Wyrok z dnia 2011-09-20 sygn. II AKa 175/11

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II AKa 175/11

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 września 2011 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie w II Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA Marek Wolski

Sędziowie: SA Zbigniew Makarewicz (sprawozdawca) SA Wojciech Zaręba Protokolant st.

protokolant sądowy Agnieszka Muszyńska

przy udziale A. G. prokuratora Prokuratury Apelacyjnej w Lublinie po rozpoznaniu w dniu 20 września 2011 r. sprawy K. P. i G. P. oskarżonych z art.280 § 2 kk w zb. z art.158 § 1 kk w zw. z art.11 § 2 kk z powodu apelacji wniesionych przez prokuratora i obrońców oskarżonych od wyroku Sądu Okręgowego w Zamościu z dnia 13 czerwca 2011 r., sygn. akt II K 36/11

I. zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że na podstawie art. 46 § 1 k.k. orzeka wobec oskarżonego K. P. obowiązek naprawienia szkody przez wpłacenie na rzecz T. K. kwoty 1920 (jeden tysiąc dziewięćset dwadzieścia) zł;

II. w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy uznając apelacje obrońców oskarżonych za oczywiście bezzasadne;

III. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. S. K. i adw. M. L. prowadzących Kancelarie Adwokackie w Z. po 738 (siedemset trzydzieści osiem) zł tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonym z urzędu w postępowaniu apelacyjnym;

IV. na poczet orzeczonych kar pozbawienia wolności zalicza oskarżonym okresy tymczasowego aresztowania również od dnia 13 czerwca 2011r. do 20 września 2011r.; V. zwalnia oskarżonych od uiszczenia kosztów sądowych za drugą instancję i określa, że wchodzące w ich skład wydatki ponosi Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

 K. P. i G. P. zostali oskarżeni o to , że:

I. w nocy z 28 lutego 2011r. na 1 marca 2011r. w S., woj. (...), działając wspólnie i w porozumieniu dokonali rozboju na osobie K. S. w ten sposób, że posługując się nożem, używając przemocy w postaci ciosów nożem i uderzenia pięścią w twarz, czym narazili pokrzywdzonego na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub nastąpienie skutku określonego w art. 156 § 1 k.k. lub art. 157 § 1 k.k. zabrali w celu przywłaszczenia samochód osobowy marki (...) nr rej. (...) wraz z wyposażeniem o łącznej wartości 9100,-zł oraz pieniądze w kwocie ok. 120 zł, przy czym K. P. spowodował u K. S. obrażenia w postaci otarcia naskórka szyi i tułowia oraz rany cięto-kłutej w rejonie karku, które to obrażenia naruszyły czynności narządów ciała pokrzywdzonego na okres nieprzekraczający 7 dni, tj. o czyn z art. 280 § 2 k.k. w zb. z art. 158 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w przypadku G. P. oraz o czyn z art. 280 § 2 k.k. w zb. z art. 158 §1 k.k. w zb. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w przypadku K. P.

a nadto K. P. został oskarżony o to, że:

II. w nocy z 19 na 20 grudnia 2010r. w miejscowości W. pow. (...) dokonał kradzieży z włamaniem do sklepu w ten sposób, że po uprzednim wybiciu otworu w ścianie sklepu wszedł do jego wnętrza skąd dokonał zaboru w celu przywłaszczenia alkoholu, wyrobów tytoniowych oraz kart doładowań do telefonów komórkowych różnych sieci łącznej wartości 14435,43 zł na szkodę Gminnej Spółdzielni (...) w Z. tj o czyn z art. 279 § 1 k.k.,

III. w nocy z 05 na 06 lutego 2011r. w miejscowości S., pow. (...) dokonał kradzieży z włamaniem w ten sposób, ze po uprzednim przedostaniu się do sklepu z odzieżą przez niebezpieczny strop wszedł do jego wnętrza a następnie przy użyciu scyzoryka dokonał włamania do metalowej kasetki skąd dokonał zaboru w celu przywłaszczenia pieniędzy w łącznej kwocie 100 zł na szkodę E. M. tj. o czyn z art. 279 § 1 k.k.,

IV. w nocy z 05 na 06 lutego 2011r. w miejscowości S., pow. (...) dokonał zaboru w celu przywłaszczenia alkoholu, papierosów oraz kart doładowujących do telefonów komórkowych różnych sieci o łącznej wartości 1920 zł na szkodę T. K. tj. o czyn z art. 278 § 1 k.k.,

V. w nocy z 05 na 06 lutego 2011r. w miejscowości S., pow. (...) dokonał zaboru w celu przywłaszczenia odzieży używanej i nowej łącznej wartości 540 zł na szkodę M. R. tj. o czyn z art. 278 § 1 k.k.

Wyrokiem z dnia 13 czerwca 2011r. Sąd Okręgowy w Zamościu oskarżonych K. P. i G. P. uznał za winnych popełnienia zarzucanego im czynu I (pierwszego), przy czym ustalił, że K. P. używał noża i spowodował u pokrzywdzonego również obrażenia w obrębie barków tj. czynu wyczerpującego dyspozycję art. 280 § 2 k.k. w zb. z art. 159 k.k. w zb. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w stosunku do oskarżonego K. P. oraz art. 280 § 2 k.k. w zb. z art. 158 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w stosunku do oskarżonego G. P. i na podstawie art. 280 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzył obu oskarżonym kary po 5 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności; a nadto oskarżonego K. P. uznał za winnego popełnienia czynów II (drugiego) i III (trzeciego) wyczerpujący

Wyrok powyższy zaskarżyli również obrońcy oskarżonych. Obrońca oskarżonego K. P. zaskarżył powyższy wyrok na korzyść oskarżonego w części dotyczącej wymiaru kary. Na podstawie art. 427 § 1 i 2 k.p.k., art. 438 pkt. 4 k.p.k. zarzucił orzeczeniu Sądu I instancji rażąca niewspółmierność kary wymierzonej oskarżonemu K. P. przez nienależyte uwzględnienie okoliczności łagodzących w postaci: przyznania się oskarżonego do winy, wyczerpującym opisaniu okoliczności popełnienia zarzucanych czynów, okazanej skruchy, przeproszenia pokrzywdzonych, dotychczasowej niekaralności, młodego wieku oraz dobrej opinii z Zakładu Karnego, a nadanie nadmiernego znaczenia wysokiej szkodliwości społecznej zarzucanych czynów, okolicznościom ich popełnienia oraz wywołanej opinii psychiatrycznej. Na podstawie art. 427 § 1 i 437 § 2 k.p.k. wnosił o zmianę wyroku w zaskarżonej części przez wymierzenie oskarżonemu K. P. kary pozbawienia wolności w wymiarze 3 (trzech) lat. Obrońca oskarżonego G. P. zaskarżył powyższy wyrok również w części orzeczenia o karze na korzyść oskarżonego. Na podstawie art. 427 § 1 i 2 k.p.k. i art. 438 pkt. 4 k.p.k. zaskarżonemu wyrokowi zarzucił rażącą surowość orzeczonej wobec oskarżonego G. P. kary pozbawienia wolności, której wymiar znacząco przekracza stopień winy oskarżonego. Na podstawie art. 427 § 1 i 437 § 2 k.p.k. wnosił o zmianę wyroku w zaskarżonej części przez wymierzenie oskarżonemu G. P. kary pozbawienia wolności w wymiarze 3 lat.

Wyrokiem z dnia 20 września 2011 r. Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że na podstawie art. 46 § 1 k.k. orzekł wobec oskarżonego K. P. obowiązek naprawienia szkody przez wpłacenie na rzecz T. K. kwoty 1920 zł, zaś w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymał w mocy uznając apelacje obrońców oskarżonych za oczywiście bezzasadne. Na podstawie art. 457 § 2 k.p.k. wniosek o uzasadnienie wyroku złożył jedynie obrońca oskarżonego K. P..

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja prokuratora jest zasadna.

Wprawdzie prokurator w głosach stron przed sądem I instancji nie skonkretyzował wniosku w zakresie zasądzenia odszkodowania na rzecz pokrzywdzonego T. K. i złożył jedynie ogólny wniosek o zasądzenie odszkodowania, lecz w ocenie Sądu Apelacyjnego ten brak należytej staranności ze strony prokuratora nie może być interpretowany na niekorzyść pokrzywdzonego.

Zgodnie z art. 49 a k.p.k. ustawodawca zrównał uprawnienia pokrzywdzonego i prokuratora w zakresie złożenia wniosku, o którym mowa w art. 46 § 1 k.k. i określił, że może on być złożony „aż do zakończenia pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego na rozprawie głównej”.

Orzecznictwo i doktryna w zasadzie prezentują zgodny pogląd, że w przypadku kiedy pokrzywdzony był przesłuchany w toku rozprawy oraz kiedy był przesłuchany w postępowaniu przygotowawczym, a w toku rozprawy odczytano jedynie jego zeznania, to wniosek o zasądzenie odszkodowania na podstawie art. 46 § 1 k.k. może być złożony do czasu zakończenia przesłuchania podczas rozprawy głównej lub do czasu zakończenia odczytywania jego zeznań złożonych w postępowaniu przygotowawczym (por. między innymi wyrok SN z 11 marca 2010 r., IV KK 13/10, Biul. PK 2010/3/8; wyrok SA we Wrocławiu z dnia 10 lipca 2008 r., II AKa 155/08, LEX nr 457805; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 3 marca 2005 r., II AKa 62/05, KZS 2005/12/43; Tomasz Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego, komentarz do art. 49a, Zakamycze 2003 r.). Ustawodawca nie określił jednak terminu do złożenia wniosku o zasądzenie odszkodowania z art. 46 § 1 k.k. w sytuacji kiedy pokrzywdzony nie został w sprawie w ogóle przesłuchany i kiedy jego uprawnienia realizuje prokurator. W tym zakresie orzecznictwo jest bardzo skromne i rozbieżne.

Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 19 kwietnia 2005 r. (KZS 2005/5/36) uznał, iż gdyby pokrzywdzony zeznań nie składał wniosek „o nawiązkę” z art. 46 § 2 k.k. może zostać złożony aż do chwili wydania orzeczenia. Natomiast Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w cytowanym powyżej wyroku z dnia 10 lipca 2008 r. stwierdził, że o ile nie dochodzi w ogóle do odczytania zeznań pokrzywdzonego to wniosek taki można złożyć najpóźniej do zakończenia przewodu sądowego, by umożliwić oskarżonemu właściwe procesowe odniesienie się do niego.

W doktrynie istnieje również rozbieżność poglądów w tym zakresie. S. S., W. zagadnienie związane z orzekaniem obowiązku naprawiania szkody jako środka karnego CzPK i NP 2005, z. 1, s. 77 oraz E. S., Dochodzenie roszczeń cywilnych w procesie karnym, W. 2004, s. 23, prezentują stanowiska, że jeżeli nie dochodzi do przesłuchania pokrzywdzonego podczas rozprawy głównej, ani do odczytania jego zeznań, to wniosek o orzeczenie obowiązku naprawienia szkody można zgłosić aż do momentu zamknięcia przewodu sądowego. Natomiast W. G., Główne kierunki zmian Kodeksu postępowania karnego, cz. I Teza 1, Prok i Pr. 2003/5/7, a także Komentatorzy Z. G., R. A. S., S. Z., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, tom I, W. 2003, s. 443 oraz komentatorzy Kodeksu Karnego pod redakcją A. Z., tom I, s. 773, Z. 2004 r. uznają, że w sytuacji kiedy pokrzywdzony nie został przesłuchany na rozprawie głównej termin do złożenia wniosku przez pokrzywdzonego lub prokuratora o naprawienie szkody upływa z momentem udania się sądu na naradę.

Po rozważeniu powyższych poglądów Sąd Apelacyjny uznał, że art. 49a k.p.k. określa prekluzyjny termin złożenia wniosku o zasądzenie odszkodowania w trybie art. 46 § 1 k.k. do czasu pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego na rozprawie głównej lub odczytania jego zeznań złożonych w postępowaniu przygotowawczym podczas tej rozprawy. Natomiast w przypadku kiedy pokrzywdzony w toku postępowania w sprawie w ogóle nie został przesłuchany, prokurator na zasadach ogólnych (art. 406 § 1 k.p.k.) wniosek o zasądzenie odszkodowania, o którym mowa w art. 46 § 1 k.k., może zgłosić w głosach stron.

Oskarżyciel publiczny jako rzecznik interesu społecznego posiadając uprawnienia strony procesowej, jest umocowany do podejmowania czynności zmierzających do zabezpieczenia materialnych interesów pokrzywdzonego. Interes ten nie może być ograniczony argumentacją, która legła u podstaw nowelizacji kodeksu postępowania karnego, iż wprowadzenie w art. 49a k.p.k. prekluzyjnego terminu do złożenia wniosku o zasądzenie odszkodowania z art. 46 § 1 k.k. wiąże się z koniecznością uniknięcia nieuzasadnionej przewlekłości procesu karnego, bowiem jest ona zasadna jedynie wówczas kiedy pokrzywdzony został w sprawie przesłuchany. Powyższy pogląd nie narusza również podnoszonej w orzecznictwie i doktrynie zasady „równości broni”, bowiem sąd w postępowaniu karnym dysponuje środkiem, który jest w stanie przeciwdziałać takiemu naruszeniu. Jest nim instytucja wznowienia przewodu sądowego (art. 409 k.p.k.).

Za takim stanowiskiem przemawia usytuowanie pokrzywdzonego w procesie karnym w art. 2 § 1 pkt. 3 k.p.k., który stwierdza, że przepisy niniejszego kodeksu mają na celu takie ukształtowanie postępowania karnego, aby uwzględnione zostały prawnie chronione interesy pokrzywdzonego. Standardy minimum w zakresie roli pokrzywdzonego w procesie karnym zostały również wypracowane przez Radę Europy i Unię Europejską (por. między innymi P. H., Pokrzywdzony przez przestępstwo a Europejska Konwencja Praw Człowieka (w) Poszanowanie godności ofiar przestępstw, Wyd. (...) L. 2002, s. 181).

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok zgodnie z wnioskiem apelacji wniesionej przez prokuratora. Natomiast nie zasługuje na uwzględnienie apelacja obrońcy oskarżonego K. P.. Skarżący słusznie podnosi, że oskarżony jako dorosły nie był karany, lecz nie dostrzega faktu, że jako nieletni wielokrotnie wchodził w konflikt z prawem (k. 228 – karta karna), co doprowadziło do umieszczenia go w Zakładzie (...). Apelacja minimalizuje również działanie oskarżonego polegające na posługiwaniu się nożem w czasie dokonania rozboju na osobie K. S. i zadaniu pokrzywdzonemu ran ciętych w okolicy szyi oraz dwóch ran kłutych w okolicy barku prawego.

Należy z całą stanowczością wskazać, że jedynie fakt, iż pokrzywdzonemu udało się uciec uchronił go przed utratą życia. Takie działania należy ocenić z całą surowością prawa. Przestępstwa tego typu są przestępstwami szczególnie społecznie niebezpiecznymi i wymagają zdecydowanego odporu. Młody wiek, na który powołuje się obrońca, w tego rodzaju przestępczości nie stanowi wyjątku, zaś społeczne oddziaływanie kary musi trafić do świadomości ludzi młodych, którzy powinni zdawać sobie sprawę z wielkiej szkodliwości tego rodzaju czynów oraz z konsekwencji natury prawnej, jakie z tymi czynami się wiążą. Nadto względy na społeczne oddziaływanie kary oznaczają potrzebę wymierzenia takich kar, które odpowiadają społecznemu poczuciu sprawiedliwości dają gwarancję skutecznego zwalczenia przestępczości, tworzą atmosferę zaufania do obowiązującego systemu prawnego i potępienia a nie współczucia dla ludzi, którzy to prawo łamią.

Względy na społeczne oddziaływanie kary jako jeden z celów kary podyktowane są również potrzebą przekonania społeczeństwa o nieuchronności kary za naruszenie dóbr chronionych prawnie i nieopłacalności zamachów na te dobra, wzmożenia poczucia odpowiedzialności, ugruntowania poszanowania prawa i wyrobienia właściwego poczucia sprawiedliwości oraz poczucia bezpieczeństwa. Podnoszone przez apelację przyznanie się oskarżonego do dokonania przypisanych mu czynów Sąd uwzględnił jako okoliczność łagodzącą przy wymiarze kary i znalazło to wyraz szczególnie przy wymiarze za kradzieże i kradzieże z włamaniem przypisane oskarżonemu w pkt. II – V wyroku. Natomiast odnośnie czynu przypisanego w pkt. I oskarżony został zatrzymany w skradzionym w wyniku przestępstwa samochodzie, w krótkim odstępie czasu po jego dokonaniu i jego przyznanie nie miało istotnego znaczenia przy ustaleniu stanu faktycznego w tym zakresie. Kary jednostkowe za czyny przypisane oskarżonemu w pkt. II – V zostały wymierzone w granicach zbliżonych do najniższego ustawowego zagrożenia i nie mogą być uznane za rażąco surowe. Natomiast kara łączna pozbawienia wolności została orzeczona przy zastosowaniu zasady asperacji w granicach zbliżonych do pełnej absorpcji i jedynie o 6 miesięcy jest wyższa od kary orzeczonej za czyn przypisany w pkt. I, i tylko ta kara może być przedmiotem oceny w zakresie jej surowości.

Czyn przypisany oskarżonemu w pkt. I wyczerpuje dyspozycję art. 280 § 2 k.k. i jest zagrożony sankcją karną od 3 do 15 lat pozbawienia wolności. W tych warunkach orzeczona za ten czyn kara 5 (pięciu) lat i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności w niewielkim stopniu przekracza próg dolnego ustawowego zagrożenia i przy uwzględnieniu sposobu działania oskarżonego, wyrażającego się w zadawaniu nożem obrażeń pokrzywdzonemu, które mogły spowodować ciężkie skutki dla jego zdrowia i życia, nie może być uznana za niewspółmiernie surową.

Niewspółmierność rażąca to znaczna „bijąca w oczy” różnica między karą wymierzoną a karą sprawiedliwą. Natomiast o rażącej niewspółmierności kary nie można mówić w sytuacji gdy Sąd wymierzając karę, uwzględnił wszystkie okoliczności wiążące się z poszczególnymi ustawowymi dyrektywami jej wymiaru, czyli: wówczas, gdy granice swobodnego uznania sędziowskiego, stanowiącego ustawową zasadę sądowego wymiaru kary, nie zostały przekroczone w rozmiarach nie dających się utrzymać w kontekście wymagań wynikających z ustawowych dyrektyw determinujących wymiar kary określonych w art. 53 k.k. Sąd meriti rozważył zarówno okoliczności obciążające jak i łagodzące w ramach sądowego wymiaru kary a w ocenie Sądu Apelacyjnego orzeczona kara odpowiada wymogom art. 53 k.k. Z tego względu zarzut rażącej jej niewspółmierności nie zasługuje na uwzględnienie.

Uwzględniając omówione okoliczności Sąd Apelacyjny orzekł jak w części dyspozytywnej wyroku. Orzeczenie odnośnie aresztu międzyinstancyjnego uzasadnia art. 63 § 1 k.k., zaś o kosztach sądowych za postępowanie odwoławcze art. 624 § 1 k.p.k., bowiem oskarżony nie posiada majątku i ma do odbycia stosunkowo długą karę pozbawienia wolności.