Wyrok z dnia 2008-07-03 sygn. VI ACa 1620/07

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania Pokaż dokument źródłowy

Sygn. akt VI ACa 1620/07

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 lipca 2008 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie Wydział VI Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA Małgorzata Manowska

Sędziowie: SA Regina Owczarek-Jędrasik

SO del. Irena Piotrowska (spr.) Protokolant: asystent sędziego Eligiusz Gala

po rozpoznaniu w dniu 3 lipca 2008r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa M. Ż.

przeciwko […]SA z siedzibą w W. przy udziale interwenienta ubocznego po stronie pozwanej […] w W. o ochronę dóbr osobistych na skutek apelacji wniesionej przez pozwanego i interwenienta ubocznego od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 26 września 2007 r., sygn. akt XXV C 1314/06

I. zmienia zaskarżony wyrok w całości w ten sposób, że powództwo oddala; II. zasądza od powoda M. Ż. na rzecz pozwanej […] SA z siedzibą w W. oraz na rzecz interwenienta ubocznego […] w W. kwoty po 1230 (tysiąc dwieście trzydzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania za obie instancje.

Sygn. Akt VI ACa 1620/07

U z a s a d n i e n i e

Powód M. Ż. domagał się zobowiązania pozwanej […] S.A. z siedzibą w W. do zaniechania rozpowszechniania jego wizerunku, jak również zakazania jego naruszania w przyszłości, w wykorzystywanych przez pozwaną materiałach reklamowych oraz marketingowych, w szczególności emitowanych za pośrednictwem telewizji naziemnej, satelitarnej, kablowej, jak również wykorzystywanych w ulotkach, plakatach reklamowych, czasopismach, banerach, na stronach internetowych oraz firmowej papeterii. Nadto wnosił o zobowiązanie pozwanej do dopełnienia czynności potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia praw osobistych powoda poprzez złożenie oświadczenia następującej treści:

[…] S.A. z siedzibą w W. oświadcza, że bezprawnie wykorzystywała wizerunek M. Ż., reprezentanta kraju w piłce nożnej, w prowadzonej działalności reklamowej oraz marketingowej. […] S.A. przeprasza wszystkich, którzy uzyskali błędne przekonanie, jakoby M. Ż. zalecał korzystanie z usług […] S.A. Jednocześnie[…] S.A. zobowiązuje się do zaniechania bezprawnych naruszeń wizerunku M. Ż. w przyszłości.” W sześciu kolejnych ogólnopolskich wydaniach „Gazety Wyborczej„ oraz „Rzeczpospolitej”, na stronach poświęconych prawu lub ekonomii, w terminie dwóch tygodni od uprawomocnienia się wyroku w niniejszej sprawie.

Strona pozwana wnosiła o oddalenie powództwa.

W piśmie z dnia […] stycznia 2007 r. […] zgłosił interwencję uboczną po stronie pozwanej.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Warszawie zobowiązał […] S.A. z siedzibą w W. do złożenia w sześciu kolejnych wydaniach „Przeglądu Sportowego” oraz w jednym wydaniu „Piłki Nożnej” – w terminie 14 dni od uprawomocnienia się orzeczenia oświadczenia następującej treści:

„[…] S.A. z siedzibą w W. oświadcza, że wykorzystywała wizerunek M. Ż. reprezentanta kraju w piłce nożnej do prowadzonej działalności reklamowej oraz marketingowej bez jego zgody. […] S.A. zobowiązuje się do zaniechania naruszeń wizerunku M. Ż. w przyszłości” oraz zakazał […] S.A. z siedzibą w W. rozpowszechniania wizerunku powoda bez jego zgody w przyszłości.

W pozostałej części powództwo zostało oddalone oraz orzeczono w przedmiocie kosztów zastępstwa prawnego.

Uzasadniając powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy wskazał na ustalenia faktyczne, z których wynika, że w 2002 r. uchwalona została karta reprezentanta, powód wraz z innymi członkami reprezentacji na Mistrzostwa Świata w 2006 r. nie podpisał tej karty. W dniu […] sierpnia 2004 r. pozwana zawarła z […] z siedzibą w W. umowę zgodnie z którą Związek zobowiązał się do umożliwienia […] udziału wszystkich zawodników Piłkarskiej Reprezentacji Polski w sesjach zdjęciowych dla potrzeb reklamowych i informacyjnych […]SA. […] oświadczył, że na podstawie Statutu Związku zawodnicy całej Piłkarskiej Reprezentacji Polski zezwalają pozwanej na wykorzystywanie ich wizerunku jako Reprezentacji lub Reprezentantów Polski (obejmujące wykorzystanie głosów, imion, nazwisk, postaci, artystycznych wykonań). Zgodnie z tą umową […] przyjął odpowiedzialność za wyegzekwowanie wymienionych praw od zawodników i innych członków Piłkarskiej Reprezentacji Polski. Powód w 2006 r. powołany został do narodowej kadry piłkarskiej na Mistrzostwa Świata. Zawodnicy – w tym powód – nie podpisywali żadnych pisemnych zgód na wykorzystywanie ich wizerunków przez sponsora. W lutym 2006 r. odbyło się w K. w Niemczech zgrupowanie kadry, w czasie którego miała miejsce sesja zdjęciowa z udziałem zawodników. Wykonane podczas niej ujęcia zostały wykorzystane w kampanii reklamowej produktów pozwanej – […], abonamentów telefonicznych: planu darmowe wieczory i weekendy. Zawodnicy zostali szczegółowo poinformowani o przebiegu sesji zdjęciowej. Zawodnikom została przekazana imienna karta praw i obowiązków zawodników reprezentacji z miejscem na podpis. Zawodnicy przedmiotowej karty nie podpisali. W sprawach akceptacji zdjęć i ich dalszego wykorzysty- wania pracownicy agencji reklamowej kontaktowali się wyłącznie z […]. W okresie od kwietnia do lipca 2006 r. pozwana wykorzystywała wizerunek powoda poprzez umieszczenie jego zdjęcia w swoich materiałach reklamowych w telewizji, czasopismach i na stronach internetowych. Zdaniem Sądu I Instancji powództwo było zasadne i zasługiwało na uwzględnienie. W motywach wyroku Sąd ten dokonał wnikliwej analizy treści a następnie wykładni art.23 i 24 kodeksu cywilnego w zakresie oceny bezprawności naruszenia dóbr osobistych oraz art.81 ust.1 i 2 ustawy z dnia 4 lutego o prawie autorskim i prawach pokrewnych odnośnie zezwolenia na rozpowszechnianie wizerunku osoby na nim przedstawionej. Sąd Okręgowy uznał, że w niniejszej sprawie kluczowe znaczenie ma ustalenie czy i w jakim zakresie M. Ż. udzielił pozwanej […] S.A. zgody na wykorzystywanie – rozpowszechnianie w celach reklamowych jego wizerunku. Odnosząc się do treści art.33 ust.1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o sporcie kwalifikowanym stanowiącego, że członek kadry narodowej udostępnia, na zasadach wyłączności swój wizerunek w stroju reprezentacji kraju polskiemu związkowi sportowemu, który jest uprawniony do wykorzystania tego wizerunku do swoich celów gospodarczych w zakresie wyznaczonym przez regulaminy tego związku lub międzynarodowej organizacji sportowej działającej w danej dyscyplinie sportu Sąd ten uznał, że uprawnienie do wykorzystywania wizerunku powoda w zakreślonych wyżej ramach uzyskał występujący w niniejszej sprawie w charakterze interwenienta Polski Związek Piłki Nożnej. Jednocześnie Sąd Okręgowy podkreślił, że uprawnienie to nie obejmuje prawa do przeniesienia owej zgody na trzeci podmiot. Powołując się na poglądy wyrażone w piśmiennictwie (J. Barta Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych, Komentarz, Dom Wydawniczy ABC, 2001, wyd.II; J. Sieńczyło-Chlabicz, Przedmiot, podmiot i charakter prawa do wizerunku, PUG 2003/8/17-t.5) Sąd Okręgowy zaprezentował stanowisko, że z uwagi na wynikającą z celu uregulowań prawa autorskiego jednoznaczną wolę ustawodawcy silnej ochrony prawa do wizerunku danej osoby i restrykcyjnego ujmowania kwestii jej zgody na udostępnienie komukolwiek prawa tak integralnie związanego z osobą przyjąć należy co do zasady, że osoba która otrzymała zezwolenie na rozpowszechnianie wizerunku, nie jest uprawniona do przeniesienia tej zgody na osobę trzecią. Zezwolenie na rozpowszechnianie wizerunku udzielone danej osobie jest wyłącznie jednostkowym aktem i obejmuje wyłącznie wykorzystywanie wizerunku przez tę konkretną osobę, której dotyczy, zatem […] nie był uprawniony do przeniesienia zgody udzielonej mu przez powoda M. Ż. na rozpowszechnianie jego wizerunku innemu podmiotowi – pozwanej […] S.A. Pozwana, aby móc wykorzystywać wizerunek piłkarza w sposób zgodny z prawem i nie mający charakteru naruszenia jego dóbr osobistych, powinna uzyskać bezpośrednio jego zgodę na powyższe. Sąd I Instancji uznał, że powód nie udzielił zgody na wykorzystywanie jego wizerunku przez pozwaną […] S.A. w jej kampanii reklamowej oraz, że nie zachodzą okoliczności zwalniające pozwaną z konieczności otrzymania zezwolenia od powoda (art.81 ust.2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych). W świetle powyższego Sąd Okręgowy przyjął, że działanie pozwanej polegające na rozpowszechnianiu zdjęć powoda w celach reklamowych wyczerpuje znamiona naruszenia jego dóbr osobistych (prawa do wizerunku), którego bezprawność nie została uchylona i dlatego nakazano pozwanej złożenie odpowiedniego oświadczenia, jak w treści wyroku w gazetach sportowych, na podstawie art.24 k.c.

Apelacje od tego wyroku wniosła strona pozwana oraz interwenient uboczny po stronie pozwanej.

Pozwana […] S.A. w W. zaskarżyła wyrok w całości zarzucając:

• 1) naruszenie przez Sąd I Instancji przepisów prawa materialnego, a to art.33 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o sporcie kwalifikowanym (Dz.U. z 2005 r., Nr 155 poz.1298 ze zm.) poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie,

• 2) sprzeczność ustaleń faktycznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego i zarazem naruszenie art.233 k.p.c.,

• 3) naruszenie art.321§1 k.p.c. i orzeczenie ponad żądanie pozwu; i wnosiła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz obciążenie powoda kosztami procesu.

Interwenient uboczny […] w W. także zaskarżył wyrok w całości i zarzucił mu:

• 1) naruszenie przez Sąd I Instancji przepisów prawa materialnego, a to art.33 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o sporcie kwalifikowanym (Dz.U. z 2005 r., Nr 155 poz.1298 ze zm.) poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie,

• 2) sprzeczność ustaleń faktycznych z treścią zebranego w sprawie materiału i zarazem naruszenie art.233 k.p.c.,

• 3) z ostrożności procesowej podniesiono zarzut naruszenia art.5 k.c.; i wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie powództwa w całości oraz obciążenie powoda kosztami procesu.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje: Apelacje są zasadne i dlatego musiały odnieść skutek. Podnoszony w apelacjach zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art.33 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o sporcie kwalifikowanym poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie jest trafny.

Zgodnie z brzmieniem art.33 ust.1 cytowanej ustawy członek kadry narodowej udostępnia na zasadach wyłączności, swój wizerunek w stroju reprezentacji kraju polskiemu związkowi sportowemu, który jest uprawniony do wykorzystania tego wizerunku do swoich celów gospodarczych w zakresie wyznaczonym przez regulaminy tego związku lub międzynarodowej organizacji sportowej działającej w danej dyscyplinie sportu. Prawidłowo Sąd I Instancji ustalił, że występujący w niniejszej sprawie w charakterze interwenienta ubocznego […] uzyskał na podstawie tego przepisu uprawnienie do wykorzystywania wizerunku powoda w stroju reprezentacji kraju w zakresie o jakim mowa w tym przepisie. Niestety umknęło uwadze tego Sądu, że redakcja powołanego wyżej przepisu zawiera sformułowanie „na zasadzie wyłączności”. Oznacza to, że członek kadry narodowej nie może wyrazić zgody na rozpowszechnianie swojego wizerunku w stroju reprezentacji kraju innemu podmiotowi niż polski związek sportowy. W związku z tym Sąd Okręgowy nie ustrzegł się błędu w dokonanej wykładni art.33 ust.1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o sporcie kwalifikowanym. Zaprezentowane przez ten Sąd stanowisko o konieczności uzyskania przez pozwaną indywidualnej zgody powoda na wykorzystanie jego wizerunku w stroju reprezentacji kraju nie da się pogodzić z zawartą w art.33 ust.1 cytowanej ustawy zasadą wyłączności polskiego związku sportowego. Zdaniem Sądu Apelacyjnego art.33 ustawy o sporcie kwalifikowanym łączy zakwalifikowanie zawodnika do kadry narodowej z uprawnieniem związku sportowego do wykorzystywania wizerunku członka kadry narodowej w stroju reprezentacji kraju w zakresie wskazanym w tym przepisie. Zasadnie wskazuje strona skarżąca, że regulacja zawarta w art.33 ust.2 tejże ustawy stanowiąca, że zawodnik przed zakwalifikowaniem do kadry narodowej wyraża zgodę na rozpowszechnianie swojego wizerunku w stroju reprezentacji kraju w rozumieniu art.81 ust.1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2000 r., Nr 80, poz.904, z późn. zm.) sprowadza się do potwierdzenia szczególnego charakteru unormowania art.33 ust.1 ustawy o sporcie kwalifikowanym względem art.81 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Powołane przez Sąd I Instancji w motywach wyroku poglądy wyrażane w komentarzach do art.81 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych odnoszące się do wyrażenia zgody na rozpowszechnianie wizerunku i możliwości przeniesienia tego prawa na osobę nie mogą być przydatne w niniejszej sprawie.

Sąd Apelacyjny zważa, że w odniesieniu do stanów faktycznych objętych dyspozycją art.33 ust.1 ustawy o sporcie kwalifikowanym przepis art.81 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych nie ma zastosowania. Analiza treści uzasadnienia projektu ustawy o sporcie kwalifikowanym prowadzi do wniosku, że jednym z celów tej regulacji było wyeliminowanie sporów pomiędzy członkami kadry narodowej a polskimi związkami sportowymi w zakresie praw marketingowych i ograniczeń w komercyjnym wykorzystaniu wizerunku zawodnika (tekst uzasadnienia na stronach http://www.sejm.gov.pl).

W piśmiennictwie prawniczym z tego zakresu spotyka się rozważania czy postanowienia cytowanej ustawy o sporcie kwalifikowanym nie ingerują zbytnio w podstawowe wolności obywatelskie zawodników. Jednocześnie jednak zwraca się uwagę, że rozwiązanie tego dylematu wymaga rozważenia konfliktu wartości zachodzącego pomiędzy trzema stronami: zawodnikiem, związkiem sportowym oraz społeczeństwem. Każda z tych stron posiada własne interesy. Zawodnik dąży do rozwoju swojej kariery sportowej, a więc sukcesu osobistego. Związek sportowy także realizuje własne cele, a społeczeństwo posiada własne aspiracje i dążenia. Dzięki sukcesom sportowym na arenie międzynarodowej wzmacnia się więź między członkami społeczeństwa, poczucie dumy z przynależności do narodu, patriotyzm, a także następuje promocja kraju. Ustawodawca założył, że związek sportowy nie tylko będzie realizował własne interesy, ale także cele publiczne ponosząc ciężar organizacyjny i finansowy godnego reprezentowania kraju w zawodach sportowych na arenie międzynarodowej (por. dr Rafał Szczepaniak Problem prawa do wizerunku sportowca – reprezentanta kraju Mon. Prawn. Nr 17 z 2007 r.).

W niniejszej sprawie pozwana […] S.A. w dniu […] sierpnia 2004 r. zawarła z […] umowę określającą wzajemne prawa i obowiązki stron związane z udziałem Piłkarskiej Reprezentacji Polski w eliminacjach do Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej 2006 r. Postanowiono, że przedmiot umowy wykonywany będzie w okresie od […] sierpnia 2004 r. do […] lipca 2006 r., jednak nie krócej niż do 30 dnia następującego po zakończeniu Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej w 2006 r. Zgodnie z tą umową […] nadał […] S.A. na zasadzie wyłączności między innymi tytuł „Główny Partner/Sponsor Piłkarskiej Reprezentacji Polski”. Umowa ta w zakresie dysponowania prawem do wizerunku zawodników odpowiada postanowieniom §14 ust.2 Statutu […]. Stosownie do tej regulacji wszyscy zawodnicy reprezentacji Polski w piłce nożnej zobowiązani są z chwilą powołania lub nominacji przestrzegać bezwzględnie praw reklamowych i marketingowych […], […] i […] w zakresie ekspozycji nazw, logo, znaków handlowych i reklamowych należących do tych organizacji, ich sponsorów i partnerów sprzętowych, a także udostępniać własny wizerunek, nazwisko, pseudonim, podobiznę i inne prawa osobiste dla celów promocyjnych i marketingowych. Działania strony pozwanej związane z kampanią reklamową swoich produktów mieszczą się w granicach wyznaczonych przez powołaną wyżej umowę.

Z okoliczności faktycznych w niniejszej sprawie nie można w żadnym razie wyciągnąć wniosku aby na zawodników ( w tym powoda) była wywierana presja w związku z udziałem w sesji zdjęciowej. Przeciwnie z zeznań świadków jednoznacznie wynika, że zawodnicy chętnie i w zdyscyplinowany sposób uczestniczyli w pozwaniu do zdjęć realizowanych przez agencję reklamową na zlecenie pozwanej.

Materiały reklamowe wykorzystujące wizerunek powoda w stroju reprezentacji polski zostały wykorzystane w kampanii reklamowej typowych produktów, obejmujących podstawową działalność pozwanej […] S.A. ([…], abonamenty telefoniczne). Brak podpisu powoda (a także innych zawodników) na karcie reprezentanta oraz na karcie praw i obowiązków zawodników reprezentacji nie ma znaczenia w tej sprawie bowiem bezspornym jest, że pozwany był powołany do narodowej kadry piłkarskiej na Mistrzostwa Świata w 2006 r. Sesja zdjęciowa z udziałem zawodników miała miejsce w lutym 2006 r. w czasie zgrupowania kadry, które odbywało się w Niemczech. Jak wskazano wyżej indywidualna zgoda zawodnika - reprezentanta kraju na rozpowszechnianie jego wizerunku w stroju reprezentacji kraju w zakresie o jakim mowa w art.33 ust.1 ustawy o sporcie kwalifikowanym nie jest wymagana.

W świetle powyższego zaskarżony wyrok nie mógł się ostać. Powództwo w niniejszej sprawie nie zasługiwało na uwzględnienie gdyż działanie strony pozwanej polegające na rozpowszechnianiu w celach reklamowych zdjęć powoda w stroju reprezentacji kraju nie było bezprawne – art.24 k.c.

Apelacje pozwanej i interwenienta ubocznego po stronie pozwanej jako zawierające trafne zarzuty musiały odnieść skutek.

Mając to na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art.386 §1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił powództwo.

Rozstrzygnięcie o kosztach uzasadnia treść art. 98 k.p.c. w zw. z art.107 k.p.c.