Postanowienie z dnia 2009-08-19 sygn. II AKz 553/09

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II AKz 553/09

P O S T A N O W I E N I E

Dnia 19 sierpnia 2009 roku

Sąd Apelacyjny w Katowicach w Wydziale II Karnym, w składzie:

Przewodniczący – Sędzia: SA Mirosław Ziaja (spr.)

Sędziowie: SA Aleksandra Malorny, SA Marek Charuza

Protokolant: Agnieszka Przewoźnik

przy udziale Prokuratora Prok. Apel. Romana Pietrzaka  

po rozpoznaniu w sprawie przeciwko oskarżonemu S. M.

oskarżonemu o przestępstwo z art. 18 § 3 kk w zw. z art. 252 § 1 kk, art. 282 kk
i art. 13 § 1 kk w zw. z art. 282 kk w zw. z art. 11 § 2 kk przy zast. art. 65 § 1 kk i inne

zażalenia wniesionego przez prokuratora

na postanowienie Sądu Okręgowego w Częstochowie

z dnia 18 czerwca 2009 roku, sygn. akt II K 46/09

w przedmiocie zwrotu sprawy prokuratorowi celem usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego

na podstawie art. 437 § 1 kpk

p o s t a n a w i a

uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę

Sądowi Okręgowemu w Częstochowie do rozpoznania.

UZASADNIENIE

      Postanowieniem z dnia 18 czerwca 2009 roku Sąd Okręgowy w Częstochowie, działając w trybie art. 345 § 1 i 2 kpk zwrócił sprawę o sygn. PR IV-III Ds. 11/08/s prokuratorowi Prokuratury Krajowej Wydział III Zamiejscowy w Katowicach, w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego, poprzez:

• załączenie czytelnych dokumentów stanowiących część składową materiału dowodowego sprawy, szczegółowo opisanych w sentencji zaskarżonego postanowienia;
• przedstawienia oskarżonemu postanowienia o zmianie zarzutów w związku
  z modyfikacją pkt II C 2 aktu oskarżenia;
• zamieszczenia wniosku złożonego w trybie art. 335 kpk w akcie oskarżenia;
• doprecyzowania wysokości szkód określonych w poszczególnych zarzutach.

Postanowienie to zaskarżył prokurator zarzucając w zażaleniu błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego postanowienia, poprzez wyrażenie błędnego poglądu, że w przedmiotowej sprawie zachodzą przesłanki do zwrotu sprawy prokuratorowi, w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego, podczas gdy analiza całokształtu zebranego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, iż w sprawie brak jest podstaw do wydania postanowienia o zwrocie sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego. W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Częstochowie, w celu dalszego prowadzenia.    

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie w istocie zasługiwało na uwzględnienie, aczkolwiek brak było podstaw do podzielenia wszystkich zawartych w nim argumentów.

Przed podjęciem szczegółowych rozważań, za ich punkt wyjścia przyjąć należy trafnie przywołane w zażaleniu stanowisko wyrażone przez Sąd Apelacyjny w Katowicach, iż sąd I instancji decydując się na zwrot sprawy w trybie przepisu
art. 345 § 1 kpk powinien czuwać, czy takie działanie, z natury mające charakter wyjątkowego, zapobiegnie istotnie przewlekłości całego postępowania karnego, a co za tym idzie, jeżeli sąd ten nawet dostrzeże istotne braki postępowania przygotowawczego, a ich uzupełnienie głównie w zakresie dowodów, które nie wymagają poszukiwania, możliwe jest w postępowaniu rozpoznawczym, niezbędne jest przy podejmowaniu decyzji kierowanie się zdrowym rozsądkiem, mającym na celu realizowanie zasady, o jakiej mowa w przepisie art. 2 § 1 pkt 4 kpk. Jeżeli zatem decyzja o cofnięciu postępowania do fazy śledztwa ma charakter wyjątkowy w odniesieniu do reguły rozstrzygnięcia sprawy w rozsądnym terminie, to przesłanki wynikające z art. 345 § 1 kpk nie mogą być interpretowane rozszerzająco.

W pełni podzielić należy stanowisko wyrażone przez sąd a quo, iż warunkiem sprawnego przeprowadzenia postępowania merytorycznego jest przygotowanie przez prokuratora czytelnych dokumentów lub ich kserokopii w taki sposób, by możliwe było racjonalne zapoznanie się z tymi dowodami, nie tylko przez skład orzekający sądu, ale też występujące w sprawie strony procesowe. Truizmem zatem jest twierdzenie, iż załączenie do akt dokumentów nieczytelnych stanowi istotny brak postępowania przygotowawczego, wymagający stosownej konwalidacji przez prokuratora. Nie budzi także wątpliwości i to, iż obowiązkiem prokuratora jest wykonanie w całości zaleceń sądu, wynikających z prawomocnego orzeczenia, wydanego w trybie, o jakim mowa w przepisie art. 345 § 1 kpk.

Zgodzić należy się wprawdzie z punktem 1 zaskarżonego postanowienia i częścią wywodów Sądu Okręgowego motywującą wyrażone w nim stanowisko, że brak załączonych do akt czytelnych dokumentów, w orzeczeniu tym szczegółowo wymienionych, stanowił istotny brak postępowania obciążający gospodarza śledztwa. Zauważyć jednak trzeba i to, co wynika z zażalenia prokuratora, że wskazane dokumenty są fragmentem znacząco szerszego i toczącego się w dalszym ciągu postępowania przygotowawczego, mającego wielopodmiotowy i wieloczynowy charakter. Podkreślić natomiast wypada, iż w toku postępowania międzyinstancyjnego prokurator – co wynika z jego oświadczenia- przekazał sądowi I instancji kolejne kserokopie dokumentów wykonanych przy wykorzystaniu najwyższej jakości urządzeń kopiujących, a nadto, że dysponuje on aktami spraw, w których znajdują się oryginały tych dokumentów. Dowody te w każdym czasie mogą zostać przekazane sądowi meriti, celem ujawnienia w toczącym się postępowaniu, co wymaga jednak uzgodnienia, z uwagi na ilość.

Jeżeli zatem Sąd Okręgowy może mieć pełny dostęp do całości dowodów niezbędnych do racjonalnego odniesienia się do zarzutów aktu oskarżenia, to nie sposób przyjąć, iż śledztwo w tym zakresie wymaga uzupełnienia. Sąd meriti bez znaczących trudności może bowiem zapoznać się z całością materiału dowodowego, pożądanego w procesie wyrokowania, tym bardziej, że nie sposób wykluczyć możliwości, jakie daje przepis art. 335 § 1 kpk.

Nie można natomiast zgodzić się z twierdzeniem sądu I instancji, że niezrozumiała jest decyzja prokuratora o wyłączeniu z akt sprawy części dokumentów, które były objęte wcześniejszym postanowieniem o jej zwrocie. Prawomocne postanowienie sądu, oparte na przepisie art. 345 § 1 kpk, cofa bowiem sprawę do fazy śledztwa, stwarzając prokuratorowi ponowną możliwość ukształtowania akt sprawy.

Jeżeli tym samym uwzględnić zawarte wyżej wywody, zgodzić należało się ze skarżącym, iż omawiane postanowienie w sposób błędny odzwierciedlało wszystkie przesłanki wynikające z art. 345 § 1 kpk. Mimo bowiem istotności stwierdzonych braków postępowania nie sposób mówić tu, by dokonanie niezbędnych czynności przez sąd powodowało znaczne trudności.

Sąd ad quem nie podzielił także stanowiska wyrażonego przez sąd I instancji w punkcie 2 zaskarżonego orzeczenia, aprobując w całości w tym zakresie wywody zawarte w części motywacyjnej zażalenia.

Nie budzi wątpliwości, co przyznał w środku odwoławczym prokurator, iż w odniesieniu do uprzedniego aktu oskarżenia, zmodyfikował on częściowo jego zarzut oznaczony II C 2.

Zgodnie z art. 314 kpk, postanowienie o zmianie przedstawionych zarzutów stanowi modyfikację poprzednio wydanego postanowienia i podlega wydaniu, gdy okaże się m.in. że podejrzanemu należy zarzucić czyn w zmienionej w istotny sposób postaci. Dotyczy to sytuacji, gdy reformuje się takie elementy stanu faktycznego, jak czas i miejsce popełnienia zarzucanego przestępstwa, wysokość szkody, formę przestępstwa, a także, gdy ujawnione zostaną nieznane poprzednio elementy konstruujące dany typ czynu zabronionego, skoro ratio legis omawianego przepisu sprowadza się do zapewnienia oskarżonemu prawidłowej realizacji prawa do obrony przed nowym lub inaczej sformułowanym zarzutem. Jeżeli zatem przyjąć, że oskarżony przyznał się do popełnienia wszystkich zarzucanych mu przestępstw, a nie zmienił się sposób ich realizacji opisany w akcie oskarżenia, to brak jest podstaw do uznania, że odmienne określenie pokrzywdzonego w sposób istotny wpłynęło na opis czynu przypisanego, podważając możliwości racjonalnej obrony.

W tej mierze, skoro sąd a quo nie dopatrzył się innych, poza zmianą pokrzywdzonego, modyfikacji zarzutu, brak jest podstaw do twierdzenia, by działaniu prokuratora w omawianym zakresie przypisać istotny bak postępowania przygotowawczego, w szczególności kontestujący reguły wynikające z przepisu art. 314 kpk. Dlatego też pozbawione racji było w tym zakresie polecenie prokuratorowi wydania postanowienia o zmianie przedstawionych zarzutów, bowiem skutkować to musiałoby przewlekłością postępowania związaną z potrzeba ponownego przesłuchania oskarżonego (podejrzanego) i wykonania czasochłonnych czynności końcowych śledztwa.

Co się tyczy punktu 3 zaskarżonego postanowienia, to za w pełni trafne uznać należy wywody Sądu Okręgowego, iż wniosek o którym mowa w art. 335 kpk winien być zawarty w akcie oskarżenia. W tym zakresie krytycznie odnieść należy się do stanowiska prawnego wyrażonego przez prokuratora, iż wniosek o wydanie wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionej z oskarżonym kary bez przeprowadzenia rozprawy, może zostać zawarty poza aktem oskarżenia. Nie budzi wątpliwości, iż
w aktualnym brzmieniu art. 335 § 1 kpk, wniosek prokuratora, o jakim w przepisie tym mowa, umieszcza się w akcie oskarżenia, a nie dołącza się do tego dokumentu, jak obowiązywało to do 1 lipca 2003 roku. Wniosek ten stanowi zatem integralną część aktu oskarżenia, o czym wprost przekonuje przepis art. 339 § 1 pkt 3 kpk – „akt oskarżenia zawiera wniosek, o którym mowa w art. 335”. Nie wypełnienie tego wymogu przez prokuratora, niewątpliwie stanowiące o wadliwości śledztwa, nie stanowi natomiast istotnego braku postępowania przygotowawczego, a jedynie może być uznane za brak formalny aktu oskarżenia, które to uchybienie może zostać konwalidowane zarządzeniem prezesa sądu właściwego, wydanym w oparciu o przepis art. 337 § 1 kpk, tym bardziej jeśli uwzględnić obowiązek pouczenia pokrzywdzonego o treści art. 335 § 1 kpk, a także treść art. 338 § 1 kpk.

Mając zatem na względzie powyższe, trudno uznać, by wskazany wyżej błąd prokuratora stanowił o potrzebie zwrotu sprawy do fazy śledztwa w celu uzupełnienia postępowania przygotowawczego.

Podobne uwagi odnieść można do punktu 4 zaskarżonego postanowienia.

Nie budzi wątpliwości, że zgodnie z przepisem art. 332 § 1 pkt 2 kpk, akt oskarżenia powinien zawierać m.in. dokładne określenie skutków zarzucanego oskarżonemu czynu, a zwłaszcza wysokość powstałej szkody. Nie wdając się
w szersze wywody znaczenie omawianego elementu odnosi się nie tylko do prawidłowego ukształtowania kwalifikacji zarzucanego oskarżonemu czynu, ale i możliwości orzekania obligatoryjnego naprawienia szkody w sytuacji spełnienia wymogów wynikających chociażby z art. 46§1 kk, co przy uwzględnieniu przepisu art. 343§2 pkt 3 kpk może mieć istotne znaczenie w sytuacji wydania wyroku na posiedzeniu w warunkach art. 335 kpk. O ile zatem możliwe jest, głównie w oparciu
o załączone do akt sprawy dokumenty – a jak się wydaje z retoryki zażalenia, możliwość taka istnieje w niniejszej sprawie – precyzyjne określenie wysokości szkody, to opis konkretnych zarzutów winien być jednoznaczny i nie budzący wątpliwości, bez potrzeby posiłkowania się formułą „ co najmniej”.

Rację zatem w tym zakresie przyznać należy sądowi, że zaoferowany do rozpoznania przez prokuratora akt oskarżenia w sposób mało precyzyjny określa wysokość szkód wynikających z przestępczego działania oskarżonego, co niewątpliwie godzi w treść art. 332 § 1 pkt 2 kpk, stanowiąc o formalnym naruszeniu aktu oskarżenia. Brak ten w przedmiotowej sprawie może natomiast być konwalidowany w trybie wynikającym z treści art. 337 § 1 kpk, bez konieczności zwrotu sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postępowania, bowiem nie stanowi on fundamentalnej przeszkody w merytorycznym jej rozstrzygnięciu.

          Reasumując stwierdzić należy, że wprawdzie część uchybień wytkniętych prokuratorowi w zaskarżonym postanowieniu przez sąd była zasadna, jednak nie realizowała w pełni przesłanek, do których odnosi się przepis art. 345 § 1 kpk, co celem zapobieżenia przewlekłości postępowania, skutkować musiało orzeczeniem,
jak w części dyspozytywnej.