Wyrok z dnia 2019-01-10 sygn. II SA/Ke 759/18

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Jacek Kuza (spr.), Sędziowie Sędzia WSA Dorota Pędziwilk-Moskal, Asesor WSA Agnieszka Banach, Protokolant Starszy inspektor sądowy Joanna Dziopa, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 stycznia 2019 r. sprawy ze skargi A. S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] znak: [...] w przedmiocie odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej oddala skargę.

Uzasadnienie

Samorządowe Kolegium Odwoławcze decyzją z [...], po rozpatrzeniu odwołania A.S. od decyzji z 18 czerwca 2018 r. wydanej z upoważnienia Prezydenta Miasta orzekającej o ustaleniu A.S. emu wysokości opłaty za pobyt syna P.S. w Domu Pomocy Społecznej w [...], w kwocie 1.295,92 zł miesięcznie, na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 w związku z art. 127 § 2 kpa, utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję.

W uzasadnieniu Kolegium podało, że P.S. decyzją z [...] został skierowany do Domu Pomocy Społecznej, na czas określony do 30 listopada 2018 r. Na mocy decyzji z [...], zmienionej decyzją z [...] organ ustalił, że P.S. od 1 stycznia 2018 r. ponosić będzie odpłatność za pobyt w DPS w wysokości 443,80 zł miesięcznie, która to kwota stanowi 70% jego dochodu netto z tytułu zasiłku stałego i zasiłku pielęgnacyjnego. Dalej organ odwoławczy podał, że P.S. jest kawalerem, nie ma dzieci. Rodzice zainteresowanego są rozwiedzeni. Ojciec zamieszkuje w Ś., a matka w W. Z kolei dziadkowie ze strony ojca zamieszkują w L., babcia ze strony matki w R., zaś dziadek nie żyje. Z akt sprawy wynika, że 15 lutego 2018 r. przy udziale pracownika MOPS został przeprowadzony rodzinny wywiad środowiskowy z A.S., który podczas wywiadu nie wyraził zgody na poniesienie opłaty za pobyt syna w DPS, gdyż ponosi wysokie koszty utrzymania związane z leczeniem, utrzymaniem domu i pomocy rodzicom.

Organ II instancji stwierdził, że A.S. jest osobą aktywną zawodowo i prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z żoną. Dochodem rodziny jest dochód jego i żony z wynagrodzenia za pracę, w łącznej wysokości 6.880,56 zł miesięcznie. Ponadto ustalono, że A.S. 8 sierpnia 2017 r. zaciągnął kredyt gotówkowy na kwotę 12.287,72 zł oraz w maju 2018 r. pożyczkę ratalną w kwocie 12.000 zł.

Zwracając uwagę na art. 8 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej Kolegium uznało, że organ I instancji w sposób prawidłowy ustalił dochód rodziny A.S. Stosownie przy tym do treści art. 8 ust. 11 pkt 2 tej ustawy, kwotę zaciągniętego kredytu (12.287,72 zł), rozliczył w równych częściach na 12 kolejnych miesięcy, poczynając od sierpnia 2017 r. do lipca 2018 r., co stanowi 1.023,98 zł miesięcznie. Ponadto zasadnie, kwotę kolejnej pożyczki (12.000 zł), rozliczył w równych częściach na 12 kolejnych miesięcy, poczynając od maja 2018 r. do kwietnia 2019 r., co stanowi 1.000 zł miesięcznie.

Organ odwoławczy podkreślił, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, w sprawach pomocy społecznej nawet zaciągnięty kredyt stanowi dochód rodziny (wyrok NSA z 8.12.2006 r. sygn. akt I OSK 700/06). Zatem łączny miesięczny dochód rodziny strony w kwietniu 2018 r. wynosił 8.904,54 zł. Dochód miesięczny na osobę w rodzinie wynosił odpowiednio 4.452,27 zł, a 300% kryterium dochodowego zgodnie z ustawą o pomocy społecznej wyniosło 1.542,00 zł. Tak więc dochód na osobę w rodzinie wykraczający poza kryterium dochodowe na osobę w rodzinie wyniósł 2.910,27 zł. Jednak kwotę 2.591,84 zł (tj. 3.035,64 zł - średni miesięczny koszt utrzymania mieszkańca, minus 443,80 zł - kwota ponoszona przez P.S. za pobyt w DPS), należało podzielić na dwoje rodziców (2.591,84 : 2 osoby = 1.295,92 zł), i tym samym ustalić maksymalną wysokość opłaty wnoszonej przez każdego z rodziców. Organ dodał, że rodzina strony ponosi stałe miesięczne wydatki w wysokości 2.549,65 zł. Ponadto z załączonego do wywiadu oświadczenia rodziców strony, wynika, że syn wspomaga ich finansowo w kwocie 1.500 zł miesięcznie. Po opłaceniu wszystkich stałych wydatków rodzinie pozostaje zatem 4.854,89 zł.

Odnosząc się do zarzutu odwołania dotyczącego ustaleń faktycznych w zakresie obowiązku ponoszenia opłat za pobyt P.S. w DPS przez dalszych jego wstępnych tj. jego dziadków, Kolegium podało, że obowiązek wnoszenia opłat nie obciąża równocześnie wszystkich zobowiązanych. Przechodzi na nich w kolejności ustalonej w art. 61 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej (wyrok NSA z 15 stycznia 2010 r., I OSK 1171/09). Zatem w przypadku gdy rodzice mieszkańca nie będą w stanie łącznie ponosić pełnej kwoty opłaty za DPS, wówczas organ I instancji będzie zobligowany do ustalenia dalszego kręgu krewnych.

Kolegium także podkreśliło, że organ I instancji pismem z 8 stycznia 2018 r., wszczynającym przedmiotowe postępowanie, informował odwołującego o konieczności przeprowadzenia wywiadu środowiskowego, jak również o możliwości zawarcia podczas tego wywiadu umowy zgodnie z art. 103 ust. Ponadto organ I instancji odrębnym pismem wystąpił do MOPS o dokonanie tej czynności, przesyłając w załączeniu egzemplarze projektu umowy. Jednak jak wynika z zawartego w wywiadzie środowiskowym z 15 lutego 2018 r. stanowiska, strona nie wyraziła zgody na ponoszenie opłaty za pobyt syna w DPS.

Odnosząc się natomiast do zarzutu odwołania dotyczącego braku pouczenia przez organ I instancji o możliwości złożenia wniosku o całkowite bądź częściowe zwolnienie z ustalonej opłaty z uwagi na sytuację zdrowotną i wysokie koszty związane z utrzymaniem rodziny, Kolegium wskazało, że strona winna wystąpić z nowym wnioskiem o zwolnienie z ustalonej opłaty. Wniosek odwołującego w tym zakresie winien być rozpatrzony w odrębnym postępowaniu w trybie art. 64 ustawy.

W skierowanej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach skardze na powyższą decyzję, domagając się jej uchylenia oraz uchylenia decyzji organu I instancji, A.S. zarzucił naruszenie:

1). przepisów postępowania, tj.

a) art. 7 i art. 77 § 1 kpa poprzez zaniechanie prowadzenia postępowania dowodowego i dokonywania ustaleń faktycznych w zakresie obowiązku ponoszenia opłat za pobyt w DPS przez dalszych wstępnych P.S. ego tj. jego dziadków, mimo że są to okoliczności mogące mieć wpływ na rozstrzygnięcie;

b) art. 11 i art. 107 § 3 kpa poprzez sporządzenie uzasadnienia faktycznego wydawanej decyzji niespełniającego kryteriów określonych w przepisie, a w szczególności dotyczących sytuacji materialnej P.S. i osiąganych przez niego dochodów, jak również braku wskazania okoliczności świadczących o tym, że skarżący kwalifikuje się do ponoszenia odpłatności za pobyt syna w DPS w maksymalnej wysokości;

c) art. 9 kpa poprzez niepoinformowanie o możliwości ustalenia odpłatności ponoszonej przez syna za pobyt w DPS w drodze umowy zawartej na podstawie art. 103 ustawy o pomocy społecznej oraz o możliwości złożenia wniosku o całkowite lub częściowe zwolnienie z opłaty, jak również o uprawnieniach strony, w szczególności o możliwości składania wniosków dowodowych zgodnie z art. 78 kpa;

2). przepisów prawa materialnego, tj.:

a) art. 61 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że w kręgu osób zobowiązanych do opłaty za pobyt w DPS są wyłącznie rodzice mieszkańca, pomimo że przepis nie wyklucza z tego kręgu dalszych wstępnych mieszkańca tj. jego dziadków;

b) art. 61 ust. 2 pkt 2 i art. 103 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej poprzez:

- zastosowanie przepisów do niedostatecznie ustalonego stanu faktycznego, tj. mimo nieustalenia, w jakim zakresie obowiązek opłaty za pobyt P.S. ego w domu pomocy społecznej obciążą jego dalszych wstępnych, tj. dziadków, co mogłoby mieć wpływ na obowiązek adresata decyzji;

-ustaleniu stronie odpłatności za pobyt syna w DPS w drodze decyzji, pomimo nie wystąpienia przez organ z uprzednią ofertą zawarcia umowy, o której mowa w art. 103 oraz niewłaściwe przyjęcie, że strona kwalifikuje się do ponoszenia opłaty za pobyt syna w DPS w maksymalnej wysokości, pomimo iż przy ustalaniu wysokości odpłatności ponoszonej przez zobowiązanego do opłaty należy brać pod uwagę okoliczności, o których mowa w art. 103, tj. przede wszystkim możliwości zobowiązanego do opłaty oraz istnienie innych krewnych zobowiązanych do odpłatności, nawet jeżeli są oni z niej zwolnieni z mocy prawa lub na podstawie art. 64 ustawy.

W uzasadnieniu skargi skarżący cytując art. 61 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej podał, że przepis ten nie przewiduje, że obowiązek ponoszenia kosztów przez zstępnych lub wstępnych obciąża zstępnych lub wstępnych bliższych stopniem przed zstępnymi lub wstępnymi o dalszych stopniach pokrewieństwa. Dlatego należy przyjąć, że jeżeli mieszkaniec domu ma zstępnych lub wstępnych o różnym stopniu pokrewieństwa, obowiązek ten obciążą wstępnych lub zstępnych w tym samym zakresie, niezależnie od stopnia pokrewieństwa z mieszkańcem DPS. Dlatego też obowiązkiem organu było ustalenie sytuacji dochodowej zarówno rodziców jak i dziadków pod kątem ewentualnego ponoszenia odpłatności.

Uzasadniając zarzut naruszenia art. 11 i 107 § 3 kpa skarżący podkreślił, że organy nie wskazały, na podstawie jakich okoliczności przyjęły, że ma on możliwość ponoszenia odpłatności za pobyt w maksymalnej wysokości, a także nie wskazały z jakich przyczyn nie uwzględniły przy ustalaniu wysokości opłaty, ponoszonych przez niego kosztów utrzymania domu, leczenia oraz wsparcia finansowego rodziców. Dalej wnoszący skargę dodał, że wbrew twierdzeniom organu II instancji, zwolnienie z opłaty może nastąpić także w decyzji ustalającej opłatę.

Kończąc skarżący podkreślił, że uznanie, że powinien on ponosić odpłatność za pobyt syna w domy pomocy społecznej w maksymalnej wysokości, bez prawidłowego ustalenia kręgu zobowiązanych do jej ponoszenia, bez złożenia oferty zawarcia umowy i bez uwzględnienia faktycznych możliwości ponoszenia tej opłaty, oznacza niewłaściwe zastosowanie przez organ przepisów prawa materialnego.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach zważył, co następuje:

Skarga nie jest zasadna.

Zgodnie z art. 3 § 1 oraz art. 145 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo

o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2018 r., poz. 1302), zwanej dalej p.p.s.a., wojewódzkie sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, co oznacza, że w zakresie dokonywanej kontroli sąd zobowiązany jest zbadać, czy organy administracji w toku postępowania nie naruszyły przepisów prawa materialnego i przepisów postępowania w sposób, który miał lub mógł mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Sądowa kontrola legalności zaskarżonych orzeczeń administracyjnych sprawowana jest przy tym w granicach sprawy, a sąd nie jest związany zarzutami, wnioskami skargi, czy też powołaną w niej podstawą prawną (art. 134 § 1 p.p.s.a.).

Dokonując tak rozumianej oceny zaskarżonego rozstrzygnięcia, Sąd nie dopatrzył się w nim naruszeń prawa skutkujących koniecznością jego uchylenia lub stwierdzenia nieważności (art. 145 § 1 i 2 p.p.s.a.).

Kluczowy zarzut podniesiony w skardze dotyczył naruszenia art. 61 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U.2018.1508 t.j. ze zm.), dalej przytaczanej również jako ustawa, przez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że w kręgu osób zobowiązanych do opłaty za pobyt P.S. w domu pomocy społecznej są wyłącznie jego rodzice, pomimo, że przepis ten nie wyklucza z tego kręgu dalszych wstępnych mieszkańca, tj. dziadków. Związany z nim był drugi zarzut naruszenia prawa materialnego, tj. art. 61 ust. 2 pkt 2 i art. 103 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej poprzez nie ustalenie, w jakim zakresie obowiązek opłaty za pobyt P.S. w domu pomocy społecznej obciąża jego dalszych wstępnych, tj. dziadków, co mogłoby mieć wpływ na obowiązek nałożony na skarżącego. W związku z takimi zarzutami, mimo sformułowania w skardze również zarzutów naruszenia przepisów postępowania, na wstępie konieczne było rozstrzygnięcie zgłoszonej wątpliwości dotyczącej kolejności ponoszenia przez wstępnych różnego stopnia, obowiązku wnoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej ich zstępnego. Zakres niezbędnych w sprawie ustaleń zależał bowiem od wykładni przywołanych przepisów.

Kolejność osób obowiązanych do wnoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej określona została w art. 61 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej. Zgodnie z nim obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności:

1) mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka,

2) małżonek, zstępni przed wstępnymi,

3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej

- przy czym osoby i gmina określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność.

Zasada kolejności przyjęta w przytoczonym przepisie art. 61 ust. 1 u.p.s. oznacza, że w sytuacji, gdy osoba umieszczona w domu pomocy społecznej nie jest w stanie ponosić kosztów pobytu w placówce, obowiązek wnoszenia opłat spoczywa na małżonku, w następnej kolejności na zstępnych, w dalszej kolejności na wstępnych, a jeszcze w dalszej - na gminie, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. Istotne w tym rozwiązaniu jest to, że wnoszenie opłat nie obciąża równocześnie wszystkich zobowiązanych wymienionych w art. 61 ust. 1 u.p.s., ale obowiązek ten przechodzi na nich w kolejności ustalonej w powołanym przepisie (wyrok NSA z 15 stycznia 2010 r., I OSK 1171/09). Jednak w okolicznościach faktycznych ustalonych w tym zakresie niespornie w niniejszej sprawie, taka wykładnia nie jest wystarczająca. Spór w niniejszej sprawie nie dotyczył bowiem kwestii kolejności obciążania opłatami za pobyt w domu pomocy społecznej pomiędzy osobami wymienionymi w kolejnych trzech punktach art. 61 ust. 1 ustawy, tylko kolejności w ramach jednej z grup osób wymienionych w art. 61 ust. 1 pkt 2, tj. w ramach wstępnych. Według twierdzeń skarżącego bowiem, potwierdzonych również przez organy obu instancji, mieszkaniec DPS P.S., którego dochody pozwalały na pokrycie kosztów jego pobytu w tym DPS tylko w części ograniczonej do kwoty 443,80 zł (co nie było w sprawie kwestionowane i zostało prawidłowo ustalone przez organy administracji), ma pięcioro żyjących wstępnych, tj. oprócz rodziców A.S. i H.S.-L., którzy zostali przez organy administracji uwzględnieni przy ustalaniu skonkretyzowanych i zindywidualizowanych opłat za pobyt P.S. w DPS, również dziadków Z. i K.S. oraz H. Ś., których dochody nie zostały ustalone na potrzeby wyliczenia ewentualnie należnej od nich na podstawie art. 61 ust. 2 pkt 2 ustawy opłaty za pobyt ich wnuka w domu pomocy społecznej.

W orzecznictwie sądowoadministracyjnym został zaprezentowany pogląd, że o ile reguła kolejności ustalona w art. 61 ust. 1 ustawy dotyczy podmiotów wskazanych w tym przepisie, tj. mieszkańca domu, później małżonka, zstępnych i w następnej kolejności wstępnych tego mieszkańca, a jeszcze w dalszej – gminy, o tyle nie można mówić o kolejności w sytuacji wystąpienia obowiązku ponoszenia opłat przez kilkoro zstępnych. Każdy z nich ma bowiem taki sam obowiązek ponoszenia opłat, a jedynie różnicować je może osiągane kryterium dochodowe każdego zstępnego. Jedynym czynnikiem kształtującym jej wysokość w odniesieniu do osób wymienionych w art. 61 ust. 1 pkt 1 i 2 u.p.s. jest ich sytuacja dochodowa. Zgodnie z przedstawianym poglądem, o ile można zgodzić się z twierdzeniem, że ustawodawca nie nakazał obciążania obowiązkiem uiszczenia opłat wszystkich zstępnych, o tyle nie można zgodzić się z tym, że organ administracji w sposób arbitralny może dokonać wyboru osoby spośród osób zobowiązanych do ponoszenia tej opłaty wymienionych w art. 61 ust. 1 pkt 2 u.p.s. i tylko w stosunku do niej prowadzić postępowanie. W takiej sytuacji, jak wskazana powyżej, organ powinien prowadzić postępowanie jednocześnie w stosunku do wszystkich osób należących do tego samego kręgu osób zobowiązanych do ponoszenia opłaty za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej. Osoby te powinny być zawiadomione o wszczęciu postępowania i powinny być stronami tego postępowania, a także ich wszystkich powinna dotyczyć decyzja wydana w sprawie ustalenia obowiązku odpłatności za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej (por. wyroki WSA w Warszawie z 21 września 2017 r., I SA/Wa 704/17 i z 27 czerwca 2018 r., VIII SA/Wa 198/18).

Takich poglądów jednak Sąd w składzie rozpoznającym sprawę nie podziela z następujących powodów.

W pierwszym rzędzie trzeba zauważyć, że stany faktyczne w obu przywołanych sprawach rozpoznanych przez WSA w Warszawie różniły się od stanu zaistniałego w niniejszej sprawie. O ile bowiem w tamtych sprawach chodziło o ponoszenie opłat za pobyt w domu pomocy społecznej przez kilkoro zstępnych, to w niniejszej sprawie potencjalnie obowiązanych do wnoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej było kilkoro wstępnych i to w różnym stopniu (rodzice i dziadkowie). Następnie trzeba stwierdzić, że kwestia kolejności obciążania obowiązkiem wnoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej w ramach wstępnych, nie została w art. 61 ust. 1 pkt 2 ustawy wyjaśniona. Aczkolwiek przepisy ustawy o pomocy społecznej nie zawierają odesłania w sprawach nieuregulowanych w tej ustawie do przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, to nie można nie zauważyć, że źródłem i wzorcem określenia kolejności ustalonej w art. 61 ust. 1 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej (najpierw małżonek, potem zstępni, a następnie wstępni), są przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej k.r.o.) dotyczące obowiązku alimentacyjnego. Jest to o tyle zrozumiałe, że obowiązek wnoszenia opłat za pobyt krewnego w domu pomocy społecznej ustanowiony w art. 61 ust. 1 ustawy ma wyraźnie alimentacyjny charakter. Dotyczy w pierwszym rzędzie małżonków, którzy na gruncie k.r.o. obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli (art. 27 k.r.o.), co jest w orzecznictwie traktowane jako obowiązek o charakterze alimentacyjnym (por. uchwałę Sądu Najwyższego z 13 lipca 2011 r., III CZP 39/11, LEX nr 852349), a w następnej kolejności najbliższych krewnych, przy czym najpierw zstępnych, a po nich wstępnych. Ta kolejność nie jest przypadkowa, gdyż stanowi powtórzenie kolejności obciążania obowiązkiem alimentacyjnym określonej w art. 129 § 1 kro. Trzeba zauważyć jednak, że ten ostatni przepis reguluje również kolejność obowiązku alimentacyjnego pomiędzy zstępnymi lub wstępnymi. Przewiduje bowiem, że jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych - obciąża bliższych stopniem przed dalszymi, co ma głębokie biologiczne i społeczne uzasadnienie. Taka reguła powinna zdaniem Sądu mieć zastosowanie również przy wykładni art. 61 ust. 1 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej, zwłaszcza w sytuacji takiej jak w niniejszej sprawie, gdzie chodzi o koszty umieszczenia w domu pomocy społecznej osoby najbliższej wobec skarżącego, tj. jego syna, który jest bezdomny, schorowany, pampersowany, porusza się przy pomocy wózka inwalidzkiego i balkonika oraz wymaga całodobowej opieki. Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka w takim stanie zdrowia, nawet pełnoletniego, znajduje uzasadnienie w treści art. 133 § 1 kro. Należy zauważyć, że umieszczenie P.S. w domu pomocy społecznej i związany z tym obowiązek wnoszenia opłat za jego pobyt w tym domu zastępuje wynikający z art. 133 § 1 kro obowiązek alimentacyjny jego rodziców, co dodatkowo przemawia za przyjęciem prezentowanej wykładni art. 61 ust. 1 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej.

Poza powyższą argumentacją należy zauważyć, że dziadkowie P.S. ze strony ojca, tj. K.S. i Z.S. mają po 84 lata, i łączny dochód netto wynoszący niespełna 2.200 zł, w związku z czym ich syn, skarżący A.S. pomaga im przy zakupie żywności lub w innej formie, przy czym koszt tej pomocy przekracza miesięcznie 1.500 zł. (oświadczenie - k. 23 akt administracyjnych). Z takich ustaleń wynika, że nawet przy przyjęciu, że każdy ze wstępnych osoby umieszczonej w domu pomocy społecznej ma taki sam obowiązek ponoszenia opłat za pobyt takiej osoby w DPS, bez względu na różnice w stopniu ich pokrewieństwa z tą osobą, i tak dziadkowie P.S. nie mogliby zostać obciążeni obowiązkiem wnoszenia opłat za taki pobyt w DPS, z powodu nie spełniania przez nich kryterium dochodowego, o jakim mowa w art. 61 ust. 2 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej. Uwzględniając natomiast fakt, że skarżący A.S. pomaga swoim rodzicom finansowo, zarzut skargi mający zmierzać do obciążenia ich częścią kosztów pobytu ich wnuka P.S. w DPS zamiast ich syna A.S. , nie wydaje się racjonalny. Odnośnie natomiast babci P.S. ze strony matki, tj. H. Ś. należy zauważyć, że skarżący A.S., ani w toku postępowania administracyjnego, ani nawet sądowoadministracyjnego nie wskazał na jakiekolwiek okoliczności faktyczne, które mogłyby uwiarygodnić tezę, że jej dochody mogą przekraczać kryteria określone w art. 61 ust. 2 ustawy, a więc, że w ogóle może ona być brana pod uwagę przy ustalaniu opłat za pobyt jej wnuka P.S. w domu pomocy społecznej.

Przedstawiona powyżej argumentacja i wynikająca z niej wykładnia art. 61 ustawy o pomocy społecznej powoduje, że podniesione w skardze zarzuty naruszenia tego przepisu oraz powiązane z nimi zarzuty naruszenia przepisów postępowania poprzez zaniechanie dokonania ustaleń w zakresie obowiązku ponoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej przez dalszych wstępnych P.S., tj. jego dziadków – nie zasługiwały na uwzględnienie.

Nie były również zasadne pozostałe zarzuty skargi dotyczące naruszenia przepisów postępowania.

Nie jest prawdą, jakoby organy administracji, z naruszeniem art. 9 kpa nie poinformowały strony w toku postępowania przed organem I instancji, o możliwości ustalenia odpłatności ponoszonej przez stronę za pobyt P.S. w Domu Pomocy Społecznej w drodze umowy zawartej na podstawie art. 103 ustawy o pomocy społecznej. Jak wynika z akt sprawy, organ I instancji pismem z 8 stycznia 2018 r. zawiadamiającym stronę o wszczęciu postępowania, poinformował również o możliwości zawarcia podczas wywiadu środowiskowego umowy, o jakiej mowa w art. 103 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej, a nadto przesłał do MOPS, do którego się zwrócił o przeprowadzenie wywiadu środowiskowego u A.S. , projekt takiej umowy (pismo z 8 stycznia 2018 r., k. 16 akt administracyjnych). Nie można też zgodzić się z autorem skargi, że wywiązanie się z obowiązku informowania stron o możliwości ustalenia odpłatności ponoszonej przez stronę za pobyt w domu pomocy społecznej, mogło nastąpić tylko w przypadku złożenia przez organ oferty jej zawarcia w rozumieniu art. 66 § 1 k.c., określającej istotne postanowienia tej omowy, tj. przede wszystkim kwotę pieniężną, jaką skarżący miałby uiszczać. Obowiązku takiego nie można wywodzić ani z przepisów ustawy o pomocy społecznej, ani z kodeksu postępowania administracyjnego. Z art. 61 ust. 2 pkt 2 i art. 103 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej należy wywieść, że zawarcie umowy, o jakiej mowa w tych przepisach ma na celu umożliwienie małżonkowi, zstępnym i wstępnym, zadeklarowanie opłacania wyższego odsetka opłaty, aniżeli wynika to z przepisów o minimalnych obciążeniach ustalonych w art. 61 ust. 2 pkt 2 (por. wyroki WSA w Szczecinie z 24 października 2012 r., II SA/Sz 901/12, WSA w Warszawie z 17 października 2012 r., I SA/Wa 1404/12). Warto podkreślić, że zawarcie umowy, o jakiej mowa w art. 103 ust. 2, służy jedynie określeniu wysokości opłaty wnoszonej za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej, natomiast sam obowiązek uiszczania opłat wynika z mocy ustawy, a nie z umowy. Wynika stąd, że jeśli zobowiązany do ponoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej odmawia zapłaty minimalnej kwoty obliczonej na podstawie zasad określonych w art. 61 ust. 2 ustawy, to bezcelowe jest oczekiwanie uiszczania przez niego w drodze umowy wyższego odsetka opłaty, niż to wynika z przepisów o minimalnych obciążeniach ustalonych w art. 61 ust. 2 pkt 2 ustawy, a w związku z tym i składanie takiej osobie oferty w rozumieniu art. 66 § 1 kc, zmierzającej do zawarcia takiej umowy. Taka natomiast właśnie sytuacja zachodziła w niniejszej sprawie, gdyż skarżący, najpierw w czasie rozmowy telefonicznej w dniu 14 listopada 2017 r. (notatka k. 10 akt administracyjnych), a następnie w czasie wywiadu środowiskowego przeprowadzonego w dniu 15 lutego 2018 r. stwierdził, że "z synem od 30 lat nie utrzymuje żadnego kontaktu, syna zabrała matka i on ma tyle do powiedzenia w tej sprawie". W związku z tym oświadczył, że nie wyraża zgody na opłaty za pobyt syna w DPS, ponieważ ponosi wysokie koszty utrzymania związane z leczeniem, utrzymaniem domu i pomocą rodzicom. W tej sytuacji nie było podstaw do oczekiwania, że w ramach wynikającego z art. 9 kpa obowiązku informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego, organy prowadzące postępowanie miały obowiązek przedstawienia A.S. szczegółowej oferty zawarcia umowy, o jakiej mowa w art. 103 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej.

Odnosząc się do zarzutu braku pouczenia strony o możliwości złożenia wniosku o całkowite bądź częściowe zwolnienie odwołującego z ustalonej opłaty za pobyt syna w DPS z uwagi na sytuację zdrowotną i wysokie koszty związane utrzymaniem rodziny, należy podzielić pogląd wyrażony w tym zakresie przez organ II instancji, gdyż ma on oparcie w utrwalonym orzecznictwie sądów administracyjnych. Zwolnienie z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej może dotyczyć sytuacji, w której określona opłata została już ustalona w sposób przewidziany w przepisach prawa. Zwolnienie takie musi się bowiem odnosić do skonkretyzowanego obowiązku strony. Konkretyzacja takiego obowiązku następuje natomiast w decyzji o ustaleniu opłaty (wyrok NSA z 6 czerwca 2017 r., I OSK 649/16).

Nie był również oparty na usprawiedliwionych podstawach zarzut naruszenia art. 9 kpa poprzez niepoinformowanie strony o uprawnieniach przysługujących jej w toku postępowania, w szczególności o możliwości składania wniosków dowodowych zgodnie z art. 78 kpa. Jak wynika bowiem z treści zawiadomienia o zakończeniu postępowania dowodowego z dnia 21 maja 2018 r. doręczonego skarżącemu w dniu 23 maja 2018 r. (k. 77- 78 akt administracyjnych), został on zgodnie z art. 10 § 1 kpa pouczony o możliwości wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszenia żądań w terminie 7 dni od daty otrzymania tego zawiadomienia. Takie zawiadomienie wyczerpało obowiązki organu w zakresie realizacji zasady czynnego udziału strony w postępowaniu, bez potrzeby pouczania jej o wszystkich szczegółowych regulacjach postępowania dowodowego znajdujących się w art. 75 – 88 kpa, w tym również o treści art. 78 kpa.

Nie jest zasadny zarzut braku wskazania w uzasadnieniu organu I instancji okoliczności faktycznych mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia, odnoszących się do sytuacji materialnej P.S. ego i osiąganych przez niego dochodów, a także okoliczności świadczących o tym, że A.S. kwalifikuje się do ponoszenia odpłatności za pobyt syna w domu pomocy społecznej w maksymalnej wysokości. Należy zauważyć, że nawet rzeczywiście występujące braki w ustaleniach poczynionych przez organ I instancji, mogą zostać uzupełnione przez organ II instancji, który na skutek odwołania ponownie rozpoznaje i rozstrzyga sprawę rozstrzygniętą decyzją organu I instancji (B. Adamiak [w:] Adamiak B., Borkowski J., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 1996, s. 579–580). SKO natomiast szczegółowo ustaliło i przedstawiło w uzasadnieniu swojej decyzji zarówno sytuację materialną P.S. ego, jak i wszelkie okoliczności świadczące o istnieniu w sprawie przesłanek do ustalenia A.S. opłaty za pobyt jego syna w Domu Pomocy Społecznej, co powoduje, że również zarzut naruszenia art. 11 i 107 § 3 kpa poprzez nie wskazanie w uzasadnieniu decyzji organu I instancji okoliczności faktycznych mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia, odnoszących się do sytuacji materialnej P.S. i osiąganych przez niego dochodów oraz nie wskazanie okoliczności świadczących o tym, że strona kwalifikuje się do ponoszenia odpłatności za pobyt syna w domu pomocy społecznej w maksymalnej wysokości – nie mogły zostać uwzględnione. Należy jeszcze raz przypomnieć, że poza kryteriami dochodowymi określonymi w art. 61 ust. 2 ustawy, konieczność brania pod uwagę okoliczności, o których mowa w art. 103 ustawy, tj. wysokość dochodów i możliwości zobowiązanego do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej, a także istnienia innych krewnych zobowiązanych do odpłatności, nawet jeżeli są oni zwolnieni z mocy prawa lub na podstawie art. 64 ustawy dotyczy sytuacji, gdy wysokość tej opłaty jest ustalana w drodze umowy, o jakiej mowa w tym przepisie. Zawarcie takiej umowy ma natomiast na celu jedynie umożliwienie małżonkowi, wstępnym i zstępnym ponoszenia wyższych opłat, aniżeli wynika to z art. 61 ust. 2 pkt 2 lit. a i b. Te minimalne obciążenia natomiast, (które zostały w sprawie nałożone na skarżącego z uwzględnieniem ich obniżki o 50 % z racji obciążania taką częścią tych opłat matki P.S., która ich nie uiszcza), wynikają z regulacji mającej charakter związany i ściśle określający sposób wyliczenia wysokości opłaty obciążającej daną osobę. Nie ma więc na gruncie przepisów określających wysokość tego minimalnego obciążenia w drodze decyzji administracyjnej wydawanej na podstawie art. 59 ust. 1 ustawy miejsca, na uwzględnianie okoliczności dotyczących sytuacji osobistej, majątkowej, rodzinnej, czy zdrowotnej osoby zobowiązanej, a także okoliczności dotyczących istnienia innych, dalszych stopniem krewnych zobowiązanych do odpłatności w dalszej kolejności, tak jak ma to miejsce w razie ustalania wysokości wnoszonej opłaty za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej na podstawie art. 103 ust. 2 ustawy, tj. w drodze umowy pomiędzy kierownikiem ośrodka pomocy społecznej, a małżonkiem, zstępnymi przed wstępnymi mieszkańca domu. W tej pierwszej sytuacji bowiem realne obciążenie wstępnego zobowiązanego na podstawie decyzji administracyjnej jest zależne od tego, o ile jej dochód przekracza powyższą kwotę, opłata bowiem nie może być wyższa od tej nadwyżki. Natomiast umowę, o jakiej mowa w art. 103 ust. 2 ustawy należy traktować jako formę elastycznej konkretyzacji obowiązków rodzinnych, w której organ uwzględnia wysokość dochodów oraz możliwości małżonka, zstępnych lub/i wstępnych mieszkańca domu pomocy społecznej. Trzeba wyraźnie zaznaczyć, że zawarcie umowy służy jedynie określeniu wysokości opłaty wnoszonej za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej, natomiast sam obowiązek uiszczania opłat wynika z mocy ustawy, a nie z umowy. (por. Sierpowska Iwona, Pomoc społeczna. Komentarz, wyd. IV. Opublikowano: WKP 2017. Komentarz do art. 61 ustawy o pomocy społecznej). Te okoliczności powodują, że nie był zasadny również zarzut skargi wymieniony w jej punkcie 2) lit. b)tiret 3.

Warto też na koniec zauważyć, na co również zwróciło uwagę SKO w toku postępowania, że P.S. został skierowany do DPS na czas określony, tj. do dnia 30 listopada 2018 r., po którym to dniu opuścił tę placówkę. W związku z tym zapadła w sprawie, zaskarżona decyzja zobowiązująca skarżącego do wniesienia opłaty za pobyt jego syna P. w tym DPS, dotyczy tylko dwóch miesięcy, tj. października i listopada 2018 r.

Skoro zatem podniesione w skardze zarzuty nie mogły odnieść zamierzonego skutku, a jednocześnie brak jest okoliczności, które z urzędu należałoby wziąć pod rozwagę Sąd oddalił skargę na podstawie art. 151 p.p.s.a.