Postanowienie z dnia 2010-08-10 sygn. I ACz 1079/10

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I ACz 1079/10

POSTANOWIENIE

Dnia 10 sierpnia 2010 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący. SSA Ewa Giezek

Sędziowie: SA Dorota Gierczak

SA Roman Kowalkowski (spr.)

w sprawie z powództwa K        D

przeciwko W^- C i J C

o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i zaniechanie naruszeń

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym

w dniu 10 sierpnia 2010 r. w Gdańsku

zażalenia powoda na zarządzenie Przewodniczącego w Sądzie Okręgowym

w Gdańsku z dnia 17 maja 2010 r., sygn. akt I C 735/10 postanawia:

uchylić zaskarżone zarządzenie i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Gdańsku.

Na oryginale właściwe podpisy.

Sygn. akt I ACz 1079/10

Uzasadnienie

K         D        wniósł o zakazanie W; C i J

C         korzystania z jego nieruchomości położonej w P            a

także o przywrócenie stanu zgodnego z prawem przez nakazanie pozwanym usunięcia wozu konnego umieszczonego na tej nieruchomości. Jako wartość przedmiotu sporu powód podał kwotę 600 zł, która odpowiada trzymiesięcznemu czynszowi dzierżawnemu (art. 23² kpc).

Po przeprowadzeniu dochodzenia, postanowieniem z dnia 16 marca 2010 r. Sąd Rejonowy Gdańsk - Południe w Gdańsku ustalił wartość przedmiotu sporu na kwotę 267 008 zł stanowiącą wartość nieruchomości, a następnie stwierdził swą niewłaściwość i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Gdańsku.

Na tej podstawie, zarządzeniem z dnia 17 maja 2010 r. Przewodniczący w Sądzie Okręgowym w Gdańsku wezwał powoda do uiszczenia opłaty stosunkowej od pozwu w wysokości 13 351 zł (art. 13 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych - tekst jedn. Dz. U. z 2010 r., Nr 90, poz. 594 ze zm ).

Powód wniósł zażalenie na to zarządzenie żądając jego uchylenia oraz rozpoznania postanowienia o ustaleniu wartości przedmiotu sporu przez Sąd Rejonowy. W uzasadnieniu wskazał, że powództwo ma charakter negatoryjny, a pozwani naruszyli tylko część jego nieruchomości przez umieszczenie na niej wozu konnego. Relatywizacja wartości przedmiotu sporu do wartości całej nieruchomości jest więc bezzasadna i będzie skutkować pozbawieniem skarżącego prawa do sądu. Zdaniem skarżącego, w niniejszej sprawie analogiczne zastosowanie powinien mieć zatem art. 23² kpc, który określa wartość przedmiotu sporu w sprawach o roszczenia windykacyjne.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie jest zasadne.

W pierwszej kolejności należało rozważyć, czy na obecnym etapie sprawy dopuszczalne jest rozpoznanie przez Sąd Apelacyjny postanowienia Sądu Rejonowego o ustaleniu wartości przedmiotu sporu. Przesłankami zastosowania regulującego tę kwestię art. 380 kpc (w zw. z art. 397 § 2 kpc) są: rozstrzygnięcie danej kwestii postanowieniem, niezaskarżalność tego orzeczenia, jego wpływ na wynik sprawy oraz wniosek strony o jego rozpoznanie. Analiza niniejszej sprawy prowadzi do wniosku, że wszystkie te warunki zostały spełnione, w szczególności dlatego, że wymiar opłaty jest funkcją wartości przedmiotu sporu. Dodać można, że podobny pogląd w omawianej kwestii wyraził Sąd Apelacyjny w Szczecinie w postanowieniu z dnia 25 lutego 2009 r., sygn. akt I ACz 31/09 (LEX nr 550911) stwierdzając, iz niedopuszczalność zwalczania postanowienia określającego wartość przedmiotu sporu w trybie art. 380 kpc prowadziłaby do faktycznego pozbawienia strony możliwości kontroli instancyjnej orzeczenia dotyczącego jej istotnych praw podmiotowych.

Przechodząc zatem do meritum wskazać należy, że zgodnie z art. 19 § 2 kpc, w sprawach majątkowych o roszczenia niepieniężne powód obowiązany jest oznaczyć w pozwie kwotą pieniężną wartość przedmiotu sporu, uwzględniając postanowienia zawarte w kolejnych przepisach.

Tak zdefiniowane pojęcie wartości przedmiotu sporu ma niejednolity charakter. Zasadą jest bowiem, że odnosi się ono do wartości prawa, którego ochrony domaga się powód w postępowaniu sądowym, a zatem wartość przedmiotu sporu powinna odpowiadać obiektywnym kryteriom oraz uwzględniać co jest przedmiotem roszczenia (por. uzasadnienia postanowień Sądu Najwyższego z dnia 3 października 2002 r., I CZ 129/02, LEX nr 189751 oraz z dnia 12 stycznia 2007 r., IV CZ 105/06, LEX nr 258555).

Z drugiej jednak strony, przepisy art. 22 - 24 kpc określają wartość przedmiotu sporu w pewnych kategoriach spraw w sposób szczególny i odrębny do powyższej reguły. Celem takiego zabiegu jest z przede wszystkim chęć zapobieżenia wątpliwościom, jakie mogą pojawić się w tych sprawach (por. art. 22 kpc), należy jednak zauważyć, że ich konsekwencją jest także ułatwienie dostępu do sądu.

Przedmiotem niniejszej sprawy jest roszczenie oparte na przepisach o ochronie własności, wśród których wyróżnia się powództwo windykacyjne (art 222 § 1 kc) i powództwo negatoryjne (art. 222 § 2 kc). Pierwsze z nich przysługuje właścicielowi w razie pozbawienia go faktycznego władztwa nad rzeczą, drugie zaś w przypadku naruszenia jego prawa własności w inny sposób (np. bezprawnego przechodzenia przez nieruchomość, wycinania roślin, czy wreszcie umieszczenia na niej innej rzeczy). Roszczenie windykacyjne ma więc podstawę w odjęciu właścicielowi elementarnego atrybutu własności, tj. prawa do korzystania z rzeczy (art. 140 kc) i jest reakcją na najpoważniejsze naruszenie tego prawa. Wartość uprawnienia do wydania rzeczą jest więc z natury rzeczy wyższa niż wartość prawa do zaniechania „innych" naruszeń prawa własności, jak to ma miejsce w przypadku żądań negatoryjnych.

W świetle art. 23² kpc, wartość przedmiotu sporu w sprawach o wydanie nieruchomości posiadanej bez tytułu prawnego, została natomiast określona w sposób szczególny. Zgodnie z tym przepisem, stanowi ją suma odpowiadająca trzymiesięcznemu czynszowi najmu lub dzierżawy należnemu od danego rodzaju nieruchomości. Chodzi tu więc me o wartość nieruchomości, jak miałoby to miejsce na zasadach ogólnych, a o sumę nieporównywalnie niższą związaną z wynagrodzeniem za czasowe oddanie rzeczy innej osobie do korzystania. Skoro zatem roszczenia windykacyjne mają najwyższą wartość wśród środków ochrony własności, to me sposób przyjąć, że wartość przedmiotu sporu w sprawach o roszczenia negatoryjne, może być wyższa niż w sprawach o wydanie. W konsekwencji należy przyjąć założenie, że górną granicą wartości przedmiotu sporu w sprawach tego rodzaju co niniejsza, jest suma odpowiadająca trzymiesięcznemu czynszowi najmu lub dzierżawy nieruchomości.

Przechodząc do poszukiwania szczegółowych kryteriów wartości przedmiotu sporu w sprawach o roszczenia negatoryjne wskazać należy, że rysują się w tym zakresie dwa możliwe rozwiązania. Pierwsze z nich związane jest z ogólną definicją tego pojęcia i polega na każdorazowym określaniu wartości roszczenia powoda w konkretnej sprawie, drugie zaś polega na zastosowaniu analogii z art 23' kpc.

Jeśli chodzi o pierwszą ewentualność, to już na pierwszy rzut oka widać, że jest ona obarczona poważnymi wadami. Różnorodność stanów faktycznych będących podstawą roszczeń negatoryjnych jest bardzo duża, zaś określenie wartości tych roszczeń niełatwe. Przykładowo, nieuniknione byłyby spory odnośnie wartości żądania o zakazanie immisji pośrednich, czy też o zaniechanie przechodzenia przez nieruchomość. Nadto, dla spójności systemowej, wartość przedmiotu sporu w każdym z tych przypadków musiałaby być korygowana do kwoty określonej w art. 23² kpc.

Problemy te nie powstałyby w razie opowiedzenia się za stosowaniem analogii do powyższego przepisu. Należy przede wszystkim stwierdzić, że analogia taka jest dopuszczalna, gdyż przedmiotowa kwestia nie jest uregulowana wprost, a jej przedmiot jest istotnie zbliżony do hipotezy art. 23^u kpc. Tak więc przyjęcie, że w sprawach o roszczenia negatoryjne dotyczące nieruchomości wartość przedmiotu sporu określa art. art. 23² kpc sprawiłoby, że jej obliczanie byłoby stosunkowo proste i jednolite, a także podobne we wszystkich sprawach o ochronę własności. Takie rozwiązanie byłoby również zgodne z ratio legis wprowadzenia art. 23² kpc do kodeksu postępowania cywilnego. Przepis ten został dodany ustawą z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz. U. z 2010 r., Nr 90, poz 594 ze zm ), a jego efektem było odejście od dotychczasowej praktyki określania wartości przedmiotu sporu w sprawach o wydanie na poziomie wartości nieruchomości. Jednym z celów nowej ustawy o kosztach sądowych była chęć obniżenia ich wysokości, albowiem przyjęto, że nadmierny fiskalizm nie służy sprawności wymiaru sprawiedliwości, a wysokie koszty stanowią istotną bariere dostępu do sądu (por. uzasadnienie projektu ustawy - druk 2582 Sejmu IV Kadencji, www.seim.qov.pl). Jeśli przyjąć, że również art. 23² kpc wyraża te ideę, to stosowanie go również w sprawach o roszczenia negatoryjne pozwoliłoby na efektywniejszą ochronę konstytucyjnego prawa własności

Reasumując, przyjąć należy, że w sprawach o roszczenia negatoryjne dotyczące nieruchomości wartość przedmiotu sporu określa art. art. 23² kpc. W konsekwencji, postanowienie Sądu Rejonowego, a także oparte na nim zarządzenie Przewodniczącego w Sądzie Okręgowym, były błędne Podejmując dalsze czynności Sąd Okręgowy powinien albo uznać za prawidłową wartość przedmiotu sporu podaną w pozwie a'bo dokonać w tej mierze sprawdzenia mając na uwadze poglądy wyrażone w niniejszym uzasadnieniu. Dodać jeszcze należy, że w tym drugim wypadku Sąd I instancji powinien rozważyć, czy wartość czynszu powinna dotyczyć całej nieruchomości, czy też tylko jej części, gdyż roszczenia negatoryjne - tak jak windykacyjne - mogą mieć miejsce w obu przypadkach.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 386 § 1 kpc w zw. z art. 397 § 2 kpc i art. 398 kpc, orzekł jak w sentencji.