Uchwała z dnia 1980-12-16 sygn. III CZP 46/80

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 46/80

Uchwała

Sądu Najwyższego

z dnia 16 grudnia 1980 r.

Przewodniczący: Sędzia SN J. Niejadlik.

Sędziowie SN: R. Czarnecki, Z. Trybulski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Stanisława K. z udziałem Alfredy K. o podział majątku wspólnego, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Warszawie postanowieniem z dnia 20 maja 1980 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.

"a) W sytuacji, gdy małżonkowie w czasie trwania wspólności ustawowej budują dom na nieruchomości wchodzącej w skład majątku odrębnego jednego z nich, jakie zasady należy stosować przy określaniu wartości nakładów z majątku wspólnego na majątek odrębny? Czy wartość tych nakładów odpowiada cenie rynkowej budynku, czy kosztów budowy (wartość pracy, w tym pracy własnej małżonków, i wartości materiałów budowlanych?

b) Jeżeli w sytuacji opisanej w pkt a małżonkowie budują dom częściowo z funduszów wspólnych, a częściowo z funduszów uzyskanych z darowizn zaliczonych do majątku odrębnego każdego z małżonków, czy te nakłady w świetle art. 45 § 1 k.r.o. podlegają rozliczeniu w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu małżeńskiej wspólności ustawowej?"

podjął następującą uchwałę:

a) W sytuacji, gdy małżonkowie w czasie trwania wspólności ustawowej wspólnie zbudowali dom na gruncie wchodzącym w skład majątku odrębnego jednego z nich, wartość nakładów określa się w ten sposób, że najpierw ustala się ułamkowy udział nakładów małżonków w wartości domu według cen rynkowych z czasu jego budowy, a następnie oblicza się ten sam ułamkowy udział w wartości domu według cen rynkowych z chwili podziału majątku wspólnego.

b) W postępowaniu o podział majątku wspólnego rozliczeniu podlegają również nakłady z majątku odrębnego małżonków na majątek odrębny jednego z nich.

Przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne powstało na tle następującego stanu faktycznego: Stanisław K. i Alfreda K. zawarli w dniu 12.III.1953 r. małżeństwo, którego rozwód został orzeczony w dniu 13.VII.1978 r. W czasie trwania tego małżeństwa uczestniczka z funduszów pochodzących z jej majątku odrębnego kupiła wraz ze swą matką działkę budowlaną w G. W 1972 r. matka uczestniczki dokonała darowizny swego udziału w tej nieruchomości na rzecz uczestniczki, wskutek czego działka budowlana w całości wchodzi w skład majątku odrębnego uczestniczki. W latach 60 małżonkowie przystąpili do budowy na tej działce domu mieszkalnego i innych inwestycji towarzyszących, która to budowa została zakończona w 1966 roku. Inwestycja była finansowana częściowo z funduszów pochodzących z dorobku obojga małżonków, częściowo zaś z darowizn otrzymanych przez każdego z małżonków od jego rodziców bądź też z rozliczeń spadkowych przypadłych każdemu z małżonków. Koszt zakupu działki wynosił zaledwie 20.000 zł, natomiast wartość inwestycji jest wielokrotnie wyższa. Po orzeczeniu rozwodu Stanisław K. wystąpił z wnioskiem o podział majątku wspólnego obejmującego m.in. nakłady małżonków na nieruchomość stanowiącą majątek odrębny uczestniczki.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Trafnie Sąd Wojewódzki stwierdza, że koszty materiałów i robocizny najczęściej nie pokrywają się z wartością budynku, która z reguły jest wyższa. Poza tymi kosztami budowy na wartość tę składa się "renta" związana z kompletnością obiektu i gotowością do zamieszkania. Formalnie "nakładami" są wydatki poniesione przez małżonków z majątku wspólnego lub z majątku odrębnego każdego z nich i suma tych wydatków powinna być przedmiotem rozliczenia między nimi. Prowadziłoby to jednak do krzywdzącego z punktu widzenia zasad współżycia społecznego pozbawienia małżonka nie będącego właścicielem gruntu udziału we wspomnianej "rencie". Dlatego też należy uznać, że postępowanie w tym przedmiocie powinno być następujące: po pierwsze - należy ustalić ułamkowy udział nakładów każdego z małżonków w sumie nakładów, wskutek których powstał budynek, i to według rzeczywistych kosztów z czasu budowy, i stosownie do tych ułamków ustalić udział każdego z małżonków w wartości rynkowej domu w chwili ukończenia jego budowy albo w chwili ustania wspólności ustawowej; po drugie - jeśli między tamtą chwilą a datą orzekania o podziale majątku wspólnego nastąpiła zmiana wartości budynku nie wywołana okolicznościami, za które jeden z małżonków odpowiada, należy ustalić wartość domu według cen rynkowych z daty podziału i ustalić udział każdego z małżonków w tej wartości według ustalonego - jak poprzednio - ułamka.

Wprawdzie przepis art. 45 § 1 k.r.o. stwierdza, że przy podziale majątku wspólnego zwrotowi podlegają wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na majątek odrębny bądź też z majątku odrębnego na majątek wspólny. W omawianej sytuacji na majątek odrębny jednego z małżonków dokonano nakładów zarówno z majątku wspólnego, jak i z majątków odrębnych każdego z małżonków. Wydawać by się zatem mogło, że w postępowaniu o podział majątku wspólnego nie mogą być rozliczane nakłady z majątku odrębnego na majątek odrębny. Jednakże w sytuacji, gdy chodzi o rozliczenie sumy nakładów na kompletny obiekt, dokonywanie tych rozliczeń w dwóch odrębnych postępowaniach byłoby niecelowe.

W przepisach art. 567 i 618 k.p.c. widoczna jest tendencja do całościowego rozliczania wszystkich nakładów w jednym postępowaniu.

Z tych względów należało udzielić odpowiedzi jak w sentencji.