwadze w wyborze sądowej drogi dochodzenia swoich praw. W konsekwencji przepisy Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi określające przesłanki przyznania prawa pomocy nie mogą być interpretowane według reguł wykładni rozszerzającej. Nadto zastosowanie przez ustawodawcę wskazanej wyżej formuły uregulowania instytucji prawa pomocy obliguje wnioskodawcę do zachowania szczególnej staranności przy wykazywaniu podstaw, które uzasadniają jego żądanie.

Z regulacji prawnych dotyczących kosztów postępowania sądowego można wysnuć wniosek, że ponoszenie ich jest zasadą, natomiast zwolnienie z ich uiszczenia winno nastąpić w sytuacjach wyjątkowych. Instytucja zwolnienia od kosztów postępowania sądowego jest instytucją stosowaną w przypadku osób charakteryzujących się ubóstwem, tj. całkowicie pozbawionych środków do życia ze względu na okoliczności życiowe. Zdaniem referendarza sądowego ubiegający się o taką pomoc powinni poczynić oszczędności we własnych wydatkach, do granic zabezpieczenia koniecznych kosztów utrzymania.

Należy dalej stwierdzić, iż koszty postępowania sądowego zasługują na trakto-wanie na równi z innymi obciążeniami finansowymi, do których zalicza się ciążące na nich zobowiązania cywilno- i publicznoprawne. Zwolnienie z kosztów postepowania sądowego naruszałoby zasadę równoważnego traktowania powinności finansowych. Dlatego uszczuplenie zasobów majątkowych strony w rezultacie regulowania - dobrowolnego lub w trybie przymusowej egzekucji - jej zobowiązań nie może odnieść zamierzonego skutku w postaci uzasadnienia wniosku o zwolnienie z kosztów postępowania sądowego.

W sprawie wszczętej wnioskiem o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym, obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, przedmiotem oceny jest stan faktyczny wynikający ze złożonych oświadczeń i przedłożonych dokumentów, zaś ocena ta musi być odnoszona do poziomu życia i statusu majątkowego innych obywateli Państwa, na których – w razie przyznania prawa pomocy - ciężar zwolnienia strony od kosztów postępowania sądowego zostałby przeniesiony. Badanie zasadności zwolnienia wnioskodawców od kosztów postępowania sądowego oparte jest na ocenie, czy stan faktyczny, na który składają się okoliczności wynikające z akt sprawy, odpowiada hipotezie normy prawnej wynikającej z art. 246 § 1 pkt 1) Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, tj. wykazaniu niemożności ponoszenia jakichkolwiek kosztów postępowania.

Postępowanie w sprawie przyznania prawa pomocy wszczynane jest wyłącznie na wniosek strony, co oznacza, iż to wnioskodawca winien wskazać na okoliczności uzasadniające jego żądanie, tak aby było możliwe ustalenie w sposób wyczerpujący i nie budzący wątpliwości aktualnej sytuacji majątkowej i rodzinnej wnioskodawcy, podlegającej ocenie w postępowaniu wpadkowym, wszczętym wnioskiem o przyznanie prawa pomocy.

Oceniając zasadność wniosku o przyznanie prawa pomocy w świetle powołanych regulacji prawnych i wynikających z nich zasad, referendarz sądowy doszedł do przekonania, że skarżący nie wykazał, że jego sytuacja materialna, życiowa i rodzinna spełnia przesłanki do przyznania prawa pomocy.

Po pierwsze, wskazać należy, że prowadzenie działalności gospodarczej na skalę odpowiadającą kwocie przychodów skarżącego z tego tytułu w roku 2016, wartości świadczonych usług i dostarczonych towarów oraz obrotów na jego rachunku bankowym, bez względu na jej wynik, bez zabezpieczenia środków finansowych przeznaczonych na koszty postępowań sądowych związanych z tą działalnością jest konsekwencją samodzielnej decyzji wnioskodawcy i obciąża jego zdolność wszczynania postępowań sądowych dotyczących jego indywidualnego interesu prawnego o charakterze publicznym i cywilnym poprzez uiszczanie opłat sądowych proporcjonalnych do wartości dochodzonych praw i roszczeń związanych z prowadzoną działalnością. Istotne jest także dalsze prowadzenie przez stronę skarżącą tej działalności bez zabezpieczenia środków na wyżej wskazany cel. Brak takiego zabezpieczenia wynikający z autonomicznej decyzji strony skarżącej w zakresie planowania wydatków nie może, w ocenie referendarza sądowego, prowadzić do przeniesienia na budżet państwa kosztów ochrony jej indywidualnego interesu prawnego.

Po drugie, skarżący obraca w ramach prowadzonej działalności gospodarczej kwotami wynikającymi z wielkości przychodów z tego źródła i kosztów ich uzyskania, z przedłożonych deklaracji VAT oraz z historii jego rachunku bankowego, których posiadanie pozwala na przyznanie prawa pomocy jedynie w sytuacji, gdy wnioskodawca przedstawi istotne, obiektywne i wyjątkowe powody przeznaczenia posiadanych środków pieniężnych na inne cele niż opłacenie kosztów postępowania sądowego. Tymczasem w sprawie skarżący takich okoliczności nie przedstawił. Nie zalicza się do tych okoliczności dobrowolnego lub przymusowego wykonywania zobowiązań cywilnoprawnych i publicznoprawnych strony, które zakwalifikować trzeba do kategorii zwykłych i przewidywalnych elementów prowadzenia działalności gospodarczej, posiadania majątku i prowadzenia gospodarstwa domowego, w tym utrzymania siebie.

Należy wskazać także, iż poza nieruchomością, którą skarżący wykorzystują do zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych siebie, swojej córki i wnucząt, są właścicielami innych nieruchomości, co wyklucza traktowanie ich jako osoby fizyczne pozbawione dostatecznych środków na poniesienie kosztów postępowania. Zdaniem referendarza sądowego nie można przenosić na budżet państwa i ogół podatników ewentualnych konsekwencji wyboru dokonanego w przez stronę skarżącą, tj. braku środków pieniężnych na opłacenie kosztów sądowych oraz zachowanie stanu majątkowego skarżących.

W tym stanie rzeczy uzasadnione jest stwierdzenie, że na obecnym etapie po-stępowania wnioskujący skarżący nie wykazał, stosownie do brzmienia art. 246 § 1 pkt 1) Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, podstaw do przyznania prawa pomocy. W konsekwencji, na podstawie powołanych wyżej przepisów oraz art. 258 § 1 i § 2 pkt 7) Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, referendarz sądowy postanowił, jak w sentencji, o odmowie przyznania skarżącym prawa pomocy.