Wyrok z dnia 2024-10-15 sygn. III SA/Kr 478/24

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia WSA Maria Zawadzka Sędziowie: Sędzia WSA Bogusław Wolas Asesor WSA Marta Kisielowska (spr.) po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w trybie uproszczonym w dniu 15 października 2024 r. sprawy ze skargi A. M. na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 12 lutego 2024 r. znak 010070/680/9667742/2023 w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia wychowawczego uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Zaskarżoną decyzją z dnia 12 lutego 2024 r. Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych utrzymał w mocy decyzję o odmowie przyznania A. M. (dalej: "skarżący") prawa do świadczenia wychowawczego na dziecko C. M. na okres od 1 czerwca 2022 r. do 31 maja 2023 r.

Podstawę prawną decyzji stanowił art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tj. Dz. U. z 2022 r., poz. 2000 ze zm.), art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowaniu dzieci (tj. Dz. U. z 2023 r., poz. 810, dalej: "u.p.p.w.d.").

Zaskarżona decyzja zapadła w następującym stanie faktycznym i prawnym sprawy.

13 lutego 2023 r. skarżący wystąpił za pośrednictwem bankowości internetowej z wnioskiem o przyznanie świadczenia wychowawczego na dziecko urodzone 8 lutego 2023 r.

W dniu 1 marca 2023 r. poinformowano skarżącego o przyznaniu świadczenia wychowawczego na okres od 1 czerwca 2023 r. do 31 maja 2024 r. w kwocie 500 zł miesięcznie na dziecko C. M.

1 marca 2023 r. skarżący zwrócił się do ZUS z wnioskiem o informację dlaczego mimo złożenia wniosku w lutym, świadczenia będą wypłacane dopiero od czerwca, a także o wyjaśnienie, czy za okres od lutego do czerwca 2023 r. skarżący uzyska jakieś wyrównanie.

18 listopada 2023 r. skarżący wystąpił z wnioskiem o przyznanie świadczenia na okres od 1 czerwca 2022 r. do 31 maja 2023 r. Wskazał, że został pouczony, iż zaległe świadczenie zostanie mu przyznane, jeżeli złoży wniosek za okres do 1 czerwca 2023 r.

Decyzją z dnia 24 stycznia 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił przyznania skarżącemu prawa do świadczenia wychowawczego za okres od 1 czerwca 2022 r. do 31 maja 2023 r. z uwagi na przekroczenie terminu do złożenia wniosku. ZUS podniósł, że wniosek powinien zostać złożony najpóźniej do 31 maja 2023 r. Tymczasem, skarżący złożył go 18 listopada 2023 r.

W odwołaniu od decyzji skarżący podniósł, że dziecko, którego dotyczy wniosek o świadczenie wychowawcze urodziło się 8 lutego 2023 r., skarżący złożył wniosek o przyznanie świadczenia wychowawczego niezwłocznie po urodzeniu się dziecka. Po uzyskaniu informacji, że świadczenie będzie wypłacane od czerwca, skierował korespondencję do ZUS z zapytaniem, czy otrzyma wyrównanie. Odpowiedź uzyskał dopiero w listopadzie 2023 r. i niezwłocznie – zgodnie z pouczeniem - złożył wniosek o przyznanie świadczenia za poprzedni okres.

Decyzją z dnia 12 lutego 2024 r. Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W uzasadnieniu organ wskazał, że zgodnie z art. 18 ust. 1 u.p.p.w.d. świadczenie wychowawcze zawsze przyznawane jest na okres od 1 czerwca danego roku do 31 maja kolejnego roku. Zgodnie z ust. 2 powołanego przepisu prawo do świadczenia wychowawczego ustala się począwszy od dnia, w którym wpłynął wniosek, nie wcześniej niż od dnia urodzenia się dziecka. Jeśli wniosek zostanie złożony w terminie 3 miesięcy od daty urodzenia się dziecka, prawo ustala się od dnia urodzenia dziecka. Z akt wynika, że córka skarżącego urodziła się 8 lutego 2023 r. Skarżący złożył wniosek o przyznanie świadczenia 18 listopada 2023 r., a zatem po zakończeniu okresu świadczeniowego oraz po upływie trzech miesięcy od urodzenia się dziecka. Organ podniósł, że we wniosku z 13 lutego 2023 skarżący wskazał, że ubiega się o świadczenie na okres od 1 czerwca 2023 r. do 31 maja 2024 r., a zatem organ nie miał podstaw do przyznania świadczenia za okres wcześniejszy. Skoro skarżący chciał ubiegać się o świadczenia za okres od 8 lutego 2023 r. do 31 maja 2023 r., powinien wystąpić z drugim wnioskiem i wskazać okres świadczeniowy, za który ubiega się o przyznanie świadczenia. Brak jest podstaw do uwzględnienia argumentacji skarżącego, że nie został poinformowany o konieczności złożenia kolejnego wniosku.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie skarżący podniósł, że złożył wniosek o przyznanie świadczenia 500+ niezwłocznie po urodzeniu się córki. Otrzymał świadczenie od czerwca 2023 r., nie otrzymał za okres od lutego do maja 2023 r. Zwrócił się do ZUS o wyjaśnienie sprawy, odpowiedź otrzymał dopiero w listopadzie 2023 r. Wówczas od razu wystąpił z wnioskiem o przyznanie świadczenia, jednak ZUS odmówił z uwagi na przekroczenie terminu. W ocenie skarżącego sytuacja jest wynikiem braku szybkiej reakcji ZUS na pismo z 1 marca 2023 r. oraz wadliwego pouczeniem skarżącego przez organ.

W odpowiedzi na skargę Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jej oddalenie i podtrzymał stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie zważył co następuje:

Skarga zasługiwała na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie niesporne były następujące okoliczności – córka skarżącego urodziła się 8 lutego 2023 r., skarżący wystąpił z wnioskiem o przyznanie świadczenia wychowawczego w dniu 13 lutego 2023 r. 1 marca 2023 r. skarżący został poinformowany o przyznaniu świadczenia na okres od 1 czerwca 2023 r. do 31 maja 2024 r. Pismem z dnia 1 marca 2023 r. zwrócił się do ZUS o wyjaśnienie kwestii świadczenia za okres od lutego do maja 2023 r. Sporną okolicznością było ustalenie, czy skarżący dopełnił warunku terminowego wystąpienia z wnioskiem o świadczenie wychowawcze za okres od lutego do maja 2023 r.

Podstawę materialnoprawną zaskarżonej decyzji stanowiły przepisy ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (tj. Dz. U. z 2023, poz. 810 ze zm. – obowiązująca w dniu wydania decyzji, dalej: "u.p.p.w.d.").

Zgodnie z art. 18 ust. 1 u.p.p.w.d. prawo do świadczenia wychowawczego ustalane jest na okres od dnia 1 czerwca do dnia 31 maja roku następnego. Zgodnie z ust. 2 prawo do świadczenia wychowawczego ustala się, począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek, do końca okresu, o którym mowa w ust. 1, nie wcześniej niż od dnia odpowiednio urodzenia się dziecka, objęcia dziecka opieką, przysposobienia dziecka lub faktycznego umieszczenia dziecka w domu pomocy społecznej albo w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka, placówce opiekuńczo-wychowawczej, regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej albo interwencyjnym ośrodku preadopcyjnym. Jeżeli w okresie 3 miesięcy, licząc od dnia urodzenia się dziecka, objęcia dziecka opieką, przysposobienia dziecka lub faktycznego umieszczenia dziecka w domu pomocy społecznej lub w pieczy zastępczej, zostanie złożony wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego, prawo to ustala się od miesiąca odpowiednio urodzenia się dziecka, objęcia dziecka opieką, przysposobienia dziecka lub faktycznego umieszczenia dziecka w domu pomocy społecznej lub pieczy zastępczej do końca okresu, o którym mowa w ust. 1. W przypadku złożenia wniosku po tym terminie prawo do świadczenia wychowawczego ustala się, począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek, do końca okresu, o którym mowa w ust. 1 (ust. 2a).

Jak stanowi art. 5 ust. 1 u.p.p.w.d. świadczenie wychowawcze przysługuje osobom, o których mowa w art. 4 ust. 2, w wysokości 800,00 zł miesięcznie na dziecko. W przypadku urodzenia dziecka albo ukończenia przez dziecko 18. roku życia kwotę świadczenia wychowawczego przysługującą za niepełny miesiąc ustala się, dzieląc kwotę tego świadczenia przez liczbę wszystkich dni kalendarzowych w tym miesiącu, a otrzymaną kwotę mnoży się przez liczbę dni kalendarzowych, za które to świadczenie przysługuje. Kwotę świadczenia wychowawczego przysługującą za niepełny miesiąc zaokrągla się do 10 groszy w górę (ust. 2).

W ocenie Sądu w zaskarżonej decyzji Prezesa ZUS oraz poprzedzającej ją decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wadliwe przyjęto, że skarżący wystąpił z wnioskiem o przyznanie świadczenia wychowawczego za okres od urodzenia się dziecka, tj. 8 lutego 2023 r. do 31 maja 2023 r. dopiero w listopadzie 2023 r.

Należy wskazać, że skarżący wystąpił z wnioskiem o przyznanie świadczenia wychowawczego pięć dni po urodzeniu się dziecka (13 lutego 2023 r.), a zatem w czasie trwania okresu świadczeniowego 2022/2023. Podkreślić należy, że do złożenia wniosku skarżący wykorzystał formularze dostępne w bankowości internetowej. W ocenie Sądu organy nieprawidłowo przyjęły, że skarżący nie złożył w terminie wniosku o przyznanie świadczenia na okres rozliczeniowym 2022/2023. Zgodnie bowiem z art. 18 ust. 2 u.p.p.w.d. prawo do świadczenia wychowawczego ustala się, począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek, do końca okresu, o którym mowa w ust. 1, nie wcześniej niż od dnia odpowiednio urodzenia się dziecka. Skoro skarżący wystąpił z wnioskiem w terminie pięciu dni od urodzenia dziecka, którego dotyczył wniosek o świadczenie wychowawcze, organ powinien przyznać świadczenie od urodzenia się dziecka, a nie dopiero od początku kolejnego okresu rozliczeniowego.

Odmowa przyznania skarżącemu prawa do świadczenia wychowawczego za okres od 8 lutego do 31 maja 2023 r. nastąpiła z naruszeniem przepisów postępowania, a także art. 18 ust. 1 i 2 u.p.p.w.d. Jeśli bowiem organ miał wątpliwości, co do treści wniosku powinien był wezwać skarżącego o jego sprecyzowanie. W przypadku, gdy treść żądania nie jest jednoznaczna lub nasuwa wątpliwości organu, powinien na podstawie art. 64 § 2 k.p.a., wezwać stronę o wyjaśnienie bądź sprecyzowanie złożonego żądania, a więc do usunięcia braków w wyznaczonym terminie, nie krótszym niż siedem dni, z pouczeniem, że nieusunięcie tych braków spowoduje pozostawienie podania bez rozpoznania." (wyrok NSA z 12 grudnia 2023 r., I OSK 841/23).

Co więcej, należy podkreślić, że w terminie określonym w art. 18 u.p.p.w.d. skarżący złożył wniosek, a także pismo z 1 marca 2023 r., z którego już w sposób niebudzący wątpliwości wynikało, że skarżący wnosił o przyznanie świadczenia wychowawczego od daty urodzenia dziecka.

Sąd podziela pogląd wyrażony w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku (por. wyrok z 10 października 2023 r., II SA/Gd 312/23), w którym podkreślono, że postępowanie o przyznanie świadczenia wychowawczego jest postępowaniem wnioskowym, oznacza, że to od woli strony zależy zakres złożonego wniosku, a zatem to strona decyduje co jest przedmiotem jej wniosku. Organ zobligowany jest natomiast do prawidłowego odczytania woli strony. W razie wątpliwości co do zakresu żądania strony, organ winien zwrócić się do niej o jego sprecyzowanie, pouczając ją jednocześnie o przysługujących jej prawach i ciążących na niej obowiązkach. Należy bowiem podkreślić, że organ jest związany żądaniem strony i nie może zmieniać jego treści, poprzez uruchomienie według jego oceny właściwego trybu postępowania.

Sąd podziela również stanowisko wyrażone w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego (por. wyrok NSA 21 września 2023 r., I OSK 1764/22), zgodnie z którym co do zasady należy zgodzić się z poglądem, że strona może złożyć wniosek o przyznanie świadczenia wychowawczego w każdym czasie trwania okresu świadczeniowego i świadczenie przyznane zostanie od miesiąca, w którym wpłynął wniosek z prawidłowo wypełnionymi dokumentami do końca okresu. Data złożenia wniosku ogranicza więc w czasie możliwość ustalenia prawa do świadczenia w danym okresie świadczeniowym, ale nie wyklucza w ogóle możliwości jego przyznania.

Ponownie rozpoznając sprawę Zakład Ubezpieczeń Społecznych rozpozna wniosek skarżącego o przyznanie świadczenia wychowawczego od daty urodzenia dziecka zgodnie z wskazaniami zawartymi w uzasadnieniu wyroku.

Mając na względzie powyższe, Sąd na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tj. Dz. U. z 2024 r., poz. 935 ze zm.) orzekł jak w sentencji wyroku.