Wyrok z dnia 2018-11-20 sygn. II OSK 2732/16

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Jerzy Stelmasiak Sędziowie Sędzia NSA Małgorzata Miron Sędzia del. WSA Mirosław Gdesz (spr.) Protokolant starszy inspektor sądowy Elżbieta Maik po rozpoznaniu w dniu 20 listopada 2018 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skarg kasacyjnych Rządu Republiki F. - Ambasady Republiki F. w Polsce oraz Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 22 kwietnia 2016 r. sygn. akt IV SA/Wa 175/16 w sprawie ze skargi K. A. L. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 12 listopada 2015 r. nr 487/15 w przedmiocie wznowienia postępowania administracyjnego 1. oddala skargi kasacyjne, 2. odstępuje od zasądzenia zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z 22 kwietnia 2016 r. sygn. akt IV SA/Wa 175/16 uwzględnił skargę K. A. L. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych z 12 listopada 2015 r. nr ... oraz poprzedzającą ją decyzję tego organu z 22 września 2015 r. o odmowie uchylenia decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 6 października 2010 r. nr ... odmawiającej stwierdzenia nieważności decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 1 grudnia 1999 r. w przedmiocie zezwolenia Rządowi Republiki F. na nabycie prawa użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w W. przy ul. W. ... oraz O. ...

Sąd I instancji uznał, że zaskarżona decyzja została wydana z naruszeniem przepisów postępowania, jak i przepisów prawa materialnego. Zdaniem Sądu istotne w sprawie jest ta okoliczność, że przedmiotowe nieruchomości podlegały unormowaniom prawnym dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.... W. (Dz. U. Nr 50, poz. 279). Uprawnienie byłego właściciela i jego następców prawnych do uzyskania użytkowania wieczystego gruntu na podstawie złożonego wniosku w trybie art. 7 ust. 2 dekretu nie zostało zrealizowane, to okoliczność ta powinna być uwzględniona w toku postępowania administracyjnego przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji zakończonego decyzją z dnia 1 grudnia 1999 r. Organ nie sprawdził tej okoliczności, mimo że stosownie do art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 24 marca 1920r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców (tj. Dz. U. z 2014r, poz. 1380; dalej ustawa o nabywaniu), Minister przed wydaniem decyzji w sprawie zezwolenia może dokonać, także przy pomocy organów podległym właściwym ministrom, sprawdzenia, czy nabycie nieruchomości przez cudzoziemca nie spowoduje zagrożenia porządku publicznego.

Ponadto Sąd I instancji wskazał, że dla przedmiotowej sprawy istotne znaczenie ma to, że Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 6 listopada 2014 r. sygn. akt II OSK 988/13, uznał iż w sprawie wystąpiły "istotne dla sprawy, nowe okoliczności nieznane organowi w dniu wydania decyzji" tj. przesłanka z art. 145 § 1 pkt 5 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (wówczas - Dz.U. z 2013 r. poz. 267 ze zm.; dalej Kpa), uzasadniającą wznowienie postępowania administracyjnego. Naczelny Sąd Administracyjny w ww. wyroku stwierdził, że skoro decyzja z 3 grudnia 1956 r. nie została doręczona żadnej ze stron, to oznacza to, że nie weszła do obrotu prawnego, co uzasadnia twierdzenie, że jest aktem nieistniejącym. W konsekwencji wszystkie rozstrzygnięcia, które zapadły w niniejszej sprawie po 3 grudnia 1956 r. są skutkiem wydania takiej nieistniejącej decyzji.

W okolicznościach przedmiotowej sprawy, skoro dotychczas nie zostało zrealizowane uprawnienie byłego właściciela do uzyskania użytkowania wieczystego gruntu na podstawie złożonego wniosku w trybie art. 7 ust. 2 dekretu, to przed negatywnym rozpoznaniem tego wniosku, w imieniu Skarbu Państwa nie można było wyrazić zgody na ustanowienie użytkowania wieczystego na rzecz innych osób. Wyrażenie zgody na podpisanie umowy ustanowienia użytkowania wieczystego złożone na potrzeby postępowania zakończonego decyzją Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 1 grudnia 1999 r. nastąpiło z rażącym naruszeniem art. 7 ust. 2 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.... W. Skoro to oświadczenie zostało wydane z rażącym naruszeniem prawa, to wbrew stanowisku organu, wydana w oparciu o to oświadczenie decyzja również obarczona jest wadą rażącego naruszenia prawa, o której mowa w art. 156 § 1 pkt 2 Kpa. Bez skutecznej prawnie zgody właściciela, postępowanie w trybie art. 1 ust. 1 ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców nie może się toczyć z uwagi na treść art. 3b tej ustawy.

Od powyższego wyroku zostały wniesione skargi kasacyjne przez Ministra Spraw Wewnętrznych oraz Rząd Republiki F.

Skarga kasacyjna Ministra Spraw Wewnętrznych zarzuca naruszenie:

1) na podstawie art. 174 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2018 r. poz. 1302.; dalej Ppsa) przepisów prawa materialnego:

a) poprzez błędną wykładnię art. 1 ust. 1 ustawy o nabywaniu polegającą na uznaniu, że zezwolenie ministra właściwego do spraw wewnętrznych na nabycie nieruchomości przez cudzoziemca wywołuje również skutki rzeczowe (cywilnoprawne) w postaci - na tle sprawy niniejszej - ustanowienia i przeniesienia prawa użytkowania wieczystego na podmiot uzyskujący zezwolenie, podczas gdy prawidłowa wykładnia ww. przepisu powinna prowadzić do uznania, iż zezwolenie to nie wywołuje żadnych skutków rzeczowych, a jedynie nadaje cudzoziemcowi uprawnienie do nabycia ściśle określonej nieruchomości (prawa własności bądź prawa użytkowania wieczystego), nie kreując po jego stronie jakichkolwiek roszczeń obejmujących żądanie przeniesienia na jego rzecz praw do nieruchomości i jednocześnie nie kreując po stronie potencjalnego zbywcy jakiegokolwiek obowiązku zbycia nieruchomości (ustanowienia prawa użytkowania wieczystego), a tym samym zezwolenie takie nie ogranicza jakichkolwiek praw lub roszczeń do nieruchomości przysługujących osobom trzecim;

b) poprzez błędną wykładnię § 3 ust. 1 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 20 czerwca 2012 r. w sprawie szczegółowych informacji oraz rodzajów dokumentów, jakie jest obowiązany przedstawić cudzoziemiec ubiegający się o wydanie zezwolenia na nabycie nieruchomości w związku z § 3 ust. 2 pkt 2 lit. a ww. rozporządzenia oraz w związku z art. 3b ustawy o nabywaniu, polegającą na przyjęciu, iż minister właściwy do spraw wewnętrznych przy rozpatrywaniu wniosku o wydanie zezwolenia na nabycie nieruchomości jest uprawniony i tym samym zobowiązany (posiada w tym przedmiocie kompetencję) do dokonywania oceny legalności (ważności) i skuteczności złożonego przez potencjalnego zbywcę oświadczenia obejmującego wolę zbycia nieruchomości, podczas, gdy prawidłowa wykładnia ww. przepisów powinna prowadzić do wniosku, iż kompetencja organu jest ograniczona w tym zakresie wyłącznie do formalnoprawnej analizy zgodności treści złożonego oświadczenia z treścią dokumentów potwierdzających status prawny nieruchomości i jej aktualnych właścicieli (użytkowników wieczystych), tj. z treścią księgi wieczystej lub zaświadczenie ze zbioru dokumentów;

c) poprzez błędną wykładnię art. 7 dekretu o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.... W. prowadzącą do uznania, iż samo oświadczenie właściwego organu administracji publicznej reprezentującego Skarb Państwa będący właścicielem nieruchomości o zamiarze ustanowienia na rzecz wnioskodawcy - cudzoziemca ubiegającego się o uzyskanie zezwolenia na nabycie nieruchomości (użytkowania wieczystego) stanowi już umowę o oddaniu gruntu w użytkowanie wieczyste, co następnie skutkowało błędnym przyjęciem przez Sąd, iż oświadczenie takie jest nieważne z uwagi na jego złożenie przed rozpatrzeniem wniosku poprzedniego właściciela złożonego w trybie ww. art. 7 dekretu;

d) poprzez niewłaściwe zastosowanie art. 7 dekretu z o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.... W., w sytuacji, gdy podstawą wydanego przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych zezwolenia na nabycie nieruchomości nie był ww. przepis, zaś sam minister właściwy do spraw wewnętrznych nie jest właściwy do rozstrzygania sporów dotyczących stanu prawnego nieruchomości i opiera się w tym zakresie na przedłożonych przez wnioskodawcę dokumentach, wskazanych szczegółowo w Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 20 czerwca 2012 r. w sprawie szczegółowych informacji oraz rodzajów dokumentów, jakie jest obowiązany przedstawić cudzoziemiec ubiegający się o wydanie zezwolenia na nabycie nieruchomości;

2) na podstawie art. 174 pkt 2 Ppsa naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy:

a) art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i lit. c Ppsa poprzez jego zastosowanie jako podstawy wyroku i uchylenia zaskarżonej decyzji w okolicznościach stwierdzenia przez Sąd rażącego naruszenia prawa w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 Kpa przy wydawaniu decyzji, której dotyczy wznowienie i jednoczesnego upływu terminu wskazanego w art. 146 § 1 Kpa, a tym samym w okolicznościach wyczerpujących przesłanki do zastosowania art. 145 § 1 pkt 3 Ppsa;

b) art. 145 § 1 pkt 3 Ppsa w związku z art. 146 § 1 Kpa i art. 151 § 2 Kpa poprzez jego niezastosowanie w sprawie, w której doszło - w ocenie Sądu - do naruszenia prawa a jednocześnie upływ terminu z art. 146 § 1 Kpa wyłącza możliwość uchylenia decyzji objętej wznowionym postępowaniem, zaś art. 151 § 2 Kpa nakazuje - w przypadku stwierdzenia naruszenia prawa - wydanie decyzji stwierdzającej wydanie decyzji z naruszeniem prawa;

c) art. 145 § 1 pkt 1 lit. c Ppsa w związku z art. 156 § 1 pkt 2 Kpa poprzez uznanie, iż oświadczenie obejmujące zgodę właściwego organu administracji publicznej reprezentującego Skarb Państwa jako właściciela nieruchomości, złożone w oparciu o istniejące prawo własności ujawnione w księdze wieczystej, na ustanowienie prawa użytkowania wieczystego na rzecz wnioskodawcy - cudzoziemca ubiegającego się o wydanie zezwolenia na nabycie nieruchomości jest obarczone wadą rażącego naruszenia prawa z uwagi na późniejsze ujawnienie okoliczności braku rozstrzygnięcia wniosku poprzedniego właściciela, złożonego w trybie art. 7 dekretu o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.... W. o przyznanie użytkowania wieczystego gruntu, w sytuacji, gdy powyższe oświadczenie oraz wydane zezwolenie ministra właściwego do spraw wewnętrznych w żadnej mierze nie wywołały skutków cywilnoprawnych, w szczególności nie skutkowały ustanowieniem prawa użytkowania wieczystego lub jego przeniesienia na rzecz podmiotu uzyskującego takie zezwolenie, a tym samym nie ograniczyły uprawnień poprzedniego właściciela;

d) art. 145 § 1 pkt 1 lit. a Ppsa w związku z art. 7 dekretu z dnia 26 października 1945 roku o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.... W. poprzez jego zastosowanie i uchylenie zaskarżonej decyzji w sytuacji, w której nie powinien on znaleźć zastosowania, gdyż ww. przepis prawa materialnego (art. 7 dekretu) nie miał zastosowania w sprawie niniejszej i nie był podstawą działania organu administracji publicznej przy wydawania zaskarżonej decyzji, jak również decyzji, której dotyczyło wznowione postępowanie, a tym samym nie mógł zostać naruszony przez organ;

e) art. 153 Ppsa poprzez błędne jego zastosowanie w sprawie i przyjęcie, że pogląd wyrażony w orzeczeniu Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 6 listopada 2014 r., II OSK 988/13, wskazujący, iż ustalenie, że decyzja z dnia 3 grudnia 1956 r. była decyzją nieistniejącą na skutek niewprowadzenia jej do obrotu prawnego "mogłoby mieć kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia wniosku o stwierdzenie nieważności z dnia 1 grudnia 1999 r." jest dla Sądu orzekającego w sprawie niniejszej wiążący, podczas gdy taka konstatacja nie jest uprawniona, bowiem użycie w tym wyroku zwrotu obejmującego czasownik w trybie przypuszczającym (tzn. "mogłoby mieć"), oznacza, że wniosek o kluczowym znaczeniu, może się nie potwierdzić, co też - w ocenie organu - miało miejsce w sprawie niniejszej;

f) art. 141 § 4 Ppsa i art. 134 § 1 Ppsa w związku z art. 3 § 1 i § 2 pkt 1 Ppsa, poprzez nienależyte wykonanie przez Sąd I instancji obowiązku kontroli zaskarżonej decyzji pod kątem zgodności z prawem i zastosowania wobec niej właściwych środków, czego przejawem jest wadliwe (niepełne) uzasadnienie zaskarżonego wyroku, objawiające się:

- w nieprzedstawieniu przez Sąd w uzasadnieniu wyroku stanowiska uczestnika postępowania oraz organu administracji, w szczególności w zakresie podnoszonej okoliczności upływu terminu z art. 146 § 1 Kpa i skutków z tym związanych, uniemożliwiających uchylenie decyzji objętej wznowionym postępowaniem

- w braku ustosunkowania się przez Sąd do wynikającej z akt sprawy okoliczności upływu terminu z art. 146 § 1 Kpa i jej wpływu na tok oraz wynik postępowania, co oznacza, iż Sąd nie wziął ww. okoliczności, pozostającej w granicach niniejszej sprawy pod uwagę, naruszając tym samym także obowiązek z art. 134 § 1 Ppsa;

- w braku wskazania przepisu, w oparciu o który Sąd uznał, iż oświadczenie zbywcy o zamiarze ustanowienia prawa użytkowania wieczystego jest nieważne;

- w braku wskazania przez Sąd przepisu, który został naruszony przez organ w stopniu uzasadniającym - w ocenie Sądu - uznanie, iż zezwolenie na nabycie nieruchomości przez Rząd Republiki F. zostało wydane z rażącym naruszeniem prawa w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 Kpa i ograniczenie się Sądu w tym zakresie wyłącznie do wskazania okoliczności związanych z ewentualną wadliwością oświadczenia zbywcy jako wyrażonego przed rozstrzygnięciem wniosku złożonego w trybie art. 7 dekretu.

W skardze kasacyjnej wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz rozpoznanie skargi ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie na rzecz organu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Skarga kasacyjna Rządu Republiki F. zarzuca naruszenie:

1) przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy:

a) w postaci art. 145 §1 pkt 1 lit. c Ppsa w zw. z art. 3b ustawy o nabywaniu, poprzez błędną wykładnię tego ostatniego przepisu zakładającą, że wynika z niego nakaz uzyskania, na potrzeby postępowania w przedmiocie wydania zezwolenia na nabycie nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego przez cudzoziemca, uprzedniej zgody właściciela nieruchomości na takie nabycie i wymóg załączenia oświadczenia o takiej zgodzie do wniosku o wydanie takiego zezwolenia, co skutkowało orzeczeniem o uchyleniu decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych nr ... z 12 listopada 2015 r. pomimo tego, że nie naruszała ona art. 3b ustawy o nabywaniu;

b) w postaci art. 153 Ppsa poprzez jego niewłaściwe zastosowanie:

- polegające na tym, że ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania, które są zawarte w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 6 listopada 2014 r., II OSK 988/13wydanym w ramach kontroli postanowienia odmawiającego wznowienia postępowania administracyjnego i odnoszą się do kierunku rozstrzygnięcia w postępowaniu administracyjnym co do przyczyn wznowienia oraz, co do rozstrzygnięcia istoty sprawy, powinny wiązać w postępowaniu, co do przyczyn wznowienia oraz, co do rozstrzygnięcia istoty sprawy, podczas gdy w istocie to ostatnie postępowanie ma inny przedmiot niż postępowanie w przedmiocie odmowy wznowienia postępowania administracyjnego, przez co omawiana ocena prawna i wskazania nie wiążą w postępowaniu co do przyczyn wznowienia oraz co do rozstrzygnięcia istoty sprawy,

- polegające na przyjęciu, że powołane na stronie 10 uzasadnienia zaskarżonego wyroku fragmenty uzasadnienia Wyroku NSA z 6 listopada 2014 r. - odnoszące się do tego, że nieistnienie orzeczenia administracyjnego Prezydium Rady Narodowej w m.st. W. z 3 grudnia 1956 r. odmawiającego A. R. przyznania prawa własności czasowej stanowi nową, istotną dla sprawy okoliczność, zaś wszystkie rozstrzygnięcia, które zapadły w niniejszej sprawie po 3 grudnia 1956 r., są konsekwencją wydania orzeczenia z 1956 r. - stanowią ocenę prawną wiążącą Sądy i organy administracji w niniejszym postępowaniu, podczas gdy w rzeczywistości w uzasadnieniu Wyroku NSA z 6 listopada 2014 r. nie sformułowano żadnych ocen ani wskazówek co do merytorycznego rozstrzygnięcia niniejszego postępowania ani postępowania, w którym wydano decyzję nr ...;

c) w postaci art. 145 § 1 pkt 1 lit. c Ppsa w związku z art. 145 §1 pkt 5 Kpa, poprzez niewłaściwe zastosowanie tego ostatniego przepisu polegające na przyjęciu, że nieistnienie orzeczenia z 1956 r. jest istotne dla ważności decyzji nr ... Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 6 października 2010 r., utrzymującej w mocy decyzję tego Ministra z 13 sierpnia 2010 r. odmawiającą stwierdzenia nieważności decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji nr ... z 1 grudnia 1999 r. wraz z prostującym ją postanowieniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji nr ... z 8 grudnia 1999 r., zezwalającej Rządowi Republiki F. na nabycie prawa użytkowania wieczystego nieruchomości położonych w W., przy ul. W. ...oraz przy ul. O. ..., co skutkowało orzeczeniem o uchyleniu decyzji nr ... pomimo tego, że prawidłowo oceniono w niej ważność decyzji nr ...;

d) w postaci art. 145 §1 pkt 1 lit. c Ppsa w związku z art. 156 §1 pkt 2 Kpa, poprzez niewłaściwe zastosowanie tego ostatniego przepisu polegające na przyjęciu, że zezwolenie z 1999 r. rażąco narusza prawo z uwagi na to, że oświadczenie właściciela nieruchomości objętych zezwoleniem z 1999 r. wyrażające wolę ustanowienia użytkowania wieczystego rażąco narusza prawo, co skutkowało orzeczeniem o uchyleniu decyzji nr ... pomimo tego, że prawidłowo oceniono w niej ważność decyzji nr ... i Zezwolenia z 1999 r.;

2) naruszenie prawa materialnego:

a) w postaci art. 1 ust. 1 zdanie pierwsze ustawy o nabywaniu w brzmieniu obowiązującym od 1996 r. poprzez niewłaściwe zastosowanie tego przepisu nieuwzględniające faktu, iż zezwolenie przewidziane tym przepisem nie stanowi rozporządzenia prawem do nieruchomości ani nie przyznaje takiego prawa;

b) w postaci art. 7 ust. 2 dekretu o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.... W. poprzez błędną wykładnię tego przepisu zakładającą, że przepis ten zakazuje udzielenia przez właściciela nieruchomości objętej nierozpoznanym wnioskiem opisanym w art. 7 dekretu z 1945 r. zgody na ustanowienie prawa użytkowania wieczystego tej nieruchomości na potrzeby postępowania w przedmiocie uzyskania przez cudzoziemca zezwolenia, na nabycie tego prawa i przez to zakazuje udzielenia tego zezwolenia.

W skardze kasacyjnej wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz rozpoznanie skargi.

W odpowiedzi na skargi kasacyjne skarżąca wniosła o ich oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania kasacyjnego.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skargi kasacyjne nie zasługują na uwzględnienie.

W postępowaniu przed Naczelnym Sądem Administracyjnym prowadzonym na skutek wniesienia skargi kasacyjnej obowiązuje generalna zasada ograniczonej kognicji tego Sądu (art. 183 § 1 Ppsa). Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, wyznaczonych przez przyjęte w niej podstawy, określające zarówno rodzaj zarzucanego zaskarżonemu orzeczeniu naruszenia prawa, jak i jego zakres. Z urzędu bierze pod rozwagę tylko nieważność postępowania. Ta jednak nie miała miejsca w rozpoznawanej sprawie. Przy tym zgodnie z art. 193 zdanie drugie Ppsa uzasadnienie wyroku oddalającego skargę kasacyjną ogranicza się wyłącznie do oceny zarzutów skargi kasacyjnej w oparciu o stan faktyczny przyjęty w orzeczeniu przez sąd pierwszej instancji.

Ponadto wskazać należy, że zgodnie z przepisem art. 184 Ppsa Naczelny Sąd Administracyjny skargę kasacyjną oddala, jeżeli nie ma usprawiedliwionych podstaw albo jeżeli zaskarżone orzeczenie mimo błędnego uzasadnienia odpowiada prawu. Ta druga sytuacja ma miejsce w niniejszej sprawie, gdyż zaskarżony wyrok, pomimo błędnego uzasadnienia odpowiada prawu.

Po pierwsze Naczelny Sąd Administracyjny podziela w całości stanowisko skarg kasacyjnych, że postępowanie w sprawie udzielenia zezwolenia na nabycie nieruchomości przez cudzoziemca, jako należące do sfery publicznoprawnej, nie ma jakiegokolwiek związku z kształtowaniem cywilnoprawnego stosunku nabycia nieruchomości i nie wywołuje żadnych skutków rzeczowych. Publicznoprawna zgoda na nabycie nieruchomości przez cudzoziemca nie oznacza automatycznie nabycia takiej nieruchomości. System ograniczeń nabywania własności położonych w Polsce nieruchomości, którym zostali poddani cudzoziemcy, został ukształtowany kilkadziesiąt lat temu wprowadzając przejrzyste reguły w zakresie kompetencji organu wydającego decyzję o zezwoleniu na nabycie nieruchomości, jak i skutków nabycia nieruchomości bez wymaganego zezwolenia.

Wydając decyzję w sprawie zezwolenia Minister nie był w ogóle uprawniony do weryfikowania cywilnoprawnych przesłanek dopuszczalności nabycia ww. nieruchomości np. w trybie Kodeksu cywilnego, czy ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, a jedynie oceniał czy potencjalne nabycie nie zagrozi ochronie porządku publicznego, czyniąc to w ramach uznania administracyjnego. Tym samym dla wydania zezwolenia na nabycie nieruchomości nie miała jakiegokolwiek znaczenia kwestia rozpoznania czy też nie rozpoznania wniosku dekretowego.

Należy w pełni podzielić stanowisko organu, że kwestia, czy organ reprezentujący Skarb Państwa mógł złożyć oświadczenie wyrażające wolę zbycia nieruchomości na rzecz cudzoziemca, biorąc pod uwagę fakt, iż nieruchomość stanowiąca przedmiot tego oświadczenia to grunt objęty działaniem dekretu w. nie podlegała badaniu przez organ wydający zezwolenie na nabycie nieruchomości. Okoliczność reaktywacji wniosku dekretowego, nie może zatem stanowić podstawy do stwierdzenia nieważności decyzji w oparciu o art. 156 § 1 pkt 2 Kpa. Uzasadnienie wyroku Sądu I instancji jest zatem oczywiście błędne.

Jednakże, co do zasady zaskarżone rozstrzygnięcie jest prawidłowe, ponieważ zaskarżone decyzje zostały wydane z naruszeniem art. 149 § 2 oraz art. 151 § 1 pkt 1 i 2 Kpa. Dlatego też zarzuty naruszenia prawa materialnego, chociaż zasadnie wskazujące na błędne rozumienie powołanych z zarzutach norm nie mogły doprowadzić do uchylenia zaskarżonego wyroku.

Wyjaśnić bowiem należy, że organ w ramach wznowionego postępowania odmówił uchylenia decyzji o odmowie stwierdzenia nieważności. Tymczasem zgodnie z art. 151 § 1 Kpa organ administracji publicznej, o którym mowa w art. 150 Kpa, po przeprowadzeniu postępowania określonego w art. 149 § 2 wydaje decyzję, w której:

1) odmawia uchylenia decyzji dotychczasowej, gdy stwierdzi brak podstaw do jej uchylenia na podstawie art. 145 § 1, art. 145a lub art. 145b, albo

2) uchyla decyzję dotychczasową, gdy stwierdzi istnienie podstaw do jej uchylenia na podstawie art. 145 § 1, art. 145a lub art. 145b, i wydaje nową decyzję rozstrzygającą o istocie sprawy.

W przedmiotowej sprawie okoliczność wystąpienia przesłanki wznowienia postępowania administracyjnego została już przesądzona ww. wyrokiem NSA z 16 października 2014 r. i w tym zakresie organy i Sąd był związane oceną prawną stosownie do treści art. 153 Ppsa. W tym zakresie zarzuty skarg kasacyjnych są bezzasadne. Nie było podstaw do wydania decyzji na podstawie art. 151 § 1 pkt 1 Kpa o odmowie uchylenia decyzji, a konieczne było wydanie rozstrzygnięcia na podstawie art. 151 § 1 pkt 2 Kpa, tj. dokonanie ponownej oceny czy decyzja z 1999 r. jest dotknięta wadą nieważności czy też nie, z uwzględnieniem treści art. 146 Kpa.

Z art. 149 § 2 w związku z art. 151 § 1 pkt 2 Kpa wynika, że ograniczenie postępowania w sprawie wznowienia postępowania tylko do ustalenia podstaw wznowienia postępowania, z wyłączeniem rozpoznania sprawy administracyjnej pomimo uwzględnionej podstawy wznowienia postępowania, stanowi znaczące naruszenie prawa. Postępowanie wznowione nie jest tylko postępowaniem weryfikacyjnym, ale obejmuje również rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy administracyjnej (art. 149 § 2 Kpa). Decyzja kończąca postępowanie w sprawie wznowionej rozstrzyga ją zarówno co do podstaw wznowienia, jak i co do istoty sprawy administracyjnej.

W przedmiotowej sprawie obowiązkiem organu było dokonanie oceny czy decyzja o zezwoleniu na nabycie jest dotknięta taką wadą tj. w szczególności czy rażąco narusza ustawę o nabywaniu. Taka ocena nie została jednak dokonana.

W przedmiotowej sprawie konieczne jest wydanie decyzji odpowiadającej wymogom art. 151 Kpa, z uwzględnieniem tego, że zaistniała przesłanka wznowienia postępowania określona w art. 145 § 1 pkt 5 Kpa. Dlatego też zarzuty skarg kasacyjnych nie mogły odnieść pożądanego skutku, ponieważ Sąd I instancji prawidłowo uchylił zaskarżoną decyzję. W związku z tym wszystkie naruszenia prawa procesowego nie miały wpływu na samą prawidłowość rozstrzygnięcia i dlatego zarzuty w tym zakresie okazały się niezasadne.

Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że skargi kasacyjne są pozbawione usprawiedliwionych podstaw i z tego powodu podlegają oddaleniu na podstawie art. 184 Ppsa. Na podstawie art. 207 Ppsa odstąpiono od zasądzenia zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego