Wyrok z dnia 2016-10-10 sygn. II Ca 578/16

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II Ca 578/16

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 października 2016 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący	SSA w SO Arkadiusz Lisiecki
Sędziowie	SSA w SO Grzegorz Ślęzak SSR del. Mariusz Kubiczek (spr.)
Protokolant	st. sekr. sąd. Beata Gosławska

po rozpoznaniu w dniu 26 września 2016 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa R. Ż. (1)

przeciwko K. Ż.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Bełchatowie

z dnia 30 czerwca 2016 roku, sygn. akt III RC 216/15

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Bełchatowie do ponownego rozpoznania pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach procesu za instancję odwoławczą.

(...)

(...)

(...)

Sygn. akt II Ca 578/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 30 czerwca 2016 roku Sąd Rejonowy w Bełchatowie, po rozpoznaniu sprawy z powództwa R. Ż. (1) przeciwko K. Ż. o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności, oddalił powództwo i zniósł wzajemnie koszty procesu między stronami.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego.

Sąd Rejonowy w Bełchatowie w dniu 18.05.2007 r. w sprawie sygn. akt III RC 14/07 wydał wyrok, w którym podwyższył poczynając od dnia 29.12.2006 r. alimenty należne od R. Ż. (1) na rzecz K. Ż. do kwoty po 1600 zł miesięcznie.

Wyrokiem z dnia 09.11.2009 r. wydanym w sprawie III RC 293/09 Sąd Rejonowy w Bełchatowie obniżył alimenty ustalone wyrokiem Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 18.05.2007 r. w sprawie III RC 14/07 od R. Ż. (1) na rzecz K. Ż. z do kwoty po 950,00 złotych miesięcznie.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. wyrokiem z dnia 11.03.2010 r. wydanym w sprawie II Ca 70/10 zmienił wyrok Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 09.11.2009 r. wydany w sprawie III RC 293/09 w ten sposób, że alimenty na rzecz K. Ż. ustalone wyrokiem Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 18.05.2007 r. w sprawie III RC 14/07 obniżył do kwoty po 1450 zł miesięcznie.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 10.12.2013 r. wydanym w sprawie III RC 95/12 podwyższono alimenty ustalone wyrokiem Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 09.11.2009 r. wydanym w sprawie III RC 293/09 zmienionym wyrokiem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 11.-3.2010 r. w sprawie II Ca 70/10 na rzecz K. Ż. od R. Ż. (1) do kwoty po 1600 zł miesięcznie, poczynając od dnia 27.09.2013 r.

W/w orzeczeniom została nadana klauzula wykonalności i na podstawie tych tytułów wykonawczych Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Bełchatowie wszczął i prowadzi postępowanie egzekucyjne w sprawie o sygn. (...).

Postanowieniem z dnia 24.02.2010 r. wydanym w sprawie I Co 53/10 Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. postanowił uznać za skuteczną na terytorium RP prawomocną decyzję administracyjną (...)- nazwa operacyjna ((...) ( Agencji (...)) z dnia 16.10.2008 r. wydaną w sprawie (...), znak (...) ustalającą obowiązek alimentacyjny R. Ż. (1) na rzecz K. Ż. w kwocie 29 funtów tygodniowo.

W dniu 26.05.2015 r. agencja alimentacyjna (...)wydała decyzję, w której ustalono, że obowiązek alimentacyjny R. Ż. (1) wobec K. Ż. ustał w dniu 03.09.2010 r.

K. Ż. ma 24 lata. W czerwcu 2008 r. ukończyła średnią szkołę w S.. W czerwcu 2010 r. zakończyła dzienną naukę w College im. (...). Następnie w lipcu 2014 r. ukończyła Uniwersytet (...), uzyskując tytuł licencjata psychologii. We wrześniu 2014 r. podjęła kształcenie na dziennych studiach magisterskich na kierunku sztuka w stosunkach międzynarodowych na Uniwersytecie w (...). Planowany termin zakończenia nauki przypadał na dzień 30.09.2015 r. K. Ż. uzyskała przedłużenie terminu do złożenia pracy magisterskiej do dnia 30 czerwca 2016 r.

Sąd Rejonowy zważył , iż powództwo nie jest zasadne.

Zgodnie z art. 840 § 1 k.p.c. dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli:

1) przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście;

2) po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może powództwo oprzeć także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie.

R. Ż. (1) swoje żądanie oparł na przesłance wyrażonej w art. 840 § 1 pkt. 2 k.p.c. wskazując, iż na skutek wydania decyzji przez (...)- nazwa operacyjna (...)w dniu 26.05.2015 r. jego obowiązek alimentacyjny wobec pozwanej wygasł w dniu 03.09.2010 r.

Stanowiska powoda Sąd rejonowy nie podzielił, podnosząc, że polski Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy w sposób odmienny reguluje kwestię obowiązku alimentacyjnego niż ustawodawstwo Wielkiej Brytanii. W Zjednoczonym Królestwie kwestie te reguluje ustawa alimentacyjna z 1991 r. ( (...)) zmieniona ustawą o alimentach na dziecko, rentach i emeryturach i zabezpieczeniu społecznym z 2000 r. ( (...)). Zgodnie z tymi unormowaniami (...)będąca rządową agencją rozstrzyga sprawy alimentacyjne w drodze postępowania administracyjnego, a nie procesu sądowego - jeżeli dziecko jest w wieku poniżej 16 lat lub nie ukończyło 19 lat i pobiera naukę w trybie dziennym. Alimenty są wypłacane rodzicowi lub opiekunowi dziecka, którzy złożyli wniosek do (...). Agencja świadczy usługi w zakresie wyliczania wysokości alimentów i ich egzekwowania. Alimenty płacą rodzice, którzy nie sprawują bieżącej pieczy nad dziećmi. Rodzic niezamieszkujący z dzieckiem także może złożyć wniosek do Agencji o ustalenie jego obowiązku alimentacyjnego.

Natomiast zgodnie z unormowaniem zawartym w K.r.i o., na obowiązek alimentacyjny składa się dostarczanie środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania ( art. 128 kro). Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.

Z powyższego jednoznacznie wynika, że decyzja (...)nie ma żadnego odniesienia do obowiązku alimentacyjnego w rozumieniu K.r.i o. Rozstrzygając o zakończeniu pobierania świadczeń od R. Ż. (1) na rzecz K. Ż. Agencja nie odnosiła się do orzeczeń sądów polskich w przedmiocie obowiązku alimentacyjnego powoda wobec pozwanej, w tym wyroków zapadłych po dniu 03.09.2010 r. Dlatego okoliczność stwierdzenia przez Agencję, że obowiązek łożenia alimentów przez R. Ż. (1) na rzecz K. Ż. ustał, nie powoduje wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego w rozumieniu przepisów K.r.i o.

Z uwagi na to, że powód nie wykazał aby po wydaniu orzeczeń przez sądy polskie zaistniało jakieś inne zdarzenie powodujące wygaśnięcie zobowiązania lub niemożność jego egzekwowania, jego powództwo jako niezasadne podlegało oddaleniu.

O kosztach procesu rozstrzygnięto na podstawie art. 102 k.p.c.

Apelację od powyższego orzeczenia wniósł pełnomocnik powoda R. Ż. (2). Zaskarżył powyższe orzeczenie w całości zarzucając mu:

- naruszenie art. 1 w zw. z art. 2 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 17 Rozporządzenia Rady (WE) nr 4/2009 z dnia 18.12.2008 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych (dalej jako Rozporządzenie) poprzez błędną jego wykładnie prowadzącą do wniosku, że zobowiązanie alimentacyjne, o którym mowa w tym przepisie nie jest zobowiązaniem alimentacyjnym w rozumieniu ustawy z dnia 25.02.1964 Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy (dalej jako KRiO) i uznaniu, że tylko orzeczenie o obowiązku alimentacyjnym w rozumieniu KRiO podlega uznaniu na zasadach Rozporządzenia; naruszenie w/w przepisów na skutek przyjęcia, że to jedynie orzeczenie o obowiązku alimentacyjnym w rozumieniu KRiO jest uznawane zgodnie z art. 17 Rozporządzenia, a nie orzeczenie o obowiązku alimentacyjnym w rozumieniu Rozporządzenia;

- naruszenie art. 233 k.p.c. poprzez dokonanie oceny dowodów w sposób niewszechstronny, na skutek przyjęcia, że decyzja (...) z dnia 26.05.2015 r. nie jest decyzją, która podlega uznaniu zgodnie z art. 17 Rozporządzenia, pomimo że wynika z niej wprost i w sposób jednoznaczny, że jest decyzją rozstrzygającą o obowiązku alimentacyjnym w rozumieniu Rozporządzenia;

- naruszenie art. 17 Rozporządzenia poprzez dokonanie merytorycznej kontroli decyzji organu angielskiego, w wyniku której sąd wywiódł, że decyzja nie rozstrzyga co do obowiązku alimentacyjnego w rozumieniu KRiO, pomimo że zgodnie z art. 17 Rozporządzenia kontrola merytoryczna orzeczenia jest niedopuszczalna, a orzeczenie powinno zostać uznane bez możliwości sprzeciwienia się jemu;

- naruszenie art. 2 § 1 k.p.c. poprzez kwestionowanie prawidłowości orzeczenia organu angielskiego, w sytuacji braku podstawy prawnej umożliwiającej sądowi kontrolę merytoryczną organu angielskiego;

- naruszenie art. 3 Rozporządzenia wobec uznania, że decyzja (...) nie ma żadnego odniesienia w stosunku do obowiązku alimentacyjnego powoda, pomimo że to właśnie ten organ jest właściwy do orzekania o obowiązku alimentacyjnym powoda względem pozwanej,

- naruszenie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. na skutek uznania, że nie zaszły podstawy do pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności, w sytuacji gdy organ angielski wydał w dniu 26.05.2015 r. decyzję, w której orzekł o braku obowiązku alimentacyjnego powoda;

Wskazując na powyższe wnosił o:

1) uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpatrzenia, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez orzeczenie o pozbawieniu w całości wykonalności tytułu wykonawczego, a to:

a) wyroku Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 10.12.2013 r., wydanego w sprawie pod sygn. akt III RC 95/12, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 10.12.2013 r., - od dnia 10.12.2013 r. oraz

b) wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 11.03.2010 r., wydanego w sprawie pod sygn. akt II Ca 70/10, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 11.03.2010 r.,

c) wyroku Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 18.05.2007 r., wydanego w sprawie pod sygn. akt III RC 14/07, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 18.05.2007 r.- od dnia 03.09.2010 r.;

2) zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego za dwie instancje.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik pozwanej wnosił o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja, skarżąca wyrok Sądu Rejonowego w całości odnosi zamierzony w niej skutek w postaci uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Jest to również efektem niewyjaśnienia przez Sąd istoty sprawy.

Odnosząc się do zarzutów podniesionych przez apelanta w złożonej apelacji, podnieść należy iż Wielka Brytania /Zjednoczone Królestwo/ na podstawie art. 1 Protokołu w sprawie stanowiska Zjednoczonego Królestwa i Irlandii, załączonego do traktatu o Unii Europejskiej oraz do Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską , nie uczestniczyła w przyjęciu Rozporządzenia Rady WE nr 4/2009 z dnia 18 grudnia 2008 roku w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych.

Powyższe rozporządzenie weszło w życie na terenie Zjednoczonego Królestwa dopiero w dniu 1 lipca 2009 roku, na podstawie decyzji Rady z dnia 8 czerwca 2009 roku, z tym że jego przepisy znajdowały zastosowanie od dnia 18 czerwca 2011 roku pod warunkiem, że Protokół o prawie właściwym dla zobowiązań alimentacyjnych sporządzony w Hadze w dniu 23 listopada 2007 roku- zwany dalej protokołem haskim- będzie tego dnia stosowany we Wspólnocie. Protokół haski zatwierdzony został w imieniu Wspólnoty Europejskiej na podstawie decyzji Rady z dnia 30 listopada 2009 roku Nr (...) WE. Zgodnie z art. 4 powołanej decyzji postanowienia protokołu haskiego stosuje się we Wspólnocie tymczasowo- bez uszczerbku dla art. 5 niniejszej decyzji- od dnia 18 czerwca 2011 roku. Podkreślić należy, iż na gruncie wspomnianej decyzji pojęcie –Wspólnota Europejska- nie obejmuje Królestwa Danii oraz Zjednoczonego Królestwa /art. 3 decyzji Rady z dnia 30 listopada 2009 roku/. Również w preambule do decyzji z dnia 30 listopada 2009 roku wskazano wprost, iż Zjednoczone Królestwo nie uczestniczy w przyjęciu niniejszej decyzji, nie jest nią związane , ani jej nie stosuje /pkt 11 preambuły/. Zjednoczone Królestwo nie było również stroną protokołu haskiego. Reasumując, do orzeczeń /decyzji w sprawie alimentów/ wydanych przez organ w Wielkiej Brytanii znajdują zastosowanie przepisy Rozporządzenia Rady WE 4/2009, z wyłączeniem przepisów odnoszących się tylko do państw będących stronami protokołu haskiego.

Na gruncie stosowanie Rozporządzenia Rady WE 4/2009 istnieją dwa tryby uznawania orzeczeń sądów zagranicznych- bezwarunkowy oraz warunkowy. Kluczowym kryterium pozwalającym na zastosowanie jednego ze wskazanych trybów jest status państwa, z którego pochodzi orzeczenie, a konkretnie okoliczność, czy państwo to jest stroną protokołu haskiego. Zgodnie bowiem z art. 16 sekcja nr 1 rozporządzenia Rady WE 4/2009 – przepisy art. 17 do 22 - ma zastosowanie do orzeczeń wydanych w państwach członkowskich będących stronami protokołu haskiego, sekcja nr 2 – przepisy art. 23 do 38 – ma zastosowanie do orzeczeń wydanych w państwach członkowskich niebędących stronami protokołu haskiego, zaś sekcja nr 3 – ma zastosowanie do wszystkich orzeczeń. Przepis art. 17 zamieszczony został z sekcji nr 1 rozporządzenia i jak wynika wprost z jego treści odnosi się wyłącznie do orzeczeń wydanych w państwie członkowskim będącym stroną protokołu haskiego. Jak już wyjaśniono wcześniej Wielka Brytania nie jest stroną protokołu haskiego, a protokół ten nie obowiązuje na jej terytorium również na podstawie decyzji Rady z dnia 30 listopada 2009 roku.

W efekcie, na tle stanu faktycznego sprawy niniejszej oraz odnosząc się do zarzutu apelacji, przepis art. 17 rozporządzenia Rady WE 4/2009 i bezwarunkowy tryb uznawania decyzji/ orzeczenia nie znajdował podstaw prawnych do zastosowania.

Do rozważenia pozostaje kwestia uznania decyzji organu angielskiego o ustaniu obowiązku alimentacyjnego na gruncie art. 23 do 38 rozporządzenia Rady WE 4/2009. Otóż zgodnie z art. 23 orzeczenie wydane w państwie członkowskim niebędącym stroną protokołu haskiego /m.in. w Wielkiej Brytanii/ jest uznawane w innych państwach członkowskich bez konieczności przeprowadzenia specjalnego postępowania. Każda zainteresowana strona, która podnosi kwestie uznania orzeczenia jako główny przedmiot sporu może w trybie postępowania przewidzianym w niniejszej sekcji wystąpić z wnioskiem o uznanie danego orzeczenia /ust. 2 art. 23/. Jeżeli wynik postępowania toczącego się przed sądem państwa członkowskiego jest zależny od rozstrzygnięcia kwestii wstępnej uznania orzeczenia, to właściwy do rozstrzygnięcia tej kwestii jest ten sąd /art. 3/.

W rezultacie, Sąd w toku rozpoznania sprawy z powództwa przeciwegzekucyjnego, w toku której strona pozwana zakwestionowała skuteczność orzeczenia organu brytyjskiego, posiada kompetencje do wpadkowej oceny dopuszczalności jego uznania na gruncie polskiego porządku prawnego. W myśl art. 24 rozporządzenia Rady WE 4/2009, orzeczenia nie uznaje się jeżeli;

1/ uznanie byłoby oczywiście sprzeczne z porządkiem publicznym państwa członkowskiego, w którym wystąpiono o uznanie,

2/ pozwanemu, który nie wdał się w spór, nie doręczono dokumentu wszczynającego postępowanie lub dokumentu równorzędnego w czasie i w sposób umożliwiający mu przygotowanie obrony, chyba że pozwany nie złożył przeciwko orzeczeniu środka zaskarżenia, chociaż miał możliwość,

3/ orzeczenia nie da się pogodzić z orzeczeniem wydanym między tymi samymi stronami w państwie członkowskim, w którym wystąpiono o uznanie,

4/ orzeczenia nie da się pogodzić ze wcześniejszym orzeczeniem wydanym w innym państwie członkowskim albo w państwie trzecim w sporze o to samo roszczenie między tymi samymi stronami, o ile to wcześniejsze orzeczenie spełnia warunki konieczne do jego uznania w państwie członkowskim, w którym wystąpiono o uznanie. Orzeczenie zmieniające wcześniejsze orzeczenie w sprawie świadczeń alimentacyjnych ze względu na zmienione okoliczności nie jest uznawane za orzeczenie- „niedające się pogodzić” – w rozumieniu ostatnich dwóch punktów.

W kontekście przedstawionych rozważań, w rozpoznawanej sprawie Sąd I instancji powinien był dokonać oceny dopuszczalności uznania orzeczenia /decyzji/ organu brytyjskiego, a w szczególności ustalić, czy pozwana miała zagwarantowane prawo do obrony oraz –co najważniejsze- czy /decyzja/ orzeczenie to daje się pogodzić z orzeczeniami sądów polskich, które rozstrzygały o obowiązku alimentacyjnym od zobowiązanego za ten sam okres, co organ brytyjski. W szczególności analizy wymaga ustalenie, czy orzeczenie /decyzja/ organu brytyjskiego wydane zostało wskutek zmiany okoliczności /art. 24 in fine rozporządzenia Rady WE 4/2009/, a jeżeli tak, to jakich. Jednocześnie należy mieć na uwadze, że orzeczenie wydane w jednym państwie członkowskim nie może być w żadnym przypadku przedmiotem ponownego badania co do istoty w państwie członkowskim, w którym dochodzi się uznania, stwierdzenia wykonalności lub wykonania /art. 42 rozporządzenia Rady WE 4)2009/. Oczywistym przy tym jest, że przedmiotem oceny może być jedynie dokument spełniający kryteria przewidziane w rozporządzeniu Rady WE 4/2009, tj. spełniający wymogi niezbędne do stwierdzenia jego autentyczności, aczkolwiek bez obowiązku legalizacji /art. 65 rozporządzenia Rady WE 4)2009/.

W ocenie Sądu Okręgowego – Sąd Rejonowy nie przeprowadził postępowania dowodowego ani oceny w kierunku ustalenia przesłanek powyżej omówionych, przyjmując niejako z automatu, iż nie da się pogodzić unormowań prawnych w zakresie obowiązku alimentacyjnego, obowiązujących w obu systemach – w Polsce oraz w Zjednoczonym Królestwie.

Dlatego też należało uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania za instancje odwoławczą.

Rozpoznając ponownie sprawę Sąd Rejonowy uzupełni postępowanie dowodowe w kierunku wyżej wskazanym, a ponadto w przypadku uznania skuteczności orzeczenia /decyzji/ organu brytyjskiego, dokona ustaleń w kierunku ustalenia –czy i do jakiego dnia (za jaki okres) zakwestionowane tytuły wykonawcze zostały przymusowo wykonane, gdyż w zakresie świadczeń wyegzekwowanych powództwo nie zasługiwałoby na uwzględnienie. Bowiem powództwo przeciwegzekucyjne jest niedopuszczalne w zakresie świadczeń już przymusowo wykonanych / porusza- wyrok S.A. w Łodzi z dnia 9 marca 2016 r., I ACa 1339)15 –Lex nr 20177735; wyrok SN z dnia 20 stycznia 2016 roku., IV CSK 282)15- Lex nr 2007803; wyrok S.A. w Warszawie z dnia 23 stycznia 2013 roku., VI ACa 688)13- Lex nr 1444947/.

Dlatego też mając na względzie wszystkie powyższe rozważania należało orzec jak w sentencji orzeczenia na podstawie art. 386 § 4 k.p.c.

(...)