Wyrok z dnia 2009-04-03 sygn. II CSK 604/08

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania Pokaż dokument źródłowy

Sygn. akt II CSK 604/08

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 kwietnia 2009 r.

Pomimo braku w przepisach kodeksu spółek handlowych wyraźnego przyznania uprawnienia do odwołania zgromadzenia wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jej zarządowi, okoliczności faktyczne sprawy mogą prowadzić do uznania takiej czynności za zgodną z prawem.

Sąd Najwyższy w składzie :

SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący)

SSN Jan Górowski

SSN Marian Kocon (sprawozdawca)

w sprawie z powództwa S. W. przeciwko C. Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł.

z udziałem interwenienta ubocznego po stronie pozwanej – R. K. o stwierdzenie nieważności uchwał zgromadzenia wspólników, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 3 kwietnia 2009 r., skargi kasacyjnej interwenienta ubocznego od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]

z dnia 10 czerwca 2008 r.,

oddala skargę kasacyjną, zasądza od R. K. na rzecz powoda kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt) tytułem kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 10 czerwca 2008 r. oddalił apelację interwenienta ubocznego po stronie pozwanej R. K. od wyroku Sądu Okręgowego w Ł., którym ten Sąd stwierdził nieważność ośmiu uchwał zgromadzenia wspólników pozwanej Spółki z o.o. „C.” z dnia 29 września 2005 r., m.in. o odwołaniu prezesa jednoosobowego zarządu pozwanej S. W. z jego funkcji w spółce, powołaniu na nią innej osoby oraz o odmowie udzielenia prezesowi absolutorium.

Sąd ustalił, że powód S. W., do którego należało 50% udziałów, zwołał doroczne zgromadzenie wspólników spółki na dzień 29 września 2005 r. Drugi wspólnik, mający także 50%, R. K. został o terminie zgromadzenia prawidłowo zawiadomiony. Wobec zablokowania wejścia do lokalu spółki przez ochroniarzy wynajętych przez R. K. powód podjął decyzję o przesunięciu terminu zgromadzenia na dzień 20 października 2005 r. Zawiadomienie o tym zostało niezwłocznie doręczone przez Pocztex R. K., który uznał, że zarząd nie ma kompetencji do odwołania zgromadzenia. Z pełnomocnikiem oraz notariuszem i jego asesorem udał się do lokalu spółki. Wejście do niego uniemożliwiały trzy ekipy ochroniarzy zaangażowane przez R. K., S.a W. oraz przez właściciela budynku, który wynajmował lokal spółce. W tej sytuacji udał się do innego lokalu w tym budynku (restauracji) i tam podjął jako zgromadzenie zaskarżone uchwały.

Sad uznał, że powód działając jako jednoosobowy zarząd spółki skutecznie przesunął termin zgromadzenia wspólników na dzień 20 października 2005 r., a zatem z tej już tylko przyczyny z naruszeniem przepisów ustawowych podjęto zaskarżone uchwały.

Skarga kasacyjna interwenienta ubocznego od wyroku Sądu Apelacyjnego zarzuca naruszenie art. 61 § 1 k.c. oraz art. 235 § 1 i 238 k.s.h., i zmierza do uchylenia tego wyroku oraz przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kodeks spółek handlowych nie zawiera wprost uregulowań dotyczących dopuszczalności oraz sposobu odwoływania zgromadzeń wspólników. Pominięcie w k.s.h. tej kwestii nie może być traktowane jako regulacja negatywna. W doktrynie przyjmuje się, że zgromadzenia wspólników mogą być odwoływane, brak natomiast zgody co do mechanizmu prawnego takiego odwołania.

Zgodnie z jednym ze stanowisk, odwołanie zgromadzenia może zostać dokonane tylko przez podmiot, który je zwołał, a dodatkowo musi on dokonać tego w takim samym trybie jak wcześnie zwołał zgromadzenie. W przypadku gdy zastosowanie do odwołania takiego samego sposobu, w jaki ogłoszono zwołanie zgromadzenia, jest niemożliwe, wówczas należy dopuścić także ewentualność jego odwołania za pomocą tych środków, które zapewnią uzyskanie przez wspólników czy akcjonariuszy tej informacji.

Według innego, bardziej restryktywnego stanowiska odnośnie odwoływania zgromadzeń, zwołanie zgromadzenia przez spółkę stanowi złożenie przez nią oświadczenia woli. Oświadczenie woli może zostać odwołane tylko w trybie uregulowanym w art. 61 zd. 2 k.c. Odwołanie powinno więc po pierwsze dotrzeć do adresata jednocześnie lub wcześniej od oświadczenia o zwołaniu zgromadzenia, a drugie odwołanie jest możliwe jedynie za zgodą adresata, jeżeli dotarło już do niego oświadczenie o zwołaniu zgromadzenia.

Skarżący w skardze kasacyjnej, upatrując naruszenia przytoczonych przepisów, odwołuje się, jednakże bezzasadnie, do drugiego z przedstawionych poglądów. Pomija bowiem występującą niemożliwość odbycia walnego zgromadzenia w oznaczonym terminie i miejscu, tj. lokalu, w którym znajdowało się biuro spółki, z uwagi na zablokowane drzwi. Przyjmując, że odwołanie zawiadomienia jest czynnością prawną w rozumieniu art. 61 k.c., to brak zgody skarżącego na przesunięcie terminu zgromadzenia w sytuacji, gdy sam blokował wejścia do lokalu, w którym miało się ono odbyć, należy ocenić jako nadużycie prawa. Takie działanie skarżącego nie korzysta, jak tego chciałby, z ochrony (art. 5 k.c.).

Z tych przyczyn orzeczono, jak w wyroku.

Biuletyn Izby Cywilnej SN nr 07-08/2011

Pomimo braku w przepisach kodeksu spółek handlowych wyraźnego przyznania uprawnienia do odwołania zgromadzenia wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jej zarządowi, okoliczności faktyczne sprawy mogą prowadzić do uznania takiej czynności za zgodną z prawem.

(wyrok z dnia 3 kwietnia 2009 r., II CSK 604/08, K. Pietrzykowski, J. Górowski, M. Kocon, MoP 2009, nr 9, s. 468)

Glosa

Mariusza Rypiny, Prawo Spółek 2011, nr 6, s. 50

Glosa jest krytyczna.

Glosator podkreślił, że stanowisko Sądu Najwyższego idzie we właściwym kierunku, ale jest zbyt niejednoznaczne. Sąd Najwyższy nie przesądził istnienia nieograniczonego, podmiotowego uprawnienia zarządu do odwołania zgromadzenia wspólników, uzależniając ważność (zgodność z prawem) takiego odwołania od „okoliczności faktycznych sprawy”. Ponadto nie wykluczył jednoznacznie tezy, że zarówno zwołanie, jak i odwołanie zgromadzenia wspólników jest czynnością prawną, do której mają zastosowanie odpowiednie przepisy kodeksu cywilnego o oświadczeniach woli. Oznacza to, że odwołanie zgromadzenia wspólników jest wprawdzie dopuszczalne, jednak może być warunkowane koniecznością uzyskania zgody wszystkich zaproszonych już na zgromadzenie wspólników, co w praktyce prowadzi do znaczącego ograniczenia dopuszczalności odwoływania przez zarządy spółek z ograniczoną odpowiedzialnością zwołanych uprzednio przez te zarządy zgromadzeń wspólników.

Glosator podkreślił, że odwołanie zgromadzenia wspólników to czynność organizacyjna, a nie czynność prawna. Dopuszczalność odwołania należy interpretować przez pryzmat obowiązku zarządu w przedmiocie zwołania zgromadzenia wspólników w terminie wskazanym w ustawie lub umowie spółki. Jest ryzyko, że całkowita swoboda zarządu w zakresie decydowania o odwołaniu lub zmianie terminu zwołanego uprzednio zgromadzenia wspólników mogłaby niweczyć realizację obowiązku jego zwołania. Jednak ustawodawca przewidział mechanizmy zwoływania zgromadzeń również przez inne podmioty niż zarząd spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Ponadto próby uniemożliwienia odbycia zgromadzenia wspólników poprzez bezzasadne, uporczywe odwoływanie takiego zgromadzenia, należałoby uznać za nadużycie prawa niezasługujące na ochronę w rozumieniu art. 5 k.c.

Tymczasem stanowisko przedstawione przez Sąd Najwyższy może prowadzić do stwierdzenia, że wprawdzie odwołanie zgromadzenia wspólników jest dopuszczalne, ale tylko za zgodą adresata. Brak zgody jedynie w szczególnych okolicznościach faktycznych może stanowić nadużycie prawa i tylko wówczas nie wykluczy odwołania. Taki pogląd nie znajduje uzasadnienia w treści regulacji prawnych. Byłby również sprzeczny z istotą spółki kapitałowej jako korporacji – trudno uznać zaproszenie kierowane do wspólnika za oświadczenie kierowane do osoby trzeciej. Zwołanie zgromadzenia wspólników nie ma na celu wywołania skutku prawnego w postaci ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku prawnego, nie stanowi też czynności z zakresu reprezentacji.

Glosator zaznaczył, że w orzeczeniu trafnie przyjęto konieczność odbycia zgromadzenia wspólników dokładnie w dniu, godzinie i miejscu oznaczonym w zaproszeniu zwołującym zgromadzenie wspólników.