Postanowienie z dnia 2019-02-13 sygn. V CSK 353/18

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt V CSK 353/18

POSTANOWIENIE

Dnia 13 lutego 2019 r.

Od końca lat 90-tych XX w. ukształtował się jednolity i konsekwentnie uznawany pogląd, zgodnie z którym przepis art. 5 k.c. nie może być samodzielną podstawą powództwa opozycyjnego, gdyż nie może doprowadzić do trwałego pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności.

Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Katarzyna Tyczka-Rote

w sprawie z powództwa B. Z. i T. Z. przeciwko "S." S.A. w T. o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności, na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 13 lutego 2019 r., na skutek skargi kasacyjnej powodów od wyroku Sądu Apelacyjnego w (…) z dnia 25 sierpnia 2017 r., sygn. akt I ACa (…), I ACz (…),

1. odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania,

2. zasądza od powodów solidarnie na rzecz pozwanej kwotę 5400 (pięć tysięcy czterysta) zł tytułem kosztów postępowania kasacyjnego.

UZASADNIENIE

Powodowie B. Z. i T. Z. wnieśli skargę kasacyjną od wyroku Sądu Apelacyjnego w (…) z dnia 25 sierpnia 2017 r., oddalającego ich apelację od wyroku Sądu Okręgowego w C. z dnia 21 września 2016 r., którym oddalone zostało powództwo przeciwegekucyjne powodów. Powodowie domagali się pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego - nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym w dniu 12 lipca 2002 r. przez Sąd Okręgowy w G., w sprawie o sygn. akt IX GNc (…), który ostatecznie (po rozpatrzeniu zarzutów) został wyrokiem z dnia 26 czerwca 2003 r. w sprawie o sygn. akt IX GC (…) utrzymany w mocy do kwoty 479 039,84 zł z ustawowymi odsetkami od szczegółowo wskazanych kwot i dat oraz kosztami procesu. Twierdzili, że postępowanie prowadzi przeciwko nim nowy wierzyciel, nie dysponujący wydaną na jego rzecz klauzulą wykonalności, czynności nie były podejmowane przez ponad rok, a roszczenie odsetkowe się przedawniło.

Na podstawie nakazu, wnioskiem z 30 maja 2003 r. wierzycielka: F. SA w T. wniosła o udzielenie zabezpieczenia, a następnie - po uzyskaniu klauzuli wykonalności z dnia 1 sierpnia 2005 r. - o przekształcenie toczącego się postępowania zabezpieczającego w postępowanie egzekucyjne i skierowanie go do przedmiotów zabezpieczenia.

Pismem z 17 sierpnia 2015 r. pozwana S. SA w T. poinformowała komornika o zmianie swej firmy po czym wniosła o wszczęcie i prowadzenia egzekucji z nieruchomości powodów. Sąd pierwszej instancji doszedł do przekonania, że w sprawie nie nastąpił przelew wierzytelności ani przejęcie długu, będące zdarzeniami prawnymi, na podstawie których dłużnik egzekwowany może na mocy art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. wytoczyć powództwo o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności. Ustalił, że pozwana, pomimo zmiany swojego oznaczenia, jest wciąż tą samą osobą prawną, na rzecz której wydano tytuł wykonawczy. Stwierdził, że egzekwowane roszczenie nie uległo przedawnieniu, nie dopatrzył się bezczynności wierzyciela i uznał ostatecznie, że powodowie nie wykazali wystąpienia przesłanek z art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. Stanowisko to podzielił Sąd drugiej instancji, który odniósł się do zgłoszonego przez powodów zarzutu sprzeczności prowadzonej przeciwko nim egzekucji z zasadami współżycia społecznego i wyjaśnił, że powodowie nie wskazali nawet, jaka zasada miałaby zostać naruszona, skoro pozwana prowadzi postępowanie egzekucyjne w zakresie należnych jej wierzytelności na podstawie prawidłowego tytułu wykonawczego.

W skardze kasacyjnej powodowie zarzucili naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 5 k.c., a jako naruszony przepis postępowania wskazali art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. Wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Apelacyjnego w całości oraz wyroku Sądu Okręgowego w C. i przekazanie sprawy temu Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, a także o zasądzenie od pozwanej spółki kosztów postępowania kasacyjnego.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną pozwana wniosła o odmowę jej przyjęcia do rozpoznania, względnie o jej oddalenie w całości i - w obydwu przypadkach - o zasądzenie od powodów solidarnie na jej rzecz kosztów postępowania kasacyjnego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna ukształtowana została w przepisach kodeksu postępowania cywilnego jako środek odwoławczy o szczególnym charakterze, nakierowany na ochronę interesu publicznego przez zapewnienie rozwoju prawa i jednolitości wykładni, a także w celu usunięcia z obrotu prawnego orzeczeń wydanych w postępowaniu dotkniętym nieważnością lub oczywiście wadliwych, nie zaś jako ogólnie dostępny środek zaskarżenia orzeczeń nie satysfakcjonujących stron. Realizacji tego celu służy instytucja tzw. przedsądu, stanowionego w art. 398[9] k.p.c., w ramach którego Sąd Najwyższy dokonuje wstępnej oceny sprawy przedstawionej mu ze skargą kasacyjną. Zakres przeprowadzanego badania jest ograniczony do kontroli, czy w sprawie występują przewidziane w art. 398[9] § 1 pkt 1 - 4 k.p.c. okoliczności uzasadniające przyjęcie skargi do rozpoznania.

Skarżący uzasadnili potrzebę rozpatrzenia ich skargi przesłanką przedsądu z art. 398[9] § 1 pkt 1 i 2 k.p.c.
Przedstawili do rozstrzygnięcia - jako istotne - zagadnienie prawne: „czy klauzula generalna zasady współżycia społecznego, zawarta w art. 5 k.c. powinna być brana przez Sąd orzekający z urzędu, czy też, na wniosek strony, która to strona miałaby obowiązek sprecyzowania i uzasadnienia tej klauzuli generalnej”.

Ponadto wskazali na potrzebę wykładni przepisów prawa budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów, w zakresie wyjaśnienia „czy przepis art. 5 k.c. może stanowić samoistną podstawę powództwa przeciwegzekucyjnego (opozycyjnego), to jest czy przewidziana w art. 5 k.c. klauzula generalna - zasady współżycia społecznego pozwala na wyjątkową odmowę udzielenia ochrony prawnej, jeżeli wymagają tego zasady współżycia społecznego.”

Sprecyzowanie zagadnienia prawnego wymaga przywołania przepisów prawa, w związku z którymi zostało sformułowane i argumentów, które prowadzą do rozbieżnych ocen. Niezbędne jest przedstawienie poważnych, abstrakcyjnie ujętych wątpliwości co do określonego przepisu lub zespołu przepisów, potwierdzających, że przepis ten nie podlega jednoznacznej wykładni, a takiej wymaga. Przede wszystkim jednak okoliczności sprawy muszą wskazywać na potrzebę rozstrzygnięcia tego zagadnienia jako przesłanki wyrokowania w sprawie. Tych kryteriów nie spełnia zagadnienie, które wskazali powodowie. Kwestia podnoszona przez skarżących została już rozstrzygnięta przez Sąd Najwyższy w orzeczeniu cytowanym przez skarżących i pogląd ten jest utrwalony (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 19 kwietnia 1955 r., II CZ 54/54, OSNCK 1956/2/38). Zgodnie z nim norma art. 3 p.o.p.c. (obecnie art. 5 k.c.) jako przepis prawa materialnego powinna być wzięta pod rozwagę z urzędu przy każdym rozstrzygnięciu sprawy.

Przechodząc do przesłanki potrzeby wykładni przepisów prawa budzących wątpliwości i wywołujących rozbieżności w orzecznictwie stwierdzić należy, że występuje ona wówczas, gdy znaczenie określonego przepisu powoduje istotne wątpliwości lub różnice zdań w orzecznictwie, mające znaczenie dla oceny dochodzonego roszczenia (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2018 r., I CSK 685/17, LEX nr 2486160). W wypadku rozbieżności w wykładni przepisów konieczne jest przytoczenie i przeanalizowanie przykładów z orzecznictwa i wypowiedzi doktryny w celu sprecyzowania źródła tych wątpliwości. Potrzeba wykładni przepisów prawa nie zachodzi, jeśli określone zagadnienie zostało już należycie wyłożone, a rozbieżności orzecznicze należą do przeszłości, jak to ma miejsce w wypadku oceny, czy przesłanki uzasadniające zastosowanie art. 5 k.c. mogą stanowić podstawę powództwa przeciwegzekucyjnego.

Pogląd dopuszczający taką możliwość w ramach podstawy z art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. (wówczas art. 573 § 1 pkt 2 d.k.p.c.) i to w szczególnych okolicznościach, wyrażony został w orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 1955 r. (IV CR 395/55, OSN 1956/2/39), jednak później, od końca lat 90-tych XX w. ukształtował się jednolity i konsekwentnie uznawany pogląd, zgodnie z którym przepis art. 5 k.c. nie może być samodzielną podstawą powództwa opozycyjnego, gdyż nie może doprowadzić do trwałego pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 1999 r., II CKN 151/98, OSNC 1999/7-8/134 czy z dnia 9 lutego 1999 r., I CKN 838/98, niepubl.). Orzeczenia przywołane przez skarżących nie przystają do istoty problemu.

Skoro wymienione przez skarżących podstawy przyjęcia ich skargi kasacyjnej do rozpoznania nie zachodziły, a okoliczności sprawy nie wskazywały, aby zachodziły inne przesłanki przedsądu przewidziane w art. 398[9] § 1 k.p.c., należało odmówić przyjęcia tej skargi do rozpatrzenia.

O kosztach postępowania Sąd Najwyższy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 oraz art. 99 i art. 108 § 1 w zw. z art. 391 § 1 i art. 398[21] k.p.c. w zw. z § 2 pkt 7 w zw. z § 10 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (jedn. tekst: Dz. U. z 2018 r., poz. 265).