Postanowienie z dnia 2009-11-26 sygn. III CSK 30/09

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania Pokaż dokument źródłowy

Sygn. akt III CSK 30/09

POSTANOWIENIE

Dnia 26 listopada 2009 r.

W razie wielokrotnego stwierdzenia nabycia spadku po tej samej osobie należy wznowić postępowanie.

W toku wznowionego postępowania, a właściwie wznowionych postępowań, sąd zgodnie z art. 403 § 3 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. powinien rozpoznać wszystkie postanowienia, a następnie orzec stosownie do art. 412 § 3 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c., tj. uchylić rozpoznawane postanowienia i wydać rozstrzygnięcie co do istoty sprawy.

Sąd Najwyższy w składzie :

SSN Iwona Koper (przewodniczący)

SSN Kazimierz Zawada (sprawozdawca)

SSN Dariusz Zawistowski

Protokolant Bożena Kowalska

w sprawie z wniosku HP.

przy uczestnictwie [...] ,

o zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku,

po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej

w dniu 26 listopada 2009 r.,

skargi kasacyjnej wnioskodawczyni

od postanowienia Sądu Okręgowego w K.

z dnia 26 marca 2008 r., sygn. akt [...],

oddala skargę kasacyjną i zasądza od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika W.K. kwotę 120 (sto dwadzieścia) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Sąd Rejonowy w K. postanowieniem z dnia 31 lipca 2003 r. stwierdził, że spadek po J.K. nabył w całości jej mąż, W.K.

Sąd Rejonowy w Ż. postanowieniem z dnia 16 grudnia 2005 r. stwierdził zaś, że spadek po J.K. nabyli: jej mąż, W.K. i inne oznaczone osoby, będące rodzeństwem spadkodawczyni oraz zstępnymi jej rodzeństwa.

W dniu 15 października 2007 r. H.P., siostrzenica J.K., wniosła o zmianę postanowienia Sądu Rejonowego w K. z dnia 31 lipca 2003 r. przez nadanie mu treści zbieżnej z postanowieniem Sądu Rejonowego w Ż. z dnia 16 grudnia 2005 r.

Postanowieniem z dnia 9 grudnia 2007 r. Sąd Rejonowy w K. oddalił wniosek H.P. Wyjaśnił, że wykrycie prawomocnego postanowienia zawierającego powtórne stwierdzenie nabycia spadku po tej samej osobie stanowi, bez względu na treść tego rozstrzygnięcia, podstawę wznowienia postępowania; w takim przypadku przedmiotem rozpoznania sądu wznawiającego postępowanie są z urzędu wszystkie prawomocne postanowienia stwierdzające nabycie spadku po tej samej osobie.

Sąd Okręgowy w K., podzielając stanowisko Sądu Rejonowego, postanowieniem z dnia 26 marca 2008 r. oddalił apelację wnioskodawczyni. Podkreślił, że zajęcie odmiennego stanowiska prowadziłoby do stanu, w którym nadal istniałyby dwa postanowienia stwierdzające nabycie spadku po tej samej osobie, a stanu takiego nie można akceptować nawet wówczas, gdyby oba te postanowienia miały jednakową treść.

W skardze kasacyjnej wnioskodawczyni zarzuciła, że postanowienie Sądu Okręgowego narusza art. 679 § 1 w związku z art. 524 k.p.c. Skargę tę podtrzymała, mimo iż Sąd Rejonowy w Ż., prawomocnym postanowieniem z dnia 9 grudnia 2008 r., wydanym na skutek skargi W.K., wznowił postępowania zakończone postanowieniami Sądu Rejonowego w K. z dnia 31 lipca 2003 r. i Sądu Rejonowego w Ż. z dnia 16 grudnia 2005 r., uchylił oba te postanowienia i stwierdził, że spadek po J.K. nabyli: jej mąż, W.K. i inne oznaczone osoby, będące rodzeństwem spadkodawczyni oraz zstępnymi jej rodzeństwa.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Na tle stanu prawnego, obwiązującego w okresie od dnia 1 lipca 1996 r. (a właściwie dopiero od dnia 1 lipca 1998 r., w którym upłynął termin do wnoszenia kasacji z urzędu) do dnia 1 lipca 2009 r. (data wejścia w życie nowelizacji zmieniającej m.in. art. 403 i 412 k.p.c.), zarysowała się rozbieżność poglądów co do tego, czy w razie wielokrotnego stwierdzenia nabycia spadku po tej samej osobie należy wszcząć postępowanie, o którym mowa w art. 679 k.p.c. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 sierpnia 2003 r., LEX nr 315 425), czy też złożyć skargę o wznowienie postępowania (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2002 r., V CKN 1258/00, „Wokanda” 2003, nr 9, s. 8). Przeważył jednak ten drugi pogląd. Według niego, w razie wielokrotnego stwierdzenia nabycia spadku po tej samej osobie należy wznowić postępowanie. W toku wznowionego postępowania, a właściwie: wznowionych postępowań, sąd, zgodnie z art. 403 § 3 w związku z art. 13 § 2 k.p.c., powinien rozpoznać wszystkie postanowienia, a następnie orzec stosownie do art. 412 § 3 w związku z art. 13 § 2 k.p.c., tj. uchylić rozpoznawane postanowienia i wydać rozstrzygnięcie co do istoty sprawy.

Zastosowanie takiego rozwiązania, za którym opowiedział się Sąd Okręgowy w zaskarżonym postanowieniu, było - wbrew stanowisku skarżącej - możliwe również w okolicznościach niniejszej sprawy, o czym przekonuje postanowienie Sądu Rejonowego w Ż. z dnia 9 grudnia 2008 r.

Poza tym podważenie postanowienia Sądu Rejonowego w K. z dnia 31 lipca 2003 r. stało się po uprawomocnieniu postanowienia Sądu Rejonowego w Ż. z dnia 9 grudnia 2008 r. bezprzedmiotowe – skoro Sąd ten już je uchylił - zarówno w drodze postępowania, o którym mowa w art. 679 k.p.c., jak i wznowienia postępowania.

Mając powyższe na względzie, Sąd Najwyższy na podstawie art. 398¹⁴ w związku z art. 13 § 2 k.p.c. oddalił skargę kasacyjną, a o kosztach postępowania kasacyjnego rozstrzygnął zgodnie z art. 520 § 2 k.p.c.

Biuletyn Izby Cywilnej SN nr 09/2010

W razie wielokrotnego stwierdzenia nabycia spadku po tej samej osobie należy wznowić postępowanie.

W toku wznowionego postępowania, a właściwie wznowionych postępowań, sąd zgodnie z art. 403 § 3 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. powinien rozpoznać wszystkie postanowienia, a następnie orzec stosownie do art. 412 § 3 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c., tj. uchylić rozpoznawane postanowienia i wydać rozstrzygnięcie co do istoty sprawy.

(postanowienie z dnia 26 listopada 2009 r., III CSK 30/09, I. Koper, K. Zawada, D. Zawistowski, niepubl.)

Glosa

Józefa Forystka, Rejent 2010, nr 6, s. 122

Glosa ma charakter krytyczny.

Autor wskazał, że tryb przewidziany w art. 679 k.p.c. odnosi się nie tylko do sytuacji, w której w obrocie prawnym funkcjonuje jedno wadliwe postanowienie spadkowe, ale także ma zastosowanie wtedy, gdy w obrocie prawnym znajdują się dwa lub kilka prawomocnych postanowień spadkowych. Wadliwe, według autora, orzeczenie Sądu Najwyższego osłabia konstytucyjną ochronę prawa obywateli do dziedziczenia, tym bardziej że przepisy kodeksu postępowania cywilnego przewidują bardzo krótki termin do ewentualnego złożenia skargi o wznowienie postępowania (art. 407 k.p.c.). Zdaniem komentatora, przyjęcie stanowiska Sądu Najwyższego prowadzi do pozostawienia w obrocie sprzecznych postanowień po tym samym spadkodawcy, co nie służy bezpieczeństwu prawnemu.

Komentator nie miał wątpliwości, że art. 679 k.p.c. zastępuje w omawianym przypadku postępowanie o wznowienie. Przypomniał również treść art. 524 k.p.c., który stanowi o niedopuszczalności wznowienia, jeżeli postanowienie kończące postępowanie może być zmienione lub uchylone.

Glosator wskazał, że aprobata omawianego stanowiska Sądu Najwyższego oznacza całkowitą niemożność wzruszenia postanowienia spadkowego wydanego na skutek skargi o wznowienie, gdyby ujawniło się kolejne postanowienie, nieznane sądowi rozpoznającemu skargę o wznowienie (art. 416 k.p.c.).

 Na zakończenie autor przypomniał, że zgodnie z art. 1028 k.c. osoby trzecie, nabywając prawa do składników masy spadkowej od osoby legitymującej się postanowieniem spadkowym (nawet wadliwym), są chronione i w takim przypadku może nastąpić trwała utrata składników majątkowych masy spadkowej.