Wyrok z dnia 2019-07-16 sygn. II SA/Bd 244/19

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Joanna Brzezińska Sędziowie sędzia WSA Elżbieta Piechowiak asesor WSA Katarzyna Korycka (spr.) Protokolant starszy sekretarz sądowy Dominika Znaniecka po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 lipca 2019 r. sprawy ze skargi E. L. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] stycznia 2019 r. nr [...] w przedmiocie nienależnie pobranego zasiłku stałego uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Wójta Gminy [...] z dnia [...] grudnia 2018 r. nr [...]

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...] grudnia 2018 r. nr [...].ST Wójt Gminy A. , działając na podstawie m.in. art. 104 ust. 1, ust. 3 i ust. 4 oraz art. 98 w związku z art. 37 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2018 r., poz.1508 ze zm., dalej powoływanej jako "ups" lub "ustawa o pomocy społecznej"), uznał za nienależnie pobrane przez skarżącą E. L. świadczenie w formie zasiłku stałego w łącznej wysokości [...] zł za okres od miesiąca grudnia 2016 r. do miesiąca czerwca 2017 r. przyznanego decyzją własną z dnia [...] sierpnia 2015 r., nr [...], zmienioną decyzjami z dnia [...] października 2015 r. nr [...] i z dnia [...] listopada 2016 r. nr [...] (pkt 1 decyzji) oraz orzekł o zwrocie ww. nienależnie pobranego świadczenia w formie zasiłku stałego (pkt 2 decyzji).

W uzasadnieniu decyzji organ podniósł, iż w toku sprawy ustalono, że skarżąca prowadzi samodzielnie gospodarstwo domowe, nie posiada orzeczonej separacji z mężem, nie pracuje zawodowo, zarejestrowana jest w Powiatowym Urzędzie Pracy w A. jako osoba bezrobotna bez prawa do zasiłku dla bezrobotnych oraz posiada orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym (orzeczenie z dnia [...] września 2017 r.) do dnia [...] września 2022 r. Decyzją własną z dnia [...] sierpnia 2015 r., skarżącej przyznano pomoc w formie zasiłku stałego od dnia [...] lipca 2015 r. do dnia [...] czerwca 2017 r. w wysokości [...] zł miesięcznie. Decyzja ta zmieniona została następnie ww. decyzjami z dnia [...] października 2015 r. i z dnia [...] listopada 2016 r., w ten sposób, że ostatecznie zasiłek stały przysługiwał skarżącej od dnia [...] listopada 2016 r. do dnia [...] czerwca 2017 r. w wysokości [...] zł miesięcznie. Organ zaznaczył, że podczas przeprowadzanych wywiadów środowiskowych oraz w pisemnych oświadczeniach z dnia [...] kwietnia 2017 r. oraz [...] września 2017 r. skarżąca oświadczyła, iż nie posiada żadnego dochodu, a postępowanie sądowe o alimenty jest w toku. Z zebranej w sprawie dokumentacji wynika, iż od dnia [...] listopada 2016 r. strona pozostaje w konflikcie małżeńskim z mężem. Natomiast podczas przeprowadzanego dnia [...] marca 2018 r. wywiadu środowiskowego skarżąca oświadczyła, że mąż strony - J. L. płaci jej alimenty od miesiąca listopada 2016 r. w wysokości [...] zł miesięcznie, a od miesiąca stycznia 2017 r. w wysokości [...] zł miesięcznie. W konsekwencji, jak ustalił organ, w okresie pobierania świadczenia finansowego w formie zasiłku stałego, osiągnięty przez stronę dochód był wyższy od kwoty [...]zł, tj. kryterium dochodowego dla osoby samotnie gospodarującej określonego w ustawie o pomocy społecznej. W związku z tym decyzją z dnia [...] kwietnia 2018 r. nr [...] Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej (GOPS) w A. uznał za nienależnie pobrane świadczenie w formie zasiłku stałego za okres od grudnia 2016 r. do czerwca 2017 r., a następnie decyzją z dnia [...] kwietnia 2018 r. nr [...] orzekł o zwrocie nienależnie pobranych ww. świadczeń za okres od grudnia 2016 r. do czerwca 2017 r. w łącznej kwocie [...]zł. W wyniku wniesienia przez skarżącą odwołania (od decyzji z dnia [...] kwietnia 2018 r.), Samorządowe Kolegium Odwoławcze (SKO) decyzją z dnia [...] czerwca 2018 r. uchyliło zaskarżoną decyzję w całości i przekazało sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi I instancji. Po ponownym rozpatrzeniu organ I instancji wydał decyzję z dnia [...] sierpnia 2018 r., od której to skarżąca ponownie odwołała się do SKO. Organ odwoławczy natomiast ponownie decyzją z dnia [...] września 2018 r. uchylił zaskarżoną decyzję i przekazał ją do ponownego rozpatrzenia organowi I instancji.

W związku z tym organ I instancji ponownie przeprowadził w dniu [...] października 2018 r. wywiad środowiskowy w celu ustalenia wysokości ponoszonych przez skarżącą wydatków, podczas którego skarżąca oświadczyła, iż wymaga specjalistycznego i stałego leczenia oraz korzysta z prywatnej opieki medycznej. Poinformowała również, że ponosi koszty związane z bieżącymi opłatami za media – za energie elektryczną ok [...] zł, telewizor i ochronę domu [...] zł miesięcznie – umowa zawarta do 2020 r., opłacana naprzemiennie z córką, za telefon [...] zł miesięcznie. Wyjaśniła, że w ponoszeniu codziennych wydatków związanych z utrzymaniem i opłatami bieżącymi pomaga jej córka. Jednocześnie oświadczyła, iż nie posiada żadnych rat, ani kredytów, a dom, w którym mieszka, nie jest jej własnością – "została dopisana do domu przez córkę". Skarżąca nie przedstawiła przy tym żadnych dokumentów potwierdzających wysokość ponoszonych przez nią wydatków i odmówiła podpisania oświadczenia informującego o jej prawach oraz uzupełnienia oświadczenia o stanie majątkowym, a jedynie potwierdziła okoliczność, iż rzeczywisty jej dochód stanowią alimenty w wysokości [...] zł płacone przez męża, zasądzone wyrokiem sądowym. Ponadto organ zaznaczył, iż skarżąca posiada orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności do dnia [...] września 2022 r., w którym to orzeczeniu zawarte są wskazania dotyczące odpowiedniego zatrudnienia – tj. pracy w warunkach chronionych. Zdaniem organu, skarżąca nie wykazuje zaangażowania w rozwiązywaniu swojej trudnej sytuacji; w szczególności brak z jej strony jakichkolwiek działań, zmierzających do uzyskania choćby dorywczego zatrudnienia. Jak wskazał organ, z dostarczonego wyroku Sądu Rejonowego w A. zasądzającego skarżącej alimenty od męża wynika, iż zdaniem tego Sądu kwota [...]zł stanowi wystarczający poziom partycypowania męża w zaspokajaniu potrzeb małżonki, przy uwzględnieniu dodatkowych kwot, wydatkowanych na utrzymanie wspólnej nieruchomości. Zasądzona kwota, jak wskazano w wyroku sądowym, przy zwiększeniu dochodu przez prace dorywcze, które mogłaby strona podjąć, w pełni zaspokoiłaby jej konieczne potrzeby. W oparciu o powyższe ustalenia i zgromadzone w sprawie dokumenty, organ I instancji uznał, iż skarżąca nie szuka oszczędności w kosztach leczenia, gdyż posiadając możliwość korzystania z usług medycznych świadczonych w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ), korzysta ona z prywatnych usług medycznych. Natomiast osiągany przez skarżącą dochód od miesiąca listopada 2016 r. jest wyższy od kwoty 634,00 zł, stanowiącej kryterium dochodowego dla osoby samotnie gospodarującej, określonej w ustawie o pomocy społecznej i stanowiącej podstawę do przyznania pomocy w formie zasiłku stałego. Jak podkreślono również, w dniu wydania decyzji ostatecznej, orzekającemu organowi nie były znane dowody w sprawie mające istotny wpływ na wysokość przyznanego świadczenia, tj. zasiłku stałego i zdaniem organu strona zataiła fakt posiadania dochodu, tj. alimentów w wysokości [...] zł płaconych przez męża, naruszając tym samym obowiązek wynikający z art. 109 ups. Ponadto na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego organ I instancji nie dopatrzył się w sprawie przypadku szczególnego, uzasadniającego zastosowanie regulacji z art. 104 ust. 4 ups. W ocenie organu sytuacja życiowa skarżącej do takich nie należy, bowiem strona ma możliwość uzyskania dodatkowego dochodu chociażby poprzez wykonywanie pracy dorywczej, a przy spełnieniu określonych warunków – niewykluczone, że również uzyskania stałego zatrudnienia. Powyższe potwierdza zarówno uzasadnienie wyroku zasądzającego alimenty od małżonka, jak i treść orzeczenia o niepełnosprawności. Jednocześnie jak już wyżej wskazano, z ustaleń organu wynika, iż strona nie podejmuje działań zmierzających do poczynienia oszczędności w budżecie, jakim dysponuje. Mając powyższe na uwadze w ocenie organu I instancji należy uznać, że trudności w sytuacji życiowej strony mogą być przez nią przezwyciężone podjętymi staraniami, a świadczenia z pomocy społecznej nie służą przy tym zastępowaniu aktywnych starań o poprawę własnej sytuacji życiowej.

W odwołaniu od powyższej decyzji E. L. wniosła o jej zmianę, odstąpienie od egzekucji i umorzenie zasądzonej kwoty.

W uzasadnieniu odwołania wskazała na uchybienia organu w prowadzonym postępowaniu oraz ponownie opisała swoją trudną sytuację materialną i rodzinną. Wskazała na wadliwość przeprowadzonego wywiadu środowiskowego, podczas którego nie ustalono pełnego stanu faktycznego, w tym jej stanu zdrowia i potrzeb związanych z leczeniem. Zaznaczyła, iż jej stan zdrowia nie pozwala na podjęcie zatrudnienia, co zostało potwierdzone załączonym do odwołania zaświadczeniem. Odwołująca podniosła, że zasądzone alimenty na leczenie, zgodnie z ordynacją podatkową nie stanowią dochodu. Mąż z dużą dowolnością wywiązuje się z obowiązku alimentacyjnego, nie ponosi kosztów związanych z jej wyżywieniem i utrzymaniem zamieszkiwanego domu. Tym samym pozostaje ona bez środków finansowych, a chęć życia i przetrwania była na tyle determinująca, że skorzystała z zasiłku stałego z przeświadczeniem, iż pomoc ta jej się należy. Wskazała, iż złożyła wniosek o umorzenie zwrotu żądanej kwoty, gdyż w jej sytuacji materialnej zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego i przepisem art. 104 ust. 4 ups, zwrot byłby nadmiernym obciążeniem i niweczyłby skutki udzielonej pomocy. Strona nie zgodziła się z ustaleniami organu, zarówno co do jej możliwości zarobkowych – wskazując na swój zły stan zdrowia, jak i odnośnie leczenia w placówkach NFZ – podnosząc, że stan jej zdrowia wymaga bieżącego leczenia, bez długotrwałego oczekiwania na wizyty lekarskie. Jej zdaniem decyzja GOPS pozostaje w sprzeczności z uzasadnieniem wyroku Sądu Rejonowego zasądzającego alimenty na leczenie. Ponadto odwołując się do wyroku WSA w Gliwicach o sygn. akt IV SA/GL 112/16 skarżąca podkreśliła, że katalog zdarzeń i kryterium przyznawania zasiłku stałego jest zamknięty i odmowa przyznania zasiłku stałego nie może wynikać z faktu uzyskiwania innego poza wymienionymi w art. 37 ust. 4 ups rodzaju dochodu. Zaznaczyła, że katalog ten nie odnosi się do alimentów.

Po rozpatrzeniu ww. odwołania SKO decyzją z dnia [...] stycznia 2019 r. nr [...] uchyliło zaskarżoną decyzję w zakresie pkt 1, tj. w części dotyczącej uznania za nienależnie pobrane świadczenie w formie zasiłku stałego w łącznej wysokości [...] zł za okres od grudnia 2016 r. do czerwca 2017 r. i w tym zakresie umorzyło postępowanie przed organem I instancji.

W uzasadnieniu decyzji organ odwoławczy wskazał w pierwszej kolejności, iż zawarte w zaskarżonej decyzji orzeczenie o uznaniu za nienależnie pobrane świadczenia w formie zasiłku stałego wydane zostało z naruszeniem art. 61 § 1 i art. 10 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2096 ze zm., dalej powoływanej jako "kpa"), gdyż bez wszczęcia postępowania i udziału strony w tym postępowaniu. Ponadto, jak wskazał organ, z przedłożonych w sprawie akt wynika, iż przedmiotowe świadczenie w formie zasiłku stałego uznane zostało za nienależnie pobrane decyzją z dnia [...] kwietnia 2018 r. nr [...], od której to skarżąca wniosła odwołanie z uchybieniem terminu, wobec czego decyzja ta stała się ostateczna. W związku z tym, ponowne orzeczenie w tym samym przedmiocie stanowi o rażącym naruszeniu art. 156 § 1 pkt 3 kpa, a zatem należało je uchylić i umorzyć postepowanie przed organem I instancji.

Natomiast w pozostałym zakresie, jak stwierdził organu II instancji, decyzja ogranu I instancji odpowiada prawu i zostaje utrzymana. W tym zakresie organ II instancji wskazał, że stanowisko strony, co do uprawnienia do zasiłku stałego w sytuacji dysponowania prawem do zasądzonych alimentów, w świetle art. 37 ust. 1 pkt 1 ups i zawartej w ustawie o pomocy społecznej definicji dochodu - nie znajduje uzasadnienia. Organ podkreślił, iż powołany przez skarżącą w odwołaniu art. 37 ust. 4 ups, nie reguluje kwestii dochodu stanowiącego podstawę uprawnienia do świadczeń z pomocy społecznej. Stwierdził, że nieuzasadnionym i nieopartym na przepisach prawa jest stanowisko skarżącej, iż otrzymywane alimenty nie stanowiły składnika dochodu stanowiącego podstawę weryfikacji uprawnienia do zasiłku stałego. Wobec tego, że w obrocie prawnym pozostaje decyzja o uznaniu za nienależnie pobrane przedmiotowe świadczenie w formie zasiłku stałego, organ I instancji zobligowany był orzec o zwrocie tego nienależnie pobranego świadczenia, badając w postępowaniu przesłanki z art. 104 ust. 4 ups. W ocenie SKO, organ I instancji prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy w toku prawidłowo prowadzonego postępowania. Choć skarżąca wnioskowała o umorzenie zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, to jednak w przedmiotowej sprawie – jak stwierdził organ - sytuacja materialna, życiowa i rodzinna skarżącej, nie uzasadniają możliwości skorzystania z dobrodziejstwa regulacji określonej w art. 104 ust. 4 ups. Skarżąca nie jest osobą nieporadną, czy też w podeszłym wieku. Posiadane schorzenia nie czynią tego, by nie mogła ona podjąć zatrudnienia. Ponadto wspiera ją córka, w tym również materialnie. Organ zaznaczył również, że strona odmówiła przyjęcia proponowanej jej pomocy żywnościowej oraz finansowej na zakup żywności. Z powyższego zdaniem SKO wynika, iż trudna sytuacja strony nie może stanowić szczególnie uzasadnionego przypadku do zastosowania wnioskowanej ulgi w postaci umorzenia kwoty nienależnie pobranego świadczenia, czy też pozostałych ulg – rozłożenia na raty czy odroczenia terminu jego płatności, o które to strona może w każdym czasie wystąpić.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy skarżąca wniosła o uchylenie decyzji organu odwoławczego zarzucając, iż decyzje w jej sprawie zostały wydane na podstawie nieprawidłowo przeprowadzonego wywiadu środowiskowego i błędnych ustaleń.

W uzasadnieniu skargi skarżąca w przeważającej części powtórzyła argumentację z odwołania, przy czym w szczególności wskazała na uchybienia organów administracji w prowadzonym postępowaniu oraz wadliwość przeprowadzonego wywiadu środowiskowego, który jej zdaniem był nierzetelny. Jak wskazała, w toku postępowania nie odpowiadano na jej pisma, zastosowano nadinterpretację na jej niekorzyść oraz postawiono w negatywnym świetle poprzez manipulację dowodami i informacją. Błędnie odmówiono jej także prawa do skorzystania z dobrodziejstw regulacji określonych w art. 104 ust 4 ups. Skarżąca podkreśliła też, że Sąd przyznał jej alimenty na leczenie i tak też powinny być one wykorzystywane.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2107 ze zm.), kontrola sądowa zaskarżonych aktów administracyjnych sprawowana jest w oparciu o kryterium zgodności z prawem. Stosownie do art. 145 § 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1302 ze zm., powoływanej dalej jako "ppsa"), wyeliminowanie z obrotu prawnego decyzji wydanej przez organ administracji, możliwe jest jedynie wówczas gdy doszło do naruszenia przepisów prawa materialnego w stopniu mającym wpływ na wynik sprawy, bądź przepisów postępowania w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy, albo też do naruszenia przepisów prawa dającego podstawę do wznowienia postępowania lub stwierdzenia nieważności decyzji. Nadto wskazania wymaga, iż sąd nie jest związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 134 § 1 ppsa), co daje mu podstawy do całościowej kontroli zaskarżonego aktu oraz postępowania administracyjnego poprzedzającego jego wydanie.

Skarga zasługuje na uwzględnienie, albowiem zaskarżona decyzja, jak i utrzymana nią w mocy decyzja organu I instancji, zostały wydane z naruszeniem przepisów prawa, w stopniu skutkującym koniecznością ich wyeliminowania z obrotu prawnego.

W przedmiotowej sprawie organ I instancji w pkt 1 decyzją z dnia [...] grudnia 2018 r. uznał za nienależnie pobrane świadczenie w formie zasiłku stałego w łącznej wysokości [...] zł za okres od grudnia 2016 r. do czerwca 2017 r., a w pkt 2 tej decyzji orzekł o zwrocie ww. nienależnie pobranego świadczenia. W następstwie rozpatrzenia odwołania skarżącej od wskazanej decyzji organu I instancji, SKO decyzją z dnia [...] stycznia 2019 r. orzekło o uchyleniu pkt 1 decyzji organu I instancji tj. co do części tej decyzji dotyczącej uznania za nienależnie pobrane świadczenie w formie zasiłku stałego i w tym zakresie umarzyło postępowanie przed organem I instancji.

Materialnoprawną podstawę wskazanych rozstrzygnięć organów obu instancji stanowiły przepisy ustawy o pomocy społecznej. W myśl art. 6 pkt 16 tej ustawy, świadczenie nienależnie pobrane, to świadczenie pieniężne uzyskane na podstawie przedstawionych nieprawdziwych informacji lub niepoinformowania o zmianie sytuacji materialnej lub osobistej. Zgodnie z dyspozycją art. 98 ups, świadczenia nienależnie pobrane podlegają zwrotowi od osoby lub rodziny korzystającej ze świadczeń z pomocy społecznej, niezależnie od dochodu rodziny. Art. 104 ust. 4 stosuje się odpowiednio.

Zgodnie z art. 104 ust. 1 ups, należności z tytułu wydatków na świadczenia z pomocy społecznej, z tytułu opłat określonych przepisami ustawy oraz z tytułu nienależnie pobranych świadczeń, podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. W przypadku posiadania uprawnień do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej kwoty nienależnie pobranych świadczeń pieniężnych podlegają potrąceniu z bieżących wypłat (ust. 2). Wysokość należności, o których mowa w ust. 1, w tym należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń, podlegających zwrotowi oraz terminy ich zwrotu ustala się w drodze decyzji administracyjnej (ust. 3). W przypadkach szczególnie uzasadnionych, zwłaszcza jeżeli żądanie zwrotu wydatków na udzielone świadczenie, z tytułu opłat określonych w ustawie oraz z tytułu nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części stanowiłoby dla osoby zobowiązanej nadmierne obciążenie lub też niweczyłoby skutki udzielanej pomocy, właściwy organ, który wydał decyzję w sprawie zwrotu należności, o których mowa w ust. 1, na wniosek pracownika socjalnego lub osoby zainteresowanej, może odstąpić od żądania takiego zwrotu, umorzyć kwotę nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, odroczyć termin płatności albo rozłożyć na raty (ust. 4). Należności, o których mowa w ust. 1, ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat, licząc od dnia, w którym decyzja ustalająca te należności stała się ostateczna (ust. 5). Bieg przedawnienia przerywa odroczenie terminu płatności należności lub rozłożenie spłaty należności na raty. Po przerwaniu biegu terminu przedawnienia biegnie on na nowo od dnia następującego po dniu ustalonym jako ostatni dzień spłaty odroczonej należności lub po dniu ustalonym jako ostatni dzień spłaty ostatniej raty należności (ust. 6). Należności, o których mowa w ust. 1, podlegają zwrotowi na rachunek bankowy odpowiednio gminy, powiatu lub samorządu województwa (ust. 8). Stosownie do art. 109 ups, osoby i rodziny korzystające ze świadczeń z pomocy społecznej są obowiązane niezwłocznie poinformować organ, który przyznał świadczenie, o każdej zmianie w ich sytuacji osobistej, dochodowej i majątkowej, która wiąże się z podstawą do przyznania świadczeń.

Odnosząc powyższe do okoliczności przedmiotowej sprawy w pierwszej kolejności wskazać należy, iż istotną wadę, zwłaszcza decyzji organu I instancji, stanowi całkowite pominięcie w decyzji organu wymogu ustalenia terminu zwrotu należności podlegającej zwrotowi. Tymczasem ustawodawca wyraźnie i jednoznacznie zobligował organ w przytoczonym przepisie art. 104 ust. 3 ups do ustalenia w decyzji administracyjnej terminu zwrotu należności podlegającej zwrotowi. Pomimo tego ustawowego obowiązku, w sprawie pominięto kwestię rozważenia i określenia, z uwzględnieniem okoliczności sprawy, terminu zwrotu świadczenia uznanego za nienależnie pobrane. Mając na uwadze charakter, istotę i cel pomocy społecznej, a nadto zasady wykładni celowościowej i funkcjonalnej cytowanych wyżej przepisów, w tym art. 98 i art. 104 ust. 3 ups, nie może budzić wątpliwości, że ustalając wysokość należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń, podlegających zwrotowi organ ma obowiązek jednocześnie w drodze decyzji ustalić termin ich zwrotu. W tym zakresie podkreślenia wymaga, iż ustalając termin zwrotu należności, z oczywistych względów organ musi ustalić termin realnie wykonalny, umożliwiający w okolicznościach danej sprawy osobie zobowiązanej dokonanie zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, bez niweczenia chociażby celu i skutków udzielonej pomocy. Zważyć również należy, że określenie terminu zwrotu jako obligatoryjny element decyzji i to element o charakterze uznania administracyjnego, musi znaleźć również stosowne uzasadnienie, zgodne z art. 107 § 3 kpa. Nie do przyjęcia jest więc sytuacja, w której decyzja nie zawiera - tak jak w rozpatrywanej sprawie – określonego przepisem art. 104 ust. 3 ups obligatoryjnego jej elementu dotyczącego terminu zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń. Nie można w demokratycznym państwie prawnym zaakceptować nakładania na obywatela obowiązku zwrotu świadczeń w taki sposób, który tworzy stan niejasności co do terminu wykonania obowiązku, uniemożliwia wywiązanie się z tego obowiązku, nie uwzględnia realnej możliwości wykonania obowiązku, jak też uniemożliwia skuteczne prowadzenie ewentualnej egzekucji niewykonanego obowiązku (por. wyrok WSA w Bydgoszczy z dnia 28 października 2014 r., sygn. II SA/Bd 891/14; wyrok WSA w Warszawie z dnia 24 stycznia 2013 r., sygn. akt VIII SA/Wa 848/12 – dostępne na stronie http://orzeczenia.nsa.gov.pl/cbo/query).

Zauważyć przy tym należy, że organ I instancji w treści uzasadnienia decyzji z dnia [...] grudnia 2018 r. wskazał, że decyzja ta "staje się ostateczna i wykonalnego

15-ego dnia od jej odbioru". Takie określenie kwestii ostateczności i wykonalności decyzji jest wadliwe i sprzeczne z przepisami prawa. Zgodnie bowiem z art. 16 § 1 kpa ostateczne są decyzje, od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Stosowanie zaś do przepisów art. 130 § 1 i 2 kpa przed upływem terminu do wniesienia odwołania decyzja nie ulega wykonaniu (§ 1), a wniesienie odwołania w terminie wstrzymuje wykonanie decyzji (§ 2). Przepisów tych nie stosuje się (§ 3) w przypadkach, gdy: 1) decyzji został nadany rygor natychmiastowej wykonalności (art. 108); 2) decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu z mocy ustawy. Ponadto decyzja podlega wykonaniu przed upływem terminu do wniesienia odwołania, gdy jest zgodna z żądaniem wszystkich stron. W niniejszej sprawie żadna z powyższych sytuacji skutkujących natychmiastową wykonalnością decyzji nie miała miejsca.

Podkreślić należy, że organ odwoławczy nie dostrzegł tych oczywistych wad decyzji pierwszoinstancyjnej. Poza tym sam nie dokonał żadnych ustaleń odnośnie kwestii określenia stosownego do okoliczności faktycznych sprawy terminu zwrotu należności podlegających zwrotowi.

Sąd dostrzegł w sprawie również wadliwość decyzji organu II instancji polegającą na braku rozstrzygnięcia w sentencji decyzji o całości przedmiotowej sprawy. Decyzja organu I instancji składała się bowiem z dwóch punktów, tj. pkt 1 - uznanie świadczenia w formie zasiłku stałego w wysokości [...] zł za nienależnie pobrane, oraz z pkt 2 - orzeczenie o zwrocie nienależnie pobranego świadczenia. W następstwie rozpatrzenia odwołania skarżącej od tej decyzji (które to odwołanie w zakresie zaskarżenia nie zostało ograniczone jedynie do pkt 1 decyzji), organ II powinien był się odnieść do całego rozstrzygnięcia organu I instancji, a więc zarówno pkt 1, jak i pkt 2 decyzji tego organu, tymczasem organ II instancji wyłącznie uchylił pkt 1 decyzji organu I instancji i w tym zakresie orzekł o umorzeniu postępowania przed organem I instancji. Nie zawarł on natomiast jednocześnie jakiegokolwiek rozstrzygnięcia odnośnie pozostałej części decyzji organu I instancji, czyli jej pkt 2. Jedynie w uzasadnieniu decyzji organ II instancji wskazał, iż w pozostałym zakresie (poza orzeczeniem objętym pkt 1) decyzja organu I instancji odpowiada prawu i zostaje utrzymana. Nie zmienia to jednak faktu, że sentencja decyzji pozbawiona została całości rozstrzygnięcia o sprawie administracyjnej. Uzasadnienie decyzji zawiera więc wypowiedź merytoryczną, o czymś, co nie zostało rozstrzygnięte w jej sentencji, a zatem występuje dysonans pomiędzy osnową decyzji, a jej uzasadnieniem. Zdaniem Sądu treści przepisów art. 138 § 1 pkt 1 i 2 kpa, prowadzi do wniosku, że w sytuacji gdy organ odwoławczy uchyli zaskarżoną decyzję organu I instancji w całości i w tym zakresie orzeknie co do istoty, bądź umorzy postępowanie to takie rozstrzygnięcie dotyczyć będzie całości sprawy. Natomiast jeżeli uchylenie i nowe rozstrzygnięcie w zakresie uchylonym dotyczyć będzie tylko części decyzji organu pierwszoinstancyjnego to konieczne jest również orzeczenie co do pozostałej części decyzji, nieuchylonej, bowiem tylko wówczas sprawa rozpoznawanego odwołania wniesionego od całej decyzji będzie odnosiła się do całego rozstrzygnięcia organu I instancji. Dlatego też organ II instancji powinien był w sentencji zaskarżonej decyzji orzec także czy utrzymuje w mocy decyzję organu I instancji w powstałej, nie uchylonej części, tj. wydać rozstrzygnięcie co do pkt 2 decyzji organu I instancji.

W tym stanie rzeczy, biorąc pod uwagę wszystkie wskazana powyżej uchybienia orzekających organów, zarówno wskazanym powyżej przepisom procedury administracyjnej, jak i prawa materialnego, Sąd na mocy art. 145 § 1 pkt 1 lit a i c, w zw. z art. 135 ppsa, orzekł jak w sentencji wyroku.