Wyrok z dnia 2019-05-07 sygn. II FSK 3731/18

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący - Sędzia NSA Stefan Babiarz, Sędzia NSA Andrzej Jagiełło (sprawozdawca), Sędzia WSA del. Cezary Koziński, protokolant Joanna Legieć, po rozpoznaniu w dniu 7 maja 2019 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej J.B. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 24 września 2018 r. sygn. akt I SA/Bk 422/18 w sprawie ze skargi J.B. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Białymstoku z dnia 15 maja 2018 r. nr [...] w przedmiocie łącznego zobowiązania pieniężnego na 2018 r. oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

II FSK 3731/18

UZASADNIENIE

1.1 Wyrokiem z dnia 24 września 2018 nr., sygn. akt I SA/ Bk 422/18, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku oddalił skargę J.B. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Białymstoku z dnia 15 maja 2018 r. w przedmiocie łącznego zobowiązania pieniężnego za 2018 r. 1.2 Sąd pierwszej instancji wskazał, że decyzją tą Kolegium utrzymało w mocy decyzję Burmistrza S. z dnia 1 lutego 2018 r. ustalającą J.B. (dalej: Skarżący) na 2018 r. wymiar podatku od nieruchomości za budynki mieszkalne o ogólnej powierzchni 156,09 m2 w kwocie 108 zł, podatku rolnego od pow. 8,1380 ha obliczeniowych w kwocie 1068 zł i podatku leśnego od lasu o pow. 3,6822 ha w kwocie 160 zł - pobieranych jako łączne zobowiązanie pieniężne. Skarżący w skardze na tę decyzje zarzucił: - obrazę art. 233 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U z 2017 r., poz. 201 ze zm. – dalej: O.p.), przez brak rozpatrzenia wniosków o stwierdzenie zgodności lub niezgodności zaskarżonej odwołaniem decyzji z art. 2a O.p. oraz z art. 84 Konstytucji RP; - naruszenie art. 247 § 1 O.p., przez brak stwierdzenia nieważności decyzji skierowanej do osoby nie będącej stroną w sprawie oraz wydanej w celu popełnienia przestępstwa oszustwa metodą na podatek; - bezczynność orzeczniczą przez brak ustalenia osoby zobowiązanej do obowiązku podatkowego od nieruchomości za działki nr [...] oraz działki [...] wydzielonej z działki nr [...]; - brak podania podstawy prawnej do uzależniania prawidłowego ustalenia łącznego zobowiązania pieniężnego od przedstawienia przez podatnika dowodu wskazującego na zawarcie umowy z Gminą S. w zakresie przejęcia nieruchomości od osoby chorej. Na rozprawie w dniu 12 września 2018 r. Skarżący zwrócił uwagę m.in. na sporządzoną w organie odwoławczym notatkę służbową z 28 czerwca 2018 r. Podniósł również, że: SKO nie wyznaczyło terminu do wypowiedzenia się w sprawie, mimo włączenia do akt nowych dokumentów; organ nie wskazał kto jest właścicielem działki [...]; w trakcie oględzin budynku nie dokonano pomiaru wysokości pomieszczeń a w podstawie prawnej nie podano przepisu określającego wyliczenie powierzchni użytkowej budynku, a także co się na nią składa. Skarżący wniósł o stwierdzenie nieważności decyzji organów obu instancji jako wydanych z rażącym naruszeniem prawa, które polegało na nieopodatkowaniu całości gospodarstwa rolnego co naraża go na odpowiedzialność karno-skarbową w sytuacji, gdy nikt nie opłaca podatku za te działki. Burmistrz powinien ustalić jakie działki wchodzą w skład jego gospodarstwa rolnego i je opodatkować, ewentualnie wskazać kto jest podatnikiem w tym zakresie. Według Skarżącego organ powinien wypowiedzieć się w kwestii opodatkowania działki nr [...] w K., a gmina nie może rozstrzygać w kwestii własności określonej działki będąc jednocześnie organem podatkowym. Skarżący zarzucił także, że decyzja narusza jego prawa przyszłe. 1.3 Sąd pierwszej instancji wskazał, że zasadniczy spór w sprawie sprowadza się do oceny, czy organy prawidłowo obciążyły Skarżącego zobowiązaniem podatkowym w podatku od nieruchomości, podatku rolnym i leśnym za 2018 r., w formie łącznego zobowiązania pieniężnego, w szczególności w odniesieniu do działek, których jest właścicielem - a które znajdują się w posiadaniu samoistnym Gminy S. oraz, których nie jest właścicielem - a które znajdują się w jego posiadaniu samoistnym. Sąd zauważył, że spór oparty na podobnych okolicznościach faktycznych był już przedmiotem rozstrzygania przez WSA w Białymstoku rozpoznającego skargi Skarżącego na decyzje wymierzające wysokość łącznego zobowiązania pieniężnego na 2013 r., 2016 r. i 2017 r. (sygn. akt I SA/Bk 265/15,I SA/Bk 918/16, I SA/Bk 621/17) i podzielił rozważania zawarte w tych wyrokach. Sąd wskazał, że zgodnie art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. z 2017 r., poz. 1785 ze zm. - dalej: u.p.o.l.), podatnikami podatku od nieruchomości są osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne, w tym spółki nieposiadające osobowości prawnej, będące właścicielami nieruchomości lub obiektów budowlanych, z zastrzeżeniem sytuacji, gdy przedmiot opodatkowania znajduje się w posiadaniu samoistnym (art. 3 ust. 3 u.p.o.l.). W tym ostatnim przypadku obowiązek podatkowy ciąży na posiadaczu samoistnym. Podobne regulacje zawarto także w art. 3 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz. U. z 2017 r. poz. 1892) oraz w art. 2 ust. 1 pkt 1 i ust. 3 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o podatku leśnym (Dz. U. z 2017 r. poz. 1821) według których podatnikami podatku rolnego i leśnego są właściciele gruntów i lasów, chyba że znajduje się one w samoistnym posiadaniu. Podstawę wymiaru podatków w myśl art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz. U. z 2017 r. poz. 2101 ze zm.- dalej: p.g.k.), stanowią dane zawarte w ewidencji gruntów i budynków, ale odnosi się to wyłącznie do powierzchni gruntów i budynków, ich rodzaju oraz oznaczenia. Burmistrz S. ustalił wysokość łącznego zobowiązania pieniężnego w oparciu m.in. o dane zawarte w ewidencji gruntów, z których wynika, że Skarżący figuruje jako właściciel działek oraz dzierżawca działki nr [...], stanowiącej własność Gminy S. Wszystkie działki, których jest on właścicielem zostały uwidocznione w księgach wieczystych o nr [...], z tym że działka o numerze [...] figuruje w księdze wieczystej jako [...], działki [...] figurują jako [...], a działki [...], [...] figurują jako [...]. Jednakże podział działki [...] na działki [...] oraz [...] nie został odnotowany w księdze wieczystej. Fragment działki nr [...] został zajęty pod ulicę [...] i stanowi nieruchomość o nr [...] () – dlatego nie został objęty opodatkowaniem. Działka nr [...] stała się własnością Skarbu Państwa i weszła w skład działki nr [...], która stanowi ulicę [...], co zostało ujawnione w księdze wieczystej [...]. W przypadku sprzeczności danych zawartych w ewidencji z danymi ujawnionymi w księdze wieczystej nieruchomości, pierwszeństwo mają wpisy wieczystoksięgowe i wobec tego należy uznać, że rzeczywisty stan posiadania działek nr [...] został prawidłowo ustalony. Sąd wyjaśnił, że w sytuacji wątpliwości co do zgodności z rzeczywistością zapisów ksiąg wieczystych i ewidencji gruntów, organy podatkowe nie mają uprawnienia ustalania rzeczywistego stanu prawnego czy stanu władania poszczególnymi nieruchomościami. Stan prawny nieruchomości określają wpisy w księdze wieczystej, a ewentualne wątpliwości i spory z tym związane badane i rozstrzygane być powinny w postępowaniu wieczystoksięgowym. Dlatego podatkowo istotne i wiążące dane, zawarte w ewidencji gruntów i budynków, winny być korygowane i ewentualnie zmieniane w odpowiednim postępowaniu administracyjnym, a nie postępowaniu podatkowym. Powinnością organów podatkowych jest wprawdzie ustalenie stanu prawnego oraz istotnych podatkowo cech nieruchomości, stanowiących przedmiot opodatkowania, ale tylko przez zgromadzenie informacji wynikających – odpowiednio – z wpisów do ksiąg wieczystych oraz z wpisów do ewidencji gruntów i budynków. W świetle art. 194 § 3 O.p. dopuszczalne jest przeprowadzenie dowodu przeciw dokumentowi będącemu wypisem z rejestru gruntów, ale tylko gdy odnosi się do wadliwości jego treści. Zdaniem Sądu organy prawidłowo ustaliły Skarżącemu łączne zobowiązanie pieniężne na 2018 r. uwzględniając zapisy ewidencji gruntów oraz ksiąg wieczystych. Opodatkowane zostały działki stanowiące jego własność oraz te, które były w jego samoistnym posiadaniu oraz posiadaniu zależnym (dzierżawionym od Gminy S.). Nadto w odniesieniu do fragmentu działki nr [...], zajętego pod ulicę S., Skarżący nie został uznany za podatnika i nie został obciążony podatkiem. Organy prawidłowo zastosowały przepisy prawa materialnego do prawidłowo ustalonego stanu faktycznego sprawy. Sąd zauważył, że zapisy ewidencji gruntów nie przesądzają, czy dany grunt znajduje się w posiadaniu samoistnym, jednakże w tym zakresie organy oparły się nie tylko na ewidencji, ale również innym materiale dowodowym zgromadzonym w sprawie, w szczególności protokołach oględzin nieruchomości z 2007 r. i 2009 r., wyjaśnieniach Skarżącego z 7 sierpnia 2009 r., czy decyzjach stwierdzających nieważność podziału działki, bądź też odmawiających wprowadzenia zmian w ewidencji gruntów i budynków. Sąd zauważył, że Skarżący nie zgłaszał na etapie postępowania podatkowego, jakoby stan faktyczny i prawny spornych nieruchomości w 2018 r. uległ zmianie w porównaniu do lat wcześniejszych, dlatego też organy mogły oprzeć się w tym zakresie na ustaleniach z lat poprzednich, które były poddane ocenie również przez sądy administracyjne. Zdaniem Sądu, organy obu instancji w pełni zrealizowały zasady prowadzenia postępowania podatkowego wymienione w art. 122, art. 187 § 1 i art. 191 O.p., podejmując wszelkie niezbędne działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy, jak też zebrano i wyczerpująco rozpatrzono cały materiał dowodowy. Zebrane dowody zostały ocenione prawidłowo, w granicach swobodnej oceny dowodów, a wnioski wyciągnięte przez organy mają logiczne uzasadnienie. Nadto na podstawie zgromadzonych dowodów i ustalonego stanu faktycznego dokonały prawidłowej subsumpcji pod obowiązujące przepisy prawa. W ocenie Sądu, pozbawiony podstaw był zarzut naruszenia art. 233 § 1 O.p., przez brak rozpatrzenia wniosków o stwierdzenie zgodności zaskarżonej decyzji z art. 2a O.p. oraz z art. 84 Konstytucji RP. W decyzji tej organ wypowiedział się w zakresie zasady in dubio pro tributario, trafnie wskazując, że zasada ta dotyczy niedających się usunąć wątpliwości co do przepisów prawa, a nie co do oceny materiału dowodowego, a w sprawie nie wystąpiły wątpliwości co do interpretacji przepisów prawa materialnego. Również stan faktyczny nie budzi wątpliwości, gdyż wynika wprost z dowodów znajdujących się w aktach sprawy. Co do stwierdzenia niezgodności decyzji z art. 84 Konstytucji RP Sąd zaznaczył, że organy podatkowe nie oceniają obowiązujących przepisów z punktu widzenia ich konstytucyjności, ponieważ orzekanie o zgodności przepisów prawa z Konstytucją należy do kompetencji Trybunału Konstytucyjnego. Organ ma obowiązek działać na podstawie przepisów prawa i w ich granicach. Z drugiej strony, również podatnik obowiązany jest do działania zgodnego z prawem, w tym także do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych określonych w ustawie Zdaniem Sadu, niezasadny był także zarzut naruszenia 247 § 1 O.p., przez brak stwierdzenia nieważności decyzji skierowanej do osoby nie będącej stroną w sprawie oraz wydanej w celu popełnienia przestępstwa oszustwa metodą na podatek. Nadzwyczajny tryb przewidziany w art. 247 § 1 O.p. dotyczy decyzji, które są ostateczne i w postępowaniu odwoławczym organ nie może uruchamiać trybu stwierdzenia nieważności. Badając jednak w ramach tej procedury twierdzenia Skarżącego, że decyzja organu pierwszej instancji nie została skierowania do strony postępowania, Kolegium wyjaśniło w pełni trafnie i przekonująco, że to Skarżący jest stroną postępowania. Z akt sprawy nie wynika, że przekazał on gminie swoje gospodarstwo rolne. Jego pismo zatytułowane "Wniosek o zaopiekowanie się gospodarstwem rolnym" i skierowane do Burmistrza S., nie sprawia, że jego adresat staje się właścicielem nieruchomości. Przeniesienie własności nieruchomości wymaga zawarcia umowy sporządzonej w formie aktu notarialnego a takiej umowy w aktach sprawy nie ma. Odnosząc się z kolei do zarzutu braku ustalenia osoby zobowiązanej do obowiązku podatkowego od nieruchomości od działek nr [...] oraz działki [...] wydzielonej z działki nr [...], Sąd zauważył, że Skarżący w toku postępowania podatkowego nie składał w tym zakresie żadnych wniosków dowodowych. Wysokość łącznego zobowiązania pieniężnego ustalono w oparciu m.in. o dane zawarte w ewidencji gruntów, z których wynika, że Skarżący figuruje jako właściciel działek oraz dzierżawca jednej z działek, stanowiącej własność Gminy, jak też po analizie zapisów ksiąg wieczystych. Wymienione zaś w skardze działki nie figurują w ewidencji gruntów i budynków jako należące do Skarżącego, dlatego nie były przedmiotem prowadzonego przez organy postępowania. Brak jest podstaw, wobec braku innych danych, aby opodatkować Skarżącego w tym zakresie. Wyjaśniając kwestię braku pomiaru wysokości pomieszczeń Sąd zauważył, że ze znajdującego się w aktach protokołu oględzin rzeczywiście wynika, że podczas tej czynności nie dokonano pomiaru wysokości pomieszczeń w budynkach. Faktu tego nie podnosił on jednak na wcześniejszych etapach postępowania a dopiero w skardze. Skarżący nie kwestionował przeprowadzonych oględzin ani w toku przeprowadzania tej czynności, ani w czasie postępowania. Organy zaś – z uwagi na niezmienny stan faktyczny i wieloletnie spory podatnika w zakresie łącznego zobowiązania pieniężnego, rozstrzygnięcia swoje opierały w dużej mierze na dowodach gromadzonych w innych postępowaniach, w tym informacjach podatkowych składanych przez Skarżącego oraz m.in. oględzinach nieruchomości. W informacji dotyczącej lat 2008-2009 (później nie aktualizowanej przez podatnika) Skarżący wykazał powierzchnię jednego z budynków, nie oznaczając rubryki odnoszącej się do wysokości kondygnacji mających wpływ na zmniejszenie podstawy opodatkowania. Dostępne dowody były, więc wystarczające do wymiaru łącznego zobowiązania pieniężnego na 2018 r. Zdaniem Sądu nie mógł także stanowić podstawy uchylenia decyzji argument, że Kolegium nie wyznaczyło terminu do wypowiedzenia się w sprawie. Co prawda organ odwoławczy dołączył do akt dokumenty, niemniej jednak nie były to dokumenty nowe. Dołączone wypisy z rejestru gruntów zostały jedynie uaktualnione według stanu na marzec 2018 r. i wynika z nich, że od początku 2018 r. nie było żadnych zmian w ewidencji odnośnie przedmiotowych gruntów. Z kolei notatka urzędowa, dotycząca ustalenia, czy działki wskazane w skardze figurują w ewidencji gruntów na Skarżącego, została sporządzona już po wydaniu zaskarżonej decyzji w związku z zarzutami skargi dotyczącymi bezczynności orzeczniczej i nie ustalenia osoby podatnika od działek nr [...] oraz działki [...] wydzielonej z działki nr [...]. Zgodnie z art. 200 § 1 O.p., przed wydaniem decyzji organ podatkowy wyznacza stronie siedmiodniowy termin do wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego. Okoliczność, że organ ten nie wyznaczył stronie terminu do wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego może stanowić podstawę do uchylenia decyzji, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Takich następstw Sąd jednak nie dostrzegł, gdyż w toku rozpoznawania sprawy strona miała możliwość zapoznawania się z zebranymi dowodami i wypowiadania się w tym zakresie. Odnosząc się do zastrzeżeń Skarżącego w zakresie pobawienia możności obrony swoich praw, opisywanych w pismach kierowanych do Sądu, Sąd zauważył, że ani na etapie postępowania podatkowego, ani też postępowania sądowego nie formułował on wniosków o wyznaczenie przedstawiciela ustawowego, czy też kuratora. Z akt sprawy nie wynika, aby Skarżący był ubezwłasnowolniony z powodu niepełnosprawności umysłowej. Akta sprawy dowodzą zaś, że aktywnie uczestniczył on w postępowaniu, składając w nim wnioski i środki zaskarżenia. Jego postawa nie budziła wątpliwości, że może samodzielnie poradzić sobie w sprawie dotyczącej wymiaru łącznego zobowiązania pieniężnego. Podczas rozprawy sądowej Skarżący został pouczony o możliwości ubiegania się o przyznanie prawa pomocy w zakresie ustanowienia zawodowego pełnomocnika. Wniosku takiego jednak nie złożył, decydując się na samodzielne wystąpienie w sprawie. W takich okolicznościach nie można było, zdaniem Sądu, uznać aby Skarżący został pozbawiony możności obrony swoich praw. Wszelkie pisma kierowane do organu i do Sądu zostały wnikliwie przeanalizowane, a ich ocena, która jest niezgodna z oczekiwaniami samego Skarżącego, nie może świadczyć sama w sobie o naruszeniu konstytucyjnego prawa do sądu i pozbawieniu możliwości obrony jego praw. Odnośnie do instytucji osoby towarzyszącej, o której wspominał Skarżący w jednym z pism, Sąd zauważył, że instytucja ta znana jest przepisom działu 2 tytułu III ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, które to przepisy stosuje się z mocy art. 205 § 3 ustawy art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2018 r., poz. 1302 – dalej: p.p.s.a.) przy ustalaniu przysługujących stronie postępowania sądowoadministracyjnego należności z tytułu kosztów przejazdów oraz utraconego zarobku. Chodzi tu o zwrot kosztów osobie towarzyszącej, jeżeli strona nie mogła stawić się na wezwanie sądu bez opieki tej osoby. Abstrahując od tego, że Skarżący samodzielnie stawił się na rozprawie i aktywnie w niej uczestniczył, nie można z przepisów dotyczących zwrotu kosztów postępowania wywodzić braku możliwości obrony swoich praw w sytuacji, gdy nie "asystowała" mu tzw. osoba towarzysząca. Reasumując Sąd stwierdził, że zaskarżona decyzja w sposób prawidłowy opodatkowuje grunty, co do których zebrane dowody pozwalały na stwierdzenie, że podatnikiem jest Skarżący. Decyzje nie mogły rozstrzygać o prawach i obowiązkach innych podatników nie będących stroną tego postępowania. Decyzje zawierają właściwą podstawę prawną, a brak wskazania i omówienia normy określającej wyliczenie powierzchni użytkowej budynku, oraz nie wyjaśnienie co składa się na tą powierzchnię, nie może stanowić o takim naruszeniu, które uzasadniałoby wyeliminowanie decyzji z obrotu prawnego. 2.1 W skardze kasacyjnej od tego wyroku pełnomocnik Skarżącego, zaskarżając go w całości, zarzucił: 1) nieważność postępowania o jakiej mowa w art. 183 § 2 pkt 2 i pkt 5 p.p.s.a. wynikła z naruszenia art. 27, art. 31 § 1 zdanie drugie w zw. z art. 35 § 1, art. 58 § 1 pkt 5 , art. 271 pkt 2 p.p.s.a. oraz art. 134 § 1 i art. 135 p.p.s.a. a zaistniałego w okolicznościach opisanych w uzasadnieniu skargi; 2) nieważność postępowania o jakiej mowa w art. 183 § 2 pkt 3 p.p.s.a. albowiem kwestia opodatkowania podatkiem rolnym, leśnym i od nieruchomości powierzchni działek przyjętych za podstawę decyzji podatkowej została już dawno osądzona prawomocnymi wyrokami (w tym podanymi w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku), a aktualizacja podstawy opodatkowania w oparciu o aktualne stawki nie była przez stronę kwestionowana na żadnym etapie postępowania podatkowego. Przy tak postawionych zarzutach pełnomocnik Skarżącego wniósł o zniesienie postępowania przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym, uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i odrzucenie skargi wniesionej do WSA (wyrok istniejący), zaś w pozostałym zakresie – o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w celu ustalenia rzeczywistego terytorium gospodarstwa rolnego Skarżącego pod kątem istnienia lub nieistnienia obowiązku podatkowego, po uprzednim zapewnieniu Skarżącemu z urzędu prawa do pomocy profesjonalnego doradcy podatkowego z uwagi na stan zdrowia, a nie stan majątkowy. Nadto pełnomocnik wniósł o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego, w tym zwrotu kosztów pełnomocnika według norm przepisanych oraz zwrotu opłaty skarbowej od pełnomocnictwa (17 złotych); jak też o ewentualne wliczenie w skład kosztów postępowania kosztów przed WSA według złożonego spisu. 2.2 Samorządowe Kolegium Odwoławcze nie złożyło odpowiedzi na skargę kasacyjną. Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje: 3.1 Skarga kasacyjna nie zwiera usprawiedliwionych podstaw. Zgodnie z art. 183 § 1 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednakże z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania. Poza badaniem z urzędu czy w sprawie nie wystąpiły przesłanki nieważności postępowania wymienione enumeratywnie w art. 183 § 2 p.p.s.a., Naczelny Sąd Administracji związany jest zatem granicami skargi kasacyjnej, które są zakreślone jej podstawami i wnioskami. Związanie podstawami skargi kasacyjnej polega na tym, że wskazanie przez stronę skarżącą naruszenia konkretnego przepisu prawa materialnego, czy też procesowego, określa zakres kontroli Naczelnego Sądu Administracyjnego. Zatem to autor skargi kasacyjnej wyznacza zakres kontroli instancyjnej wskazując, które normy prawa zostały naruszone. Naczelny Sąd Administracyjny nie ma obowiązku ani prawa do domyślania się i uzupełniania argumentacji autora skargi kasacyjnej. Przytoczenie podstawy kasacyjnej musi więc być precyzyjne, gdyż z uwagi na związanie sądu kasacyjnego granicami skargi kasacyjnej Naczelny Sąd Administracyjny może uwzględnić tylko te przepisy, które zostały wyraźnie wskazane w skardze kasacyjnej jako naruszone. Nie jest natomiast władny badać, czy sąd administracyjny pierwszej instancji nie naruszył innych przepisów. Koniecznym elementem prawidłowo sporządzonej skargi kasacyjnej jest także uzasadnienie podstaw kasacyjnych, które polega na wykazaniu, że stawiane zarzuty mają usprawiedliwioną podstawę, a w przypadku zarzutów naruszenia przepisów procesowych, opartych na art. 174 pkt 2 p.p.s.a., także wskazanie jaki wpływ na wynik sprawy miało zarzucane uchybienie procesowe. Sąd nie może zastępować strony i precyzować czy uzupełniać przytoczone podstawy kasacyjne, jak też ich uzasadnienia. W skardze kasacyjnej pełnomocnik Skarżącego postawił wyłącznie zarzuty nieważności postępowania z powodu wystąpienia przesłanek z art. 183 § 2 pkt 2, pkt 3 i pkt 5 p.p.s.a. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego zarzuty te są niezasadne. Zgodnie z art. 183 § 2 p.p.s.a. nieważność postępowania zachodzi wówczas, jeżeli: strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego do jej reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego, albo gdy pełnomocnik nie był należycie umocowany (pkt 2); w tej samej sprawie toczy się postępowania wcześniej wszczęte przed sądem administracyjnym albo jeżeli sprawa taka została już prawomocnie osadzona (pkt 3); strona została pozbawiona możności obrony swych praw. Naruszenie przez Sąd pierwszej instancji art. 183 § 2 pkt 2 i pkt 5 p.p.s.a. autor skargi kasacyjnej powiązał z naruszeniem art. 27, art. 31 § 1 zdanie drugie w zw. z art. 35 § 1, art. 58 § 1 pkt 5 , art. 271 pkt 2 oraz art. 134 § 1 i art. 135 p.p.s.a. wywodząc, że Skarżący z uwagi na stan zdrowia psychicznego nie miał zdolności procesowej a przez to został także pozbawiony możliwości obrony swoich praw. Zgodnie z art. 25 § 1 p.p.s.a. zdolność występowania przez sądem administracyjnym jako strona (zdolność sądowa) ma m.in. osoba fizyczna. Zgodnie natomiast z art. 26 p.p.s.a. zdolność do czynności w sprawach sądowoadministracyjnych (zdolność procesową) mają osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych. Zdolność procesowa to prawo podmiotu wyposażonego w zdolność sądową do samodzielnego - tj. w przypadku osoby fizycznej – osobistego podejmowania czynności procesowych w postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Osoby fizyczne posiadają zdolność procesową, jeżeli mają pełną zdolność do czynności prawnych, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1025 – dalej: K.c.). Zgodnie z art. 10 § 1 i § 2 oraz 11 K.c. zdolność taką nabywa się wraz z uzyskaniem pełnoletniości lub poprzez zawarcie małżeństwa , za zezwoleniem sądu opiekuńczego, po ukończeniu 16 roku życia. Zgodnie z art. 12 K.c. nie mają zdolności do czynności prawnej osoby, które nie ukończyły lat trzynastu oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie, a zgodnie z art. 15 K.c ograniczona zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście, oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo. Dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie ustanawia się opiekę (art. 13 § 2 K.c.) a dla ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelą (art. 16 § 2 K.c.). Osoba pełnoletnia, nawet chora psychicznie, jeśli nie została ubezwłasnowolniona, ma zatem pełną zdolność procesową (por. uchwała SN (7) z 12.12.1960 r., I CO 25/60, OSNCK 1961/2, poz. 32, oraz postanowienie SN z 26.08.1970 r., I CZ 84/70, OSNCP 1971/5, poz. 90). To stanowisko wyrażone na tle procesu cywilnego znajduje także zastosowanie do oceny posiadania legitymacji procesowej w postępowaniu sądowoadministracyjnym (por. M. Niezgódka – Medek komentarz do art. 26 w: B. Dauter, A. Kabat, M. Niezgódka – Medek. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz. WKP 2018). Zgodnie z przywołanym w zarzucie art. 27 p.p.s.a. osoba fizyczna niemająca zdolności do czynności w postępowaniu może je podejmować tylko przez swojego przedstawiciela ustawowego. Zgodnie zaś z art. 30 § 1 p.p.s.a. dla osoby niemającej zdolności do czynności procesowej, która nie ma przedstawiciela ustawowego, sąd na wniosek strony przeciwnej ustanowi kuratora, jeżeli strona ta podejmuję przeciwko drugiej stronie czynność niecierpiącą zwłoki. Zgodnie natomiast z kolejnym wskazanym w zarzucie przepisem tj. art. 31 § 1 p.p.s.a. jeżeli braki w zakresie zdolności sądowej lub procesowej albo w składzie właściwych organów dają się uzupełnić, sąd wyznaczy odpowiedni termin. W przypadkach, w których ustanowienie przedstawiciela ustawowego powinno nastąpić z urzędu, sąd zwraca się do właściwego sądu opiekuńczego. Wbrew zarzutowi skargi kasacyjnej, Sąd pierwszej instancji odniósł się do kwestii posiadania przez Skarżącego zdolności procesowej oraz właściwej reprezentacji. Sąd zauważył, że z akt sprawy nie wynika aby Skarżący był ubezwłasnowolniony a zarówno na etapie postępowania administracyjnego, jak i przed sądem nie formułował wniosków o wyznaczenie przedstawiciela ustawowego. Na rozprawie kasacyjnej w dniu 7 maja 2019 r. (k. 72) Skarżący oświadczył, że nie jest w żadnym stopniu ubezwłasnowolniony i nie ma ustanowionego opiekuna czy kuratora. W świetle powyższego należało uznać, że Skarżący posiada zdolność sądowa i pełną zdolność do czynności prawnych, a w konsekwencji zdolność procesową w postępowaniu sądowoadministracyjnym w rozumieniu art. 26 p.p.s.a. W sprawie nie doszło więc do naruszenia art. 27 oraz art. 31 § 1 zdanie drugie p.p.s.a.. Nie zachodziły wobec tego także przesłanki do odrzucenia skargi na podstawie art. 58 § 1 pkt 5 p.p.s.a., jak to wywidziono w zarzucie. Przywołany z kolei w zarzucie art. 271 pkt 2 p.p.s.a. zawiera przesłankę wznowienia postępowania sądowego zakończonego prawomocnym orzeczeniem i nie ma zastosowania w toku postępowania instancyjnego. W sprawie niniejszej nie miały także w żadnej mierze zastosowania przywołane w uzasadnieniu skargi kasacyjnej przepisy Kodeksu karnego skarbowego. Z kolei wskazany w tym uzasadnieniu art. 183 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: K.r.o.) przewiduje możliwość ustanowienia przez sąd opiekuńczy dla osoby niepełnosprawnej kuratora, jeżeli osoba ta potrzebuje pomocy dla prowadzenia swoich spraw. Jak wynika jednakże z orzecznictwa Sądu Najwyższego, ustanowienie w tym trybie kurateli ma jedynie na celu niesienie pomocy osobie ułomnej przy załatwianiu dotyczących jej spraw, przy czym nie chodzi tutaj o zastępstwo ustawowe w znaczeniu ustanowienia w osobie kuratora przedstawiciela ustawowego, lecz o ułatwienie osobie ułomnej załatwienia spraw ze względu na powstające z powodu ułomności trudności natury faktycznej. Osoba ułomna nadal zachowuje pełną zdolność do czynności prawnych i może z własnej woli podejmować czynności, jakie uzna za właściwe. Ustanowiony w tym trybie kurator nie jest przedstawicielem ustawowym osoby ułomnej, a jego rola polega na niesieniu pomocy w zakresie powodowanym trudnościami, na jakie osoba ułomna napotyka przy załatwianiu codziennych spraw ze względu na kalectwo. Dlatego też ustanowienie kuratora na podstawie art. 183 § 1 k.r.o. następuje wyłącznie na wniosek osoby potrzebującej pomocy. Przyjmuje się przy tym, że art. 183 k.r.o. dotyczy przede wszystkim niepełnosprawności fizycznej. W przypadku niepełnosprawności psychicznej wchodzą w grę przepisy regulujące ubezwłasnowolnienie, wprowadzające obowiązek ustanowienia opiekuna dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie i kuratora dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo W art. 183 § 1 k.r.o. nieprzypadkowo jest mowa o "prowadzeniu spraw" przez osobę niepełnosprawną, a nie o jej reprezentacji. Prowadzenie spraw obejmuje bowiem czynności faktyczne, najczęściej związane z codzienną egzystencją (por. np. wyrok SN z 31 stycznia 1994, III CRN 56/93, postanowienie SN z 24 maja 1995. r., III CRN 22/95, Lex nr 4231; oraz G. Jędrejek Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz aktualizowany. Lex/el 2019 – do art. 183). W związku z tym z przepisu tego nie można wywodzić jakichkolwiek zaniechań ze strony Sądu pierwszej instancji. W świetle tych uwag, wbrew zatem zarzutowi skargi kasacyjnej, w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji nie wystąpiła przesłanka nieważności postępowania o jakiej mowa w art. 183 § 2 pkt 2 p.p.s.a. . Postępowanie to nie zostało także dotknięte wadą wymienioną w art. 183 § 2 pkt 5 p.p.s.a. Jak wskazuje się w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego spełnienie tej przesłanki nieważności postępowania zachodzi wówczas, gdy w sprawie doszło do naruszenia przepisów postępowania i strona z tego powodu została pozbawiona możności działania i obrony swoich praw bez własnej winy (por. np. wyroki NSA: z 21 stycznia 2011 r., sygn. akt II FSK 1699/09; z 25 kwietnia 2012 r., sygn. akt II OSK 2557/11 oraz z 9 stycznia 2018 r., sygn. akt I OSK 1545/17; cyt. wyroki NSA dost. na: www.orzezczenia.nsa.gov.pl). O pozbawieniu możności działania i obrony można mówić wówczas, gdy z powodu naruszenia przez Sąd określonych przepisów lub zasad procedury, strona nie mogła brać i nie brała udziału w postępowaniu lub istotnej jego części i nie miała możliwości usunięcia skutków tych uchybień na następnych rozprawach poprzedzających wydanie orzeczenia kończącego postępowanie w danej instancji (por. wyroki NSA: z 16 maja 2017 r., sygn. akt II OSK 2336/15; z 24 sierpnia 2010 r., sygn. akt II OSK 131/10; z 17 lipca 2007 r., sygn. akt II OSK 1017/06). O pozbawieniu możności działania można mówić, gdy stronie nie dano możliwości działania i przedstawiania własnych racji z przyczyny leżącej poza nią, nie mogła ona w ogóle wziąć udziału w sprawie (por. także B. Dauter komentarz do art. 183 w: B. Dauter, A. Kabat, M. Niezgódka – Medek. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz. WKP 2018). Również i tej kwestii Sąd pierwszej instancji poświęcił należytą uwagę wskazując, że Skarżący aktywnie uczestniczył w postępowaniu, składając w nim wnioski i środki zaskarżenia. Jego postawa nie budziła wątpliwości, że może samodzielnie poradzić sobie w sprawie dotyczącej wymiaru łącznego zobowiązania pieniężnego. Skarżący został także pouczony o możliwości ubiegania się o przyznania prawa pomocy w zakresie ustanowienia zawodowego pełnomocnika, ale wniosku takiego nie złożył, decydując się na samodzielne występowanie w sprawie. W takich okolicznościach nie można uznać aby Skarżący został pozbawiony możności obrony swoich praw. Ta konstatacja Sądu, co do aktywności procesowej Skarżącego znajduje pełne potwierdzenie w aktach postępowania sądowoadministracyjnego, podobnie jak w aktach postępowania podatkowego. Wynika z nich, że Skarżącemu zapewniono nieskrępowaną możność brania czynnego udziału w sprawie i przedstawiania własnych racji oraz argumentów i z tej możliwości korzystał, realizując swoje prawo do sądu i do obrony. Wypada także zauważyć, że zgodnie z art. 34 p.p.s.a. strony i ich organy lub przedstawiciele ustawowi mogą działać przed sądem osobiście lub przez pełnomocników. Zgodnie z kolei z przywołanym w zarzucie art. 35 § 1 p.p.s.a. pełnomocnikiem strony może być adwokat lub radca prawny, a ponadto inny skarżący lub uczestnik postępowania, jak również małżonek, rodzeństwo, wstępni lub zstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia, a także inne osoby, jeżeli przewidują to przepisy szczególne. Wypada także zauważyć, że zgodnie z art. 243 § 1 p.p.s.a. stronie może być na jej wniosek, złożony przed wszczęciem postępowania lub w toku postępowania, przyznane prawo pomocy. Prawo pomocy, zgodnie z art. 244 § 1 p.p.s.a. obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego. Z akt sprawy wynika, że Skarżący został pouczony o przysługujących mu prawach w tym zakresie w piśmie z dnia 5 lipca 2018 r. (k. 10). Na rozprawie w dniu 12 września 2018 r. (k. 31) Sąd ponownie pouczył go o możliwości ubiegania się o ustanowienie z urzędu profesjonalnego pełnomocnika ale oświadczył, że nie będzie składał takiego wniosku. Skarżący ustanowił pełnomocnika z wyboru (adwokata – k. 53) do sporządzenia i wniesienia skargi kasacyjnej oraz ewentualnie innych środków zaskarżenia do czasu prawomocnego zakończenia sprawy (bez obowiązku reprezentacji na rozprawie).W związku natomiast z treścią skargi kasacyjnej, Sąd wezwał pełnomocnika do złożenia wniosku o przyznanie prawa pomocy na urzędowym formularzu PPF. W odpowiedzi Skarżący złożył wniosek o przyznanie pomocy wyłącznie w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych i takie zwolnienie uzyskał zgodnie z postanowieniem referendarza sądowego z dnia 11 października 2018 r. W przytoczonych wyżej okolicznościach sprawy nie sposób uznać, że Skarżący został pozbawiony możności obrony swych praw w rozumieniu art. 183 § 2 pkt 5 p.p.s.a. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego pozbawiony podstaw jest także drugi z zarzutów skargi kasacyjnej wskazujący na nieważność postępowania z przyczyn wymienionych w 183 § 2 pkt 3 p.p.s.a. ponieważ "(...) kwestia opodatkowania podatkiem rolnym, leśnym i od nieruchomości powierzchni działek przyjętych za podstawę decyzji podatkowej została już dawno osądzona prawomocnymi wyrokami (...)".Przesłanka nieważności określona w art. 183 § 2 pkt 3 p.p.s.a. dotycząca powagi rzeczy osądzonej, wystąpi wówczas, gdy w sprawie uprzednio już osądzonej prawomocnym wyrokiem oraz w sprawie później wniesionej występuje tożsamość rozstrzygnięcia. Tożsamość sprawy osądzonej ze sprawą już rozstrzygniętą prawomocnie ma miejsce, gdy w sprawach tych istnieje tożsamość podmiotowa oraz przedmiotowa, tzn. gdy sprawa dotyczy tych samych podmiotów oraz tego samego stosunku administracyjnoprawnego na tle tego samego co uprzednio stanu faktycznego (por. wyrok NSA z 21 sierpnia 2018 r., sygn. akt I GSK 733/18). Autor skargi kasacyjnej nie precyzuje wprawdzie o jakie prawomocne wyroki chodzi, ale z kontekstu jego wypowiedzi wynika, że odnosi się to do spraw, których przedmiotem były skargi na decyzje wymiarowe organów podatkowych w przedmiocie łącznego zobowiązania pieniężnego za inne lata podatkowe. Wypada w związku z tym zauważyć, że przedmiotem rozpoznania Sądu pierwszej instancji była skarga J.B. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w przedmiocie łącznego zobowiązania pieniężnego na 2018 r. Legalność tej właśnie decyzji (oraz decyzji organu pierwszej instancji) została poddana kontroli sądowej. Sprawa ta nie jest zatem tożsama (w rozumieniu analizowanego przepisu) z prawomocnie osądzonymi sprawami, w których sądowej kontroli poddane zostały inne (odrębne) decyzje organów podatkowych, wydane za inne lata podatkowe, nawet jeżeli przedmiot opodatkowania jest ten sam, bądź zbliżony. Zatem w żadnym przypadku nie można mówić o wystąpieniu przesłanki powagi rzeczy osadzonej. W skardze kasacyjnej nie sformułowano zarzutów co do prawidłowości dokonanej przez Sąd kontroli kwestionowanej decyzji za wyjątkiem ogólnego wskazania na naruszenie art. 134 § 1 i art. 135 p.p.s.a., bez bliższego uzasadnienia na czym uchybienie to miałoby polegać. Naczelny Sąd Administracyjny związany granicami skargi kasacyjnej nie jest zaś uprawniony do samodzielnego poszukiwania ewentualnych uchybień Sądu pierwszej instancji, które nie zostały wyraźnie w niej wskazane Wypada w związku z tym zauważyć, że zgodnie z art. 134 § 1 p.p.s.a. sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Rozstrzygnięcie "w granicach danej sprawy" oznacza, że sąd nie może uczynić przedmiotem rozpoznania legalności innej sprawy administracyjnej niż ta, w której wniesiono skargę. Natomiast niezwiązanie granicami skargi oznacza, że sąd ma prawo, a jednocześnie obowiązek dokonania oceny zgodności z prawem zaskarżonego aktu administracyjnego nawet wówczas, gdy dany zarzut nie został podniesiony w skardze. Sąd administracyjny nie jest zatem związany granicami skargi, ale zawsze jest związany granicami sprawy, w której skarga została wniesiona i nie może swoimi ocenami prawnymi wkraczać w sprawę nową w stosunku do tej, która była albo powinna być przedmiotem postępowania administracyjnego i wydawanych w nim aktów administracyjnych. Z kolei zgodnie z art. 135 p.p.s.a. Sąd stosuje przewidziane ustawą środki w celu usunięcia naruszenia prawa w stosunku do aktów lub czynności wydanych lub podjętych we wszystkich postępowaniach prowadzonych w granicach sprawy, której dotyczy skarga, jeżeli jest to niezbędne dla końcowego jej załatwienia. Naczelny Sąd Administracyjny nie dostrzega naruszenia przez Sad pierwszej instancji wskazanych przepisów a brak bliższego uzasadnienia zarzutu w tym zakresie nie pozwala na szczegółowe odniesienie się do niego. Niezależnie od tego Naczelny Sąd Administracyjny stwierdza, że Sąd pierwszej instancji w prawidłowy sposób wywiązał się z obowiązku kontroli zgodności z prawem (legalności) kwestionowanych decyzji organów podatkowych obu instancji, wynikającego z art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 2107. ) oraz art. 3 § 1 i § 2 pkt 1 p.p.s.a., rozpoznając sprawę w granicach zakreślonych przepisem art. 134 § 1 p.p.s.a., a więc wskazanych wyżej granicach niniejszej sprawy. Sąd zastosował przy tym adekwatny do wyniku tej kontroli środek. Skoro bowiem stwierdził, że kwestionowane orzeczenie nie narusza zarówno prawa materialnego, jak i przepisów postępowania, to na podstawie art. 151 p.p.s.a. skargę oddalił. W szczegółowych i logicznych rozważaniach Sąd odniósł się do wszelkich aspektów sprawy tak podnoszonych przez Skarżącego, jak i wynikających z akt postępowania podatkowego okoliczności, istotnych z punktu widzenia prawidłowości kwestionowanego rozstrzygnięcia sprawy tj. ustalenia Skarżącemu łącznego zobowiązania pieniężnego na 2018 r. Sąd nie pominął przy tym kwestii kompletności zgromadzonego materiału dowodowego oraz prawidłowości jego oceny w kontekście art. 122, art. 187 § 1 i art. 191 Ordynacji podatkowej. W przekonujący i wyczerpujący sposób, z odwołaniem się do całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego Sąd wyjaśnił powody, dla których podzielił prawidłowość poczynionych przez organy podatkowe ustaleń faktycznych, w tym co do przedmiotu opodatkowania oraz prawidłowości zastosowania prawa materialnego. Skarga kasacyjna nie dostarczyła żadnych racjonalnych argumentów na podważenie prawidłowości stanowiska Sądu. Sam zaś fakt, że Sąd nie podzielił argumentów Skarżącego nie oznacza jeszcze, że nie wywiązał się w należyty sposób z obowiązku kontroli zgodności z prawem kwestionowanych decyzji. ` 3.2 Z tych wszystkich względów skarga kasacyjna, jako pozbawiona usprawiedliwionych podstaw, podlegała oddaleniu zgodnie z art. 184 p.p.s.a.