Wyrok z dnia 2022-04-28 sygn. I OSK 1465/21

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Elżbieta Kremer Sędziowie: Sędzia NSA Aleksandra Łaskarzewska (spr.) Sędzia del. WSA Ewa Kręcichwost-Durchowska po rozpoznaniu w dniu 28 kwietnia 2022 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Samorządowego Kolegium Odwoławczego w L. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 29 kwietnia 2021 r. sygn. akt II SA/Łd 822/20 w sprawie ze skargi M. O. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w L. z dnia [...] lipca 2020 r. nr [...] w przedmiocie odmowy prawa do świadczenia wychowawczego oddala skargę kasacyjną.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi wyrokiem z dnia 29 kwietnia 2021 r., po rozpoznaniu sprawy ze skargi M. O. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w L. z dnia [...] lipca 2020 r. nr [...] w przedmiocie odmowy prawa do świadczenia wychowawczego - uchylił zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta L. z dnia [...] czerwca 2020 r.

W uzasadnieniu wyroku Sąd I instancji przyjął następujące okoliczności faktyczne i prawne:

Prezydent Miasta L. decyzją z [...] czerwca 2020 r. orzekł o zmianie prawa M. O. do świadczenia wychowawczego na dziecko, w części dotyczącej dziecka O. O. w okresie od 1 lipca 2019 r. do 31 maja 2021 r. w ten sposób, że odmówił M. O. prawa do świadczenia wychowawczego na dziecko O.O. od 1 lipca 2019 r.

Decyzją z [...] lipca 2020 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w L., po rozpatrzeniu odwołania M. O., utrzymało w mocy decyzję Prezydenta Miasta L. z [...] czerwca 2020 r. Organ odwoławczy wskazał, że M. O. wnioskiem z 3 lipca 2019 r. wystąpiła do organu pierwszej instancji o przyznanie świadczenia wychowawczego na dwoje dzieci O. O. oraz M. G. Do wniosku załączyła m.in. wyrok Sądu Okręgowego w L. z [...] lutego 2011 r., sygn. akt [...], z treści którego wynika, że miejscem zamieszkania O. O. jest miejsce zamieszkania ojca – P. O. Prezydent Miasta L., informacją z [...] lipca 2019 r. uznając, że zostały spełnione przesłanki określone w ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (tekst jedn.: Dz. U. z 2019 r., poz. 2407 ze zm., dalej jako: u.p.p.w.d.) przyznał skarżącej prawo do świadczenia wychowawczego na dzieci O. O. w wysokości 500,00 zł miesięcznie na okres od 1 lipca 2019 r. do 31 maja 2021 r. oraz M. G. w wysokości 500,00 zł miesięcznie na okres od 1 października 2019 r. do 31 maja 2021 r. Organ drugiej instancji za niewątpliwe uznał, że skarżąca jest matką O. O. i ponosi koszty jej utrzymania, a małoletnia zamieszkuje z ojcem P. O. W ocenie Kolegium, okoliczność ta zobowiązuje organ administracji do wydania decyzji o odmowie przyznania skarżącej prawa do świadczenia wychowawczego na dziecko O. O. Skarżącej świadczenie wychowawcze na dziecko O.O. nie przysługuje od 1 lipca 2019 r. Jednocześnie organ drugiej instancji podkreślił, że prawo to (przyznane skarżącej informacją z [...] lipca 2019 r.) zostało zmienione decyzją z [...] czerwca 2020 r. na podstawie art. 27 w związku z art. 13 u.p.p.w.d. Zmiana, a właściwie okoliczność stanowiąca bezwzględną przesłankę obligującą organ pierwszej instancji do odmowy przyznania skarżącej prawa do świadczenia wychowawczego na córkę O. O., była już znana organowi pierwszej instancji 7 sierpnia 2018 r., kiedy wpłynął do organu pierwszej instancji odpis wyroku Sądu Okręgowego w L., sygn. [...], z treści którego wynika, że miejscem zamieszkania O. O. jest miejsce zamieszkania ojca, co oznacza, że informacja z [...] lipca 2019 r. została wydana z naruszeniem prawa. W przypadku, kiedy wystąpiły okoliczności mające wpływ na prawo do świadczenia wychowawczego (miejscem zamieszkania dziecka – O. O. jest miejsce zamieszkania ojca), niewątpliwie zachodziła konieczność odmowy M. O. prawa do świadczenia wychowawczego na dziecko O. O. od 1 lipca 2019 r., a informacja z [...] lipca 2019 r. nie ma charakteru ani decyzji administracyjnej, ani nie stanowi milczącego załatwienia sprawy, bowiem żadna norma w u.p.p.w.d. nie przewiduje rozpatrzenia wniosku o przyznanie prawa do świadczenia wychowawczego w takiej formie, w związku z czym nie ma w stosunku do niej możliwości zastosowania trybu nadzwyczajnego, jakim jest stwierdzenie nieważności, czyli art. 156 § 1 pkt 2 w związku z art. 122g k.p.a., w ocenie organu drugiej instancji, jedynym zasadnym sposobem wzruszenia tego uprawnienia była jego zmiana w formie dokonanej przez organ pierwszej instancji. Organ drugiej instancji podkreślił, że skarżąca nie kwestionowała okoliczności zamieszkiwania O.O. z ojcem, a jest to jedyna okoliczność mająca wpływ na podjęte rozstrzygnięcie. Wszelkie pozostałe okoliczności, na które powołała się w odwołaniu mogą mieć znaczenie wyłącznie na etapie ewentualnego postępowania dotyczącego umorzenia nienależnie pobranych świadczeń wychowawczych.

Nie zgadzając się z powyższą decyzją M. O. wniosła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w L. wniosło o jej oddalenie podtrzymując stanowisko zajęte w zaskarżonej decyzji.

Opisanym na wstępie wyrokiem Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi uwzględnił skargę. W uzasadnieniu wskazał, że w dacie wydania decyzji przez organ pierwszej instancji ([...] czerwca 2020 r.) wypłacono już skarżącej świadczenia za okres 1 lipca 2019 r. do 30 czerwca 2020 r., a więc za ten okres prawo do świadczenia wychowawczego zostało już niejako skonsumowane. Nie jest przedmiotem zaskarżonej decyzji uznanie wypłaconych świadczeń za nienależnie pobrane i zobowiązanie do ich zwrotu na podstawie art. 25 ust. 1 u.p.p.w.d. Jak wynika z wydanych w sprawie decyzji, materialnoprawną ich podstawę stanowi art. 27 ust. 1 u.p.p.w.d. Decyzja uchylająca lub zmieniająca prawo do świadczenia wychowawczego, o której mowa w art. 27 ust. 1 u.p.p.w.d., ma charakter konstytutywny i działa ze skutkiem ex nunc, z mocą na przyszłość, od daty wydania decyzji. W trybie art. 27 u.p.p.w.d. nie podlega uchyleniu lub zmianie prawo do świadczenia wychowawczego już wcześniej skonsumowane. Zważywszy na bezwzględny obowiązek niezwłocznego informowania organu przez osobę otrzymującą świadczenie o każdej zmianie mającej wpływ na prawo do świadczenia (art. 20 ust. 1 u.p.p.w.d.), w przypadku niedopełnienia tego obowiązku i pobrania świadczenia, które się stronie nie należało (a okres, na jaki przyznano świadczenie dobiegł końca) zamiast procedury uchylenia lub zmiany prawa do świadczenia wychowawczego, organ zobowiązany jest w oparciu o materialnoprawną podstawę zwrotu nienależnie pobranego świadczenia (art. 25 ust. 1 u.p.p.w.d.) wdrożyć postępowanie administracyjne polegające na uznaniu świadczenia pobranego za nienależnie pobrane i doprowadzić do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi (wydając w tym przedmiocie decyzję administracyjną przewidzianą w przepisach art. 25 u.p.p.w.d.). Zatem jedynie w sytuacji, gdy przyznane prawo do świadczenia wychowawczego nie zostało całkowicie skonsumowane, a wyjdą na jaw okoliczności, że przyznane świadczenie jest nienależne, należy doprowadzić do wydania decyzji o uchyleniu prawa do świadczenia wychowawczego (od dnia orzekania w przedmiotowej kwestii) oraz nienależnie pobranym świadczeniu za okres, w jakim zostało ono wypłacone. Może to nastąpić w pierwszej kolejności przez wydanie decyzji o uchyleniu prawa do świadczenia, a dopiero później przez wydanie decyzji o nienależnie pobranym świadczeniu. Jednakże decydujące powinny być tu okoliczności stanu faktycznego sprawy. Podobnie okoliczności stanu faktycznego powinny decydować o tym, czy rozstrzygnięcia w przedmiocie uchylenia albo zmiany decyzji oraz świadczenia nienależnie pobranego będą ujęte w jednej decyzji czy decyzjach odrębnych.

Mając powyższe na uwadze Sąd I instancji uznał, że w rozpoznawanej sprawie w dacie wydania decyzji przez organ pierwszej instancji ([...] czerwca 2020 r.) dopuszczalne i możliwe było jedynie orzeczenie o uchyleniu prawa do świadczenia wychowawczego od 1 lipca 2020 r., a więc ze skutkiem ex nunc, z mocą na przyszłość, skoro świadczenia za okres od 1 lipca 2019 r. do 30 czerwca 2020 r. zostały już wypłacone, a prawo do tego świadczenia w tym zakresie skonsumowane. WSA za nieprawidłowe uznał orzeczenie w decyzji z [...] czerwca 2020 r. o odmowie prawa do świadczenia wychowawczego od 1 lipca 2019 r., czyli ze skutkiem ex tunc, z mocą wsteczną. Wskazał, że pobrane przez skarżącą świadczenia za okres od 1 lipca 2019 r. do 30 czerwca 2020 r. mogą ewentualnie stanowić przedmiot postępowania prowadzonego w trybie art. 25 u.p.p.w.d. regulującego kwestie ustalenia nienależnie pobranego świadczenia i orzeczenie o jego zwrocie. W postępowaniu w przedmiocie nienależnie pobranego świadczenia organ jest zobowiązany ustalić, czy nieuprawnione pobranie świadczenia nastąpiło z "winy" strony i w konsekwencji, że świadczenie to miało charakter nienależnego. Kwestia winy osoby pobierającej świadczenie wychowawcze bądź ubiegającej się o to świadczenie powinna być uwzględniana w każdym z przypadków wymienionych w przepisie art. 25 ust. 2 u.p.p.w.d. Wydanie decyzji zarówno w trybie art. 27 ust. 1 u.p.p.w.d., jak i art. w trybie art. 25 u.p.p.w.d. winno jednak poprzedzać dokładne wyjaśnienie stanu faktycznego sprawy i rozpatrzenie jej w całokształcie, a następnie danie temu wyrazu w prawidłowo sporządzonym uzasadnieniu decyzji, stosownie do wymogów art. 7, art. 7a, art. 7b, art. 8, art. 77 § 1 i art. 107 § 3 k.p.a.

Sąd I Instancji zauważył, że już od 7 sierpnia 2018 r. organ pierwszej instancji dysponował odpisem wyroku Sądu Okręgowego w L. z [...] lutego 2011 r., sygn. akt [...], zgodnie z którym miejscem zamieszkania O. O. jest miejsce zamieszkania jej ojca. Następnie 29 listopada 2019 r. skarżąca złożyła oświadczenie, że O. O. mieszka u ojca i jest na jego utrzymaniu. Pomimo tego, dopiero po złożeniu przez skarżącą kolejnego oświadczenia 22 czerwca 2020 r., że nie mieszka z córką, organ pierwszej instancji 24 czerwca 2002 r. wydał decyzję o zmianie prawa do świadczenia wychowawczego i odmowie prawa do tego świadczenia. W rozpoznawanej organy administracji nie rozważyły możliwości wyjaśnienia wątpliwości w zakresie sprawowania przez skarżącą opieki nad dzieckiem O. O. w drodze przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego, do czego podstawę prawną stanowi art. 15 ust. 1 u.p.p.w.d. Z akt sprawy nadto nie wynika, aby ojciec O. O. złożył wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego na ten sam okres świadczeniowy co skarżąca.

W konkluzji Sąd I instancji uznał, że organy nie wyjaśniły w sposób wyczerpujący stanu faktycznego niezbędnego dla podjęcia prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy, czym naruszyły zasady postępowania określone w art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 k.p.a. Powyższe uchybienie związane jest z błędną wykładnią, a w konsekwencji tego błędnym zastosowaniem art. 27 ust. 1 u.p.p.w.d. i oceną zaistnienia okoliczności uzasadniających wydanie decyzji na podstawie tego przepisu.

Mając powyższe na uwadze WSA w Łodzi uchylił decyzje organów obu instancji, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) i c) w związku z art. 135 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn.: Dz. U. z 2019 r., poz. 2325 ze zm., dalej jako: "P.p.s.a.").

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wywiodło Samorządowe Kolegium Odwoławcze w L. wnosząc o jego uchylenie w całości i oddalenie skargi, ewentualnie – o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy WSA w Łodzi do ponownego rozpoznania, a w każdym przypadku – o orzeczenie o kosztach postępowania kasacyjnego według norm przepisanych. Zaskarżonemu orzeczeniu Kolegium zarzuciło:

I. naruszenie prawa materialnego, to jest: art. 27 ust. 1 w zw. z art. 13a ust. 1 i art. 4 ust. 2 pkt u.p.p.w.d. przez błędną jego wykładnię sprowadzającą się do konstatacji, że na jego podstawie nie jest możliwe wydanie decyzji o zmianie prawa do świadczenia wychowawczego i orzeczenie o odmowie jego przyznania za cały okres mając na względzie skutek ex nunc i konstytutywny charakter tej decyzji, a w konsekwencji niewłaściwe zastosowanie tego przepisu, podczas gdy:

- po pierwsze, nie ma podstaw do kategorycznego twierdzenia, że decyzja wydawana w oparciu o tę normę ma charakter konstytutywny, gdyż ma charakter mieszany i nie ma przeszkód do zmiany uprzednio przyznanego prawa od chwili zdarzenia, a więc ze skutkiem ex tunc, zwłaszcza, że nawet konstytutywny charakter decyzji nie wyklucza automatycznie takiej możliwości, a podstawa do odmowy przyznania prawa istniała już na samym początku okresu na jaki przyznano świadczenie a nie pojawiła się następczo;

- po drugie, okres na jaki przyznano świadczenie nie dobiegł końca w chwili rozstrzygania sprawy przez Kolegium, a strona w decyzji została powiadomiona, że wobec świadczeń już wypłaconych zostanie wszczęte odrębne postępowanie w zakresie uznania ich za nienależnie pobrane i zobowiązanie do ich zwrotu w trybie art. 25 u.p.p.w.d.

II. naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, to jest:

1) art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c w związku z art. 135 P.p.s.a. w związku z art. 138 § 1 pkt 1 K.p.a. poprzez niewłaściwe zastosowanie i bezzasadne uchylenie decyzji ostatecznej jak i decyzji ją poprzedzającej z powodu rzekomych naruszeń norm prawa materialnego i procesowego, podczas gdy nie doszło do uchybienia przepisom procedury ani naruszenia art. 27 ust. 1 w zw. z art. 13a ust. 1 z zw. z art. 4 ust. 2 u.p.p.w.d., w następstwie czego Kolegium prawidłowo orzekło o utrzymaniu w mocy decyzji o zmianie prawa do świadczenia wychowawczego na dziecko, w części dotyczącej dziecka O. O., o przyznaniu którego na okres od 1 lipca 2019 r. do 31 maja 2021 r., M. O. została poinformowana [...] lipca 2019 r. i odmowie prawa do świadczenia wychowawczego na dziecko O. O. na okres od 1 lipca 2019 r.,

2) art. 145 § 1 pkt 1 lit. c P.p.s.a w zw. z art. 7, art. 77 § 1 oraz art. 80 K.p.a. poprzez niewłaściwe zastosowanie i w konsekwencji błędne uznanie, że Kolegium niedostatecznie zebrało i rozpatrzyło materiał dowodowy bowiem zaniechało przeprowadzenia wywiadu środowiskowego w celu ustalenia czy skarżąca sprawuje opiekę nad córką, podczas gdy już z wyroku Sądu Okręgowego w L. z dnia [...] lutego 2011 r. w sprawie sygn. akt [...] oraz oświadczeń skarżącej (złożonych w dniu 29 listopada 2019 r. oraz w dniu 22 czerwca 2020 r.) wyraźnie wynika, że miejscem zamieszkania dziecka jest miejsce zamieszkania ojca i dziecko jest na jego utrzymaniu, zatem nie istniały żadne wątpliwości dotyczące tego, z którym z rodziców dziecko wspólnie zamieszkuje.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną M. O. wniosła o jej oddalenie.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Stosownie do art. 183 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2022 r., poz. 329 – dalej "P.p.s.a."), Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, biorąc pod rozwagę z urzędu jedynie nieważność postępowania. W niniejszej sprawie nie stwierdzono żadnej z przesłanek nieważności wymienionych w art. 183 § 2 p.p.s.a., wobec czego rozpoznanie sprawy nastąpiło w granicach zgłoszonych podstaw i zarzutów skargi kasacyjnej.

Za nietrafny uznać należy podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia art. 27 ust. 1 w zw. z art. 13a ust. 1 i art. 4 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. u.p.p.w.d. Zgodnie z pierwszym z wymienionych przepisów, organ właściwy oraz wojewoda mogą bez zgody strony zmienić lub uchylić prawo do świadczenia wychowawczego, jeżeli uległa zmianie sytuacja rodzinna mająca wpływ na prawo do świadczenia wychowawczego, członek rodziny nabył prawo do świadczenia wychowawczego w innym państwie w związku ze stosowaniem przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, osoba nienależnie pobrała świadczenie wychowawcze lub wystąpiły inne okoliczności mające wpływ na prawo do świadczenia wychowawczego. Z kolei, art. 13a ust. 1 u.p.p.w.d. stanowi, że przyznanie przez organ właściwy lub wojewodę świadczenia wychowawczego nie wymaga wydania decyzji. Odmowa przyznania świadczenia wychowawczego, uchylenie lub zmiana prawa do świadczenia wychowawczego oraz rozstrzygnięcie w sprawie nienależnie pobranego świadczenia wychowawczego wymagają wydania decyzji. Stosownie natomiast do treści ostatniego ze wskazanych w analizowanym zarzucie przepisu art. 4 ust. 2 pkt 1 u.p.p.w.d. świadczenie wychowawcze przysługuje matce albo ojcu, jeżeli dziecko wspólnie zamieszkuje i pozostaje na utrzymaniu matki albo ojca (...).

Jak słusznie zauważył Sąd I instancji, art. 27 ust. 1 u.p.p.w.d. w swojej konstrukcji jest przepisem podobnym do przepisu art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych. W orzecznictwie przyjmuje się, że decyzja o zmianie albo uchyleniu decyzji przyznającej świadczenie rodzinne ma charakter konstytutywny. Decyzja taka powoduje zmianę bądź uchylenie dotychczasowych uprawnień podmiotu. Ponadto dominujący jest pogląd, że może ona wywierać wyłącznie skutki ex nunc (od chwili jej wydania na przyszłość).

Zgodzić się można ze stanowiskiem, które prezentuje skarżący kasacyjnie, że konstytutywny charakter decyzji nie zawsze musi oznaczać, iż decyzja taka powoduje powstanie, ustanie lub zmianę stosunku prawnego ze skutkiem od chwili jej wydania na przyszłość. W literaturze przedmiotu można zauważyć niejednolitość stanowisk w zakresie rozumienia istoty decyzji o charakterze konstytutywnym i ostrości podziału decyzji na konstytutywne i deklaratoryjne. Wyrażany jest także pogląd, że jedna decyzja administracyjna może zawierać elementy konstytutywne jak i deklaratoryjne (por.: J. Zimmermann, Prawo administracyjne, Zakamycze 2005, s. 349-350; T. Kiełkowski, Sprawa administracyjna, Zakamycze 2004, s.66-67). Niezależnie jednak od wskazanych powyżej wątpliwości co przydatności podziału decyzji administracyjnych na konstytutywne i deklaratoryjne i konsekwencji prawnych, jakie z cech tych decyzji się wywodzi, w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, analiza art. 27 ust. 1 u.p.p.w.d. w kontekście systemowym a także celowościowym, nie daje podstaw do twierdzenia, że decyzja wydawana na podstawie tego przepisu może dotyczyć także zmiany lub uchylenia decyzji przyznającej świadczenie z mocą wsteczną, w szczególności za okres za jaki świadczenie zostało już wypłacone.

Stanowisko, że decyzja uchylająca lub zamieniająca prawo do świadczenia wychowawczego, o której mowa w art. 27 ust. 1 u.p.p.w.d., ma charakter konstytutywny i działa ze skutkiem ex nunc (z mocą na przyszłość, od daty wydania decyzji), znajduje obecnie aprobatę w orzecznictwie sądów administracyjnych (w wyrokach dotyczących świadczeń wychowawczych, jak również związanych ze stosowaniem podobnie brzmiącego art. 32 u.ś.r.; por. wyrok WSA w Warszawie z 16 stycznia 2018 r., I SA/Wa 1759/17, wyrok WSA w Bydgoszczy z 16 kwietnia 2019 r., II SA/Bd 70/19, wyrok NSA z 7 lutego 2018 r., I OSK 1894/17, wyrok NSA z 27 września 2017 r., I OSK 196/16, wyrok WSA w Lublinie z 18 października 2017 r., II SA/Lu 432/17).

Pogląd ten wydaje się być tym bardziej zasadny jeśli weźmie się pod uwagę rozwiązanie ustawowe przewidujące instytucję nienależnie pobranego świadczenia wychowawczego przewidzianą w art. 25 u.p.p.w.d. Podzielić należy pogląd R. Prokopa [w] J. Blicharz, J. Glumińska-Pawlic, L. Zacharko, Ustawa o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, Komentarz, wyd. II, System Informacji Prawnej LEX), do którego odwołał się również Sąd I instancji, że w trybie art. 27 u.p.p.w.d. nie podlega uchyleniu lub zmianie prawo do świadczenia wychowawczego już wcześniej skonsumowane. Zważywszy na bezwzględny obowiązek niezwłocznego informowania organu przez osobę otrzymującą świadczenie o każdej zmianie mającej wpływ na prawo do świadczenia (art. 20 ust. 1 ustawy), w przypadku niedopełnienia tego obowiązku i pobrania świadczenia, które się stronie nie należało (a okres, na jaki przyznano świadczenie dobiegł końca) zamiast procedury uchylenia lub zmiany prawa do świadczenia wychowawczego, organ zobowiązany jest w oparciu o materialnoprawną podstawę zwrotu nienależnie pobranego świadczenia (art. 25 ust. 1 u.p.p.w.d.) wdrożyć postępowanie administracyjne polegające na uznaniu świadczenia pobranego za nienależnie pobrane i doprowadzić do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi (wydając w tym przedmiocie decyzję administracyjną przewidzianą w art. 25 ust. 6 u.p.p.w.d.). Pogląd ten znajduje obecnie potwierdzenie w orzecznictwie sądów administracyjnych (przykładowo wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 30 kwietnia 2020 r., sygn. akt I OSK 1269/19, wyrok WSA w Gdańsku z 27 czerwca 2019 r., III SA/Gd 172/19). W sytuacji gdy przyznane prawo do świadczenia wychowawczego nie zostało całkowicie skonsumowane, a wyjdą na jaw okoliczności, że przyznane świadczenie jest nienależne należy doprowadzić do wydania decyzji o uchyleniu prawa do świadczenia wychowawczego (od dnia orzekania w przedmiotowej kwestii) oraz nienależnie pobranym świadczeniu za okres, w jakim zostało ono wypłacone. Może to nastąpić, tak jak proponuje wspomniany wcześniej komentator i Sąd I instancji, w pierwszej kolejności przez wydanie decyzji o uchyleniu prawa do świadczenia, a dopiero później przez wydanie decyzji o nienależnie pobranym świadczeniu.

W świetle powyższego za niezasadny uznać należało nie tylko podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia art. 27 ust. 1 w zw. z art. 13a ust. 1 i art. 4 ust. 2 pkt u.p.p.w.d. przez błędną jego wykładnię, ale także zarzut naruszenia art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c w związku z art. 135 P.p.s.a. w związku z art. 138 § 1 pkt 1 K.p.a.

Zamierzonego skutku nie mógł odnieść zarzut naruszenia art. 145 § 1 pkt 1 lit. c P.p.s.a. w zw. z art. 7, art. 77 § 1 oraz art. 80 K.p.a. Nie może bowiem budzić wątpliwości, że zasadnicza przyczyna uchylenia wydanych w tej sprawie decyzji wynikała z błędnej wykładni art. 27 ust. 1 u.p.p.w.d. następstwem czego było niewłaściwe zastosowanie tego przepisu. Niemniej, zgodzić należy się ze skarżącym kasacyjnie organem, że zgromadzony materiał dowodowy, w tym przede wszystkim treść wyroku Sądu Okręgowego w L. z dnia [...] lutego 2011 r., sygn. akt [...] i treść oświadczeń skarżącej z 29 listopada 2019 r. oraz z 22 czerwca 2020 r., nie nasuwają wątpliwości co do sposobu sprawowania opieki nad małoletnią. Wbrew twierdzeniom Sądu I instancji w takiej sytuacji nie ma potrzeby prowadzenia dalszego postępowania dowodowego na tę okoliczność. Niezależnie jednak od zasadności stanowiska organu w ostatnio omówionej kwestii, stwierdzić należy, że uchybienie Sądu I instancji w tym zakresie nie miało wpływu na wynik sprawy. W świetle poczynionych wyżej uwag, trafna jest bowiem konkluzja Sądu Wojewódzkiego o konieczności uchylenia wydanych w tej sprawie decyzji z uwagi na naruszenie prawa materialnego.

Mając powyższe na uwadze Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 P.p.s.a., oddalił skargę kasacyjną, gdyż wyrok Sądu I instancji mimo częściowo błędnego uzasadnienia odpowiada prawu. Sprawa została rozpoznana na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 182 § 2 P.p.s.a.