Wyrok z dnia 2018-01-11 sygn. VIII SA/Wa 367/17

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Sławomir Fularski, Sędziowie Sędzia WSA Justyna Mazur, Sędzia WSA Iwona Szymanowicz-Nowak (sprawozdawca), Protokolant Sekretarz sądowy Dominika Jeromin, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 stycznia 2018 r. w Radomiu sprawy ze skargi W. M. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w R. z dnia [...] marca 2017 r. nr [...] w przedmiocie zasiłku okresowego uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta R. z dnia [...] stycznia 2017 r. nr [...]

Uzasadnienie

Decyzją znak [...] z [...] stycznia 2017 r. Prezydent Miasta R. (dalej: Prezydent, organ I instancji), działając na podstawie art. 3-8, art. 10, art. 12, art. 14, art. 17, art. 38, art. 102 ust. 1, art. 106, art. 109, art. 110 ust. 7 i 8, art. 147 ust. 7 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2016 r. poz. 930 ze zm., zwanej dalej: u.p.s.) oraz art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 23, zwanej dalej: k.p.a.), rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 lipca 2015 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych

z pomocy społecznej (Dz.U. z 2015 r. poz. 1058), orzekł o odmowie przyznania W. M. (dalej: skarżący, wnioskodawca) pomocy w formie zasiłku okresowego.

Organ I instancji wskazał, że wnioskiem z 2 stycznia 2017 r. skarżący zwrócił się o przyznanie pomocy w formie zasiłku okresowego. Prezydent ustalił, że wnioskodawca spełnia kryterium dochodowe do objęcia go tą formą pomocy dla osoby samotnie gospodarującej wynoszące [...] zł, ponieważ zgodnie ze złożonym oświadczeniem pozostaje on bez źródła stałego dochodu.

W wyniku wywiadu środowiskowego przeprowadzonego 12 stycznia 2017 r. Prezydent stwierdził, że skarżący prowadzi samodzielne gospodarstwo domowe, jest zarejestrowany w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotny, bez prawa do zasiłku. Jedyne jego źródło dochodu w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku, tj. w grudniu 2016 r. stanowi pomoc społeczna, którą uzyskał w listopadzie 2016 r. oraz pomoc żywnościowa z [...]. Skarżący nie podejmuje żadnych prac dorywczych, a nadto posiada lekki stopnia niepełnosprawności.

Na podstawie analizy materiału dowodowego zebranego w sprawie Prezydent ustalił, iż w miesiącu grudniu 2016 r. skarżący pozostawał bez źródła dochodu, ponieważ decyzją z [...] listopada 2016 r. pomoc finansową, przyznaną w kwocie [...] zł, potrącono na poczet nienależnie pobranego zasiłku okresowego za 2014 r. Z tego wynika, że w grudniu 2016 r. skarżący utrzymywał się wykorzystując własne zasoby i możliwości.

Organ I instancji stwierdził, że z otrzymanej w listopadzie 2016 r. pomocy w kwocie [...] zł (na którą składały się: zasiłek okresowy za listopad 2016 r. - [...] zł i zasiłek celowy - [...] zł na dofinansowanie zakupu leków, żywności, środków czystości oraz posiłku) wnioskodawca dokonał opłat mieszkaniowych w łącznej kwocie [...] zł. Do dyspozycji skarżącego pozostała więc kwota [...] zł, z której -jak wynika ze złożonego oświadczenia - utrzymywał się do dnia wywiadu środowiskowego, tj. 12 stycznia 2017 r.

Organ I instancji za niewiarygodne uznał oświadczenie wnioskodawcy, że do 12 stycznia 2017 r. utrzymywał się on z pomocy finansowej uzyskanej w listopadzie 2016 r. oraz środków z pomocy społecznej z poprzednich miesięcy. Stwierdził w tym zakresie, że z otrzymywanej systematycznej pomocy w formie zasiłku okresowego w okresie od stycznia do listopada 2016 r. w kwocie po [...] zł miesięcznie i z zasiłków celowych przyznawanych na zgłoszone potrzeby, wnioskodawca ponosił opłaty mieszkaniowe, w tym dokonał spłaty zadłużenia czynszowego w wysokości:

w styczniu 2016 r. w kwocie [...] zł, w marcu 2016 r. w kwocie [...] zł,

w czerwcu 2016 r. w kwocie [...] zł, w lipcu 2016 r. w kwocie [...] zł, we wrześniu w kwocie [...] zł oraz w listopadzie 2016 r. w kwocie [...] zł.

Wskazał przy tym, że skarżący w wywiadach środowiskowych poprzedzających przyznanie powyższej pomocy społecznej każdorazowo składał oświadczenie, iż jego jedyne źródło utrzymania stanowią świadczenia z pomocy społecznej oraz pomoc żywnościowa z [...]. Nie jest więc możliwe, aby skarżący zaoszczędził na utrzymanie w okresie od listopada 2016 r. do dnia wywiadu - 12 stycznia 2017 r.

W ocenie Prezydenta, osoba deklarująca trudną sytuację materialną i pozostająca bez źródeł dochodu w pierwszej kolejności winna zabezpieczyć potrzeby związane z bieżącym utrzymaniem (np. zakup artykułów żywnościowych), jak również podjąć działania mające na celu zmniejszenie kosztów utrzymania mieszkania, które w przypadku wnioskodawcy wynoszą [...] zł, (przy metrażu mieszkania [...] m2). Jednocześnie Prezydent nie zanegował decyzji skarżącego o uregulowaniu w pierwszej kolejności opłat mieszkaniowych i spłaty zadłużenia czynszowego z przyznanej pomocy. Zaznaczył jednak, że miesięczne rachunki skarżącego przewyższają miesięczną kwotę świadczeń otrzymywanych z pomocy społecznej. Z tego względu za niewiarygodne uznał wyjaśnienia, że źródło jego utrzymania stanowią jedynie świadczenia z pomocy społecznej. Pozostaje to

bowiem w sprzeczności z dokonaną analizą wydatków wnioskodawcy i brakiem zadeklarowania innych źródeł dochodu poza świadczeniami z pomocy społecznej.

Zdaniem organu I instancji, nie jest możliwe, aby skarżący był w stanie utrzymać się z kwot, które pozostały mu po dokonaniu opłat mieszkaniowych i z pomocy żywnościowej ze strony [...] nawet przy wsparciu, jakie otrzymywał w formie zasiłków celowych. W konsekwencji stwierdził, że sytuacja dochodowa skarżącego jest inna, aniżeli deklarowana, że posiada on źródła dochodu poza świadczeniami z pomocy społecznej, których nie ujawnił i korzystając z nich jest w stanie zabezpieczyć we własnym zakresie zgłoszone potrzeby. Zasadna jest zatem odmowa przyznania wnioskowanej pomocy na podstawie art. 12 u.p.s.

Od powyższej decyzji skarżący złożył odwołanie, wnosząc o jej uchylenie. Podniósł, że organ I instancji w swojej decyzji jednoznacznie stwierdził, że spełnia on warunki i kryteria do przyznania pomocy w formie zasiłków, świadczeń i dotacji. Podał, że w okresie od stycznia 2016 r. do listopada 2016 r. nie mógł podejmować się wykonywania prac dorywczych z powodu stanu zdrowia przed zabiegiem operacyjnym i po zabiegu. Organ I instancji bezpodstawnie postawił mu zarzut, że korzysta z ukrytych zasobów oszczędności.

Zdaniem skarżącego, analiza wysokości ponoszonych wydatków przeprowadzona została przez Prezydenta nierzetelnie, niedbale i stronniczo. Organ I instancji, zarzucając skarżącemu korzystanie z ukrytych zasobów oszczędności, jednocześnie nie sprecyzował i nie ujawnił źródeł jego dochodów. Wnioskodawca wskazał, że w listopadzie 2016 r. jego opłaty wyniosły [...] zł, natomiast w tym miesiącu zaoszczędził [...] zł, które to środki przeznaczył na własne utrzymanie do 12 stycznia 2017 r. (daty wywiadu).

Decyzją znak [...] z [...] marca 2017 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w R. (dalej: Kolegium, organ odwoławczy), biorąc za podstawę art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a., orzekło o utrzymaniu zaskarżonej decyzji w mocy.

Uzasadniając podjęte rozstrzygnięcie organ odwoławczy wskazał, że 2 stycznia 2017 r. skarżący złożył do protokołu ustny wniosek o przyznanie świadczeń z pomocy społecznej. W trakcie wywiadu środowiskowego 12 stycznia 2017 r. podał, że wnosi o środki finansowe na zakup: leków, środków czystości, żywność, pościeli, o zasiłek okresowy oraz na zakup gorącego posiłku.

Kolegium podało, iż prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty [...] zł, przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednego z powodów wymienionych w art. 7 pkt 2-15 lub innych okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy społecznej (art. 8 ust. 1 u.p.s.). Samo jednak spełnienie warunków do objęcia danej osoby czy rodziny pomocą społeczną, to jest spełnienie kryterium dochodowego, wystąpienie okoliczności bezrobocia, czy niepełnosprawności, nie przesądza automatycznie o nabyciu prawa do przyznania świadczeń przewidzianych w ustawie. Pomoc społeczna jest bowiem instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.

Na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego ustaliło, że wnioskodawca ma 56 lat, mieszka sam, prowadzi samodzielne gospodarstwo domowe. Jest zarejestrowany w urzędzie pracy bez prawa do zasiłku dla bezrobotnych, został zaliczony do lekkiego stopnia niepełnosprawności, leczy się z powodu schorzeń [...], [...] i [...] . Z pomocy społecznej korzysta od kilku lat. Skarżący nie ma własnego dochodu, nie podejmuje prac dorywczych, utrzymuje się jedynie z pomocy społecznej oraz z pomocy otrzymanej z PKPS w R.. Zajmuje 2 lokale mieszkalne z dwoma odrębnymi wejściami, z których jeden przejął po śmierci matki. Łączna powierzchnia mieszkań wynosząca [...] m2 przekracza ustawowe kryterium do ubiegania się o dodatek mieszkaniowy. Kwota bieżącego czynszu za te lokale wynosi [...] zł miesięcznie. Skarżący reguluje opłaty mieszkaniowe i jednocześnie spłaca zaległości czynszowe. Miesięczne rachunki przewyższają miesięczną kwotę otrzymywanych świadczeń z pomocy społecznej lub też po ich uregulowaniu pozostaje mu niewielka kwota, która w żaden sposób nie pozwala na zaspokojenie niezbędnych potrzeb bytowych.

Mimo to, nie deklarując innych źródeł dochodu, skarżący potrzeby takie jednak zabezpiecza we własnym zakresie. Przy otrzymywanej systematycznej pomocy w formie zasiłku okresowego, pobieranego w okresie od stycznia do listopada 2016 r. w kwocie po [...] zł miesięcznie i z zasiłków celowych na zgłaszane potrzeby, skarżący ponosił opłaty mieszkaniowe, w tym spłacał zadłużenie czynszowe:

w styczniu 2016 r. - w łącznej kwocie [...] zł, w marcu 2016 r. - w łącznej kwocie [...] zł, w czerwcu 2016 r. - w łącznej kwocie [...] zł, w lipcu 2016 r. - w łącznej kwocie [...] zł, we wrześniu - w łącznej kwocie [...] zł i w listopadzie 2016 r. - łączna kwota wydatków mieszkaniowych wyniosła [...] zł. Łączna kwota wydatków z powyższego tytułu w okresie od stycznia 2016 r. do listopada 2016 r. wyniosła więc [...] zł, kiedy to skarżący deklarował utrzymywanie się tylko z pomocy społecznej i pomocy [...].

Zdaniem Kolegium, przy otrzymywanych środkach pieniężnych tylko z pomocy społecznej (w formie zasiłku okresowego i zasiłków celowych), nie byłoby możliwe poniesienie przez wnioskodawcę chociażby tylko powyższych wydatków, przy czym istniała w tym okresie również potrzeba zapewnienia niezbędnych potrzeb życiowych skarżącego.

Oceniając ustalony stan faktyczny sprawy Kolegium nie dało wiary, iż źródłem utrzymania skarżącego są jedynie środki finansowe oraz w naturze z organów pomocowych. Dochód skarżącego pochodzący jedynie z zasiłku okresowego

i zasiłków celowych w żaden sposób nie pozwoliłby na zaoszczędzenie tak znacznych kwot pozwalających na spłatę zadłużenia czynszowego oraz opłaty bieżące, a jednocześnie zabezpieczenie z otrzymywanej pomocy niezbędnych potrzeb bytowych (np. wyżywienie, leki, środki czystości). Dotyczy to również miesiąca grudnia 2016 r., z którego dochody należało uwzględnić przy ustalaniu prawa do przyznania pomocy, w związku z wnioskiem złożonym 2 stycznia 2017 r. Ostatnią pomoc jaką otrzymał skarżący przed złożeniem tegoż wniosku była pomoc społeczna udzielona w listopadzie 2016 r. w łącznej wysokości [...] zł. W miesiącu tym wnioskodawca dokonał opłat mieszkaniowych w wysokości [...] zł i mimo tego, że w miesiącu grudniu pozostawał bez pomocy społecznej, zabezpieczał jednak niezbędne potrzeby we własnym zakresie.

Powyższe oznacza, że źródłem utrzymania skarżącego nie są tylko i wyłącznie środki z pomocy społecznej, lecz inne nieujawnione przez niego dochody, gdyż przedstawione wydatki nie korelują z ponoszonymi przez niego wydatkami.

W ocenie Kolegium, w niniejszej sprawie wystąpiła dysproporcja między deklarowaną przez skarżącego wysokością dochodu a jego rzeczywistą sytuacją majątkową, zatem w sprawie zasadnym jest zastosowanie art. 12 u.p.s. Zauważyło także, że skarżący, będąc w posiadaniu dwóch lokali mieszkalnych, może jeden z nich wynająć lub też wyzbyć się go i pozyskać w ten sposób środki finansowe, w tym przez zmniejszenie powierzchni lokalu ubiegać się o dodatek mieszkaniowy. Nie czyniąc żadnych działań w tym zakresie, skarżący nie wykorzystuje własnych zasobów i możliwości mających na celu przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych.

W skardze złożonej na powołane rozstrzygnięcie skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości. Wydanej decyzji zarzucił naruszenie:

1. art. 7 i art. 8 k.p.a., tj. obowiązku załatwienia sprawy z uwzględnieniem interesu społecznego i słusznego interesu obywatela oraz obowiązku prowadzenia postępowania w taki sposób, aby pogłębiać zaufanie obywatela do organów Państwa oraz świadomość i kulturę prawną obywateli, nadto zaniechanie wnikliwej analizy sytuacji finansowej i zdrowotnej skarżącego, przedłożonej przez niego dokumentacji medycznej i dotyczącej wydatków;

2. art. 6, art. 7 i art. 8 k.p.a. przez wydanie zaskarżonych decyzji z przekroczeniem granic prawa, wbrew zasadzie praworządności i bez uwzględnienia słusznego interesu obywatela - skarżącego oraz interesu społecznego i zupełnie dowolne pozbawienie skarżącego pomocy społecznej;

3. naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów, dokonanie dowolnej, niepełnej i sprzecznej oceny dowodów i wyciągnięcie zupełnie dowolnych wniosków, że skoro skarżący w grudniu 2016 r. nie otrzymał pomocy społecznej, a jednak "przeżył" do stycznia 2017 r., to oznacza automatycznie, że uzyskuje nieujawnione dochody i w ten sposób zabezpiecza swoje potrzeby, co zupełnie pomija logiczne i konsekwentne zeznania skarżącego, że zmuszony jest korzystać z pomocy społecznej, [...] i innych form pomocy (w tym dożywiania) z uwagi na brak możliwości podjęcia pracy (zły stan zdrowia po operacji) i brak innych dochodów;

4. zupełnie dowolne przyjęcie, że z faktu przeżycia zaledwie jednego miesiąca bez odebranej pomocy społecznej automatycznie wynika uzyskiwanie nieujawnionych dochodów przez skarżącego;

5. przyjęcie przez organy obydwu instancji absurdalnej wykładni przepisów ustawy o pomocy społecznej i kryterium dochodowym, w myśl której należałoby odebrać pomoc społeczną wszystkim korzystającym przez krótki tylko czas (np. jak u skarżącego przez okres jednego miesiąca) po to tylko, by potem odmówić dalszej pomocy z powołaniem się na argument, że skoro osoby te przeżyły ów krótki okres bez pomocy społecznej (w oparciu np. o pomoc najbliższych, [...], dożywianie), to znaczy automatycznie, że nigdy tej pomocy nie potrzebowały, co w sposób jaskrawy prowadzi do wypaczenia idei niesienia pomocy społecznej osobom potrzebującym i w trudnej sytuacji;

6. błędne ustalenie dochodów i wydatków skarżącego, co miało istotne znaczenie dla bezpodstawnej odmowy przyznania pomocy społecznej.

W uzasadnieniu skargi skarżący podał, iż zaskarżona decyzja zapadła z naruszeniem prawa, wskutek dowolnej, niepełnej, wybiórczej i stronniczej oceny jedynie części materiału dowodowego. Organy pominęły, że wnioskodawca, jako osoba w trudnej sytuacji finansowej i zdrowotnej, zmuszony jest korzystać (oprócz MOPS) z pomocy Polskiego Komitetu Pomocy Społecznej w R. oraz [...]. Ponadto otrzymuje pomoc od [...] (głównie leki, żywność długoterminowa, odzież i środki czystości) oraz [...] (pomoc w naturze: leki, odzież, środki czystości). Nadto skarżący korzysta z pomocy swojej narzeczonej, która robi dla niego zakupy żywności, leków, środków higieny i czystości oraz pomaga bezzwrotnie w opłatach rachunków za gaz i energię elektryczną.

Stwierdził, iż praca pracownika socjalnego, na którego wywiadach opierają się organy obydwu instancji, jest nierzetelna, niedokładna i nacechowana złą wolą. Pracownik socjalny posługuje się błędnymi danymi, a organy obu instancji te błędy ślepo powielają. Skarżący podał inne wysokości kwot uiszczanych przez niego w poszczególnych miesiącach. Na potwierdzenie błędów organu załączył kopie rachunków za energię i gaz.

W ocenie skarżącego, nieprawdziwy jest także zarzut organów, że ponosił bieżące i regularne opłaty mieszkaniowe, w tym z tytułu spłaty zadłużenia za mieszkanie. Na dowód tego przedstawił kopie rachunków z książeczki opłat czynszowych potwierdzających wpłaty: w styczniu 2016 r. - [...] zł, w marcu 2016 r. - [...] zł, w czerwcu 2016 r. - [...] zł, w lipcu 2016 r. - [...] zł, we wrześniu 2016 r. - [...] zł, w listopadzie 2016 r. - [...] zł. Uwadze organów umknęło, że wpłata w listopadzie 2016 r. w wysokości [...] zł jest ostatnią wpłatą do chwili obecnej, zatem zdziwienie budzi zupełnie dowolne stwierdzenie organów o regularnych i bieżących wpłatach opłat czynszowych wraz z zadłużeniem.

Wnioskodawca za niezrozumiałe uznaje wymaganie, by zmienił lokal na mniejszy, aby uzyskać dodatek mieszkaniowy. W ten sposób organy nakłaniają go, by dalej uzależniał się od pomocy społecznej i uzyskiwał kolejne świadczenia pomocowe. Jednocześnie wyjaśnił, że nie zamieszkuje dwóch lokali. Jest to jeden lokal, tylko z dwoma wejściami, składający się z 2 pokoi, łazienki i kuchni, zajmowany na podstawie umowy najmu. W umowie jest zapisany zakaz podnajmu lokalu bez zgody administratora. Poza tym, skarżący jako najemca nie może zbyć lokalu lub zamienić go na mniejszy. Dodatkowo lokal jest niepodzielny, więc nic ma możliwości jego podziału.

Za gołosłowny i nieuprawniony wnioskodawca uznał też zarzut organów o jego rzekomych nieujawnionych dochodach. Gdyby takie posiadał, z pewnością nie zwracałby się o pomoc społeczną, nie zgłaszał co miesiąc zapotrzebowania i nie miałby tak wysokiego zadłużenia mieszkaniowego.

Odnosząc się do opłat wymienionych w zaskarżonych decyzjach wskazał, iż opłat tych dokonał w oparciu o środki zaoszczędzone ze świadczeń z pomocy społecznej przyznanych: [...] września 2016 r. ([...] zł), 28 października 2016 r. ([...] zł), [...] listopada 2016 r. ([...] zł), [...] grudnia 2016 r. (kwota przyznana [...] zł została potrącona w całości). W grudniu 2016 r. skarżący posiadał zaoszczędzoną kwotę [...] zł, z której w dniu 12 stycznia 2017 r. dokonał opłaty za gaz i prąd w wysokości [...] zł. Dodatkowo podał, że na podstawie orzeczenia Sądu Rejonowego w R. z [...] lutego 2016 r., od kwietnia 2016 r. posiada umiarkowany stopnień niepełnosprawności W odpowiedzi na skargę Kolegium podtrzymało argumentację zawartą

w zaskarżonej decyzji i wniosło o jej oddalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Skarga zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przez sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2017 r. poz. 1369, zwanej dalej: p.p.s.a.), sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej i stosują środki określone w ustawie. Oznacza to, iż sąd rozpoznając skargę ocenia, czy zaskarżona decyzja nie narusza przepisów prawa materialnego bądź przepisów postępowania administracyjnego. Zgodnie z art. 134 powołanej wyżej ustawy, sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną w niej podstawą prawną. Nie może przy tym wydać orzeczenia na niekorzyść strony skarżącej, chyba że dopatrzy się naruszenia prawa skutkującego stwierdzeniem nieważności zaskarżonego aktu lub czynności.

W niniejszej sprawie przedmiotem zaskarżenia była decyzja odmawiająca skarżącemu przyznania zasiłku okresowego, który jest uregulowany w art. 38 u.p.s.

Z jego treści wynika, że przysługuje on w szczególności ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego: 1) osobie samotnie gospodarującej, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej; 2) rodzinie, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego rodziny (ust. 1 ).

Przepis art. 2 ust. 1 u.p.s. stanowi, że pomoc społeczna jest instytucją mająca na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.

Skarżący jest wieloletnim podopiecznym Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w R.. Bezsporne jest w sprawie, że spełnia on kryterium do objęcia pomocą w formie zasiłku okresowego. Jednak organy orzekające uznały, że

w niniejszej sprawie wystąpiła dysproporcja między deklarowaną przez skarżącego wysokością dochodu a rzeczywistą jego sytuacją majątkową, czyli zaistniał przypadek z art. 12 u.p.s., stanowiący podstawę do odmowy przyznania skarżącemu żądanego świadczenia z pomocy społecznej.

Z treści art. 12 u.p.s. wynika, że w przypadku stwierdzonych przez pracownika socjalnego dysproporcji między udokumentowaną wysokością dochodu a sytuacją majątkową osoby lub rodziny, wskazującą, że osoba ta lub rodzina jest w stanie przezwyciężyć trudną sytuację życiową, wykorzystując własne zasoby majątkowe, w szczególności w przypadku posiadania znacznych zasobów finansowych, wartościowych przedmiotów majątkowych lub nieruchomości, można odmówić przyznania świadczenia.

W art. 12 u.p.s. ustawodawca po raz kolejny (poza art. 2 ust. 1 u.p.s.) wskazał na subsydiarną funkcję pomocy społecznej. Pomoc ta nie powinna być udzielana, jeżeli osoba jest w stanie samodzielnie przezwyciężyć trudną sytuację życiową. Przepis ten nie wskazuje jednak, co należy rozumieć przez pojęcie dysproporcji, pozostawiając to ocenie organu orzekającego.

Przy stosowaniu art. 12 u.p.s. organy muszą pamiętać, że przepis ten ma charakter represyjny. Pojęcia dysproporcji pomiędzy udokumentowanymi dochodami a sytuacją majątkową wnioskodawcy nie można interpretować w sposób rozszerzający, ponieważ wprowadza on uregulowania dotyczące wyłączeń w zakresie przyznawania świadczeń osobom, które spełniły kryteria określone w przepisach ustawy odnoszące się do konkretnych świadczeń. Z tego powodu zastosowanie art. 12 u.p.s. w każdym przypadku musi być poprzedzone dokładnymi ustaleniami i wnikliwą oceną tych ustaleń (por. Wyrok WSA w Gliwicach z dnia 27 marca 2008 r., IV SA/Gl 1021/07, publ. Lex nr 500698).

Oceniając legalność zaskarżonej i poprzedzającej ją decyzji Sąd uznał, że organy w przedmiotowej sprawie, pomimo przeprowadzonego w dniu 12 stycznia 2017 r. wywiadu środowiskowego oraz oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, nie wykazały, iż dysproporcja, o której jest mowa w art. 12 u.p.s., jest tego rodzaju, że posiadane przez skarżącego własne zasoby majątkowe pozwalają na samodzielne zaspokojenie swoich niezbędnych potrzeb i przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej, pomimo spełnienia formalnych wymogów do otrzymania wnioskowanego świadczenia z pomocy społecznej. W każdym razie uzasadnienia obu decyzji są w tym zakresie nieprzekonujące.

Jak wynika z treści art. 12 u.p.s., decyzja wydawana na tej podstawie ma charakter uznaniowy. Obowiązkiem organu jest w takich przypadkach wyczerpujące i wnikliwe wyjaśnienie w uzasadnieniu decyzji wszystkich okoliczności, które miały wpływ na jej podjęcie. W orzecznictwie zwrócono uwagę, że organ administracji, działający na podstawie przepisów prawa materialnego przewidujących uznaniowy charakter rozstrzygnięcia, jest obowiązany, zgodnie z art. 7 k.p.a., załatwić sprawę w sposób zgodny ze słusznym interesem obywatela, jeśli nie stoi temu na przeszkodzie interes społeczny, ani nie przekracza to możliwości organu administracji wynikających z przyznanych mu uprawnień i środków (por. wyrok NSA z dnia 11 czerwca 1981 r., SA 820/81, publ. ONSA 1981, nr 1, poz. 57).

Sądowa kontrola uznania administracyjnego polega na dokładnej analizie postępowania dowodowego poprzedzającego decyzję i realizacji zasad ogólnych postępowania administracyjnego.

Mając na uwadze powyższe kryteria oceny decyzji uznaniowych Sąd uznał, że organ I instancji przy wydawaniu swojej decyzji naruszył przepisy dotyczące postępowania wyjaśniającego, a mianowicie: art. 7, art. 77 § 1, art. 80 i art. 107 § 3 k.p.a. Organ odwoławczy z kolei uchybił art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. przez utrzymanie w mocy decyzji Prezydenta w sytuacji, gdy powinien zauważyć uchybienia w zbieraniu materiału dowodowego i jego ocenie, aby nie dopuścić do jego dowolnej oceny.

Zdaniem Sądu, w aktach sprawy brak jest wskazanych przez organ I instancji w uzasadnieniu decyzji wywiadów środowiskowych przeprowadzanych w dniach:

9 marca 2016 r., 6 kwietnia 2016 r., 8 lipca 2016 r., 4 sierpnia 2016 r., 14 października 2016 r. i 16 listopada 2016 r. Organ I instancji wskazał, że dokonał analizy materiału dowodowego w postaci ww. wywiadów, jednak Sąd nie może tego zweryfikować, czy w tym zakresie organ dokonał swobodnej oceny tych dowodów.

Organy, ustalając, że miesięczne wydatki skarżącego przewyższają miesięczną kwotę otrzymywanych świadczeń z pomocy społecznej nie ustaliły dokładnie, jakimi dochodami w poszczególnych miesiącach roku 2016 dysponował; wskazały jedynie, że w okresie od stycznia do listopada 2016 r. skarżący otrzymywał z pomocy społecznej zasiłek okresowy w kwocie po [...] zł miesięcznie, ale brak jest wskazania wysokości oraz dat pobieranych przez niego zasiłków celowych. Dokładne ustalenie dochodów i wydatków w poszczególnych miesiącach mogło doprowadzić do sprawdzenia, czy skarżący mógł zaoszczędzić pewne kwoty z otrzymywanych świadczeń z pomocy społecznej. Organ I instancji nie ocenił dokładnie oświadczenia skarżącego z 12 stycznia 2017 r., w którym wskazał, że oprócz zasiłku za listopad 2016 r. jego źródłem dochodu są oszczędności z wcześniej otrzymywanych zasiłków z pomocy społecznej oraz pomoc żywnościowa z PKPS w R. (a więc nie tylko z [...], jak to wskazały organy). Organ odwoławczy również nie ustalił dokładnie dochodów i wydatków skarżącego w poszczególnych miesiącach roku 2016, pomimo iż w odwołaniu wskazywał on na inne kwoty swoich wydatków. W tym zakresie Kolegium nie odniosło się do zarzutów odwołania oraz dołączonej do niego dokumentacji.

W ocenie Sądu, organy nie wykazały w postępowaniu, aby skarżący miał dodatkowe źródło utrzymania, oszczędności, znaczne zasoby finansowe, wartościowe przedmioty majątkowe, nieruchomości, które może wykorzystać w celu przezwyciężenia swojej trudnej sytuacji życiowej. Stwierdzenie dysproporcji, o której mowa w art. 12 u.p.s., nie może być ocenione incydentalnie, na przestrzeni jednego miesiąca, w tym wypadku grudnia 2016 r., w którym skarżący nie otrzymał żadnych środków z pomocy społecznej. Jednocześnie w analizowanej sprawie brak jest, zdaniem Sądu, spełnienia kolejnej przesłanki z ww. przepisu, a mianowicie że skarżący jest w stanie z własnych zasobów majątkowych przezwyciężyć trudną sytuację życiową. Jeśli organy formułują wnioski z art. 12 u.p.s., winny przekonywująco wykazać przesłanki z tego przepisu.

Organy pominęły okoliczność, że skarżący od wielu lat korzysta z pomocy społecznej, aktualnie od marca 2017 r. pobiera zasiłek stały w wysokości [...] zł (oświadczenie skarżącego złożone na rozprawie sądowej), dalej korzysta z [...], ma zadłużenia czynszowe, posiada orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, leczy się na przewlekłe schorzenia ([...] , [...] , schorzenia [...] ), spełnia kryterium dochodowe do otrzymania wnioskowanej pomocy. Przyjęły w tym wypadku, że deklarowana sytuacja skarżącego jest inna, ponieważ posiada on źródła dochodu poza świadczeniami z pomocy społecznej, których nie ujawnił i korzystając z nich jest w stanie zabezpieczyć we własnym zakresie zgłoszone potrzeby.

Pomimo takiej konkluzji organy orzekające w tej sprawie nie wskazały tych źródeł dochodu skarżącego, jak również jego zasobów i możliwości, które wykorzystał w celu własnego utrzymania w grudniu 2016 r.

Organy błędnie wskazały, że skarżący może jeden z lokali mieszkalnych wynająć lub wyzbyć się go, pozyskując w ten sposób środki finansowe, a jednocześnie zmniejszyć koszty utrzymania mieszkania. W tym zakresie nie ustaliły prawidłowo statusu zajmowanego przez skarżącego mieszkania. Jak wynika bowiem z dołączonej do skargi umowy nr [...] najmu lokalu mieszkalnego z dnia [...] września 2013 r., skarżący zajmuje jeden lokal o powierzchni [...] m⊃2;, składający się z 2 pokoi, kuchni i wc, a nie 2 lokale mieszkalne, jak to ustaliło Kolegium. Na podstawie § 4 tej umowy, najemcy (skarżącemu) nie wolno oddawać przedmiotu najmu w podnajem ani bezpłatne używanie osobom trzecim. Skarżący ma więc ograniczone możliwości dysponowania lokalem mieszkalnym.

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, że zebrany materiał dowodowy w przedmiotowej sprawie jest niepełny (brak dołączenia wywiadów środowiskowych, na które powoływały się organy), a dokonana przez organy ocena tych dowodów jest dowolna, a nie swobodna. Tym samym doszło do naruszenia przepisów postępowania mającego istotny wpływ na wynik sprawy, a przez to przedwczesne zastosowanie przez organy orzekające art. 12 u.p.s.

Dlatego Sąd orzekł o uchyleniu zaskarżonej i poprzedzającej ją decyzji na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i lit. c p.p.s.a. w związku z art. 135 p.p.s.a.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Prezydent przeprowadzi prawidłowo postępowanie dowodowe i dokona wszechstronnej, swobodnej oceny dowodów (przy uwzględnieniu wskazań Sądu, zawartych w uzasadnieniu wyroku), która

w konsekwencji będzie miała wpływ na wykazanie istnienia przesłanek (lub ich braku) z art. 12 u.p.s. W szczególności organ I instancji będzie zobowiązany do dokładnego ustalenia rzeczywistej sytuacji majątkowej skarżącego pod kątem wystąpienia przesłanek z ww. przepisu.