Wyrok z dnia 2022-09-01 sygn. I SA/Wa 498/22

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Elżbieta Lenart, sędzia WSA Gabriela Nowak, asesor WSA Mateusz Rogala (spr.), Protokolant referent Agnieszka Stefańska, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 1 września 2022 r. sprawy ze skargi D. G. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Warszawie z dnia 21 grudnia 2021 r. nr KOC/7617/Sw/21 w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia wychowawczego uchyla zaskarżoną decyzję oraz decyzję Prezydenta m.st. Warszawy z dnia 13 października 2021 r. nr 009327/SW/10/2021.

Zaskarżoną do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie decyzją z dnia 21 grudnia 2021 r. nr KOC/7617/Sw/21 Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Warszawie, działając m.in. na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca

1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2021 r., poz. 735 ze zm., powoływanej dalej jako k.p.a.), utrzymało w mocy decyzję Prezydenta m.st. Warszawy z dnia 13 października 2021 r. nr 009327/SW/10/2021 odmawiającą D. G. przyznania prawa do świadczenia wychowawczego wnioskowanego na córkę L. G. za okres od 1 czerwca 2021 r. do 31 lipca 2021 r.

W uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia organ stwierdził, że w dniu 2 września 2021 r. D. G. wystąpiła do Prezydenta m.st. Warszawy z wnioskiem o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego na córkę L. G. na okres świadczeniowy 2021/2022 wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o ustalenie prawa do tego świadczenia za czerwiec i lipiec 2021 r.

Prezydent m.st. Warszawy decyzją z dnia 13 października 2021 r. odmówił D. G. przyznania prawa do wnioskowanego świadczenia za okres od dnia 1 czerwca 2021 r. do 31 lipca 2021 r.

W odwołaniu od tej decyzji strona podniosła, że ostatnia decyzja o przyznaniu świadczenia wychowawczego z dnia [...] października 2019 r. nie zawierała informacji o obowiązujących terminach składania wniosków oraz zasadach wypłacania świadczenia, do czego zobowiązuje art. 21 ust. 6 ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. z 2019 r., poz. 2407 ze zm.).

W dalszej części uzasadnienia organ odwoławczy stwierdził, że zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, prawo do świadczenia wychowawczego ustalane jest na okres od dnia 1 czerwca do dnia 31 maja roku następnego. W myśl zaś art. 18 ust. 2 ustawy, prawo do świadczenia wychowawczego ustala się, począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek z prawidłowo wypełnionymi dokumentami, do końca okresu, o którym mowa w ust. 1, nie wcześniej niż od dnia odpowiednio urodzenia się dziecka, objęcia dziecka opieką, przysposobienia dziecka lub umieszczenia dziecka w domu pomocy społecznej.

Organ wyjaśnił, że jeśli wniosek o przyznanie świadczenia wychowawczego zostanie złożony po 30 czerwca 2021 r., świadczenie zostanie przyznane i wypłacone od miesiąca złożenia wniosku. Tylko złożenie wniosku do końca czerwca 2021 r. gwarantowało, że świadczenie wychowawcze zostanie wypłacone z wyrównaniem od 1 czerwca.

Skoro w rozpoznawanej sprawie skarżąca złożyła pierwszy wniosek o przyznanie świadczenia w dniu [...] sierpnia 2021 r., to w konsekwencji otrzymała wnioskowane świadczenie na okres od 1 sierpnia 2021 r. do 31 maja 2022 r., natomiast należało odmówić przyznania świadczenia za okres od 1 czerwca 2021 r. do 31 lipca 2021 r.

Odnosząc się do wniosku strony o przywrócenie terminu do złożenia wniosku, Kolegium podkreśliło, że określony w art. 18 ust. 2 ustawy początek przyznania świadczenia – tj. od daty złożenia wniosku - nie jest terminem, który podlega przywróceniu. W razie jego niezachowania strona nie może żądać przyznania świadczenia wstecz, powołując się na brak możliwości wcześniejszego złożenia wniosku. Okoliczność przyczyny niezłożenia wniosku, w tym ewentualny brak winy strony, nie mają zatem znaczenia dla ustalenia początkowej daty przyznania świadczenia.

D. G. wniosła na powyższą decyzję skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, zaskarżając ją w całości i stawiając zarzuty naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy tj.:

- art. 21 ust. 6 ustawy o pomocy państwa w wychowaniu dzieci, poprzez jego niezastosowanie i brak przekazania informacji przez podmiot realizujący świadczenie wychowawcze o terminach składania wniosków, w sytuacji gdy przekazanie tych informacji umożliwiłoby złożenie wniosku we właściwym terminie, co w konsekwencji skutkowało niedopełnieniem ustawowego terminu i odmową przyznania świadczenia;

- art. 58 § 1 i 2 k.p.a., poprzez brak przywrócenia terminu do złożenia wniosku, w sytuacji gdy strona uprawdopodobniła przyczyny niedochowania terminu;

- art. 8 § 1 k.p.a. poprzez prowadzenie postępowania w sposób niepogłębiający zaufania obywatela do organów administracji publicznej, bowiem strona nie miała możliwości dotrzymania terminu, o którym nie została prawidłowo powiadomiona, w związku z czym nie miała możliwości dochowania ustawowych terminów.

Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz o uchylenie decyzji organu I instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu skargi skarżąca podniosła, że nie została powiadomiona, w sposób zgodny z art. 21 ust. 6 ustawy o pomocy państwa w wychowaniu dzieci, o terminach składania wniosków o świadczenie rodzinne na rok 2021.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Skarga zasługuje na uwzględnienie, choć z innych przyczyn niż w niej wskazywane.

Jak stanowi art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2021 r., poz. 137 ze zm.), sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem. Zgodnie zaś z art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia

2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2022 r., poz. 329 ze zm., powoływanej dalej jako p.p.s.a.), sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi ani powołaną podstawą prawną, z zastrzeżeniem art. 57a.

Sąd, badając zaskarżoną decyzję w świetle wyżej przedstawionych kryteriów, stwierdził, że organ naruszył przepisy prawa procesowego, a naruszenie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, co skutkowało uwzględnieniem skargi i uchyleniem zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającej ją decyzji Prezydenta m.st. Warszawy z dnia 13 października 2021 r.

Rozpoznające sprawę organy odmówiły skarżącej przyznania świadczenia wychowawczego za czerwiec i lipiec 2021 r., kierując się treścią art. 18 ust. 2 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci. Zgodnie z tym przepisem, prawo do świadczenia wychowawczego ustala się, począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek z prawidłowo wypełnionymi dokumentami, do końca okresu, o którym mowa w ust. 1, nie wcześniej niż od dnia odpowiednio urodzenia się dziecka, objęcia dziecka opieką, przysposobienia dziecka lub umieszczenia dziecka w domu pomocy społecznej.

W niniejszej sprawie, nie jest przedmiotem sporu, że wniosek o przyznanie świadczenia wychowawczego na okres świadczeniowy 2021/2022 został złożony pierwotnie w dniu [...] sierpnia 2021 r., a następnie ponownie w dniu [...] września 2021 r., a zatem w świetle art. 18 ust. 2 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, świadczenie mogło być przyznane dopiero od miesiąca złożenia wniosku, tj. od sierpnia 2021 r. Ustawa o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci nie przewiduje natomiast możliwości przyznania tego świadczenia za miesiące poprzedzające złożenie wniosku. Co do zasady rację ma również organ, stwierdzając, że określony w art. 18 ust. 2 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci termin na złożenie wniosku jest terminem prawa materialnego, co oznacza, że nie ma możliwości jego przywrócenia w trybie przewidzianym w Kodeksie postępowania administracyjnego.

Należy jednak zwrócić uwagę na istotną w tej sprawie okoliczność, że spóźniony wniosek o przyznanie świadczenia został złożony w dniu 26 sierpnia 2021 r., tj. w okresie obowiązywania stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19. Stan epidemii ogłoszono bowiem od dnia 20 marca 2020 r. (§ 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii, Dz. U. z 2020 r. poz. 491), a odwołano go dnia 12 maja 2022 r. (§ 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 12 maja 2022 r. w sprawie odwołania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii, Dz. U. z 2022 r., poz. 1027). Organ był zatem zobligowany do zastosowania przepisów ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2021 r., poz. 2095 ze zm.), a w szczególności art. 15zzzzzn2 ust. 1 pkt 2 tej ustawy, który stanowi, że w przypadku stwierdzenia uchybienia przez stronę w okresie obowiązywania stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 przewidzianych przepisami prawa administracyjnego terminów do dokonania przez stronę czynności kształtujących jej prawa i obowiązki, organ administracji publicznej zawiadamia stronę o uchybieniu terminu. W zawiadomieniu, o którym mowa w ust. 1, organ administracji publicznej wyznacza stronie termin 30 dni na złożenie wniosku o przywrócenie terminu (art. 15zzzzzn2 ust. 2).

Jak podkreśla się w ugruntowanym już orzecznictwie sądów administracyjnych, (por. wyrok WSA w Warszawie z dnia 28 października 2021 r., sygn. akt I SA/Wa 918/21; wyrok WSA w Opolu z dnia 15 marca 2022 r., sygn. akt II SA/Op 13/22, wyrok WSA w Gliwicach z dnia 17 sierpnia 2022 r., sygn. akt II SA/Gl 627/22, dostępne w internetowej bazie orzeczeń sądów administracyjnych), użyty w art. 15zzzzzn2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. dotyczy nie tylko terminów procesowych, lecz również terminów prawa materialnego, których uchybienie ma wpływ na prawa i obowiązki strony. Z taką sytuacją mamy niewątpliwie w rozpoznawanej sprawie, bowiem złożenie przez skarżącą wniosku o przyznania świadczenia wychowawczego w sierpniu 2021 r. skutkowało odmową przyznania jej tego świadczenia za czerwiec i lipiec 2021 r.

Organ powinien zatem, w przypadku gdy wniosek o przyznanie świadczenia został złożony po terminie, zawiadomić stronę o uchybieniu terminu w sposób przewidziany w art. 15zzzzzn2 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. W przypadku złożenia przez stronę wniosku o przywrócenie terminu, obowiązkiem organu było natomiast jego rozpatrzenie. Biorąc zaś pod uwagę treść art. 15zzzzzn2 ust. 3, który nawiązuje wprost do art. 58 k.p.a., należy przyjąć, że wniosek powinien zostać rozpatrzony na podstawie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego (por. wyrok WSA w Łodzi z dnia 6 lipca 2022 r., sygn. akt II SA/Łd 84/22).

W rozpoznawanej sprawie organ nie rozpoznał procesowo złożonego wraz z wnioskiem o przyznanie świadczenia wychowawczego wniosku o przywrócenie terminu do jego złożenia, jak również nie zawiadomił strony o uchybieniu terminu w trybie określonym w art. 15 zzzzzn2 ustawy z dnia 2 marca 2020 r., czym naruszył wymienione przepisy, a naruszenie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Odnosząc się natomiast do argumentacji skarżącej dotyczącej niepowiadomienia jej przez organ o terminach składania wniosków, w sposób zgodny z art. 21 ust. 6 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, należy podkreślić, że ustawodawca nie uregulował, w jaki sposób organy winny wypełniać wskazany w tym przepisie obowiązek informacyjny. Jak podkreśla się w komentarzu do ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, obowiązek określony w art. 21 ust. 6 stanowi rozwinięcie zasady udzielania informacji określonej w art. 9 k.p.a. "Realizacja tego obowiązku, jak się wydaje, zostaje spełniona poprzez zamieszczenie przedmiotowej informacji w Biuletynie Informacji Publicznej organu realizującego świadczenie, w formie ogłoszenia w siedzibie organu, czy też poprzez informacje udzielane w punktach informacyjnych organu lub też inne formy upublicznienia informacji przyjęte w lokalnym społeczeństwie (ulotki, ogłoszenia prasowe itp.)" (R. Prokop [w:] Ustawa o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci. Komentarz, wyd. II, red. J. Blicharz, J. Glumińska-Pawlic, L. Zacharko, LEX/el. 2019, art. 21). Organ nie jest zatem zobowiązany do indywidualnego informowania o terminach do złożenia wniosku wszystkich potencjalnych wnioskodawców, którzy dopiero zamierzają wystąpić z wnioskiem o przyznanie świadczenia na kolejny okres świadczeniowy. Informacja taka powinna mieć natomiast charakter ogólnodostępny, co z kolei wymaga od strony pewnej aktywności w celu jej uzyskania. W niniejszej sprawie organ, nie informując indywidualnie skarżącej o terminie składania wniosku, nie naruszył zatem art. 21 ust. 6 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci.

Rozpoznając sprawę ponownie, organ uwzględni wyżej przedstawione rozważania Sądu i zastosuje procedurę przewidzianą w art. 15zzzzzn2 ustawy z dnia 2 marca 2020 r., rozpoznając wniosek strony skarżącej o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o przyznanie świadczenia wychowawczego za czerwiec i lipiec 2021 r.

Biorąc powyższe pod uwagę, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) oraz art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2022 r., poz. 329 ze zm.) orzekł jak w sentencji.