Postanowienie z dnia 2008-10-23 sygn. V CO 28/08

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania Pokaż dokument źródłowy

Sygn. akt V CO 28/08

POSTANOWIENIE

Dnia 23 października 2008 r.

Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka stwierdzający naruszenie prawa do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy przez sąd, gwarantowanego przez art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) nie stanowi podstawy żądania wznowienia postępowania z powodu jego nieważności.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Antoni Górski

w sprawie z powództwa Przedsiębiorstwa Produkcyjno - Usługowego "P.(...)"

Sp. z o.o. w Ś.

przeciwko Gminie Miasta Ś.

o zapłatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 23 października 2008 r.,

skargi strony powodowej o wznowienie postępowania w sprawie kasacji od postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 29 maja 1998 r., sygn. akt I ACz (…) zakończonego postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999 r. sygn. akt III CKN (…),

odrzuca skargę.

Uzasadnienie

W dniu 22 lipca 2008 r. powód Przedsiębiorstwo P.(...) Sp. z o.o. w Ś. wniósł skargę o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999 r., III CKN 9…). Wskazano, że Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu uwzględnił skargę powoda, jednakże Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 19 października 2005 r., V CO (...), odrzucił skargę o wznowienie postępowania. Powód powołał się na wydane w późniejszym czasie postanowienie SN z dnia 17 kwietnia 2007 r., l PZ 5/07, w którym stwierdzono, że wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka uznający, że doszło do naruszenia prawa strony do rzetelnego procesu sądowego, gwarantowanego przez art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.), może stanowić okoliczność uzasadniającą wznowienie postępowania z powodu jego nieważności (art. 401 pkt 2 k.p.c.), także wówczas, gdy postępowanie nie zakończyło się wyrokiem, lecz postanowieniem o charakterze formalnym. Powód twierdzi, że rozbieżność w orzecznictwie powstała na tle interpretacji przepisów k.p.c. tworzy nową sytuację prawną powoda, co daje podstawy do uwzględnienia wniosku o wznowienie postępowania sądowego. Jako podstawę wznowienia wskazano orzeczenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Wniesiona skarga o wznowienie postępowania podlega badaniu na podstawie art. 410 § 1 k.p.c., które polega na sprawdzeniu, czy sporządzona skarga opiera się na ustawowej podstawie wznowienia. Badanie sądu ogranicza się do oceny, czy twierdzenia skargi stanowią ustawową podstawę wznowienia, a nie czy są merytorycznie zasadne. Innymi słowy, zasadnicze znaczenie w przedmiotowej prawie ma kwestia, czy skarga opiera się na ustawowej podstawie wznowienia, co stanowi przesłankę jej dopuszczalności.

Skarga o wznowienie postępowania jest instytucją wyjątkową w tym znaczeniu, że przysługuje od ściśle określonych orzeczeń i na ściśle określonej podstawie. Ratio legis takiego jej ukształtowania stanowi potrzeba zabezpieczenia stabilności prawomocnych merytorycznych orzeczeń, a poprzez to ładu prawnego przez nie stworzonego.

Podstawy wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym rozstrzygnięciem zostały przez ustawodawcę enumeratywne wyliczone w ustawie. Nawet sformułowanie podstawy wznowienia w sposób odpowiadający przepisom art. 401 - 404 k.p.c. nie oznacza oparcia skargi kasacyjnej na ustawowej podstawie wznowienia, jeżeli z uzasadnienia skargi wynika, że wskazywana podstawa nie zachodzi (por. postanowienie SN z dnia 28 października 1999 r., l UKN 174/99, OSNP 2001, nr 4, poz. 133, postanowienie SN z dnia 18 kwietnia 2008 r., IV CO 3/08, niepubl.). W przedmiotowej sprawie strona wskazuje na odmienne rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego wydane w sprawie V CO 16/05 oraz w sprawie l PZ 5/07. Należy zwrócić uwagę, że powstanie nieuniknionych czasem rozbieżności w interpretacji przepisów prawa, związane z dokonaniem odmiennej wykładni, nie stanowi podstawy wznowienia postępowania w sprawie zakończonej prawomocnym rozstrzygnięciem sądu. Fakt wydania odmiennego rozstrzygnięcia w innej sprawie nie modyfikuje sytuacji prawnej strony w danej sprawie cywilnej. Należy zatem uznać, że odmienna ocena prawna, poczyniona w innym postępowaniu nie stanowi podstawy wznowienia postępowania (por. postanowienie SN z dnia 29 stycznia 2008 r., IV CZ 2/08, niepubl.).

Zgodnie z utrwalonym poglądem w orzecznictwie Sądu Najwyższego, skarga o wznowienie postępowania podlega odrzuceniu nie tylko wtedy, gdy powołana w niej podstawa wznowienia została sformułowana w sposób nie odpowiadający ustawie, ale także wówczas, gdy wskazane w niej okoliczności wskazują, że w rzeczywistości podstawa ta nie występuje (por. wyrok z dnia 16 maja 2007 r., III CSK 56/07, niepubl., postanowienie SN z dnia 30 maja 2007 r., l CZ 40/07, niepubl., postanowienie SN z dnia 18 marca 2008 r., IV CZ 20/08, niepubl.).

Z przedstawionych względów uznając, że skarga powoda o wznowienie postępowania nie została oparta na ustawowej podstawie, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji (art. 410 § 1 k.p.c.).

Biuletyn Izby Cywilnej SN nr 03/2010

Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka stwierdzający naruszenie prawa do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy przez sąd, gwarantowanego przez art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) nie stanowi podstawy żądania wznowienia postępowania z powodu jego nieważności.

(postanowienie z dnia 23 października 2008 r., V CO 28/08, A. Górski, niepubl.)

Glosa

Natalii Pawłowskiej, Europejski Przegląd Sądowy 2010, nr 2, s. 49

Glosa ma charakter krytyczny.

Autorka wskazała na rozbieżność orzecznictwa Sądu Najwyższego dotyczącego ustawowych przesłanek wznowienia postępowania (por. postanowienie z dnia 19 października 2005 r., V CO 16/05, z glosą E. Łętowskiej, EPS 2006, nr 1, s. 45, oraz postanowienie z dnia 17 kwietnia 2007 r., I PZ 5/07, OSNP 2008, nr 13-14, poz. 196). Przypomniała również, że glosowane orzeczenie stało się podstawą skargi do Trybunału Konstytucyjnego (Ts 24/09), której osnową był zarzut pominięcia legislacyjnego dotyczącego wznowienia postępowania, w którym wydano orzeczenie uznane przez Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu za przyczynę naruszenia praw człowieka.

Komentowane orzeczenie jest, zdaniem glosatorki, niezgodne z art. 9 oraz art. 91 ust. 1 Konstytucji. Jednocześnie niezastosowanie art. 46 konwencji nie może być uzasadnione stosowaniem art. 410 § 1 k.p.c. Sąd Najwyższy, stwierdzając, że brak przesłanek określonych w tym przepisie stanowi podstawę odmówienia wznowienia postępowania; tym samym niejako ignoruje hierarchię źródeł prawa ustanowioną przez Konstytucję.

Autorka powołała również wyrok z dnia 28 listopada 2008 r., V CSK 271/08 (BSN 2009, nr 2, s. 12), w którym Sąd Najwyższy podkreślił obowiązek respektowania wyroków Trybunału spoczywający także na sądach i polegający na podjęciu konkretnych działań zmierzających do zadośćuczynienia wyrokowi Trybunału.

Zdaniem glosatorki, skoro Trybunał  stwierdził naruszenie prawa do sądu przez Polskę, a Sąd Najwyższy nie wznowił postępowania, to mamy do czynienia bądź z luką w prawie (której nie można wypełnić w drodze wykładni), bądź tej luki nie ma, lecz w takim przypadku istnieje powinność stosowania zasad wynikających nie tylko z kodeksu postępowania cywilnego.

Autorka stwierdziła również, że można zaobserwować pewną niechęć Sądu Najwyższego do prowadzenia dialogu z Trybunałem i czerpania z jego orzecznictwa. Skutkuje to lekceważeniem wyroków Trybunału przez sądy niższych instancji i może mieć dla Polski jedynie negatywne konsekwencje.