Wyrok z dnia 2019-05-30 sygn. VIII SA/Wa 157/19

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Iwona Owsińska – Gwiazda, Sędziowie Sędzia WSA Justyna Mazur (sprawozdawca), Sędzia WSA Renata Nawrot, Protokolant Starszy sekretarz sądowy Marlena Stolarczyk, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 maja 2019 r. w Radomiu sprawy ze skargi W. M. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w R. z dnia [...] grudnia 2018 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia pieniężnego na zakup posiłku uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta [...] z dnia [...] listopada 2018r. nr [...].

Decyzją z [...] grudnia 2018r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w [...] (dalej: "SKO", "Kolegium" lub "organ odwoławczy"), na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2018 r., poz. 2096; dalej: "k.p.a."), po rozpatrzeniu odwołania W. M. (dalej: "skarżący") utrzymało w mocy decyzję Prezydenta Miasta [...] (dalej: "Prezydent", "organ I instancji") z [...]listopada 2018r. o odmowie przyznania skarżącemu pomocy w postaci świadczenia pieniężnego na zakup posiłku lub żywności w ramach programu wieloletniego "Pomoc państwa w zakresie dożywiania na lata 2014-2020".

Decyzje zapadły w następującym stanie faktycznym i prawnym:

Organ I instancji wskazał, iż decyzją z [...] stycznia 2017 r. odmówił skarżącemu przyznania pomocy w postaci świadczenia pieniężnego na zakup posiłku lub żywności w ramach programu wieloletniego "Pomoc państwa w zakresie dożywiania na lata 2014-2020". SKO, po rozpoznaniu odwołania, decyzją z [...]marca 2017r. utrzymało

w mocy powyższą decyzję organu I instancji, natomiast Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 11 stycznia 2018r. sygn. akt VIII SA/Wa 366/17 uchylił decyzje organów obu instancji. Sąd uznał, iż zebrany w sprawie materiał dowodowy jest niepełny, a dokonana przez organ ocena tych dowodów jest dowolna, a nie swobodna. Doszło zatem do naruszenia przepisów postępowania, mającego istotny wpływ na wynik sprawy, a przez to przedwczesne zastosowanie przez organ art. 12 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2018 r., poz. 1508 ze zm., dalej: "u.p.s.", "ustawa o pomocy społecznej"). Rozpoznając ponownie sprawę, biorąc pod uwagę zalecenia Sądu, organ I instancji, w wyniku ponownie przeprowadzonego postępowania odmówił skarżącemu wnioskowanej pomocy. Stwierdził jak uprzednio, że w realiach niniejszej sprawy zastosowanie znajduje art. 12 u.p.s., gdyż skarżący nadal nie ujawnił faktycznych dochodów czy zasobów pieniężnych. Organ I instancji wskazał, iż nie jest w stanie wskazać źródła dodatkowego dochodu, jednak w jego ocenie skarżący posiada inne niż deklarowane źródła dochodu skoro mógł przeznaczyć całość otrzymanej pomocy na bieżące opłaty mieszkaniowe, przy jednoczesnym wskazaniu na wsparcie Organizacji [...]i [...], które było niezgodne ze stanem faktycznym. Skarżący ponosił bowiem na bieżąco opłaty związane z utrzymaniem mieszkania, których wysokość niejednokrotnie przewyższała miesięczną kwotę otrzymywanej pomocy społecznej. Organ zwrócił też uwagę, że mimo deklarowanej trudnej sytuacji ekonomicznej zamiast zmniejszać koszty utrzymania mieszkania od 2016r., zwiększył je o opłatę parkingową w wysokości 25 zł miesięcznie, mimo że zgodnie ze złożonym oświadczeniem, nie jest on posiadaczem samochodu. W świetle tych ustaleń organ I instancji decyzją z dnia [...]listopada 2018 r. odmówił skarżącemu przyznania pomocy w postaci świadczenia pieniężnego na zakup posiłku lub żywności w ramach programu wieloletniego "Pomoc państwa w zakresie dożywiania na lata 2014 - 2020".

W odwołaniu od tej decyzji skarżący uznał, że decyzja podjęta została pochopnie, zawiera w uzasadnieniu szereg błędów, domysłów, domniemywań. Brak natomiast dowodów na poparcie szczegółowej analizy. Podniósł, iż organ I instancji jedynie w połowie dostosował się do prawomocnego wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Zarzucił przy tym, że organ lekceważy i bagatelizuje fakt, że w tamtym czasie otrzymywał pomoc od M. W., której zawdzięcza przetrzymanie bardzo trudnego okresu w jego życiu, na który skazał go MOPS. Jej opieka, pomoc i zaangażowanie pomogło jemu to wszystko przetrwać. Ponadto organ zarzuca, że ponosił systematycznie, w całości i na bieżąco opłaty czynszowe, dodatkowo spłacał zadłużenie, które urosło do kwoty ponad [...]zł i jeszcze były takie, które przewyższały kwotę przyznanych świadczeń. Natomiast pominął całkowicie fakt wezwania przedsądowego eksmisji i spłatę całkowitego zadłużenia. Według skarżącego MOPS chce skarżącego pogrążyć w większą biedę i ubóstwo. Odnośnie pomocy ze strony [...] wyznaniowych wyjaśnił, że była to pomoc w formie naturalnej, to jest żywność, odzież, środki czystości itp., które nie są zaliczane do dochodu. W [...] nie był nigdy i nie jest zarejestrowany i nie korzystał z pomocy tych [...], jako instytucji, a pomoc otrzymywał od członków ww. [...]. W obecnej chwili jest osobą niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym, po przebytej [...]września 2018r. operacji [...]. Dodał, że od marca 2017r. do października 2018r. otrzymywał zasiłek stały w wysokości [...]zł, a od października 2018r. w wysokości [...]zł. Z powyższych względów skarżący uważa, że art. 12 u.p.s. został zastosowany pochopnie i przedwcześnie.

Kolegium decyzją z dnia [...]grudnia 2018 r., wskazaną na wstępie i zaskarżoną w niniejszej sprawie, utrzymało w mocy decyzję organu I instancji. W uzasadnieniu decyzji przedstawiło dotychczasowy przebieg postępowania w sprawie oraz jej ramy prawne. Wskazało na treść art. 8 ust. 1 pkt 1, art. 2 ust. 1 u.p.s. oraz na uchwałę Rady Miejskiej w [...]Nr [...]z [...]grudnia 2013r. podwyższającą kryterium dochodowe uprawniające do przyznania nieodpłatnie pomocy w zakresie dożywiania dla osób objętych Programem, do 150%, zgodnie z którą przypadku osoby samotnie gospodarującej kryterium to wynosi [...]zł. Dodało, że samo spełnienie warunków do objęcia danej osoby czy rodziny pomocą społeczną, to jest spełnienie kryterium dochodowego, wystąpienie okoliczności wymienionych w art. 7 pkt 2-15 ustawy, w tym bezrobocia, niepełnosprawności, nie przesądza automatycznie o nabyciu prawa do przyznania świadczeń przewidzianych w ustawie. Przypomniało, iż w sprawie została wydana decyzja organu I instancji z dnia [...]stycznia 2017 r. o odmowie przyznania skarżącemu pomocy w postaci świadczenia pieniężnego na zakup posiłku lub żywności w ramach programu wieloletniego "Pomoc państwa w zakresie dożywiania na lata 2014 – 2020", w której organ uznał, iż wystąpiła dysproporcja między deklarowaną przez wnioskodawcę wysokością dochodu, a rzeczywistą jego sytuacją majątkową i finansową, to jest, że zaistniał przypadek z art. 12 ustawy o pomocy społecznej. Organ odwoławczy wskazał także na wydanie przez SKO decyzji z dnia [...]marca 2017 r. oraz wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 11 stycznia 2018 r. w sprawie VIII SA/Wa 366/17, uchylający decyzje organów obu instancji. Kolegium wskazało, iż Sąd w ww. wyroku zwrócił między innymi uwagę na to, że przy stosowaniu art.12 u.p.s. organy muszą pamiętać, że przepis ten ma charakter represyjny, a pojęcia dysproporcji pomiędzy udokumentowanymi dochodami a sytuacją majątkową wnioskodawcy nie można interpretować w sposób rozszerzający, ponieważ wprowadza on uregulowania dotyczące wyłączeń w zakresie przyznawania świadczeń osobom, które spełniły kryteria określone w przepisach ustawy, odnoszące się do konkretnych świadczeń. Sąd uznał, że organy w przedmiotowej sprawie, pomimo przeprowadzonego [...]stycznia 2017r. wywiadu środowiskowego oraz oceny zebranego materiału dowodowego, nie wykazały, że dysproporcja, o której mowa w art. 12 ustawy o pomocy społecznej jest tego rodzaju, że posiadane przez skarżącego własne zasoby majątkowe pozwalają na samodzielne zaspokojenie swoich niezbędnych potrzeb i przezwyciężenie trudnej sytuacji życiowej, pomimo spełnienia formalnych wymogów do otrzymania wnioskowanego świadczenia. Zdaniem Sądu, w aktach sprawy brak było wskazanych przez organ I instancji w uzasadnieniu decyzji wywiadów środowiskowych przeprowadzonych w dniach: [...]marca 2016r., [...]kwietnia 2016r., [...]lipca 2016r.,

[...]sierpnia 2016r., [...]października 2016r. i [...]listopada 2016r. Ponadto, organy nie ustaliły dochodów i wydatków w poszczególnych miesiącach roku 2016r., co mogłoby doprowadzić do sprawdzenia czy skarżący mógł zaoszczędzić pewne kwoty z otrzymywanych świadczeń z pomocy społecznej. Organy oceniły dokładnie oświadczenia skarżącego z [...]stycznia 2017r., w którym wskazał, że oprócz zasiłku za listopad 2016r., jego źródłem dochodu są oszczędności z wcześniej otrzymywanych zasiłków z pomocy społecznej oraz pomoc Żywnościowa z PKPS. Nadto organy błędnie wskazały, że skarżący może jeden z lokali mieszkalnych wynająć lub wyzbyć się go, pozyskując w ten sposób środki finansowe. Na podstawie bowiem § 4 umowy najmu lokalu mieszkalnego skarżącemu nie wolno oddawać przedmiotu najmu w podnajem ani bezpłatne używanie osobom trzecim. Ma więc on ograniczone możliwości dysponowania lokalem mieszkalnym. W świetle powyższego Sąd uznał za przedwczesne zastosowanie art.12 ustawy o pomocy społecznej.

Kolegium wskazało, iż po rozpatrzeniu sprawy przez Sąd organ I instancji decyzją z dnia [...]czerwca 2018 r. ponownie odmówił skarżącemu wnioskowanej pomocy. Decyzja ta po rozpatrzeniu odwołania skarżącego, została decyzją Kolegium

z dnia [...]lipca 2018 r. uchylona i sprawa przekazana do ponownego rozpatrzenia wobec nie wywiązania się przez organ I instancji ze wszystkich wskazań zawartych w wyroku, z jednoczesnym naruszeniem art. 153 ustawy o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. W aktach brak było bowiem wskazanych przez Sąd wywiadów środowiskowych, co zdaniem Sądu uniemożliwiało weryfikację twierdzeń organu I instancji o dokonaniu analizy materiału dowodowego.

Analizując następnie zgromadzony obecnie materiał dowodowy Kolegium stwierdziło, że pozwala on na merytoryczne rozpatrzenie sprawy. Wynika z niego bowiem, że skarżący w trakcie ubiegania się o pomoc w postaci świadczenia na zakup posiłku lub żywności, zamieszkiwał sam i prowadził samodzielne gospodarstwo domowe. Był zarejestrowany w PUP bez prawa do zasiłku dla bezrobotnych, zaliczony do lekkiego stopnia niepełnosprawności. Od kilku lat korzysta z pomocy Ośrodka. Deklarował brak własnego dochodu, nie podejmowanie prac dorywczych, utrzymywanie się jedynie z pomocy MOPS oraz z pomocy otrzymanej z PKPS w [...], nie miał prawa do dodatku mieszkaniowego. Źródłem utrzymania skarżącego w grudniu 2016 r., to jest w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku, był zasiłek okresowy w kwocie [...]zł. Skarżący deklarował także znaczącą pomoc ze strony organizacji pozarządowych i związków wyznaniowych, która pokrywała część jego potrzeb, pozwalając na bieżące regulowanie opłat mieszkaniowych z pomocy otrzymywanej z MOPS. Potwierdził również świadczenie pomocy ze strony narzeczonej M. W. w formie artykułów żywnościowych, środków czystości i odzieży. Kolegium powołało nadto, że organ I instancji przeprowadził stosowne postępowanie w celu ustalenia zakresu uzyskanej przez skarżącego pomocy ze strony organizacji pozarządowych i związków wyznaniowych oraz czy pomoc ta mogła pokryć bieżące potrzeby skarżącego (zob. str. 5 decyzji SKO). Na tej podstawie organ odwoławczy wyprowadził wniosek, że pomoc powyższa w żaden sposób nie pokryła wszystkich potrzeb związanych z codziennym bytowaniem. Zwróciło bowiem uwagę, że pierwszą pomoc w tej formie skarżący otrzymał dopiero w październiku 2016r., a więc w okresie dość bliskim okresu ubiegania się o pomoc w formie zasiłków celowych (wniosek z dnia 2 stycznia 2017 r.). Dokonało następnie analizy własnej sytuacji dochodowej skarżącego w poszczególnych miesiącach, pochodzącą ze środków otrzymanych z pomocy społecznej, poczynając od 7 grudnia 2015 r., a także w poszczególnych miesiącach roku 2016r. (styczniu, lutym, kwietniu, czerwcu, lipcu, sierpniu, wrześniu, październiku i listopadzie), a także stałe wydatki skarżącego związane tylko z opłatami mieszkaniowymi (w niektórych miesiącach na leki) w okresie, w którym skarżący mógłby ewentualnie dokonać oszczędności ze środków otrzymywanych z pomocy społecznej (str. 5 - 6 decyzji Kolegium). Na tej podstawie stwierdziło, że skarżący we wskazanym wyżej okresie otrzymał wsparcie ze środków pomocy społecznej w łącznej kwocie [...]zł. W okresie tym na niezbędne tylko potrzeby, takie jak czynsz, gaz, energia, oraz w niektórych miesiącach na leki wydatki wyniosły łącznie [...]zł. Różnica między deklarowanym dochodem, a poniesionymi tylko na stałe opłatami mieszkaniowymi oraz w niektórych miesiącach wydatkami na leki wyniosła zatem około [...]zł. W świetle powyższego, oceniając oświadczenie skarżącego z [...]stycznia 2017 r., w którym wskazał, że oprócz zasiłku za listopad 2016 r. jego źródłem dochodu są oszczędności z wcześniej otrzymywanych zasiłków z pomocy społecznej oraz pomoc żywnościowa z PKPS, Kolegium nie dało temu wiary. Zwróciło przy tym uwagę, że pierwsza pomoc z PKPS świadczona była dopiero od października 2016 r. i trwała do kwietnia 2017 r. Jednocześnie oceniło, że pomoc ta w żadnym wypadku nie mogła zabezpieczyć potrzeb skarżącego związanych z codziennym utrzymaniem. Zauważyło, że w okresie tym skarżący deklarował utrzymywanie się tylko z pomocy społecznej i pomocy [...]. Analizując tę sytuację Kolegium stwierdziło, że przy otrzymywanych środkach pieniężnych tylko z pomocy społecznej (w formie zasiłku okresowego i zasiłków celowych) oraz w jednym miesiącu z pożyczonych pieniędzy w kwocie 50 zł, nie byłoby możliwe poniesienie przez skarżącego chociażby tylko podstawowych wydatków mieszkaniowych, zważywszy, że istniała w tym okresie również potrzeba zapewnienia innych niezbędnych potrzeb życiowych, które z pewnością wymagały posiadania środków finansowych, a więc również pomoc rzeczowa narzeczonej nie mogła zabezpieczyć innych potrzeb skarżącego, wymagających posiadania środków finansowych. Oceniając wyżej ustalony stan faktyczny Kolegium nie dało wiary, że źródłem utrzymania skarżącego są jedynie środki finansowe i w naturze z organów pomocowych i od narzeczonej. Dochód skarżącego pochodzący jedynie z zasiłku okresowego i zasiłków celowych w żaden sposób nie pozwoliłby na zaoszczędzenie tak znacznych kwot pozwalających na spłatę zadłużenia czynszowego oraz opłaty bieżące i jednocześnie zabezpieczenie z otrzymywanej pomocy innych niż wymienione w niniejszym uzasadnieniu niezbędnych potrzeb bytowych. Podkreśliło jednocześnie, że skarżący zwiększył koszty utrzymania o opłatę parkingową w wysokości 25 zł miesięcznie, pomimo że jak sam oświadczył nie jest posiadaczem samochodu. Zdaniem Kolegium, powyższe oznacza, że źródłem utrzymania skarżącego nie są tylko i wyłącznie środki z pomocy społecznej, lecz inne nieujawnione przez niego dochody, gdyż przedstawione wydatki nie korelują z ponoszonymi przez niego wydatkami, a także koniecznością poniesienia innych wydatków związanych z codziennym bytowaniem. Tym bardziej, że jak wykazano w sprawie, skarżący nie był w stanie zaoszczędzić pieniędzy w okresie poprzedzającym złożenie wniosku o pomoc. Analiza z okresu poprzedzającego złożenie wniosku (blisko roku) wykazała bowiem, że z pieniędzy otrzymywanych z MOPS mógł zaoszczędzić jedynie około 185 zł.

W ocenie Kolegium, w niniejszej sprawie wystąpiła dysproporcja między deklarowaną przez skarżącego wysokością dochodu, a jego rzeczywistą sytuacją majątkową. Tym samym zdaniem organu odwoławczego, organ I instancji zasadnie zastosował w sprawie treść art. 12 u.p.s.

Pismem z dnia [...]stycznia 2019 r. skarżący wniósł do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie skargę na powyższą decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...]oraz decyzję Kolegium z dnia [...]grudnia 2018 r. o numerze [...], co do której podlegała odrębnemu rozpoznaniu w sprawie pod sygnaturą VIII SA/Wa 158/19 tut. Sądu. W skardze wystąpił o zmianę zaskarżonych decyzji i przyznanie wnioskowanej pomocy społecznej, ewentualnie o uchylenie zaskarżonych decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania organowi I instancji, o wyznaczenie rozprawy oraz przesłuchanie skarżącego w charakterze strony. Skarżący postawił zarzuty naruszenia:

1. art. 7 i art. 8 k.p.a., tj. obowiązku załatwienia sprawy z uwzględnieniem interesu społecznego i słusznego interesu obywatela oraz obowiązku prowadzenia postępowania w taki sposób, aby pogłębiać zaufanie obywatela do organów Państwa oraz świadomość i kulturę prawną obywateli, zgodnie z treścią wyroku NSA z 5 czerwca 2001r., sygn. akt IV SA 786/99, nadto zaniechanie wnikliwej analizy sytuacji finansowej i zdrowotnej skarżącego, przedłożonej przez niego dokumentacji medycznej i dotyczącej wydatków;

2. art. 6, art. 7 i art. 8 k.p.a. przez wydanie zaskarżonej decyzji z przekroczeniem granic prawa, wbrew zasadzie praworządności i bez uwzględnienia słusznego interesu obywatela - skarżącego oraz interesu społecznego i zupełnie dowolne pozbawienie skarżącego pomocy społecznej;

3. naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów przez dokonanie dowolnej, niepełnej i sprzecznej oceny dowodów i wyciągnięcie zupełnie dowolnych wniosków, że skoro skarżący w grudniu 2016 r. bezprawnie została potrącona pomoc społeczna w całości, a jednak "przeżył" do stycznia 2017 r., to oznacza automatycznie, że uzyskuje nieujawnione dochody i w ten sposób zabezpiecza swoje potrzeby, co zupełnie pomija logiczne i konsekwentne zeznania skarżącego, że zmuszony jest korzystać z pomocy społecznej, PKPS w [...] i innych form pomocy (w tym dożywiania) z uwagi na brak możliwości podjęcia pracy (zły stan zdrowia po przebytych 2 operacjach kręgosłupa w lipcu i we wrześniu 2018 r.) i brak innych dochodów;

4. zupełnie dowolne i bezpodstawne przyjęcie, że z faktu przeżycia zaledwie jednego miesiąca bez odebranej pomocy społecznej automatycznie wynika uzyskiwanie nieujawnionych dochodów przez skarżącego;

5. przyjęcie przez organy obydwu instancji absurdalnej wykładni przepisów ustawy o pomocy społecznej i kryterium dochodowym, w myśl której należałoby odebrać pomoc społeczną wszystkim korzystającym przez krótki tylko czas (np. jak

u skarżącego przez okres jednego miesiąca) po to tylko, by potem odmówić dalszej pomocy z powołaniem się na argument, że skoro osoby te przeżyły ów krótki okres bez pomocy społecznej (w oparciu np. o pomoc bliskich, Caritas, dożywianie), to znaczy automatycznie, że nigdy tej pomocy nie potrzebowały, bo przecież dały jakoś radę przeżyć bez pomocy, co w sposób jaskrawy prowadzi do wypaczenia idei niesienia pomocy społecznej osobom potrzebującym i w trudnej sytuacji;

6. błędne ustalenie dochodów i wydatków skarżącego, co miało istotne znaczenie dla bezpodstawnej odmowy przyznania pomocy społecznej.

Rozwijając poszczególne zarzuty skarżący podtrzymał dotychczas prezentowane stanowisko w sprawie. W szczególności podniósł, że decyzje orzekających organów w sprawie zapadły z naruszeniem prawa, wskutek dowolnej, niepełnej, wybiórczej i stronniczej oceny materiału dowodowego. Zarzucił błędy rachunkowe w dokonanej przez organy analizie jego sytuacji finansowej. Przedstawił przy tym własne wyliczenia stwierdzając, że różnica między deklarowanym przez niego dochodem a poniesionymi wydatkami (opłatami) stanowi kwotę [...]zł. Wyjaśnił, że nie posiada żadnych ukrytych dochodów jak przyjęły niesłusznie organy w sprawie, a wydane decyzje są wynikiem uprzedzenia i złej woli pracownika socjalnego.

W odpowiedzi na skargę, Kolegium wystąpiło o jej oddalenie i podtrzymało argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

Postanowieniem z dnia 30 maja 2019 r., ogłoszonym na rozprawie Sąd na podstawie art. 106 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2018r., poz. 1302 ze zm.; dalej: "p.p.s.a.") oddalił wniosek o przesłuchanie skarżącego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Kontrola sądowa zaskarżonych decyzji, postanowień bądź innych aktów wymienionych w art. 3 § 2 p.p.s.a., stosownie do art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (tj. Dz. U. z 2017 r., poz. 2188 ze zm.), sprawowana jest w oparciu o kryterium zgodności z prawem. W związku z tym, aby wyeliminować z obrotu prawnego akt wydany przez organ administracyjny konieczne jest stwierdzenie, że doszło w nim do naruszenia bądź przepisu prawa materialnego w stopniu mającym wpływ na wynik sprawy, bądź przepisu postępowania w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy, albo przepisu prawa dającego podstawę do wznowienia postępowania (art. 145 § 1 pkt. 1 lit. a) – c) p.p.s.a.). Przy czym, zgodnie z art. 134 § 1 p.p.s.a., Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy i nie jest związany zarzutami skargi ani jej wnioskami, z zastrzeżeniem art. 57a, który w niniejszej sprawie nie ma zastosowania.

Przedmiotem kontroli w realiach rozpoznawanej sprawy jest ocena prawidłowości przeprowadzonego przez organy postępowania, prowadzącego do odmowy przyznania skarżącemu pomocy w postaci świadczenia pieniężnego na zakup posiłku lub żywności w ramach programu wieloletniego "Pomoc państwa w zakresie dożywiania na lata 2014 – 2020" z uwagi na spełnienie przesłanek z art. 12 ustawy o pomocy społecznej.

W wyniku ponownie przeprowadzonego postępowania organy zgodnie stwierdziły wystąpienie w okolicznościach niniejszej sprawy dysproporcji między deklarowaną przez skarżącego wysokością dochodu a jego rzeczywistą sytuacją majątkową.

W oparciu o ustalenie różnicy pomiędzy wysokością wypłaconego skarżącemu wsparcia i poniesionych wydatków ustalone na 185 zł oraz otrzymaną pomoc rzeczową, organy nie dały wiary skarżącemu, iż jego źródłem utrzymania są jedynie środki finansowe pochodzące z pomocy społecznej i rzeczowe - otrzymywane od organów pomocowych i M. W.. Uznały, iż otrzymywane wsparcie nie pozwoliłoby na poczynienie oszczędności pozwalających na spłatę zadłużenia czynszowego, bieżące opłaty i zaspokojenie potrzeb bytowych. Nie wskazując źródła dodatkowego dochodu, orzekające w sprawie organy uznały, iż skarżący posiada inne źródła dochodu, których istnienia nie ujawnia. Skarżący zaś kwestionując prawidłowość dokonanych przez organy obliczeń, zaprzeczył posiadaniu innych niż wykazane źródeł dochodu. Jednocześnie uznał za wadliwe ustalenia co do braku pomocy rzeczowej ze strony [...] oraz [...] w [...], podnosząc, iż pomoc taką otrzymywał od członków tych [...], a nigdy nie był zarejestrowany w związkach wyznaniowych do otrzymywania pomocy. Rozmiar pomocy udzielanej przez M. W. uznał za zbagatelizowany przez organy.

W tych okolicznościach, w pierwszej kolejności podkreślenia wymaga, że w realiach rozpoznawanej sprawy ocenie podlega wykazanie zasadności zastosowania przez orzekające w sprawie organy art. 12 ustawy o pomocy społecznej. Nie mniej istotne jest również to, że organy wydając przedmiotowe rozstrzygnięcia, na podstawie art. 153 p.p.s.a. były związane oceną prawną zawartą w powołanym wyżej, wydanym w niniejszej sprawie prawomocnym wyroku Sądu z 11 stycznia 2018r., sygn. akt VIII SA/Wa 366/17, którym zostały uchylone uprzednio wydane decyzje organów obydwu instancji. Sąd stwierdził wówczas, że decyzje zostały wydane z naruszeniem przepisów dotyczących postępowania wyjaśniającego, tj. art. 7, art. 77 § 1, art. 80 i art. 107 § 3 k.p.a. oraz art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a., gdyż materiał dowodowy zawierał istotne w tym względzie braki, mogące mieć istotny wpływ na treść wydanych rozstrzygnięć. Sąd wskazał bowiem, iż w materiale dowodowym brak jest wywiadów środowiskowych przeprowadzonych w dniach [...]marca 2016 r., [...]kwietnia 2016 r., [...]lipca 2016 r., [...]sierpnia 2016 r., [...]października 2016 r. i [...]listopada 2016 r., na które wówczas powoływał się organ I instancji. Nie zostały ustalone dokładnie dochody i wydatki skarżącego, co mogłoby doprowadzić do sprawdzenia czy skarżący mógł zaoszczędzić pewne kwoty z otrzymywanych świadczeń z pomocy społecznej, nie zostało także ocenione dokładnie oświadczenie skarżącego z [...]stycznia 2017 r., w których skarżący wskazał na oszczędności z wcześniej otrzymywanych zasiłków z pomocy społecznej i pomoc żywnościową z PKPS w [...]. Sąd wskazał także, iż organy nie wykazały, aby skarżący miał dodatkowe źródło utrzymania, oszczędności, znaczne zasoby finansowe, wartościowe przedmioty majątkowe, nieruchomości, które może wykorzystać w celu przezwyciężenia swojej trudnej sytuacji życiowej. Tym samym za przedwczesne uznał zastosowanie w sprawie treści art. 12 u.p.s., gdyż stwierdzenie dysproporcji, o której mowa w tym przepisie nie może być ocenione incydentalnie, na przestrzeni jednego miesiąca, w tym wypadku grudnia 2016 r., w którym skarżący nie otrzymał żadnych środków z pomocy społecznej. W ocenie Sądu, nie wystąpiła również przesłanka, że skarżący jest w stanie z własnych zasobów majątkowych przezwyciężyć trudną sytuację życiową. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd nakazał przeprowadzić prawidłowo postępowanie dowodowe i dokonać wszechstronnej, swobodnej oceny dowodów przy uwzględnieniu wskazań zawartych w uzasadnieniu wyroku, która to ocena w konsekwencji będzie miała wpływ na wykazanie istnienia przesłanek (lub ich braku) z art. 12 u.p.s. W szczególności organ I instancji został zobowiązany do dokładnego ustalenia rzeczywistej sytuacji majątkowej skarżącego pod kątem wystąpienia przesłanek z ww. przepisu.

Zdaniem Sądu, organy rozpoznając ponownie niniejszą sprawę nie wypełniły w sposób należyty zaleceń Sądu wynikających z oceny prawnej zawartej w ww. wyroku. Dopuściły się tym samym naruszenia art. 153 p.p.s.a. oraz art. 7, art. 77 § 1, art. 80 i art. 107 § 3 k.p.a. Organ odwoławczy naruszył także art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a., utrzymując decyzję organu I instancji bez wyeliminowania popełnionych przez ten organ uchybień. Jednocześnie organy obu instancji nie wykazały, iż w sprawie zaistniały przesłanki z art. 12 ustawy o pomocy społecznej, uzasadniające odmowę przyznania skarżącemu wnioskowanej pomocy. W ocenie Sądu stwierdzone naruszenia powodują konieczność ponownego wyeliminowania wydanych w niniejszym postępowaniu rozstrzygnięć.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy zostały dołączone dokumenty z wywiadów środowiskowych, na które wskazał Sąd w uzasadnieniu wyroku w sprawie sygn. akt VIII SA/Wa 366/17, natomiast brak jest zarówno wniosku z dnia [...]stycznia 2017 r., jak i wywiadu środowiskowego z dnia [...]stycznia 2017 r. i oświadczenia skarżącego z tej daty, na które wyraźnie, dokonując jego oceny, powołuje się organ odwoławczy. Tym samym przedstawione wraz ze skargą akta administracyjne nadal nie są kompletne. Wyprowadzając wnioski o braku możliwości poczynienia przez skarżącego oszczędności z wypłacanych świadczeń z pomocy społecznej, przy uwzględnieniu pomocy rzeczowej, co przełożone zostało na twierdzenie organu o posiadaniu przez skarżącego nieujawnionych źródeł dochodu, organy nie ustaliły zakresu pomocy świadczonej na rzecz skarżącego przez M. W.. Tymczasem skarżący pomocy tej przypisuje znaczącą rolę w jego sytuacji finansowej. Brak ustaleń w tym zakresie sprawia, że twierdzenia organów o braku możliwości poczynienia oszczędności i tym samym posiadaniu nieujawnionych źródeł dochodu przez skarżącego budzą wątpliwości co do ich zgodności z rzeczywistością. Co szczególnie istotne, organy orzekające w niniejszej sprawie w dalszym ciągu nie wykazały także, aby skarżący posiadał oszczędności, znaczne zasoby finansowe, wartościowe przedmioty majątkowe, nieruchomości, które może wykorzystać w celu przezwyciężenia jego trudnej sytuacji życiowej. Z oświadczenia majątkowego skarżącego z dnia [...]kwietnia 2018 r. nie wynika, aby skarżący posiadał zasoby finansowe, wartościowe przedmioty, czy nieruchomości, o których mowa wyżej. Kwotę możliwych do poczynienia oszczędności, jaką ustalono w postępowaniu, organy same oceniły jako niemożliwą do realizacji ciążących na skarżącym zobowiązań, wskazując jednocześnie, że świadczy to o posiadaniu innych źródeł dochodu, których skarżący, jak wskazano nie ujawnia, a organy też tych źródeł dochodu nie ustaliły.

Wskazania zatem w tym miejscu wymaga, że zgodnie z treścią art. 12 u.p.s., w wypadku stwierdzenia przez pracownika socjalnego dysproporcji pomiędzy udokumentowaną wysokością dochodu, a sytuacją majątkową osoby lub rodziny, wskazującą, że osoba lub rodzina jest w stanie przezwyciężyć trudną sytuację życiową, wykorzystując własne zasoby majątkowe, w szczególności w przypadku posiadania znacznych zasobów finansowych, wartościowych przedmiotów majątkowych lub nieruchomości, można odmówić przyznania pomocy. Przyjęte w tym przepisie rozwiązanie pozwala organom administracji publicznej na racjonalne i rozsądne rozdzielanie świadczeń z pomocy społecznej stosownie do potrzeb osób i rodzin jej potrzebujących, a przy tym na eliminację osób i rodzin, których stan majątkowy wskazuje na to, że są one w stanie samodzielnie przezwyciężyć trudną sytuację życiową. Pomoc społeczna winna być bowiem kierowana do tych osób i rodzin, które samodzielnie nie są w stanie prawidłowo funkcjonować, a bez wsparcia pomocy społecznej posiadane przez nich zasoby nie wystarczają na przezwyciężenie trudnej sytuacji życiowej.

Z powołanego przepisu nie sposób jednak wywieść oceny prezentowanej w decyzji organu I instancji i powtórzonej przez organ odwoławczy. Z art. 12 u.p.s. wynika bowiem, iż dysproporcja pomiędzy deklarowaną wysokością dochodu, a rzeczywistą sytuacją majątkową ma być tego typu, że osoba jest w stanie przezwyciężyć trudną sytuację życiową, wykorzystując własne zasoby majątkowe. Tym samym istotą wykazania występowania dysproporcji, o której mowa jest to, że osoba ubiegająca się o przyznanie świadczenia jest w stanie samodzielnie zaspokajać swoje niezbędne potrzeby, mimo spełnienia formalnych wymogów do otrzymania wnioskowanego świadczenia z pomocy społecznej (por. wyroki Wojewódzkich Sądów Administracyjnych: w Gliwicach - z dnia 3 czerwca 2014 r., sygn. akt IV SA/Gl 839/13 – LEX nr 1476783 i z dnia 6 czerwca 2008 r., sygn. akt IV SA/Gl 13/08 – LEX nr 509434, w Szczecinie z dnia 26 czerwca 2013 r., sygn. akt II SA/Sz 423/13 – LEX nr 1361872, w Warszawie z dnia 18 marca 2010 r., sygn. akt I SA/Wa 43/10). Tymczasem jak wskazał organ I instancji, a podtrzymał to stanowisko organ odwoławczy w realiach rozpoznawanej sprawy organy po ponownym rozpoznaniu sprawy wywiodły, że na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego nie są w stanie wskazać źródła dodatkowego dochodu, którego istnienie poprzez porównanie dochodów i wydatków skarżącego oraz otrzymywanej pomocy wskazują.

Zdaniem Sądu, odmawiając wnioskowanej przez skarżącego pomocy, organy orzekające skupiły się jedynie na wykazaniu, że omawiana dysproporcja w ogóle ma miejsce, nie wyjaśniając czy sytuacja materialna skarżącego pozwala na przezwyciężenie trudnej sytuacji życiowej w jakiej się znajduje. Jak wynika bowiem z dotychczasowych ustaleń w sprawie i lektury skargi skarżący nadal kwestionuje dokonane przez organy ustalenia faktyczne. Zdaniem Sądu zaistniałe w tej kwestii wątpliwości nadal nie zostały wyjaśnione. Skarżący konsekwentnie podtrzymuje, że poza dochodem z pomocy społecznej nie dysponuje żadnymi innymi dochodami, ani jakimkolwiek majątkiem. Organy zaś nadal nie wykazały, aby skarżący posiadał zasoby majątkowe pozwalające na przezwyciężenie jego trudnej sytuacji życiowej. Organy obu instancji ponownie nie wskazały, mimo przyjęcia takiego wniosku jakimi dodatkowymi źródłami dochodu dysponował skarżący, przyznając jednocześnie, że nie są w stanie tych źródeł wykazać i uznały je za nieujawnione. To zaś oznacza, że ocena zgromadzonego materiału dowodowego po raz kolejny nosi cechy dowolności. Takiego stanu rzeczy nie można jednak zaaprobować w świetle przepisów k.p.a. normujących reguły postępowania, które winny być bezwzględnie przestrzegane przez organy administracji.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy organ I instancji winien usunąć stwierdzone naruszenia i wydać rozstrzygnięcie z uwzględnieniem wykładni art. 12 ustawy o pomocy społecznej oraz wskazań zawartych w uzasadnieniu niniejszego wyroku oraz wyroku w sprawie sygn. akt VIII SA/Wa 366/17 tut. Sądu. W ponownie przeprowadzonym postępowaniu należy w sposób nie budzący wątpliwości ustalić sytuację majątkową skarżącego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia istnienia lub braku przesłanek z art. 12 u.p.s. Ustalenia w sposób pełny należy zawrzeć w uzasadnieniu decyzji, z przywołaniem zgromadzonych dowodów i dokumentów, które powinny znajdować się w aktach administracyjnych.

Z uwagi zatem na stwierdzone naruszenia Sąd na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) i c) w zw. z art. 135 p.p.s.a. orzekł jak w sentencji wyroku.