Wyrok z dnia 2024-04-17 sygn. IV SA/Po 193/24

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Donata Starosta Sędzia WSA Katarzyna Witkowicz-Grochowska (spr.) Asesor sądowy WSA Jacek Rejman po rozpoznaniu w trybie uproszczonym w dniu 17 kwietnia 2024 r. sprawy ze skargi R. P. na decyzje Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia: - 07 lutego 2024 r. znak [...]; - 08 lutego 2024 r. znak [...]; - 08 lutego 2024 r. znak [...] w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia wychowawczego uchyla zaskarżone decyzje oraz poprzedzające je decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24 lipca 2023 r. postępowanie: [...], postępowanie: [...] i postępowanie: [...].

Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych decyzją z dnia 07 lutego 2024 r. oraz decyzjami z dnia 08 lutego 2024 r. (znak sprawy [...]), orzekł o utrzymaniu w mocy decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24 lipca 2023 r. o odmowie przyznania R. P. prawa do świadczenia wychowawczego na okres od 01 czerwca 2023 r. do 30 czerwca 2023 r. na dzieci: K. P. (postępowanie: [...]), F. P. (postępowanie: [...]) i J. P. (postępowanie: [...]).

Powyższe decyzje zapadły w następującym stanie faktycznym i prawnym.

W związku z wnioskami SW-R R. P. o świadczenie wychowawcze na dzieci: F. P., K. P. i J. P. na okres świadczeniowy od 01.06.2023 r. do 31.05.2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych ustalił, że wnioski te zostały złożone w dniu 7.07.2023 r. Po ich rozpatrzeniu ZUS przyznał rodzicowi prawo do świadczenia wychowawczego na ww. dzieci na okres od 1.07.2023 r., tj. od miesiąca złożenia wniosku do 31.05.2024 r., o czym został poinformowany pismami z dnia 24.07.2023r. Organ I instancji argumentował, że zgodnie z brzmieniem art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz.U. z 2022 r. poz. 1577 z późn. zm.), prawo do świadczenia wychowawczego ustala się, począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek. Jeśli osoba ubiegająca o świadczenie wychowawcze była zainteresowana uzyskaniem prawa do świadczenia od dnia 1 czerwca 2023 r., wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego powinien był być złożony najpóźniej do dnia 30 czerwca 2023 r. Uchybienie przez klienta terminowi materialnemu wywołuje skutek prawny wygaśnięcia prawa, w tym przypadku wygasło prawo wnioskodawcy do świadczenia wychowawczego za okres od 1 czerwca 2023 r. W związku z tym ZUS na podstawie ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci decyzjami z 24 lipca 2023 r. odmówił przyznania prawa do świadczenia wychowawczego na każde z trojga dzieci za okres od 1.06.2023 r. do 30.06.2023 r.

R. P. w zakreślonym terminie wniósł odwołania od powyższych decyzji ZUS z 24 lipca 2023 r. Podnosił w nich, że w decyzjach pomijany jest pierwszy wniosek o przyznanie świadczenia 500+, złożony na każde dziecko do ZUS elektronicznie w dniu 01.02.2023 r., godz. 1:00, na które to wnioski ZUS do dnia złożenia odwołań nie odpowiedział, a w których został jedynie popełniony błąd formalny, tj.: wpisany został pomyłkowo okres od 01.06.2022 r. do 31.05.2023 r.

W ocenie Odwołującego się, ZUS nie wezwał wnioskodawcy do korekty daty okresu świadczenia, a powinien (zgodnie z przepisami) po wykryciu tego faktu (tej pomyłki formalnej). Logiczne i chyba bezsporne jest, że bez pomyłki formalnej nie mógł być składany przez wnioskodawcę wniosek na świadczenie 500+ dnia 01.02.2023 r. o godz. 1:00 z zamiarem na okres 01.06.2022 r. do 31.05.2023 r., zamiast prawidłowo bez pomyłki, powinien być wpisany na okres 01.06.2023 r. do 31.05.2024 r.

Dopiero, gdy do początku lipca 2023r nie wpływały pieniądze ze świadczenia 500+ na konto, wówczas Odwołujący się postanowił zatelefonować na infolinię ZUS z zapytaniem dlaczego do dnia dzisiejszego nie wpłynęły środki ze świadczenia 500+, pomimo, że wniosek został złożony 01.02.2023 r. i wówczas dopiero otrzymał odpowiedź od konsultanta, że należy złożyć drugi wniosek jako korekta (co uczynił 07.07.2023 r.), bo jest błąd formalny odnośnie wnioskowanego okresu świadczenia. W tej sytuacji ZUS powinien wezwać wnioskodawcę do korekty błędu formalnego do wniosku pierwszego, tj. korekty daty okresu świadczenia 500+, a nie pomijać ten pierwszy wniosek złożony 01.02.2023 r. oraz pozbawiać świadczenia za okres od 01.06.2023 r. do 30.06.2023 r. Zdaniem Odwołującego się, przyjmuje się za dopuszczalne (w praktyce), że mogą się zdarzać (i zdarzają się, występują) błędy formalne, ale z tego powodu wnioskodawca nie może być pozbawiony (tego nie przewiduje prawo) świadczenia bez wezwania (co miało miejsce) do usunięcia błędu formalnego.

Prezes ZUS przywołanymi we wstępnie decyzjami, na podstawie art. 28 ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz.U. z 2022 r. poz. 1577 z późn. zm.), po rozpatrzeniu odwołań od decyzji ZUS o odmowie przyznania świadczenia wychowawczego na każdego z dzieci za okres od 1.06.2023 r. do 30.06.2023 r. utrzymał w mocy zaskarżone decyzje.

Zakład stwierdził, że na podstawie zgromadzonej w sprawie dokumentacji brak jest podstaw do uchylenia decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i przyznania świadczenia za ww. okres, ponieważ wniosek o świadczenie wychowawcze złożony został 7.07.2023 r.

W motywach rozstrzygnięć Zakład, odwołując się do treści art. 13 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, wskazał, że aby uzyskać prawo do świadczenia wychowawczego należy wystąpić z wnioskiem. Świadczenie nie jest przyznawane z urzędu. Wniosek może być złożony wyłącznie elektronicznie za pośrednictwem jednego z trzech wskazanych kanałów. Zgodnie z brzmieniem art. 18 ust. 2 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, prawo do świadczenia wychowawczego ustala się, począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek.

Jeżeli zatem wnioskodawca ubiegający się o świadczenie wychowawcze na okres 2023/2024 był zainteresowany uzyskaniem prawa do świadczenia od dnia 1 czerwca 2023 r., wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego powinien złożyć najpóźniej do dnia 30 czerwca 2023 r.

Z akt sprawy wynika, że wniosek o świadczenie wychowawcze na dzieci i na dalszy okres został złożony w dniu 7.07.2023 r. i ZUS przyznał prawo do świadczenia wychowawczego na okres od 01.07.2023r., tj. od miesiąca złożenia wniosku do 31.05.2024 r. o czym zainteresowany został poinformowany Informacjami z 24.07.2023 r. Uchybienie przez wnioskodawcę terminowi materialnemu wywołuje skutek prawny wygaśnięcia prawa, w tym przypadku wygaśnięcia prawa do świadczenia wychowawczego za okres od 01.06.2023 r. do 30.6.2023 r.

Termin na złożenie wniosku o ustalenie prawa do świadczenia, który jest określony w ustawie, jest terminem prawa materialnego, co oznacza że ZUS nie ma podstaw do przywrócenie terminu do złożenia wniosku o przyznanie prawa do świadczenia wychowawczego. W związku z tym nie ma znaczenia, z jakiej przyczyny lub powodów doszło do opóźnienia, jak również, czy wskazana przyczyna lub powody znajdują uzasadnienie w świetle przedstawionych okoliczności, ponieważ termin na złożenie wniosku nie podlega przywróceniu.

Skargę na powyższe decyzje Prezesa ZUS z 7.02.2024 r. i 08.02.2024 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu złożył R. P. wskazując, że wniosek o świadczenie na okres od 1.06.2023 r. do 30.06.2024 r. złożył elektronicznie 01.02.2023 r. W tym wniosku omyłkowo wpisany został okres od 1.06.2022 r. do 31.05.2023 r. W związku z brakiem środków ze świadczenia, od konsultanta ZUS dowiedział się o błędnym okresie zasiłkowym i konieczności złożenia korekty wniosku, czego dokonał 07.07.2023 r. Skarżący podkreślał, że ZUS przemilcza fakt, że wniosek został złożony w terminie, a przez zaniechanie i błąd organu, który naruszył kpa nie został powiadomiony o powodach zwłoki w rozpoznaniu wniosku, udzieleniu odpowiedzi, czy wydaniu decyzji.

Do skargi, prócz kopii zaskarżonych decyzji i odwołań, Skarżący przedłożył wydruk z systemu Nowy Portal Informacyjny Platforma Usług Elektronicznych dla Klientów ZUS z dnia 21 lutego 2024 r. – szczegóły wniosku o świadczenie wychowawcze 800+, z którego wynika, że w dniu 01.02 2023 r. wpłynął do Zakładu wniosek o świadczenie wychowawcze dla W. , K. , J. i F. P. oraz wnioskowi nadano znak sprawy [...]. Brak wskazania terminu załatwienia sprawy.

W odpowiedzi na skargę Prezes ZUS wniósł o jej oddalenie. Przedstawił przebieg postępowania, stan faktyczny i prawny sprawy oraz podtrzymał swoje stanowisko wyrażone w treści zaskarżonych decyzji.

R. P. w piśmie procesowym z 25 marca 2024 r. ustosunkował się do odpowiedzi organu na skargę i podtrzymał jej zarzuty i motywy, podkreślając, że organ powinien wezwać go do poprawienia błędu. Załączył wydruk z systemu elektronicznego świadczenia wychowawczego 500+ z 14 lipca 2023 r., potwierdzający, że złożył wniosek w dniu 1.02.2023 r. na okres zasiłkowy 2022/2023.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu zważył, co następuje:

Skarga okazała się zasadna.

W pierwszej kolejności Sąd wskazuje, że zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2022 roku, poz. 2492) sądy administracyjne są właściwe do badania zgodności z prawem zaskarżonych aktów administracyjnych, przy czym Sąd nie może opierać tej kontroli na kryterium słuszności lub sprawiedliwości społecznej, co oznacza, że w zasadzie sąd administracyjny rozpoznając merytorycznie skargę nie przyznaje wnioskowanych świadczeń. Decyzja administracyjna jest zgodna z prawem, jeżeli jest zgodna z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa materialnego i przepisami prawa procesowego. Uchylenie decyzji administracyjnej, względnie stwierdzenie jej nieważności przez Sąd, następuje tylko w przypadku stwierdzenia istnienia istotnych wad w postępowaniu lub naruszenia przepisów prawa materialnego, mającego wpływ na wynik sprawy (art. 145 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Dz. U. z 2023 r. poz. 1634 z późn. zm., dalej jako "p.p.s.a."). Zakres kontroli Sądu wyznacza art. 134 p.p.s.a. stanowiący, iż sąd orzeka w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Sąd, dokonując kontroli legalności zaskarżonych decyzji Prezes ZUS z dnia 07 lutego 2024 r. oraz 08 lutego 2024 r. (znak sprawy [...]), orzekających o utrzymaniu w mocy decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24 lipca 2023 r. o odmowie przyznania prawa do świadczenia wychowawczego na okres od 01 czerwca 2023 r. do 30 czerwca 2023 r. na dzieci: K. P. (postępowanie: [...]), F. P. (postępowanie: [...]) i J. P. (postępowanie: [...]), stwierdził, że decyzje zarówno organu I instancji, jak i organu odwoławczego wydane w tej sprawie naruszają prawo w stopniu uzasadniającym ich uchylenie.

Materialnoprawną podstawę orzekania w niniejszej sprawie stanowiły przepisy ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci Dz.U. z 2023 r. poz. 810, dalej "ustawa") regulujące zasady udzielania świadczenia wychowawczego w wysokości 500 zł. (aktualnie 800 zł) na dziecko w rodzinie, które to świadczenie, stosownie do art. 4 ust. 1 powołanej ustawy, przeznaczone jest na częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowaniem dziecka, w tym opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb bytowych. Uprawnionymi do świadczenia są - w myśl art. 4 ust. 2 ustawy: matka, ojciec, opiekun faktyczny dziecka albo opiekun prawny dziecka.

W ustawie zostały określone warunki nabywania prawa do świadczenia wychowawczego oraz zasady przyznawania i wypłacania tego świadczenia (art. 1 ustawy). Zgodnie z art. 1 ust. 2 pkt 1 ustawy, prawo do świadczenia wychowawczego przysługuje m.in. obywatelom polskim. W myśl natomiast art. 2 ust. 3 ustawy prawo do świadczenia wychowawczego przysługuje osobom, o których mowa w ust. 2, jeżeli zamieszkują na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres, w jakim mają otrzymywać świadczenie wychowawcze, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Stosownie natomiast do treści art. 18 ust. 1 wskazanej ustawy, prawo do świadczenia wychowawczego ustalane jest na okres od dnia 1 czerwca do dnia 31 maja roku następnego. Prawo do świadczenia wychowawczego ustala się, począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek, do końca okresu, o którym mowa w ust. 1, nie wcześniej niż od dnia odpowiednio urodzenia się dziecka, objęcia dziecka opieką, przysposobienia dziecka (...) (art. 18 ust. 2 ustawy).

Postępowanie o przyznanie świadczenia wychowawczego jest postępowaniem wnioskowym. Wniosek składa się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wyłącznie w postaci elektronicznej ( art. 13 ust. 2, ust. 5 ustawy).

W sprawie poza sporem pozostaje, że Skarżący jest uprawniony do ubiegania się o świadczenie wychowawcze na trójkę dzieci: F. , K. i J. P.. Ponadto, bezsporna jest również okoliczność, którą podkreślał w toku całego postępowania Skarżący, że to w dniu 01 lutego 2023 r., za pośrednictwem jednego z kanałów elektronicznych, złożył wniosek o świadczenie wychowawcze na dzieci i rzeczywiście zaznaczył okres od 1 czerwca 2022 r. do 31 maja 2023 r. Nie budzi przy tym wątpliwości Sądu, że Skarżący pobierał już świadczenie wychowawcze za ten okres. Zatem zamiarem Skarżącego było złożenie w dniu 01 lutego 2023 r. wniosku o świadczenie 500+ na dzieci na kolejny okres zasiłkowy, tj. od 1 czerwca 2023 r. do 31 maja 2024 r. Bezspornie, w związku z wnioskiem z 07 lipca 2023 r., a w istocie zmianą wniosku z 1 lutego 2023 r., przyznane zostało świadczenie wychowawcze od 01 lipca 2023 r. do 31 maja 2024 r. Organ I instancji odmówił natomiast przyznania prawa do świadczenie wychowawczego na F. , K. i J. za okres od 01 czerwca 2023 r. do 30 czerwca 2023 r. Zakład stanął, bowiem na stanowisku, że wniosek na okres zasiłkowy 2023/2024 został złożony dopiero w dniu 07 lipca 2023 r. Skoro zatem zgodnie z dyspozycją art. 18 ust. 1 i 2 ustawy prawo do świadczenia wychowawczego ustalane jest od dnia 1 czerwca do dnia 31 maja roku następnego i prawo do świadczenia wychowawczego ustala się począwszy od miejsca, w którym wpłynął wniosek, do końca okresu zasiłkowego, to świadczenie wychowawcze organ mógł przyznać dopiero od lipca 2023 r.

Przedmiotem sporu jest zatem odmowa przyznania świadczenia wychowawczego na tróję dzieci za miesiąc czerwiec 2023 r.

W ocenie Sądu zaskarżone decyzje zostały wydane z naruszeniem przepisów postępowania. Organy obu instancji w niniejszej sprawie działały bowiem w oparciu o uznanie, że wniosek Skarżącego o przyznanie przedmiotowego świadczenia został złożony 07 lipca 2023 r. pomijając, jak to słusznie zauważa Skarżący, że wniosek o świadczenie wychowawcze na dzieci na kolejny okres zasiłkowy został złożony w dniu 1 lutego 2023 r. Z akt sprawy wynika, że wniosku tego organ I instancji nie rozpatrzył.

Jak już wyżej wspomniano, postępowanie o przyznanie świadczenia wychowawczego jest postępowaniem wnioskowym (art. 13 ust. 1 ustawy).

Przepis art. 61 § 3 k.p.a. stanowi, że datą wszczęcia postępowania na żądanie strony jest dzień doręczenia żądania organowi administracji publicznej. Natomiast zgodnie z art. 63 § 3a k.p.a. datą wszczęcia postępowania na żądanie strony wniesione drogą elektroniczną jest dzień wprowadzenia żądania do systemu teleinformatycznego organu administracji publicznej. Wskazane przepisy określają zdarzenie z jakim wiązać należy datę wszczęcia postępowania administracyjnego na żądanie strony, a nie datę, do której żądanie takie może być zgłoszone. Data ta nie wyznacza nowego ani innego terminu zgłoszenia żądania (wniosku) strony niż wynikający z przepisów prawa materialnego. W świetle art. 18 ust. 1 i art. 21 ust. 3 u.p.p.w. w związku z art. 61 § 3 i § 3a k.p.a. doręczenie organowi wniosku o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego jest czynnikiem, który uruchamia postępowanie w sprawie świadczenia (por. R. Prokop [w:] Ustawa o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci. Komentarz, wyd. II, red. J. Blicharz, J. Glumińska-Pawlic, L. Zacharko, LEX/el. 2019, art. 19.).

Powyższe oznacza, że to od woli strony zależy data złożenia i zakres złożonego wniosku, co wprawdzie oznacza, że to strona decyduje co jest przedmiotem wniosku.

Organ I instancji pominął jednak - z jednej strony - przepis art. 19 ust. 1 ustawy, zgodnie z którym w przypadku złożenia nieprawidłowo wypełnionego wniosku, Zakład Ubezpieczeń Społecznych wzywa pisemnie osobę ubiegającą się o świadczenie do poprawienia lub uzupełnienia wniosku w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania. Niezastosowanie się do wezwania skutkuje pozostawieniem wniosku bez rozpatrzenia. Z uwagi na okoliczność, że wnioskodawca może uchybić obowiązkowi prawidłowego złożenia wniosku, w art. 19 ust. 1 ustawy (w rozwinięciu określonej w art. 9 k.p.a. zasady udzielania informacji) przewidziano obowiązek wzywania wnioskodawcy przez organ do poprawienia, bądź uzupełnienia wniosku. Przepis ten stanowi odpowiednik art. 64 § 2 k.p.a., chociaż odmiennie (jako lex specialis) wskazuje termin – 14 dni od dnia otrzymania wezwania – do poprawienia bądź zmiany wniosku. Wezwanie do uzupełnienia braku formalnego wniosku dokonywane jest w drodze pisemnej informacji, mającej charakter czynności materialno-prawnej. Niezastosowanie się do pisemnego wezwania organu, tj. niepoprawienie lub uzupełnienie wniosku w zakreślonym przez ten organ terminie, uprawnia ten ostatni do pozostawienia "wadliwego" wniosku bez rozpatrzenia, a postępowanie w sprawie świadczenia wychowawczego traktuje się jako niewszczęte ("wadliwy" wniosek nie wywołuje skutku prawnego). Mając na względzie wynikającą z art. 14 § 1 k.p.a. w związku z art. 28 ustawy zasadę pisemności, wydaje się, że organ po bezskutecznym upływie terminu do poprawienia bądź uzupełnienia wniosku, pozostawia go bez rozpatrzenia, powinien o tym fakcie dodatkowo poinformować wnioskodawcę. Pozostawienie wniosku o przyznanie świadczenia wychowawczego bez rozpoznania, przy dbałości organu o nie narażaniu się na ewentualny zarzut bezczynności możliwe jest tylko wówczas, gdy w pisemnym wezwaniu organu, doręczonym wnioskodawcy jednoznacznie wskazano elementy wniosku wymagające poprawienia bądź zmiany oraz wskazano termin, w jakim działanie wnioskodawcy jest konieczne, a także pouczono wnioskodawcę o skutkach braku jego działania. Termin określony w art. 19 ust. 1 u.p.p.w.d. ma charakter materialny, który nie może ulec skróceniu ani też wydłużeniu (por. R. Prokop [w:] Ustawa o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci. Komentarz, wyd. II, red. J. Blicharz, J. Glumińska-Pawlic, L. Zacharko, LEX/el. 2019, art. 19.).

Z drugiej strony - organ zobligowany jest do prawidłowego odczytania woli strony. W razie wątpliwości, co do zakresu żądania strony, organ winien zwrócić się do niej o jego sprecyzowanie, pouczając stronę jednocześnie o przysługujących jej prawach i ciążących na niej obowiązkach. Należy bowiem podkreślić, że organ jest związany żądaniem strony i nie może zmieniać jego treści, poprzez uruchomienie według jego oceny właściwego trybu postępowania (por. B. Adamiak, J. Borkowski [w:] "Kodeks postepowania administracyjnego. Komentarz." Wyd. C.H. BECK Warszawa 2012 r., str. 496).

W realiach niniejszej sprawy, w sytuacji gdy Skarżący złożył w dniu 1 lutego 2023 r. wniosek o przyznanie świadczenia wychowawczego, co oznacza że na kolejny okres zasiłkowy, to skoro pobierał już świadczenia na okres 2022/2023, to organ winien co najmniej wezwać wnioskodawcę do jego sprecyzowania, czy wyjaśnienia, skoro wiadome było organowi, że rodzic pobierał świadczenie już za ten okres. W myśl art. 21 ust. 3 ustawy wnioski w sprawie ustalenia prawa do świadczenia wychowawczego na kolejny okres są przyjmowane od dnia 1 lutego danego roku. Nadto, złożenie wniosku o świadczenie wychowawcze wraz z wymaganymi dokumentami do 30 kwietnia obliguje organ do ustalenia prawa do świadczenia oraz jego wypłaty do 30 czerwca tego roku (art. 21 ust. 4 ustawy).

Wskazać należy, że organ był zobowiązany do załatwienia sprawy wszczętej wnioskiem z 01 lutego 2023 r. Skoro, jak wynika z twierdzeń organu odwoławczego Skarżący złożył wniosek na ten sam okres zasiłkowy, to należało postępowanie z tego wniosku umorzyć, skutkiem czego wnioskodawca chociażby dowiedziałby się o błędnym okresie zasiłkowym i ponowił wniosek we właściwym terminie zakreślając prawidłowy okres świadczeniowy. W sprawach odmowy przyznania świadczenia wychowawczego, uchylenia lub zmiany prawa do świadczenia wychowawczego oraz nienależnie pobranego świadczenia wychowawczego Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydaje decyzję (art. 13a ust. 4 ustawy). Tak samo organ wydaje decyzję o umorzeniu postępowania administracyjnego w sytuacji, gdy świadczenie zostało już przyznane.

Zasadę podstawową co do terminu rozpatrzenia wniosku o przyznanie świadczenia wychowawczego kształtuje art. 35 § 1 k.p.a., tj. prawo do tego świadczenia powinno zostać ustalone najszybciej jak to tylko możliwe (bez zbędnej zwłoki). Po upływie terminu zakreślonego w ustawie o pomocy państwa w wychowaniu dziecka, jako najpóźniejszym terminie załatwienia sprawy przysługuje prawo do ponaglenia, o którym mowa w art. 37 k.p.a. Wszczęcie procedury ponaglenia, gdy okaże się ono zasadne stanowi przyczynek do pociągnięcia pracownika organu administracji, który przyczynił się do opóźnienia do odpowiedzialności, o jakiej mowa we art. 38 k.p.a.

Organ winien postąpić zgodnie z wyrażoną w art. 7 k.p.a. zasadą, w myśl której w toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności, z urzędu lub na wniosek stron podejmują wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli. Na gruncie tej zasady przyjmuje się, że jeżeli treść żądania zawartego w podaniu budzi wątpliwości, to wątpliwości te winny być wyjaśnione lub doprecyzowane przez stronę wnoszącą podanie, na żądanie organu. Organ administracji nie jest bowiem uprawniony do samodzielnego zmieniania, czy też doprecyzowania treści żądania, ponieważ mogłoby to prowadzić do niedopuszczalnej zmiany kwalifikacji prawnej żądania, wbrew intencjom osoby wnoszącej podanie. Zatem obowiązkiem organu pozostaje wyjaśnienie woli strony, poprzez zwrócenie się o zajęcie wyraźnego stanowiska co do treści żądania oraz udzielenie stronie niezbędnych wskazówek i wyjaśnień w tym zakresie (wyr. WSA w Gdański z 10 października 2023 r., sygn. akt II SA/Gd 312/23, dostępne orzeczenia.nsa.gov.pl).

Zgodnie z zasadą informowania stron - określoną w przepisie art. 9 k.p.a., organy administracji publicznej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek. Z tej zasady wywiedziono w orzecznictwie m.in. obowiązek zwrócenia się do strony o zajęcie jednoznacznego stanowiska, jaki charakter i zakres żądania ma pismo złożone przez stronę, jeżeli żądanie jest zredagowane niezręcznie i mało zrozumiale.

Z kolei, zasada zaufania obywateli do organów państwa określona w art. 8 k.p.a. wymaga, aby osobie, która zamierza wnieść żądanie do organu administracji publicznej, organ ten udzielił informacji o formie i trybie wnoszenia podań, ich materialnoprawnej podstawie i właściwości organu. Z zasady zaufania obywateli do organów państwa wywodzi się również, że jeśli charakter i zakres żądania zawartego we wniosku strony budzi wątpliwości, to organ administracji ma obowiązek wyjaśnić rzeczywistą wolę strony. W tym celu powinien zwrócić się do strony o zajęcie jednoznacznego stanowiska.

Szczególnie zasady te oraz przepisy ustawy winien był uwzględnić organ odwoławczy, w świetle treści odwołań, w których Skarżący wprost odnosił się do właściwej treści swojego wniosku z 01 lutego 2023 r. Tymczasem organ II instancji - rozpoznając odwołania - nie tylko zaniechał dokonania czynności zmierzających do sprecyzowania zarzutów w nich podniesionych, ale także nie podjął działań w celu ustalenia treści żądania zawartego we wniosku z dnia 01 lutego 2023 r. zupełnie pomijając podniesione okoliczności i nie ustosunkowując się przy tym w ogóle do podniesionych w odwołaniach zarzutów.

W świetle wskazanych powyżej zasad postępowania administracyjnego, a także biorąc pod uwagę uregulowania zawarte w ustawie o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci oraz wyjaśnienia Skarżącego złożone w toku dotychczasowego postępowania administracyjnego i sądowego, organy winny przyjąć, że wnioskiem z 01 lutego 2023 r. wnioskodawca domagał się przyznania prawa do świadczenia wychowanego na dzieci F. , K. i J. na kolejny okres świadczeniowy 2023/2024 i przyznać świadczenie za czerwiec 2023 r. Kolejne miesiące świadczenia objęte zostały już informacjami z 24 lipca 2023 r. o przyznaniu świadczenia.

W opinii Sądu, brak wyjaśnienia i właściwego ustalenia zakresu żądania Skarżącego świadczy zarówno o niedostatecznym wyjaśnieniu przez organy administracji stanu faktycznego sprawy w zakresie niezbędnym do ustalenia zakresu sprawy oraz o zaniechaniu podjęcia właściwych czynności, także kontrolnych, jak i o mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy naruszeniu art. 7, art. 8 i art. 9 k.p.a., a w konsekwencji także art. 77 § 1 i art. 80 k.p.a., który wymaga, aby organ w sposób wyczerpujący zebrał i rozpatrzył cały materiał dowodowy. Wskazane naruszenia nakazują uwzględnić złożoną skargę.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy organ I instancji przyzna świadczenie wychowawcze na dzieci F. , K. i J. P. na okres od 1 czerwca 2023 r. do 30 czerwca 2023 r. w związku z wnioskiem złożonym 01 lutego 2023 r.

W związku z powyższym, działając na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c oraz art. 135 p.p.s.a, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu uchylił zaskarżone decyzje Prezesa ZUS oraz poprzedzające je decyzje Zakładu z 24 lipca 2023 r.

Niniejsza sprawa została rozpoznana w trybie uproszczonym w składzie trzech sędziów na posiedzeniu niejawnym z uwagi na wniosek w tym zakresie złożony przez organ w odpowiedzi na skargę, a Skarżący zawiadomiony o wniosku o rozpoznanie sprawy w trybie uproszczonym w zakreślonym dwutygodniowym terminie nie zażądał rozprawy (art. 119 pkt 2 p.p.s.a.).