Wyrok z dnia 2022-02-08 sygn. I OSK 597/21

Dnia 8 lutego 2022 r. Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Monika Nowicka (spr.) Sędziowie Sędzia NSA Iwona Bogucka Sędzia del. WSA Ewa Kręcichwost-Durchowska po rozpoznaniu w dniu 8 lutego 2022 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej S. T. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 2 grudnia 2020 r., sygn. akt II SA/Gl 1173/20 w sprawie ze skargi S. T. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z dnia [...] lipca 2020 r. nr [...] w przedmiocie świadczenia wychowawczego 1. uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Gliwicach; 2. zasądza od Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] na rzecz S.T. kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Wyrokiem z dnia 2 grudnia 2020 r. (sygn. akt II SA/Gl 1173/20), Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach oddalił skargę S. T. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z dnia [...] lipca 2020 r. nr [...] utrzymującą w mocy decyzję Prezydenta Miasta [...] z dnia [...] czerwca 2020 r. nr [...] w przedmiocie zmiany prawa do świadczenia wychowawczego.

W motywach wyroku Sąd Wojewódzki wskazał, że w/w decyzją z dnia [...] czerwca 2020 r., wydaną na podstawie przepisów ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (j.t. Dz. U. z 2019 r. poz. 2407 ze zm. – dalej u.p.p.w.d.), Prezydent Miasta [...] zmienił S. T. prawo do świadczenia wychowawczego przyznanego na syna – K. T. za okres od dnia 1 czerwca 2020 r. do dnia 31 maja 2021 r. w ten sposób, że obecnie przyznał wnioskodawczyni kwotę 250 zł miesięcznie. W motywach swego stanowiska organ przyjął, że podstawę wszczęcia niniejszego postępowania stanowiło pismo MOPR w [...] z dnia 26 lutego 2020 r., a z którego treści wynikało, iż (cyt.): "tamtejszy organ nie zmienił i nie widzi podstaw do zmiany swego rozstrzygnięcia w sprawie K. T. - ojca dziecka, a któremu ustalono uprawnienie do świadczenia wychowawczego na syna K. T., w wysokości odpowiadającej połowie kwoty ustawowej przysługującej na dziecko". MOPR w [...] twierdził bowiem, że niniejszym przypadku zachodziła przesłanka z art. 5 ust. 2a u.p.p.w.d., gdyż – jego zdaniem – rodzicielski plan wychowawczy, który rodzice dziecka złożyli do akt sprawy o rozwód oraz wyrok rozwodowy z 2013 r., wskazywały na sprawowanie nad dzieckiem opieki naprzemiennej. Z treści wyroku rozwodowego wynikało zaś, że oboje rodzice wykonują władzę rodzicielską nad dzieckiem przy każdoczesnym miejscu zamieszkania dziecka w miejscu zamieszkania matki. Od ojca zostały zaś na dziecko zasądzone alimenty.

W uzasadnieniu w/w decyzji Prezydent Miasta [...] podkreślał też, że nie była prawidłowa sytuacja, w której świadczenie wychowawcze na jedno dziecko przekraczało kwotę 500 zł. W związku z tym – zdaniem organu – w zaistniałej sytuacji jedynym możliwym rozwiązaniem było: albo dokonanie zmiany wysokości przyznanego matce dziecka świadczenia, albo też uchylenie uprawnień ojcu dziecka przyznanych jednakże przez inny organ. Z uwagi natomiast na fakt, że Prezydent Miasta [...] jako drugi przyznawał w tym wypadku świadczenie matce dziecka, wobec braku weryfikacji uprawnień do świadczenia wychowawczego wcześniej przyznanego ojcu dziecka, organ ostatecznie uznał, że należało zmienić S. T. wysokość przyznanego wcześniej w pełnej wysokości świadczenia wychowawczego za okres od 1 czerwca 2020 r. do 31 maja 2021 r., zmniejszając je do kwoty 250 zł miesięcznie.

Rozpatrując sprawę w trybie instancji odwoławczej, na skutek odwołania wniesionego przez stronę, Samorządowe Kolegium Odwoławcze w [...], decyzją z dnia [...] lipca 2020 r., utrzymało w mocy decyzję organu I instancji.

W ocenie Kolegium, akta sprawy dawały podstawę do wysnucia wniosku o tym, iż opieka nad dzieckiem była w tym przypadku sprawowana naprzemiennie przez każdego z rodziców. Wprawdzie nie wynikało to bezpośrednio z treści wyroku sądowego, ale potwierdzał to rodzicielski plan wychowawczy a ponadto, jak akcentował organ odwoławczy, wcześniej zostało przyznane ojcu dziecka świadczenie wychowawcze w wysokości 250 zł.

W skardze, wniesionej na powyższą decyzję Samorządowe Kolegium Odwoławczego w [...] z dnia [...] lipca 2020 r., S. T. zarzuciła organowi naruszenie: art. 7, art. 61 § 1, art. 77 § 1, 80 i 107 § 3 i art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. oraz art. 2 ust. 2a, art. 27 ust. 1 u.p.p.w.d. oraz § 4 pkt 4 rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 18 czerwca 2019 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o przyznanie świadczenia wychowawczego (...).

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w [...] wnosiło o jej oddalenie, podtrzymując dotychczasową argumentację.

Oddalając skargę – na zasadzie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej: "p.p.s.a.") - Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach uznał, że nie była ona uzasadniona.

Sąd wskazał, że postępowanie w sprawach o przyznanie świadczenia wychowawczego regulują przepisy Rozdziału 4 u.p.p.w.d. (art. 13-28). Ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego oraz jego wypłata następują na wniosek uprawnionych (art. 13 ust. 1 ustawy). Zgodnie zaś z art. 5 ust. 1 u.p.p.w.d., świadczenie wychowawcze przysługuje osobom, o których mowa w art. 4 ust. 2, w wysokości 500 zł miesięcznie na dziecko w rodzinie. Z kolei z art. 4 ust. 2 tej ustawy wynika, że świadczenie wychowawcze przysługuje m. in. matce, ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka i in. W przypadku, gdy dziecko, zgodnie z orzeczeniem sądu, jest pod opieką naprzemienną obydwojga rodziców rozwiedzionych, żyjących w separacji lub żyjących w rozłączeniu sprawowaną w porównywalnych i powtarzających się okresach, kwotę świadczenia wychowawczego ustala się każdemu z rodziców w wysokości połowy kwoty przysługującego za dany miesiąc świadczenia wychowawczego (art. 5 ust. 2a u.p.p.w.d.).

Poza tym Sąd Wojewódzki podniósł, że z dniem 1 lipca 2019 r., na podstawie art. 1 pkt 2 lit. c) ustawy z 26 kwietnia 2019 r. o zmianie ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r., poz. 924), został uchylony art. 2 pkt 16 u.p.p.w.d. Przepis ten zawierał zaś legalną definicję "rodziny" a literalne jego odczytywanie często prowadziło do konkluzji o konieczności uwzględniania opieki naprzemiennej tylko wówczas, gdy wynikała ona z orzeczenia sądu. W ocenie Sądu Wojewódzkiego, skoro zaś przepis art. 2 pkt 16 u.p.p.w.d. został uchylony z dniem 1 lipca 2019 r. oznaczało to, że w obowiązującym stanie prawnym, jeżeli sentencja wyroku sądu lub zatwierdzona przez sąd ugoda nie zawiera wprost zwrotu "opieka naprzemienna", to rolą organów administracji było samodzielne dokonanie oceny, czy regulacje zawarte w orzeczeniu sądu bądź ugodzie spełniały wymogi pojęcia "opieki naprzemiennej". Sąd Wojewódzki powołując się więc w tym miejscu na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 kwietnia 2018 r. (sygn. akt I OSK 2423/17), stanął na stanowisku, że niepodobna orzeczeń i ugód zapadających w przeszłości oceniać na tle obecnych regulacji i wymagać użycia w nich omawianego zwrotu prawnego. Taki warunek jest możliwy do realizacji i może być wymagany tylko w odniesieniu do orzeczeń wydanych, czy ugód zawartych po dniu wejścia w życie ustawy. W stosunku do wcześniejszych ww. dokumentów kwestię tę trzeba oceniać z uwzględnieniem cech i celów tej instytucji, przy wykorzystaniu odpowiednich metod wykładni.

Odnosząc zatem powyższe treści do stanu faktycznego sprawy, Sąd Wojewódzki wyjaśnił, że zgodnie z pismem z Sądu Okręgowego w [...] z dnia 4 grudnia 2019 r., znajdującym się w aktach, plan rodzicielski rozwodzących się współmałżonków nie podlegał zatwierdzeniu sądu cywilnego. Skoro zaś, zgodnie z art. 75 §1 k.p.a., jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem to dowodem takim mogą być: dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz oględziny. W związku z tym organy miały podstawę, by czynić ustalenia faktyczne na podstawie w/w planu rodzicielskiego.

Ostatecznie Sąd Wojewódzki przytoczył treść art. 27 ust. 1 u.p.p.w.d., wyjaśniając, że tryb przewidziany w tym przepisie był trybem innym aniżeli tryb wznowieniowy przewidziany w art. 145 k.p.a. i stwierdził, że organ miał w tym przypadku prawo działać na podstawie ww. przepisu, gdyż (cyt.): "niewątpliwie nie jest prawidłową sytuacja, w której z jednym dzieckiem związane jest świadczenie wychowawcze przekraczające kwotę 500 zł, wypłacane każdemu z rodziców. Środki na wypłatę świadczenia wychowawczego pochodzą z budżetu Państwa, a zatem podlegają szczególnej ochronie i winny być wydatkowane zgodnie z ich celem, w określonej prawem wysokości.

W związku z tym Sąd Wojewódzki zaakcentował, że (cyt.): "W sprawie skarżącej organ przyznawał uprawnienia jako drugi. Decyzja o przyznaniu części świadczenia wychowawczego ojcu dziecka nie podlega tu weryfikacji. Nie można też zapominać, że w świetle art. 16 §1 k.p.a. decyzje, od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, są ostateczne. Uchylenie lub zmiana takich decyzji, stwierdzenie ich nieważności oraz wznowienie postępowania może nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych w kodeksie lub szczególnych. Decyzja ostateczna, dopóki pozostaje w obrocie prawnym, wywołuje skutki prawne. W niniejszej sprawie brak jest podstaw do rozstrzygania, czy zachodzą przesłanki nadzwyczajnego wzruszenia decyzji przyznającej świadczenie wychowawcze ojcu dziecka. Stąd uwzględnienie argumentacji skargi, że skarżącej należy się pełne świadczenie wychowawcze (a ojcu dziecka nie należy się), nie jest tu możliwe".

W skardze kasacyjnej, zaskarżając powyższy wyrok w całości, S. T. zarzuciła Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Gliwicach naruszenie:

1. prawa materialnego (art. 174 pkt 1 p.p.s.a.) :

-) art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) p.p.s.a w zw. z art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci ("u.p.p.w.d.") - poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, polegające na uznaniu za dopuszczalną zmianę (obniżenie) przez organ świadczenia wychowawczego w sytuacji, gdy nie wystąpiły żadne okoliczności, o których mowa w przepisie art. 27 ust. 1 u.p.p.w.d., uprawniające organ do weryfikacji prawa do świadczenia, a sytuacja faktyczna i prawna skarżącej i jej dziecka nie uległy żadnej zmianie w stosunku do istniejących w dacie przyznania świadczenia nadto okoliczność przyznania prawa do świadczenia wychowawczego na dziecko skarżącej ojcu dziecka były znane organowi w dniu w którym wydał skarżącej informację o przyznaniu jej świadczenia na dziecko,

-) art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) p.p.s.a. w zw. z § 4 pkt 4 rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 czerwca 2019 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o przyznanie świadczenia wychowawczego oraz zakresu informacji, jakie mają być zawarte we wniosku, zaświadczeniach i oświadczeniach niezbędnych do ustalenia prawa do świadczenia wychowawczego (zwane dalej "rozporządzeniem") oraz art. 5 ust. 2a u.p.p.w.d. - poprzez niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, iż organy administracji publicznej orzekające w sprawie były uprawnione do dokonania oceny na podstawie rodzicielskie planu wychowawczego, że dziecko skarżącej podlega opiece naprzemiennej, pomimo niewydania orzeczenia sądu powszechnego regulującego kontakty z dzieckiem skarżącej i ojca dziecka,

-) art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) p.p.s.a. w zw. z art. 16 § 1 k.p.a. oraz art. 13a ust. 1 u.p.p.w.d. - poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, polegające na przyjęciu, iż informacja o przyznaniu świadczenia wychowawczego ojcu dziecka skarżącej miała charakter ostatecznej decyzji administracyjnej, do której odnosi się zasada trwałości decyzji administracyjnych,

2. przepisów postępowania mających istotny wpływ na wynik sprawy (art. 174 pkt 2 p.p.s.a.), to jest: art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) w związku z art. 141 § 4 oraz art. 151 p.p.s.a. - poprzez wadliwe uzasadnienie zaskarżonego wyroku, nie zawierające wyczerpującego odniesienia do wszystkich zarzutów skargi.

Wskazując na powyższe podstawy kasacyjne, skarżąca wnosiła o uchylenie zaskarżonego wyroku i rozpoznanie skargi, ewentualnie - o uchylenie zaskarżonego orzeczenia Sądu I instancji i przekazanie sprawy Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Gliwicach do ponownego rozpoznania wraz z zasądzeniem zwrotu niezbędnych kosztów postępowania kasacyjnego.

Ponadto, na podstawie art. 176 § 2 p.p.s.a. skarżąca oświadczyła, że zrzeka się rozpoznania skargi kasacyjnej na rozprawie.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej jej autor podkreślał, że nie zaistniała żadna podstawa do zastosowania w analizowanej sytuacji art. 27 ust. 1 u.p.p.w.d., bowiem Ośrodek Pomocy Społecznej w [...] - już w momencie przyznania skarżącej świadczenia wychowawczego w pełnej kwocie (w grudniu 2019 r.) - wiedział o tym, iż inny organ przyznał częściowe świadczenie na rzecz ojca dziecka. Powyższe wynikało bowiem z korespondencji prowadzonej bezpośrednio z tym organem. Nie sposób zatem było obecnie twierdzić, iż po przyznaniu świadczenia wystąpiła jakakolwiek zmiana sytuacji rodzinnej lub inne okoliczności mające wpływ na prawo do świadczenia.

Skarżąca stała też na stanowisku, że nie powinna przy tym ponosić negatywnych skutków wadliwych decyzji organów administracji, w szczególności w sytuacji, kiedy nie przysługiwały jej żadne środki prawne, by wzruszyć czynność organu przyznającego świadczenie ojcu, a co więcej, gdy postępowanie w tej sprawie było prowadzone bez jej udziału.

Autor skargi kasacyjnej podnosił również, iż z treści art. 5 ust. 2a u.p.p.w.d oraz § 4 pkt 4 rozporządzenia wykonawczego jednoznacznie wynikało, że przy ustalaniu prawa do świadczenia wychowawczego organy winny kierować się treścią orzeczenia sądu. Zawarty przez skarżącą z ojcem dziecka plan wychowawczy nie był zaś integralną częścią wyroku rozwodowego. Sąd Okręgowy w [...] w piśmie z dnia 4 grudnia 2019 r. jednoznacznie przy tym wskazał, iż rodzicielski plan wychowawczy był wyłącznie porozumieniem rodziców co do władzy rodzicielskiej, kontaktów i alimentów, które nie podlegało zatwierdzeniu, ponieważ nie posiadało cech ugody sądowej. Sąd I instancji zignorował tym samym fakt, iż w wyroku rozwodowym, nie została uwzględniona i uregulowana kwestia kontaktów, a ze względu na to, iż nie istnieje żadne prawomocne orzeczenie lub ugoda w tej sprawie, brak było wiążącego prawnie dokumentu, z którego można by wysnuć wniosek o istnieniu opieki naprzemiennej. Ponadto skarżąca wskazywano też, że zgodnie z obowiązującym orzecznictwem (wyrok NSA z 16 kwietnia 2020 r., I OSK 924/19, wyrok NSA z 15 maja 2019 r" I OSK 3668/19, wyrok NSA z 12 lutego 2019 r" I OSK 2059/18, 11 kwietnia 2019 r., I OSK 1659/17, wyrok NSA z 17 listopada 2017 r., I OSK 1046/17) pozostawanie dziecka pod opieką naprzemienną obojga rodziców nie jest kwestią mogącą podlegać interpretacji organu prowadzącego postępowanie, lecz fakt ten musi wynikać z orzeczenia sądu powszechnego. Jeśli zatem fakt opieki naprzemiennej nie wynika ze stosownego orzeczenia sądu cywilnego, to organ rozstrzygający w przedmiocie świadczenia wychowawczego, nie może zatem samodzielnie, w ramach tego postępowania, ustalać w jaki sposób, w danym przypadku, faktycznie jest sprawowana opieka na dzieckiem i czy nosi znamiona opieki naprzemiennej. Z samego faktu, iż rodzicom przysługuje władza rodzicielska, nie można więc wyprowadzić tezy, iż sprawują oni nad dzieckiem opiekę naprzemienną.

Jedynie zatem na marginesie skarżąca podkreślała, że Sąd I instancji nie wziął pod uwagę, iż zgodnie z rodzicielskim planem wychowawczym głównym miejscem zamieszkania i pobytu dziecka było miejsce zamieszkania matki, alimenty miały być płacone przez ojca dziecka do rąk matki, a nie były wzajemnie zniesione z tytułu rzekomej opieki naprzemiennej. Zgodnie zaś z harmonogramem, dziecko wakacje letnie miało spędzać z ojcem przez okres co najmniej 14 dni, a pozostałe tygodnie wakacji - z matką. Rozkład czasu i częstotliwości kontaktów ojca z dzieckiem, które zgodnie z rodzicielskim planem wychowawczym powinny być realizowane, sprowadzał się zatem - na etapie edukacji szkolnej - do spędzania czasu dziecka z ojcem co drugi weekend, od piątku od godz. od. 15.00 do godz. 18.30 w niedzielę, w każdy wtorek w godz. od 15.00 do 19.00 oraz co drugą środę lub co drugi czwartek (w zależności od tego, czy dziecko spędza weekend z ojcem lub matką) w godz. od 15.00 do 19.00. Takie ustalenia przeczyły zatem w istocie sprawowaniu opieki naprzemiennej, którą powinna cechować równość pomiędzy rodzicami w sprawowaniu pieczy nad dzieckiem, mieszkającym i koncentrującym swoje sprawy życiowe na zmianę u obojga rodziców.

Wreszcie skarżąca zarzucała także, iż Sąd I instancji błędnie przyjął, że świadczenie wychowawcze ojcu dziecka zostało przyznane w drodze decyzji administracyjnej, podczas, gdy nastąpiło to w drodze czynności materialno-technicznej (art. 13a ust. 1 u.p.p.w.d. i uzasadnienie projektu ustawy z dnia 26 kwietnia 2019 r. o zmianie ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci oraz niektórych innych ustaw, którą dodano do ustawy powyższy przepis, wyrok WSA w Gorzowie Wlkp. z 16 kwietnia 2020 r. sygn. akt II SA/Go 73/20, a także R. Prokop Blicharz, Gluminska-Pawlic, L. Zacharko. U.p.p. Komentarz, LEX/el 2019, akapit 1 do art. 13a).

Z tej przyczyny, zważywszy, iż informacja nie ma charakteru decyzji, skarżąca podkreślała, że Sąd I instancji nieprawidłowo odwołał się do przepisu art. 16 § 1 k.p.a., wskazując na skutki prawne wydania ostatecznej decyzji administracyjnej. Skoro zaś informacja nie jest wydawana w formie decyzji to nie przysługuje jej przymiot ostateczności.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną Samorządowe Kolegium Odwoławcze w [...] wnosiło o jej oddalenie i rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym.

Postanowieniem z dnia 22 października 2021 r. Naczelny Sąd Administracyjny zawiesił postępowanie do czasu zakończenia postępowania w sprawie o sygn. akt I OPS 1/21 tj. w sprawie dotyczącej podjęcia uchwały w składzie poszerzonym a dotyczącej wykładni przepisu art. 5 ust. 2a ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. z 2019 r. poz. 240, z późn. zm.).

Z uwagi na fakt, iż postanowieniem z dnia 8 listopada 2021 r., wydanym w sprawie o sygnaturze akt I OPS 1/21, Naczelny Sąd Administracyjny odmówił podjęcia uchwały mającej na celu wyjaśnienie zagadnienia: "Czy w świetle art. 5 ust. 2a ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowaniu dzieci (Dz. U. z 2019 r. poz. 2407 z późn. zm.), w przypadku opieki naprzemiennej nad dzieckiem, warunkiem przyznania świadczenia wychowawczego rodzicowi jest orzeczenie sądu rodzinnego o opiece naprzemiennej czy też wystarczające jest ustalenie faktycznego sprawowania opieki nad dzieckiem w porównywalnych i powtarzających się okresach?", postanowieniem z dnia 16 grudnia 2021 r. Naczelny Sąd Administracyjny podjął w niniejszej sprawie zawieszone postepowanie.

W obszernym piśmie z dnia 7 grudnia 2021 r. skarżąca podtrzymała swoje dotychczasowe stanowisko merytoryczne wyjaśniając dodatkowo instytucję porozumienia rodzicielskiego, wprowadzoną do Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w dniu 13 czerwca 2009 r., ustawą nowelizującą z dnia 6 listopada 2008 r.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Stosownie do art. 183 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2019 r. poz. 2325, dalej: "p.p.s.a."), Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, biorąc z urzędu pod uwagę tylko okoliczności uzasadniające nieważność postępowania, a które to okoliczności w tym przypadku nie zachodziły. Tak więc, postępowanie kasacyjne w niniejszej sprawie polegało wyłącznie na badaniu zasadności zarzutów, przytoczonych w skardze kasacyjnej.

Zarzuty te zostały oparte na obu podstawach kasacyjnych, określonych w art. 174 pkt 1 i 2 p.p.s.a., to jest na obrazie prawa materialnego, w postaci: art. 27 ust. 1 i art. 5 ust. 2a ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci ("u.p.p.w.d."), art. 16 § 1 k.p.a. w zw. z art. 13a ust. 1 u.p.p.w.d. oraz § 4 pkt 4 rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 czerwca 2019 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o przyznanie świadczenia wychowawczego oraz zakresu informacji, jakie mają być zawarte we wniosku, zaświadczeniach i oświadczeniach niezbędnych do ustalenia prawa do świadczenia wychowawczego a także na istotnym naruszeniu przepisów postępowania takich jak: art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) w związku z art. 141 § 4 oraz art. 151 p.p.s.a.

W ocenie składu orzekającego, w przedmiotowej sprawie istotne przede wszystkim było, że dotyczyła ona skargi S. T. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z dnia [...] lipca 2020 r. utrzymującą w mocy decyzję Prezydenta Miasta [...] z dnia [...] czerwca 2020 r. nr [...], wydaną nie tyle wyłącznie w przedmiocie świadczenia wychowawczego a na zasadzie art. 27 ust. 1 u.p.p.w.d. Decyzją z dnia [...] czerwca 2020 r. Prezydent Miasta [...] zmienił bowiem wnioskodawczyni na okres od dnia 1 czerwca 2020 r. do dnia 31 maja 2021 r. wcześniej (bo w dniu 16 grudnia 2019 r.) przyznane na okres od dnia 1 lipca 2019 r. do dnia 31 maja 2021 r. prawo do świadczenia wychowawczego na syna K. T.. Zgodnie zaś z treścią w/w przepisu, organ właściwy oraz wojewoda mogą bez zgody strony zmienić lub uchylić prawo do świadczenia wychowawczego, jeżeli uległa zmianie sytuacja rodzinna mająca wpływ na prawo do świadczenia wychowawczego, członek rodziny nabył prawo do świadczenia wychowawczego w innym państwie w związku ze stosowaniem przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, osoba nienależnie pobrała świadczenie wychowawcze lub wystąpiły inne okoliczności mające wpływ na prawo do świadczenia wychowawczego.

Uzasadniając wydanie decyzji w tym trybie, organy wskazały na pismo MOPR w [...] z dnia 26 lutego 2020 r., a z którego treści miało wynikać, że MOPR w [...] nie zmienia swego stanowiska, iż ojcu dziecka – K.T. przysługiwało prawo do przyznanego mu wcześniej świadczenia wychowawczego w kwocie 250 zł/mies., bo - zdaniem MOPR w [...] - ojciec oraz matka dziecka sprawowali nad nim opiekę naprzemienną. Ponadto w motywach obu wydanych w tej sprawie decyzji organy zwracały uwagę także na fakt, iż nie była prawidłowa sytuacja, w której świadczenie wychowawcze na jedno dziecko przekraczało w tym przypadku kwotę 500 zł.

Tymczasem, oceniając legalność zaskarżonej decyzji, Sąd Wojewódzki skupił się praktycznie wyłącznie na kwestii możliwości ustalania przez organ administracyjny faktu, jakim jest istnienia opieki naprzemiennej a całkowicie pominął okoliczność, czy w tym przypadku istotnie zachodziła sytuacja, o której mowa w art. 27 ust. 1 u.p.p.w.d. a zatem sytuacja, która niejako – co do zasady – umożliwiała orzekanie w tym zakresie.

W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd Wojewódzki przytoczył tylko treść art. 27 ust. 1 u.p.p.w.d., stwierdzając, że tryb przewidziany w tym przepisie był trybem innym aniżeli tryb wznowieniowy przewidziany w art. 145 k.p.a. oraz powtórzył za organami , że miały one w tym przypadku prawo działać na podstawie ww. przepisu, gdyż (cyt.): "niewątpliwie nie jest prawidłową sytuacja, w której z jednym dzieckiem związane jest świadczenie wychowawcze przekraczające kwotę 500 zł, wypłacane każdemu z rodziców".

Zdaniem składu orzekającego, choć niewątpliwie zgodzić się należy z organami i Sądem Wojewódzkim, że z uwagi na treść przepisów ustawy o pomocy państwa w wychowaniu dzieci, świadczenie wychowawcze na jedno dziecko przysługuje w wysokości 500 zł/mies., to jednak w realiach rozpoznawanej sprawy fakt ten – sam z siebie - nie mógł jeszcze przesądzać o możliwości zastosowania w tym przypadku trybu z art. 27 ust. 1 u.p.p.w.d.

Jak wynika z akt sprawy, pierwotnie Prezydent Miasta [...] przyznał S. T. świadczenie wychowawcze na syna K.T. na okres od dnia 1 lipca 2019 r. do dnia 31 maja 2021 r. w kwocie 500 zł/mies. (informacja z dnia 16 grudnia 2019 r.). Z treści tej informacji wynika przy tym, że organ uznał, iż w sprawie brak było przesłanek do przyjęcia istnienia opieki naprzemiennej a w szczególności jej istnienia nie dowodził Rodzicielski Plan Wychowawczy. Istotne było także, iż przyznając w/w świadczenie wychowawcze, organ wiedział o tym, że Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w [...], działając na wniosek ojca dziecka z dnia 7 sierpnia 2019 r., przyznał mu świadczenie wychowawcze w kwocie 250 zł/mies. na ten sam okres, to jest od dnia 1 lipca 2019 r. do dnia 31 maja 2021 r. (vide: pisma MOPR w [...] z dnia 26 sierpnia 2019 r. i z dnia 3 października 2019 r. ). W związku z tym, oceniając legalność zaskarżonej decyzji, należało w pierwszej kolejności ocenić, czy w takiej sytuacji można było w ogóle mówić o ziszczeniu się przesłanek z art. 27 ust. 1 1 u.p.p.w.d.

Słusznie także podnosi skarżąca, że w zaskarżonym wyroku Sąd Wojewódzki niewłaściwie zastosował art. 16 § 1 k.p.a., odnosząc go do informacji o przyznaniu świadczenia wychowawczego ojcu dziecka. Po myśli bowiem art. 13 a ust. 1 u.p.p.w.d., przyznanie przez organ właściwy lub wojewodę świadczenia wychowawczego (poza wyjątkami, które w tym przypadku nie miały miejsca) nie wymaga wydania decyzji. Z tej zatem przyczyny, charakteryzując sytuację prawną, powstałą na skutek przyznania świadczenia wychowawczego ojcu dziecka, Sąd I instancji, odwołując się do treści przepisu art. 16 § 1 k.p.a., nieprawidłowo określił skutki prawne dokonania w/w czynności materialno-technicznej.

W rezultacie zgodzić się trzeba ze skarżącą, że wyrok Sądu Wojewódzkiego został wydany z istotnym naruszeniem art. 141 § 1 pkt 4 p.p.s.a., gdyż zgodnie z tym przepisem, uzasadnienie wyroku powinno zawierać zwięzłe przedstawienie stanu sprawy, zarzutów podniesionych w skardze, stanowisk pozostałych stron, podstawę prawną rozstrzygnięcia oraz jej wyjaśnienie. W świetle zaś tego co zostało wyżej powiedziane, nie można było uznać, że uzasadnienie zaskarżonego wyroku spełniało wymóg wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku.

Ponadto, w ocenie składu orzekającego, powyższy pogląd o braku dokładnego wyjaśnienia podstawy prawnej rozstrzygnięcia, dodatkowo uzasadnia także fakt, iż utrzymana przez zaskarżoną decyzję, decyzja Prezydenta Miasta [...] została wydana w oparciu m. in. o art. 5 u.p.p.w.d. Dokonując zaś wykładni przepisów prawa materialnego, warunkujących możliwość przyjęcia w tym przypadku istnienia opieki naprzemiennej, Sąd Wojewódzki, opowiadając się za możliwością samodzielnego ustalania tej okoliczności przez organ w toku postępowania administracyjnego, podkreślił jedynie fakt, że z dniem 1 lipca 2019 r., na podstawie art. 1 pkt 2 lit. c) ustawy z 26 kwietnia 2019 r. o zmianie ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 924), został uchylony art. 2 pkt 16 u.p.p.w.d. W ocenie Sądu Wojewódzkiego, przepis ten, zawierając legalną definicję "rodziny" był powodem poglądów o konieczności uwzględniania opieki naprzemiennej tylko wówczas, gdy wynikała ona z orzeczenia sądu. Skoro zaś przepis art. 2 pkt 16 u.p.p.w.d. został uchylony to – jak akcentował Sąd Wojewódzki - należało uznać, że w obowiązującym stanie prawnym, jeżeli sentencja wyroku sądu lub zatwierdzona przez sąd ugoda nie zawiera wprost zwrotu "opieka naprzemienna", to rolą organów administracji jest samodzielne dokonanie w tym zakresie oceny.

Zdaniem składu orzekającego, wprawdzie na tym etapie postępowania dokonywanie wykładni prawa materialnego było generalnie przedwczesne, tym niemniej zwrócić należy uwagę, że przyjęta przez Sąd Wojewódzki wykładnia przepisów prawa w oparciu, o które organ orzekał o wysokości przyznania S. T. dochodzonego świadczenia, nie była rzetelna. Sąd, uznajac bowiem w istocie rzeczy, że treść pism procesowych, zawierających stanowisko w sprawie byłych małżonków T. w procesie rozwodowym (tj. zawierających tzw. rodzicielski plan wychowawczy), mogła świadczyć o istnieniu w tym przypadku opieki naprzemiennej, pominął całkowicie treść art. 5 ust. 2a u.p.p.w.d., wprowadzonego do omawianej ustawy ustawą nowelizującą z dnia 7 lipca 2017 r. (Dz. U. z 2017 r. poz. 1428 ze zm.). Jak wynika zaś z w/w regulacji prawnej, kwotę świadczenia wychowawczego ustala się każdemu z rodziców w wysokości połowy przysługującego za dany miesiąc świadczenia wychowawczego, ale w przypadku, gdy dziecko jest pod opieką naprzemienną zgodnie z orzeczeniem sądu. Zatem, zdaniem składu orzekającego, ustalenie w postępowaniu o przyznanie świadczenia wychowawczego, występowania opieki naprzemiennej nie może abstrahować od istnienia czy nieistnienia w tym zakresie orzeczenia sądu powszechnego, a przez co oczywiście należy rozumieć także faktu zawarcia przez strony ugody sądowej, gdyż jej zawarcie skutkuje wydaniem przez sąd postanowienia

o umorzeniu postępowania sądowego w części ugodzonej.

Przy ponownym więc rozpoznaniu sprawy, Sąd Wojewódzki winien po raz drugi ocenić legalność zaskarżonej decyzji, badając przede wszystkim istnienie w tym przypadku przesłanek, warunkujących tryb, w jakim decyzja ta została podjęta.

W sytuacji zaś, w której Sąd doszedłby do przekonania, że wspomniany wyżej tryb został jednak prawidłowo zastosowany, wykładnia przepisów prawa materialnego, będących podstawą decyzji, winna być dokonana z uwzględnieniem treści art. art. 5 ust. 2a u.p.p.w.d.

W tych warunkach, uznając skargę kasacyjna za uzasadnioną, Naczelny Sąd Administracyjny – z mocy art. 185 § 1 w zw. z art. 182 § 2 p.p.s.a. – orzekł jak w sentencji.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego oparto na art. 203 pkt 1 p.p.s.a.