Wyrok z dnia 2016-03-24 sygn. VI ACa 67/07

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt VI ACa 67/07

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 marca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący Sędzia SA Beata Waś

Sędzia SA Maciej Kowalski

Sędzia SA Ewa Stefańska (spr.)

Protokolant: Izabela Nowak

po rozpoznaniu w dniu 10 marca 2016 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa wzajemnego Spółdzielni (...) w likwidacji w W.

przeciwko J. Z.

o wydanie

na skutek apelacji pozwanego wzajemnego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 29 września 2006 r.

sygn. akt XXV C 27/06

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od J. Z. na rzecz Spółdzielni (...) w likwidacji w W. kwotę po 3.150 (trzy tysiące sto pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt VI ACa 67/07

UZASADNIENIE

Powód J. Z. wnosił o zobowiązanie pozwanej Spółdzielni (...) z siedzibą w W. w likwidacji do złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu na jego rzecz udziału 0,06086 części użytkowania wieczystego działki położonej w W. przy ul. (...) oraz znajdującego się na niej pawilonu nr (...) o powierzchni 263,30 m ², odpłatnie za kwotę ustaloną przez biegłego sądowego lub nieodpłatnie.

Pozwana Spółdzielni (...) z siedzibą w W. w likwidacji wnosiła o oddalenie powództwa, a także wniosła pozew wzajemny, domagając się nakazania J. Z. wydania na jej rzecz pawilonu nr (...) o powierzchni 263,30 m ², położonego w W. przy ul. (...).

J. Z. wnosił o oddalenie powództwa wzajemnego i zgłosił zarzut zatrzymania pawilonu nr (...) do czasu zaspokojenia przez Spółdzielnię (...) z siedzibą w W. w likwidacji przysługujących mu roszczeń o zwrot nakładów.

Wyrokiem z dnia 29 września 2006 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo główne w całości oraz uwzględniając powództwo wzajemne nakazał J. Z. wydanie na rzecz Spółdzielni (...) z siedzibą w W. w likwidacji pawilonu nr (...) o powierzchni 263,30 m2, położonego w W. przy ul. (...), w terminie trzech miesięcy od uprawomocnienia się wyroku.

Wyrok Sądu Okręgowego został wydany w oparciu o poniższe ustalenia faktyczne i rozważania prawne.

Pod koniec lat 70-tych Izba Rzemieślnicza w W. poprzez podległy jej Zakład (...) budowała pawilony rzemieślnicze położone w W. przy ul. (...) (kiedyś: ul. (...)). Spółdzielnia (...) w W. była jednym ze współinwestorów, a od 1 stycznia 1980 r. stała się inwestorem zastępczym. Pozostałymi współinwestorami byli rzemieślnicy, m.in. T. K., który w dniu 7 sierpnia 1985 r. zrezygnował z udziału w inwestycji i na którego miejsce Zarząd Izby Rzemieślniczej zaakceptował kandydaturę J. Z.. W dniu 25 sierpnia 1985 r. J. Z. rozliczył się z T. K. z dotychczasowych kosztów inwestycji. W dniu 4 września 1985 r. J. Z. jako współinwestor zlecił Zakładowi (...) Izby Rzemieślniczej w W. wybudowanie zakładu cukierniczego, zaś w dniu 20 czerwca 1988 r. został ustalony zakres prac wykonywanych przez Spółdzielnię (...) w W. w ramach budowy pawilonu współfinansowanego przez J. Z..

W dniu 18 sierpnia 1994 r. ustalone zostały zasady rozliczenia inwestycji pomiędzy Spółdzielnią (...) w W. jako inwestorem zastępczym a współinwestorami, m.in. powodem. W dniu 15 września 1994 r. ustalono, że Spółdzielnia (...) w W. odstąpi od popierania wniosku o ustanowienie prawa wieczystego użytkowania gruntu wyłącznie na swoją rzecz i będzie popierała wnioski o ujawnienie praw pozostałych inwestorów budynku. Rzemieślnicy występowali o przyznanie im prawa użytkowania wieczystego gruntu i własności zajmowanych pawilonów, uzyskując obietnicę, że prawo to zostanie im przyznane.

W dniu 12 grudnia 1997 r. Spółdzielnia (...) w W. zawarła umowę w formie aktu notarialnego z Gminą (...), na podstawie której otrzymała w użytkowanie wieczyste na 99 1at działkę gruntu o powierzchni 3.734 m ^{( 2)} oraz nieodpłatnie własność znajdujących się na niej pawilonów. Rzemieślnicy zwracali się do Spółdzielni (...) w W. o zbycie na ich rzecz ułamkowej części użytkowania wieczystego gruntu i własności poszczególnych pawilonów, m.in. powód domagał się przeniesienia na jego rzecz 0,0086 części użytkowania wieczystego gruntu i własności pawilonu nr (...). Spółdzielnia (...) w W. wystąpiła do Gminy (...) o wyrażenie zgody na takie zbycie, zaś zarząd Gminy wyraził zgodę ustalając warunki zbycia. W załączniku do pisma o wyrażeniu zgody na zbycie nie wskazano nazwiska powoda, ponieważ wówczas toczył się proces sądowy między Spółdzielnią a powodem o zapłatę, w którym przesłanką rozstrzygnięcia była kwestia pokrycia przez powoda wszystkich kosztów, do uiszczenia których jako współinwestor był zobowiązany.

Ostatecznie do zbycia udziałów w prawie użytkowania wieczystego gruntu i udziałów we własności budynku na rzecz rzemieślników nie doszło. Spółdzielnia poinformowała rzemieślników, ci spośród nich, którzy ponieśli pełne koszty nakładów na przypadające im pawilony, uzyskają potwierdzenie prawa użytkowania określonego pawilonu wraz z przypisanymi powierzchniami wspólnymi. Do potwierdzenia prawa powoda do użytkowania zajmowanego przez niego pawilonu nr (...) nie doszło. Spółdzielnia (...) w W. zaproponowała powodowi zawarcie umowy najmu zajmowanego przez niego pawilonu, lecz powód odmówił jej podpisania. W przedmiotowym pawilonie od 1992 r. J. Z. prowadzi działalność gospodarczą, zatrudniając obecnie dziesięć osób. Jest to jego jedyne źródło utrzymania.

Stan faktyczny sprawy jest niesporny i został ustalony przez Sąd Okręgowy na podstawie dowodów z dokumentów oraz przesłuchania powoda.

Sąd Okręgowy wyjaśnił, że podstawą prawną żądania powoda był art. 231 § 1 k.c. w związku z art. 64 k.c. Zgodnie z treścią art. 231 § 1 k.c. samoistny posiadacz gruntu w dobrej wierze, który wzniósł na powierzchni lub pod powierzchnią gruntu budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby właściciel przeniósł na niego własność zajętej działki za odpowiednim wynagrodzeniem. Przepis ten dla powstania roszczenia o przeniesienie praw do gruntu wymaga kumulatywnego spełnienia czterech przesłanek, tj.: wzniesienia budynku na cudzej działce, samoistności posiadania wznoszącego budynek, dobrej wiary posiadacza gruntu, a także różnicy wartości pomiędzy wzniesioną budowlą a działką zajętą pod budowę, przy czym wartość budowli musi przewyższać wartość zajętej na ten cel działki.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji J. Z. nie jest i nie był posiadaczem ani współposiadaczem samoistnym gruntu, na którym znajduje się zespół pawilonów. Samoistne posiadanie prawa użytkowania wieczystego polega na wykonywaniu władztwa nad nieruchomością z wolą posiadania dla siebie w zakresie odpowiadającym treści prawa użytkowania wieczystego. Zajmowany przez powoda zakład nie jest budynkiem wolnostojącym, lecz częścią budynku, będąc jednym z lokali użytkowych położonych w tym budynku. Powód był współinwestorem budowy pawilonu, lecz fakt ten nie powoduje, że stał się jego posiadaczem samoistnym. Jedynie Spółdzielnia (...) w W. dysponowała bowiem decyzją o oddaniu gruntu w użytkowanie, decyzją o pozwoleniu na budowę, decyzją lokalizacyjną i tylko ona została wpisana w księdze wieczystej jako użytkownik nieruchomości. Spółdzielnia nigdy nie przeniosła na powoda swoich praw wynikających z użytkowania działki i pozwolenia na budowę.

Sąd Okręgowy podkreślił, iż samo przeświadczenie powoda, że współfinansując budowę, buduje część pawilonu dla siebie, nie decyduje o charakterze jego władztwa nad gruntem. Okoliczność, że wspólnie z innymi rzemieślnikami współinwestował na terenie nieruchomości, nie daje mu przymiotu jej współposiadacza. Zgodnie ze stanowiskiem doktryny nie jest bowiem posiadaczem nieruchomości osoba, która tylko finansowo przyczyniła się do wybudowania budynku przez właściciela nieruchomości i takiej osobie nie przysługuje roszczenie określone w art. 231 § 1 k.c.

J. Z. przystąpił do inwestycji na podstawie umowy z dnia 4 września 1985 r. Wówczas prace budowlane już trwały, zaś powód nie wykazał, od kiedy budowę finansował jego poprzednik T. K., a także jakie prace wykonali on i jego poprzednik. Ewentualne obietnice dotyczące uznania wkładu finansowego powoda poprzez przyznanie mu udziału w prawie użytkowania wieczystego gruntu i własności pawilonu również nie tworzą stanu samoistności posiadania. W porozumieniu z dnia 18 sierpnia 1994 r. J. Z. wraz z innymi rzemieślnikami został określony jako współinwestor i użytkownik pawilonu, co również wskazuje na brak przymiotu samoistności jego posiadania. Powód korzystając z części pawilonu był bowiem jego posiadaczem zależnym.

Zdaniem Sądu Okręgowego J. Z. użytkował pawilon na zasadzie użyczenia, albowiem nie wykazał, aby płacił czynsz, a jedynie płacenie czynszu byłoby czynnikiem warunkującym powstanie stosunku najmu, dzierżawy, bądź użytkowania. Dlatego z chwilą wytoczenia przez Spółdzielnię (...) w W. powództwa windykacyjnego, powód utracił prawo do zajmowania pawilonu.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że jedynie Spółdzielni (...) w W. przysługiwało roszczenie o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste i przeniesienie własności pawilonu na podstawie art. 204 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami, albowiem w dacie 5 grudnia 1990 r. tylko Spółdzielni przysługiwało prawo użytkowania gruntu.

Ponieważ powód nie był posiadaczem samoistnym gruntu, na którym został wybudowany pawilon, niecelowe było badanie, czy wartość części pawilonu zajmowanej przez powoda przewyższa wartość udziału w gruncie. Skoro bowiem już jedna z kumulatywnych przesłanek określonych w art. 231 § 1 k.c. nie została spełniona, niecelowe było badanie istnienia pozostałych przesłanek roszczenia o wykup. Jedynie na marginesie Sąd Okręgowy wskazał, że dla oceny dobrej wiary posiadacza gruntu istotna jest chwila wznoszenia budynku. Tymczasem powód przystąpił do budowy już w trakcie wznoszenia pawilonu i wówczas nie miał podstaw do przyjęcia, że przysługuje mu prawo do samoistnego władania gruntem.

Sąd Okręgowy wyjaśnił, że podstawą prawną powództwa wzajemnego był art. 222 § 1 k.c., zgodnie z którym właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba, że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą. Sąd pierwszej instancji stwierdził, że Spółdzielnia (...) w W. dysponuje tytułem prawnym do przedmiotowej nieruchomości na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego z dnia 12 grudnia 1997 r. o ustanowieniu prawa użytkowania wieczystego działki i własności pawilonu, w zespole którego znajduje się zakład zajmowany przez J. Z..

Sąd pierwszej instancji wskazał, że użytkowanie wieczyste jest prawem na rzeczy cudzej uprawniającym użytkownika wieczystego do korzystania z nieruchomości z wyłączeniem innych osób. Tymczasem J. Z. nie wykazał, aby przysługiwało mu skuteczne względem Spółdzielni prawo do władania pawilonem. Fakt, że pozwany wzajemny współinwestował w budowę, nie daje mu prawa do władania wybudowanym obiektem, nie tworzy stosunku rzeczowego ani obligacyjnego. Do czasu wystąpienia przez powoda wzajemnego z powództwem windykacyjnym J. Z. przysługiwało prawo do władania rzeczą na podstawie użyczenia, lecz obecnie nie ma on żadnego prawa do władania pawilonem. Aktualnie J. Z. użytkuje pawilon bezumownie, ponieważ nie skorzystał z oferty zawarcia umowy najmu.

Z tej przyczyny Sąd Okręgowy nakazał pozwanemu wzajemnemu wydanie pawilonu na rzecz Spółdzielni. Jednakże ponieważ prowadzona w pawilonie działalność gospodarcza jest jedynym źródłem dochodów J. Z., a wykonując wyrok straci on miejsce pracy, na podstawie art. 320 k.p.c. Sąd pierwszej instancji odroczył wydanie pawilonu na okres 3 miesięcy. W ocenie Sądu Okręgowego pozwoli to pozwanemu wzajemnemu na podjęcie decyzji, czy zamierza kontynuować działalność gospodarczą w innych miejscu i znalezienie innego lokalu, bądź na podjęcie rozmów z pozwaną Spółdzielnią w zmierzających do uregulowania zasad korzystania z pawilonu na zasadach najmu.

Sąd Okręgowy wyjaśnił, że niniejsza sprawa nie dotyczy rozliczenia nakładów poniesionych przez pozwanego wzajemnego na pawilon, więc nieskuteczny jest zgłoszony przez niego zarzut zatrzymania. Wskazał ponadto, że ewentualne roszczenie o zwrot wartości nakładów jest przedwczesne, ponieważ nie nastąpiło jeszcze wydanie rzeczy. Wysokość nakładów nie została nawet sprecyzowana, zaś pozwany wzajemny twierdził jedynie, że pokrył całość kosztów budowy pawilonu nr (...).

Od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie apelację wniósł J. Z..

Apelacją powód i pozwany wzajemny zaskarżył wyrok w całości, wnosząc o jego zmianę poprzez uwzględnienie powództwa głównego i oddalenie powództwa wzajemnego, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Powód i pozwany wzajemny zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie:

1) art. 227 i art. 217 k.p.c. poprzez oddalenie wniosków dowodowych o przesłuchanie świadków S. G., S. R. oraz W. P. i wskazanie, że dowody te zostały powołane na okoliczność „składanych obietnic”, podczas gdy wnioski te zmierzały do wykazania zasad realizowania inwestycji przy ul. (...) w W. jednoznacznie ustalonych pomiędzy stronami i określających treść łączącego strony stosunku cywilnoprawnego;

2) art. 231 § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie wyrażające się w:

a) przyjęciu, że powód nie jest i nie był samoistnym posiadaczem ułamkowej części w prawie użytkowania wieczystego gruntu zajętego pod budowę pawilonu oraz samego pawilonu znajdującego się przy ul. (...) w W., podczas gdy ustalony stan faktyczny sprawy daje podstawy do stwierdzenia obydwu przesłanek samoistnego posiadania: faktycznego posiadania rzeczy ( corpus) oraz jawnego okazywania wobec otoczenia zamiaru posiadania rzeczy dla siebie ( animus),

b) przyjęciu, że powód nie był w chwili przystąpienia do inwestycji posiadaczem gruntu, na którym wzniósł pawilon w dobrej wierze w rozumieniu art. 231 § 1 k.c., podczas gdy istniały podstawy do przyjęcia dobrej wiary w rozumieniu powołanego przepisu;

3) art. 278 § 1 i art. 217 § 2 k.p.c. poprzez nieprzeprowadzenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność stwierdzenia przesłanki przewyższenia przez wartość wzniesionego budynku wartości zajętej na ten cel działki w rozumieniu art. 231 § 1 k.c. oraz oddalenie wniosku dowodowego w tym przedmiocie z powołaniem na niecelowość prowadzenia tego dowodu, co uniemożliwiło obiektywne stwierdzenie, czy stan faktyczny przedmiotowej sprawy odpowiada wskazanej przesłance, co przy spełnieniu pozostałych przesłanek z art. 231 § 1 k.c. skutkowałoby odmiennym rozstrzygnięciem w sprawie;

4) art. 461 k.c. poprzez jego niezastosowanie względnie niewłaściwe zastosowanie, pomimo skorzystania przez pozwanego wzajemnego z prawa zatrzymania przewidzianego w tym przepisie, w świetle faktu, iż stan faktyczny i prawny sprawy dawał podstawy do uwzględnienia tegoż zarzutu;

5) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów wyrażające się w apriorycznym przyjęciu nieskuteczności zgłoszonego zarzutu zatrzymania, bez zbadania w tym zakresie stanu faktycznego sprawy, obrazę przepisu postępowania art. 278 § 1 i art. 217 § 2 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku o powołanie biegłego na okoliczność wartości nakładów poniesionych przez J. Z. na budowę i wyposażenie pawilonu, a nadto obrazę art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewyjaśnienie w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia przyczyn oraz faktów i dowodów, w oparciu o które zarzut zatrzymania został uznany za nieskuteczny, a nadto niewyjaśnienie przesłanek, które zadecydowały o oddaleniu wniosku o powołanie biegłego na okoliczność wartości nakładów poniesionych przez J. Z..

Pozwana i powódka wzajemna Spółdzielnia (...) w W. w likwidacji wnosiła o oddalenie apelacji i zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Złożonym w toku postępowania odwoławczego pismem procesowym z dnia 23 listopada 2015 r. powód i pozwany wzajemny J. Z. cofnął pozew o zobowiązanie pozwanej Spółdzielni (...) z siedzibą w W. w likwidacji do złożenia oświadczenia woli (k. 941 akt), a na rozprawie odwoławczej w dniu 24 listopada 2015 r. jego pełnomocnik oświadczył, że cofa pozew ze zrzeczeniem się roszczenia (art. 944 akt). Dlatego postanowieniem z dnia 24 listopada 2015 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie uchylił zaskarżony wyrok w punkcie pierwszym i umorzył postepowanie w sprawie w tym zakresie (k. 946 akt).

Sąd Apelacyjny zważył:

Wobec cofnięcia pozwu i umorzenia postępowania w zakresie powództwa głównego, na obecnym etapie postępowania do rozpoznania pozostało powództwo wzajemne Spółdzielni (...) w W. w likwidacji o nakazanie wydania pawilonu. W tej sytuacji podniesione w apelacji zarzuty naruszenia art. 227 i art. 217 k.p.c., art. 231 § 1 k.c. oraz art. 278 § 1 i art. 217 § 2 k.p.c. stały się bezprzedmiotowe.

W ocenie Sądu Apelacyjnego apelacja pozwanego wzajemnego w tym zakresie nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy i Sąd Apelacyjny przyjmuje te ustalenia za własne. Także ocena prawna dokonana przez Sąd pierwszej instancji są prawidłowa. Na ocenę tą nie mają wpływu dowody przedstawione przez skarżącego w postępowaniu odwoławczym.

W niniejszej sprawie Spółdzielnia (...) w W. w likwidacji domaga się nakazania J. Z. wydania pawilonu na podstawie art. 222 § 1 k.c., powołując się na wpisane jej rzecz w księdze wieczystej na prawo użytkowania wieczystego gruntu. W sprawie niesporne jest, że umową zawartą w dniu 12 grudnia 1997 r. w formie aktu notarialnego (Repertorium A (...)) Gmina (...) ustanowiła na rzecz Spółdzielni użytkowanie wieczyste gruntu położonego w W. przy ul. (...) i nieodpłatnie przeniosła na jej rzecz własność wybudowanego pawilonu (k. 24 akt). Przeniesienie własności budynku nastąpiło nieodpłatnie z uwagi na wybudowanie do ze środków własnych Spółdzielni w rozumieniu § 7 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 marca 1996 r. w sprawie przepisów wykonawczych dotyczących uwłaszczenia osób prawnych nieruchomościami będącymi dotychczas w ich zarządzie lub użytkowaniu (Dz. U. Nr 23, poz. 97). Podstawą prawną oddania nieruchomości w użytkowanie wieczyste na 99 lat w trybie bezprzetargowym był art. 2c ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 79, poz. 464 ze zm.).

W ocenie Sądu Apelacyjnego zawarta przez Spółdzielnię w dniu 21 września 2001 r. w formie aktu notarialnego (Repertorium A (...)) z M. J., C. S. i W. W. umowa odnowienia zobowiązania była nieważna, jako sprzeczna z art. 1 § 1 oraz z przepisami działu VII ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (tekst jedn. Dz. U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848). Pogląd taki wyraził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 21 stycznia 2005 r. (sygn. akt I CK 460/04), odwołując się do swoich dwóch uchwał: z dnia 13 grudnia 2000 r. (sygn. akt III CZP 43/00, OSNC 2001, nr 5, poz. 68) i z dnia 12 stycznia 2001 r. (sygn. akt III CZP 44/00, OSNC 2002, nr 5, poz. 69).

W powołanych uchwałach Sąd Najwyższy wyjaśnił, że wniesienie przez spółdzielnię do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością aportu w postaci przedsiębiorstwa jest niedopuszczalne, jeżeli wyłącza to prowadzenie przez spółdzielnię statutowej działalności gospodarczej. Tymczasem w niniejszej sprawie zbyte przedsiębiorstwo stanowiło cały majątek Spółdzielni, więc zbycie tego majątku na rzecz członków i następnie wniesienie przez nich aportu w postaci udziałów w tym przedsiębiorstwie do zawiązanej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością stanowiło w istocie niedopuszczalne przekształcenie spółdzielni w spółkę. Sąd Najwyższy wyjaśnił, że ten tok postępowania nie budziłby zastrzeżeń jedynie wówczas, gdyby zbycie przedsiębiorstwa na rzecz członków nastąpiło w trakcie procesu likwidacyjnego Spółdzielni, po spłaceniu wierzycieli. W przedmiotowej sprawie jednak taka sytuacja nie miała miejsca, albowiem Spółdzielnia została postawiona w stan likwidacji na podstawie uchwały Walnego Zgromadzenia z dnia 21 września 2001 r. i 5 października 2001 r. W konsekwencji uznać należy, że Spółdzielnia nadal jest użytkownikiem wieczystym gruntu i właścicielem wybudowanych na nim pawilonów. Świadczy o tym treść wpisu w księdze wieczystej nieruchomości.

W tej sytuacji postępowanie toczące się przed Sądem Okręgowym w Warszawie w sprawie z powództwa miasta (...) W. przeciwko (...) spółce z o.o. z siedzibą w W. (sygn. akt XXV C 2983/05) o unieważnienie czynności prawnej przeniesienia użytkowania wieczystego własności pawilonu, nie będzie miało wpływu prejudycjalnego na rozstrzygnięcie w niniejszej sprawie, co powoduje niezasadność zawieszenia postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c.

Na rozstrzygnięcie w przedmiotowej sprawie nie ma również wpływu wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 8 stycznia 2016 r. (sygn. akt I OSK 1676/15, k. akt), albowiem dotyczy on decyzji stwierdzającej nieważność decyzji Naczelnika Dzielnicy (...) z dnia 27 kwietnia 1977 r. orzekającej o przekazaniu Spółdzielni nieruchomości w użytkowanie. Decyzja ta była wydana na podstawie przepisów ustawy z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach (tekst jedn. Dz. U. z 1969 r. Nr 22, poz. 159 ze zm.) i zgodnie z treścią art. 8 ust. 1 powołanej ustawy była ona koniecznym warunkiem powstania użytkowania. Natomiast źródłem powstania na rzecz Spółdzielni prawa użytkowania wieczystego gruntu i własności pawilonu była zawarta z Gminą (...) umowa z dnia 12 grudnia 1997 r., której ważność dotychczas nie została skutecznie zakwestionowana. Podkreślić należy, że wyeliminowanie z obrotu prawnego decyzji będącej podstawą prawną powstania prawa użytkowania nie powoduje automatycznie nieważności umowy o ustanowieniu prawa użytkowania wieczystego gruntu i własności budynku.

Zauważyć również trzeba, że wyrokiem z dnia 11 czerwca 2015 r. Sąd Okręgowy w Warszawie zmienił wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy-Żoliborza w Warszawie z dnia 29 października 2014 r. w sprawie z powództwa miasta (...) W. przeciwko Spółdzielni (...) w W. w likwidacji o uzgodnienie treści księgi wieczystej (sygn. akt V Ca 936/15, k. 750 akt i I C 1146/14, k. 744 akt). W uzasadnieniu wyroku wskazano, że ponieważ Spółdzielnia była w dniu 5 grudnia 1990 r. użytkownikiem gruntu, przysługiwało jej prawo do ubiegania się o bezprzetargowe oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste. Na podstawie decyzji Naczelnika Dzielnicy (...) z dnia 27 kwietnia 1977 r. Rada Dzielnicy (...) Gminy (...) uchwałą nr (...) z dnia 28 maja 1996 r. wyraziła pozytywną opinię w sprawie oddania gruntu w użytkowanie wieczyste na 99 lat, a w dniu 26 marca 1997 r. Zarząd Dzielnicy (...) Gminy (...) podjął uchwałę nr (...) o przeznaczeniu przedmiotowej nieruchomości do oddania w użytkowanie wieczyste w trybie bezprzetargowym na rzecz Spółdzielni jako dotychczasowego użytkownika. W konsekwencji doszło do zawarcia przez Spółdzielnię z Gminą (...) w formie aktu notarialnego umowy z dnia 12 grudnia 1997 r. o ustanowieniu prawa użytkowania wieczystego gruntu i własności pawilonu.

W niniejszej sprawie niesporne jest, że decyzją z dnia 3 grudnia 2010 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. stwierdziło nieważność decyzji Naczelnika Dzielnicy (...) z dnia 27 kwietnia 1977 r. orzekającej o przekazaniu Spółdzielni nieruchomości w użytkowanie, jako wydanej z rażącym naruszeniem prawa, tj. art. 8 ustawy z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach (tekst jedn. Dz. U. z 1969 r. Nr 22, poz. 159 ze zm.). W uzasadnieniu wskazano, że wnioskodawcą w sprawie ustanowienia użytkowania nieruchomości była Izba Rzemieślnicza w W., zaś przekazanie gruntu nastąpiło na rzecz Spółdzielni (...) w W., która z takim wnioskiem nie występowała. Również Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawie z powództwa miasta (...) W. przeciwko Spółdzielni (...) w W. w likwidacji o uzgodnienie treści księgi wieczystej (sygn. akt V Ca 936/15, k. 789 akt) wyraził pogląd, że na podstawie decyzji Naczelnika Dzielnicy (...) z dnia 27 kwietnia 1977 r. powstało tylko prawo użytkowania gruntu, natomiast źródłem powstania prawa użytkowania wieczystego gruntu i własności pawilonu była umowa z dnia 12 grudnia 1997 r., która dotychczas nie została wzruszona.

W tej sytuacji należało uznać, że Spółdzielni (...) w W. w likwidacji nadal przysługuje prawo użytkowania wieczystego gruntu i własność pawilonu, w którym usytuowany jest zajmowany przez J. Z. pawilon nr (...). Ponieważ pozwany wzajemny nie wykazał, aby po wypowiedzeniu stosunku użyczenia przysługiwało mu skuteczne wobec Spółdzielni prawo do władania pawilonem, na podstawie art. 222 § 1 k.c. powód wzajemny ma prawo domagać się od pozwanego wzajemnego wydania tego pawilonu.

Ponieważ - jak trafnie ustalił Sąd Okręgowy - podstawą korzystania przez J. Z. z pawilonu nr (...) była zawarta w sposób dorozumiany ze Spółdzielnią umowa użyczenia, podniesiony przez pozwanego wzajemnego zarzut zatrzymania pawilonu do czasu zaspokojenia roszczenia o zwrot nakładów nie może być uznany za skuteczny. Zgodnie bowiem z treścią art. 461 § 2 k.c. zarzut zatrzymania nie przysługuje, gdy chodzi o zwrot rzeczy wynajętych, wydzierżawionych lub użyczonych. W tej sytuacji pozwany wzajemny powinien wydać powodowi wzajemnemu pawilon, zaś roszczeń z tytułu poniesionych nakładów może dochodzić w odrębnym procesie. W tej sytuacji podniesione w apelacji zarzuty naruszenia 461 k.c. i art. 233 § 1 k.p.c. są bezprzedmiotowe.

Podstawą orzeczenia Sądu Apelacyjnego był art. 385 k.p.c. O kosztach procesu orzeczono na zasadzie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c.