Postanowienie z dnia 2012-01-26 sygn. III CZ 10/12

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania Pokaż dokument źródłowy

Sygn. akt III CZ 10/12

Postanowienie

z dnia 26 stycznia 2012 r.

Ocena sądu, czy zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony, o którym mowa w art. 102 k.p.c., ma charakter dyskrecjonalny, oparty na swobodnym uznaniu, kształtowanym własnym przekonaniem sądu oraz oceną okoliczności rozpoznawanej sprawy. W związku z tym może być podważona przez sąd wyższej instancji tylko wtedy, gdy jest rażąco niesprawiedliwa.

Sąd Najwyższy w składzie:

Sędzia SN Jacek Gudowski (przewodniczący, sprawozdawca)

Sędzia SN Józef Frąckowiak

Sędzia SN Iwona Koper

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Doroty S. przeciwko Annie P. o zobowiązanie i zapłatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 26 stycznia 2012 r., zażalenia powódki na postanowienie o kosztach zawarte w wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 7 lipca 2011 r.

oddalił zażalenie.

Uzasadnienie

Powódka Dorota S. twierdziła, że pozwana Anna P. – pracownica Kliniki

Psychiatrii Szpitala Uniwersyteckiego w K. – bezprawnie usunęła ją z zajęć terapeutycznych, przez co utraciła kontakt z inną pacjentką Kliniki Edytą S., z którą pozostawała w bliskich relacjach. W związku z tym domagała się w pozwie zobowiązania Anny P. do udzielenia jej pomocy w odnalezieniu Edyty S., a także zapłaty kwoty 2000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę wyrządzoną bezprawnym działaniem pozwanej.

Wyrokiem z dnia 10 lutego 2011 r. Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił powództwo, odstępując od obciążania powódki kosztami postępowania ze względu na jej trudną sytuację materialną.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – wyrokiem z dnia 7 lipca 2011 r. – oddalił apelację powódki i zasądził od niej na rzecz pozwanej kwotę 900 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego. Sąd drugiej instancji uznał, że nie występują okoliczności uzasadniające zastosowanie art. 102 k.p.c., a zła sytuacja materialna powódki nie może mieć decydującego znaczenia, zwłaszcza że pozwana także poniosła koszty ustanowionego pełnomocnika.

W zażaleniu skierowanym przeciwko orzeczeniu o kosztach powódka zarzuciła naruszenie art. 102 k.p.c. przez jego niezastosowanie w sytuacji, która to uzasadniała. Podała, że jest w wyjątkowo trudnej sytuacji majątkowej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przepis art. 102 k.p.c. ma charakter wyjątkowy, stanowi bowiem odstępstwo od zasady odpowiedzialności za wynik sprawy, będącej osnową systemu orzekania o kosztach procesu. Zgodnie z tym przepisem, sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami, gdy zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony. W ten sposób ustawodawca – w określonych okolicznościach – przyznał prymat zasadzie słuszności, nie określił jednak „wypadku szczególnie uzasadnionego” ani nie podał jego przykładów, podobnie jak nie uczynił tego w innych przepisach kodeksu postępowania cywilnego, w których odwołał się do takich lub podobnych przypadków (np. art. 134 § 1, art. 169 § 4, art. 320, 424¹ § 2 i art. 554 § 1). To zrozumiałe, gdyż dynamika postępowania cywilnego, różnorodność występujących w nim stanów faktycznych, a także rozmaitość stron i nieprzewidywalność ich zachowań nie pozwalają na sformułowanie uniwersalnej definicji normatywnej; prawodawca pozostawia ocenę w tym zakresie sądowi, odwołując się do jego kompetencji, bezstronności, doświadczenia oraz poczucia sprawiedliwości. Ocena sądu w tym zakresie ma zatem charakter dyskrecjonalny, oparty na swobodnym uznaniu, kształtowanym własnym przekonaniem oraz oceną okoliczności rozpoznawanej sprawy, w związku z czym w zasadzie nie podlega kontroli instancyjnej i może być podważona przez sąd wyższej instancji tylko wtedy, gdy jest rażąco niesprawiedliwa.

W rozpoznawanej sprawie taka sytuacja nie występuje, a art. 102 k.p.c. nie może być narzędziem ochrony powódki, która wprawdzie jest w trudnych warunkach życiowych i materialnych, wytoczyła jednak oczywiście bezzasadne powództwo, a następnie – po jego oddaleniu z przekonującym i wszechstronnym uzasadnieniem – wniosła równie bezzasadną apelację, która także została oddalona. Sąd Apelacyjny, odmawiając zastosowania art. 102 k.p.c., trafnie podkreślił, że pozwana miała prawo podjąć obronę i ponieść jej koszty. W sytuacji, w której powództwo okazało się oczywiście bezzasadne, swoiste premiowanie powódki odstąpieniem od obciążania jej obowiązkiem zwrotu kosztów procesu, ze szkodą dla pozwanej, nie znajduje w okolicznościach sprawy jakiegokolwiek uzasadnienia. O rażącej niesprawiedliwości zaskarżonego orzeczenia – przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności podmiotowych i przedmiotowych – nie może być zatem mowy.

Z tych względów Sąd Najwyższy zażalenie oddalił (art. 398¹⁴ w związku z art. 394¹ § 3 k.p.c.).

Biuletyn Izby Cywilnej SN nr 04/2013

Ocena sądu, czy zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony, o którym mowa w art. 102 k.p.c., ma charakter dyskrecjonalny, oparty na swobodnym uznaniu, kształtowanym własnym przekonaniem sądu oraz oceną okoliczności rozpoznawanej sprawy. W związku z tym może być podważona przez sąd wyższej instancji tylko wtedy, gdy jest rażąco niesprawiedliwa.

(postanowienie z dnia 26 stycznia 2012 r., III CZ 10/12, J. Gudowski, J. Frąckowiak, I. Koper, OSNC 2012, nr 7–8, poz. 98; BSN 2012, nr 4, s. 7; MoP 2012, nr 23, s. 1261)

Glosa

Macieja Rzewuskiego, Glosa 2013, nr 1, s. 77

Glosa jest krytyczna.

Glosator poddał krytyce pogląd Sądu Najwyższego, że jedynie rażąco niesprawiedliwa ocena sądu dokonana w ramach dyskrecjonalnych uprawnień judykacyjnych może być podważona na etapie postępowania odwoławczego. Opowiedział się za poglądem, aby ocena dokonywana przez sąd w granicach dyskrecjonalnej władzy mogła być podważona przez sąd odwoławczy wtedy, gdy granice tej władzy, wyznaczone regułami prawidłowego rozumowania, lege artis i doświadczeniem życiowym sędziego, zostały przekroczone nie tylko w sposób rażący.