Wyrok z dnia 2018-10-09 sygn. I SA/Rz 298/18

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w składzie następującym: Przewodniczący S. NSA Jacek Surmacz Sędziowie WSA Piotr Popek WSA Kazimierz Włoch /spr./ Protokolant ref. Anna Kotowska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 października 2018 r. sprawy ze skargi Syndyka Masy Upadłości "A." Sp. z o.o. w likwidacji w upadłości w "T." na decyzję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej z dnia [...] lutego 2018 r. nr [...] w przedmiocie stwierdzenia uchybienia terminu do wniesienia odwołania 1) uchyla zaskarżoną decyzję, 2) zasądza od Dyrektora Izby Administracji Skarbowej na rzecz skarżącego Syndyka Masy Upadłości "A." Sp. z o.o. w likwidacji w upadłości w "T." kwotę 357 (słownie trzysta pięćdziesiąt siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Uzasadnienie

Przedmiotem skargi Syndyka Masy Upadłości "A" spółka z o.o. w likwidacji w upadłości z/s w T. jest decyzja Dyrektora Izby Administracji Skarbowej z dnia [...] lutego 2018 r. nr [...], którą stwierdzono uchybienie przez tegoż Syndyka terminu do wniesienia odwołania od decyzji Naczelnika [...] Urzędu Celno-Skarbowego z dnia [...] października 2017 r. znak [...] wydaną w sprawie dotyczącej określenia prawnie należnej kwoty wynikającej z długu celnego powstałego w wyniku dopuszczenia do obrotu towaru objętego zgłoszeniem celnym.

W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji Dyrektor Izby Administracji Skarbowej podał, że pełnomocnik Syndyka w dniu 5 grudnia 2017 r. nadał w placówce pocztowej odwołanie od ww. decyzji Naczelnika [...] Urzędu Celno-Skarbowego. Powołując się na odnośne przepisy Unijnego Kodeksu Celnego (rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 952/2013 ustanawiającego unijny kodeks celny), ustawy z dnia 19 marca 2004 r. - Prawo celne (Dz. U. z 2018 r. poz. 167) oraz ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2018 r. poz. 800 - określanej dalej jako Ordynacja podatkowa) stwierdził, że odwołanie należało wnieść w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji stronie. Decyzję I instancji doręczono pełnomocnikowi spółki - adwokatowi P. H, listem poleconym w dniu 31 października 2017 r. Pełnomocnik ten wniósł w imieniu spółki odwołanie nadane w placówce pocztowej w dniu 10 listopada 2017 r. Następnie adwokat Ł. F. - pełnomocnik Syndyka masy upadłości "A" spółka z o.o. w dniu 5 grudnia 2017 r. nadał odwołanie w imieniu tegoż Syndyka. Postanowieniem Sądu Rejonowego [...] w K. [...] Wydział [...] z dnia 30 października 2017 r. (sygn. [...]) ogłoszono bowiem upadłość spółki, a syndykiem ustanowiono J. P. Orzeczenie opublikowano w Monitorze Sądowym i Gospodarczym w dniu 27 listopada 2017 r. Postanowienie to, z mocy art. 51 ust. 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 2344 ze zm.) dalej określanej jako - prawo upadłościowe, było skuteczne i wykonalne z chwilą wydania. Od tego momentu jedyną osobą uprawnioną do reprezentowania upadłej spółki był syndyk, co wynika z art. 144 ust. 1 prawa upadłościowego. Zawarte zaś przez upadłego umowy zlecenia wygasły z dniem ogłoszenia upadłości na mocy art. 102 ust. 1 prawa upadłościowego.

Mając to na uwadze organ odwoławczy stwierdził, że decyzje I instancji doręczono pełnomocnikowi spółki ustanowionemu przed ogłoszeniem upadłości. Dopiero ogłoszenie upadłości i wyznaczenie syndyka spowodowało utratę legitymacji formalnej upadłego na rzecz syndyka, którego obowiązkiem stało się przejęcie w tym zakresie uprawnień upadłego i prowadzenie na jego rzecz postępowań. Zatem przesłanie przez organ I instancji decyzji spółce - jej prawidłowo umocowanemu pełnomocnikowi, a następnie ogłoszenie upadłości z jednoczesnym powołaniem syndyka, ale przed doręczeniem tej decyzji stronie, wywołuje ten skutek, że w momencie jej doręczenia zostają ukształtowane prawa i obowiązki upadłego w sposób określony w tej decyzji, zaś upadły traci uprawnienie do wniesienia środka zaskarżenia na rzecz syndyka, z zachowaniem obowiązku, o którym mowa w art. 57 ust. 1 prawa upadłościowego, tj. obowiązku wskazania i wydania syndykowi całego majątku, dokumentów dotyczących jego działalności, majątku oraz rozliczeń, w szczególności ksiąg rachunkowych, innych ewidencji prowadzonych dla celów podatkowych i korespondencji. Prawo wniesienia odwołania od decyzji organu I instancji przysługuje w takiej sytuacji jedynie syndykowi, przy czym w terminie otwartym do wniesienia odwołania przez upadłego, liczonym od momentu doręczenia decyzji temu ostatniemu.

Skoro zatem decyzja I instancji została skutecznie doręczona pełnomocnikowi spółki w dniu 31 października 2017 r. to termin do wniesienia odwołania upłynął dnia 14 listopada 2017 r. Oznacza to, że odwołanie Syndyka zostało wniesione z uchybieniem ustawowego terminu, przewidzianego na dokonanie tej czynności, określonego w art. 223 § 2 Ordynacji podatkowej. Obowiązkiem organu odwoławczego było więc stwierdzenie uchybienia terminu do wniesienia odwołania, stosownie do art. 228 Ordynacji podatkowej. Syndyk nie wnosił bowiem o przywrócenie uchybionego terminu.

W skardze, domagając się uchylenia zaskarżonej decyzji i orzeczenia o kosztach postępowania, Syndyk zarzucił naruszenie:

1) art. 223 § 1 i § 2 pkt 1 Ordynacji podatkowej w związku z art. 73 ust. 1 ustawy - Prawo celne poprzez ich nieprawidłowe zastosowanie i uznanie, że doszło do uchybienia czternastodniowego terminu do wniesienia odwołania,

2) art. 145 Ordynacji podatkowej poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że doszło do skutecznego doręczenia stronie decyzji I instancji w dniu 31 października 2017 r., podczas gdy nie zostały one doręczone w tym terminie uprawnionej stronie postępowania, a dopiero w dniu 23 listopada 2017 r.,

3) art. 102 prawa upadłościowego poprzez jego niewłaściwie zastosowanie i uznanie, że doręczenie decyzji pełnomocnikowi spółki - adwokatowi P. H., było skuteczne i stanowiło podstawę do rozpoczęcia biegu terminu do wniesienia odwołania przez Syndyka,

4) art. 144 prawa upadłościowego poprzez jego niewłaściwą interpretację i niewłaściwe zastosowanie poprzez nieuznanie Syndyka za samodzielną stronę postępowania administracyjnego i w konsekwencji uznanie, że doszło przez niego do uchybienia terminu do wniesienia odwołania,

5) art. 145 prawa upadłościowego poprzez jego niewłaściwą interpretację i niewłaściwe niezastosowanie poprzez zaniechanie zawieszenia postępowania administracyjnego, podczas gdy została ogłoszona upadłość Spółki i zawieszenie postępowania było konieczne.

W ocenie skarżącego organ odwoławczy błędnie ocenił wpływ ogłoszonej upadłości na skuteczność doręczenia upadłej spółce decyzji organu I instancji. Od ogłoszenia upadłości stroną postępowań z jej udziałem stał się Syndyk. Z tym dniem, z mocy art. 102 prawa upadłościowego, wygasły udzielone przez spółkę pełnomocnictwa, w tym adwokatowi P. H. Z okoliczności tej organ wyciągnął błędne wnioski. Przyjął bowiem, że termin do wniesienia odwołania przez Syndyka liczony powinien być od momentu doręczenia decyzji temu byłemu pełnomocnikowi. Pomimo tego i tak z urzędu doręczył Syndykowi tę decyzję, którą odebrał on dnia 23 listopada 2017 r., a nastąpiło to już przecież po upływie terminu liczonego od doręczenia decyzji organu I instancji adwokatowi P. H. Poprzednie doręczenia uznać należało za nieskuteczne, a od tej daty - 23 listopada 2017 r. - należało liczyć termin do wniesienia odwołania przez Syndyka, który został dotrzymany. Ponadto organ nie zawiesił postępowania pomimo, że taki obowiązek wynika z przepisów prawa upadłościowego. Skarżący stwierdził też, że organ odwoławczy zamiast postanowień w sprawie uchybienia terminu do wniesienia odwołania wydał decyzje, a więc pominął treść art. 228 § 1 pkt 2 Ordynacji podatkowej, choć uchybienia te nie miały w jego ocenie wpływu na wynik sprawy.

W odpowiedzi na skargę Dyrektor Izby Administracji Skarbowej wniósł o jej oddalenie, podtrzymując dotychczas wyrażone stanowisko w sprawie. Podkreślił, że ogłoszenie upadłości nie zniweczyło skutków doręczenia decyzji I instancji adwokatowi P. H. Obowiązek doręczenia korespondencji stronie działającej już bez pełnomocnika aktualizuje się dopiero od czasu powzięcia przez organ takiej informacji. Wysyłając decyzję I instancji pełnomocnikowi spółki organ I instancji nie mógł wiedzieć o ogłoszeniu upadłości, a zatem dokonana czynności była skuteczna względem tejże spółki. Organ podjął ponadto próbę ustalenia daty dowiedzenia się przez adwokata P. H. o ogłoszeniu upadłości spółki, jako że wniósł w jej imieniu odwołanie, ale nie uzyskał od niego odpowiedzi.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie zważył, co następuje:

Skarga okazała się zasadna, a większość zarzutów zasługiwała na uwzględnienie.

Z przedstawionych Sądowi akt sprawy wynika, że Naczelnik [...] Urzędu Celno-Skarbowego prowadził postępowanie z udziałem spółki "A" spółka z o.o. w likwidacji z/s w T., będącej agencją celną, w sprawach dotyczących należności celnych. Spółka działała przez pełnomocnika, adwokata P. H. Decyzję w I instancji wydano w dniu [...] października 2017 r., a nadano u operatora pocztowego w dniu 26 października 2017 r.; adresatem przesyłki był pełnomocnik spółki - adwokat P. H., który odebrał ją w dniu 31 października 2017 r. a w dniu 10 listopada 2017 r. wniósł w imieniu spółki odwołanie. W dniu 5 grudnia 2017 r. pełnomocnik Syndyka - adwokat Ł. F., nadał w placówce pocztowej odwołanie od ww. decyzji I instancji w imieniu Syndyka.

W dniu 30 października 2017 r. Sąd Rejonowy [...] w K. [...] Wydział [...] wydał postanowienie o ogłoszeniu upadłości Spółki (sygn. [...]). Syndykiem ustanowiono J.P. Informację o wydaniu tego orzeczenia w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego oraz obwieszczenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym dokonano w dniu 27 listopada 2017 r. Za pismem z dnia 13 listopada 2017 r. Naczelnik [...] Urzędu Celno-Skarbowego przesłał Syndykowi odpis ww. decyzji I instancji, który doręczono mu w dniu 23 listopada 2017 r. W dniu 5 grudnia 2017 r. pełnomocnik Syndyka wniósł od niej odwołanie.

W przedstawionych okolicznościach faktycznych Dyrektor Izby Administracji Skarbowej stwierdził niedopuszczalność odwołania wniesionego przez adwokata P. H., a odrębną decyzją stwierdził uchybienie przez Syndyka terminu do wniesienia odwołania przyjmując, że termin do dokonania tych czynności upłynął dla niego w dniu 14 listopada 2017 r.

Stanowisko organu odwoławczego w przedstawionym zakresie jest błędne, a kontrolowane decyzje wydane z naruszeniem przepisów postępowania w stopniu mającym istotny wpływ na wynik sprawy. Organ odwoławczy, pomimo powołania szeregu regulacji, w szczególności zawartych w prawie upadłościowym, błędnie ocenił wpływ i skutki ogłoszonej upadłości spółki na prowadzone postępowania celne, zwłaszcza kwestię reprezentacji spółki - upadłej spółki, skuteczności doręczenia decyzji I instancji byłemu pełnomocnikowi spółki - adwokatowi P. H. oraz Syndykowi, a także zachowania przez tegoż Syndyka terminu do wniesienia odwołań.

Nie ulega wątpliwości, że upadłość spółki ogłoszono 30 października 2017 r. Zgodnie z art. 51 ust. 2 prawa upadłościowego, postanowienie o ogłoszeniu upadłości jest skuteczne i wykonalne z dniem jego wydania, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. W myśl art. 52 zdanie 1 prawa upadłościowego, data wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości jest datą upadłości. Oznacza to, że skutki, jakie wiążą się z ogłoszeniem upadłości, następują w dniu ogłoszenia upadłości, bez względu na to, kiedy orzeczenie to zostanie obwieszczone w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, odnotowane w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, a także kiedy - w ramach wykonania obowiązku określonego w art. 53 ust. 5 prawa upadłościowego - zawiadomiona zostanie o tym zdarzeniu właściwa izba administracji skarbowej i kiedy organ prowadzący postępowanie uzyska o tym zdarzeniu wiedzę.

Skutki ogłoszenia upadłości skodyfikowano w tytule III Prawa upadłościowego. W szczególności istotną z punktu widzenia kontrolowanych spraw treść zawarto w art. 102 ust. 1 zdanie 1 prawa upadłościowego. Zgodnie z nim zawarte przez upadłego umowy zlecenia lub komisu, w których upadły był dającym zlecenie lub komitentem, a także umowy o zarządzanie papierami wartościowymi upadłego wygasają z dniem ogłoszenia upadłości. Źródłem pełnomocnictwa może być zaś ustawa albo oświadczenie reprezentowanego, na co wskazuje art. 96 Kodeksu cywilnego. Stosunek pełnomocnictwa oparty może być na umowie zlecenia (art. 734 K.c. i następne), a ściślej - umowie o świadczenie usług (art. 750 K.c.) polegającej na udzielaniu pomocy prawnej (art. 1 ust. 1 i art. 4 ust. 1 ustawy - Prawo o adwokaturze), a jak podkreśla się w orzecznictwie, aprobowanym przez Sąd rozpoznający niniejsze sprawy, z chwilą ogłoszenia upadłości mocodawcy wygasa udzielone przez niego pełnomocnictwo prawa materialnego i procesowego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2003 r. I CZ 127/03, OPS 2004/10/123). Tak więc, jeżeli chodzi o adwokata P. Ha., stosunek łączący go ze spółką wygasł w dniu ogłoszenia jej upadłości. Od tego dnia wymieniony nie był już jej pełnomocnikiem i żadne czynności z jego udziałem związane z doręczeniem decyzji I instancji nie mogły być poczytane jako mające znaczenie w sprawie i implikujące dla Syndyka jakiekolwiek skutki. Konieczne stało się ich ponowienie względem Syndyka niezwłocznie po powzięciu informacji o ogłoszonej upadłości, ponieważ wcześniej dokonane okazały się bezskuteczne. W myśl bowiem art. 144 ust. 1 prawa upadłościowego, po ogłoszeniu upadłości postępowania sądowe, administracyjne lub sądowoadministracyjne dotyczące masy upadłości mogą być wszczęte i prowadzone wyłącznie przez syndyka albo przeciwko niemu. Skutki te powstają bez względu na to, czy i kiedy organ powziął wiedzę o ogłoszeniu upadłości strony prowadzonego postępowania.

Jeżeli chodzi o zagadnienie doręczeń, to regulują je przepisy Ordynacji podatkowej, zawarte w rozdziale 5 działu IV. Znajdowały one zastosowanie w sprawach celnych z mocy art. 73 ust. 1 Prawa celnego. W myśl art. 145 § 1 i 2 Ordynacji podatkowej, pisma doręcza się stronie, a gdy strona działa przez przedstawiciela - temu przedstawicielowi. Jeżeli ustanowiono pełnomocnika, pisma doręcza się pełnomocnikowi pod adresem wskazanym w pełnomocnictwie. Skoro zatem z mocy art. 144 ust. 1 prawa upadłościowego od dnia ogłoszenia upadłości postępowania powinny toczyć się z udziałem Syndyka, to jemu należało dokonać doręczenia decyzji I instancji, co w istocie miało miejsce i nastąpiło w dniu 23 listopada 2017 r. Naczelnik [...] Urzędu Celno-Skarbowego wywiązał się z tego obowiązku w sposób prawidłowy, tyle że okoliczność ta nie została uznana przez Dyrektora Izby Administracji Skarbowej za mającą znaczenie prawne. Organ odwoławczy w sposób błędny i nieuzasadniony odmówił temu doręczeniu skuteczności i znaczenia prawnego, podczas gdy było to jedyne doręczenie, które w opisanych okolicznościach faktycznych można było uznać za prawidłowe i skuteczne, otwierające Syndykowi termin do wniesienia odwołania.

W przedstawionych okolicznościach faktycznych i prawnych należało zatem przyjąć, że w dniu 30 października 2017 r. wygasło umocowanie adwokata P. H. i nastąpiło to z mocy prawa. Doręczenie mu decyzji I instancji nadanej 26 października 2017 r. było w każdym przypadku bezskuteczne i nie wywołało skutku doręczenia określonego we właściwych przepisach proceduralnych regulujących postępowanie przed organem I instancji. W takiej sytuacji, po powzięciu informacji o ogłoszonej upadłości spółki, obowiązkiem organu I instancji było ponowienie doręczenia decyzji I instancji Syndykowi, co też miało miejsce. Dopiero od tych zdarzeń należało liczyć termin do wniesienia odwołania, wynoszący 14 dni od dnia doręczenia, jak stanowi art. 223 § 2 Ordynacji podatkowej. W żadnym razie nie można było przyjąć skuteczności doręczenia decyzji adwokatowi P. H. i wyciągania z tego zdarzenia negatywnych skutków wobec Syndyka. Stanowisko organu odwoławczego, że Syndyk mógł wnieść odwołanie "w terminie otwartym do wniesienia odwołania przez upadłego", kiedy termin dla upadłego nie rozpoczął biegu wobec bezskuteczności doręczenia decyzji dotychczasowemu pełnomocnikowi spółki, jest sprzeczne z powołanymi przepisami prawa upadłościowego i Ordynacji podatkowej. Stwierdzone przez Sąd uchybienie miało istotny wpływ na wynik sprawy, ponieważ jego skutkiem było nieuzasadnione stwierdzenie, że odwołania wniesiono z uchybieniem terminu, podczas gdy w rzeczywiści termin ten został przez Syndyka zachowany. Odwołanie powinno więc zostać rozpoznane merytorycznie. Stąd konieczność uwzględnienia skargi i uchylenia zaskarżonej decyzji, o czym orzeczono na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a. w związku z art. art. 223 § 2 i art. 145 § 1 i 2 Ordynacji podatkowej w związku z art. 73 ust. 1 i 2 Prawa celnego, przy uwzględnieniu art. 51 ust. 2, art. 102 ust. 1 zdanie 1 oraz art. 144 ust. 1 prawa upadłościowego.

W ponownie prowadzonym postępowaniu odwoławczym Dyrektor Izby Administracji Skarbowej uwzględni stanowisko Sądu wyrażone w uzasadnieniu przyjmując, że Syndyk wniósł odwołanie od decyzji I instancji z zachowaniem ustawowego terminu.

W kwestii kosztów postępowania sądowego orzeczono po myśli art. 200 i art. 205 § 2 p.p.s.a.