Wyrok z dnia 2022-11-25 sygn. I SA/Wa 323/22

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Przemysław Żmich (spr.), Sędziowie: sędzia WSA Marta Kołtun-Kulik, sędzia WSA Elżbieta Lenart, , po rozpoznaniu w dniu 25 listopada 2022 r. na posiedzeniu niejawnym w trybie uproszczonym sprawy ze skargi A. P. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Warszawie z dnia 24 listopada 2021 r. nr KOA/4066/Op/21 w przedmiocie umorzenia postępowania uchyla zaskarżoną decyzję oraz decyzję Starosty P. z dnia 7 września 2021 r. nr 5/2021.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Warszawie, po rozpatrzeniu odwołania A. P., decyzją z 24 listopada 2021 r. nr KOA/4066/Op/21 utrzymało w mocy decyzję Starosty [...] z 7 września 2021 r. nr [...] orzekającą o umorzeniu wszczętego na wniosek A. P. postępowania administracyjnego w sprawie udzielenia pomocy w ramach indywidualnego programu integracyjnego.

Zaskarżona decyzja została wydana w następującym stanie sprawy.

15 lipca 2021 r. A. P. złożył w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w [...] wniosek o udzielenie pomocy w ramach indywidualnego programu integracji dla cudzoziemca, o którym mowa w art. 91 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o pomocy społecznej. F. U. działająca jako pełnomocnik strony (art. 33 § 4 kpa) wskazała, że jej mąż A. P. od 26 kwietnia 2021 r. przebywał w areszcie śledczym w K. i nie mógł złożyć wniosku osobiście. Do wniosku załączono m.in. kopię decyzji Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców nr [...] z 4 marca 2021. orzekającą o odmowie nadania statusu uchodźcy oraz o udzieleniu ochrony uzupełniającej na rzecz A. P., którą objęci zostali również F. U. oraz ich małoletnie dzieci R. P. i I. P..

Starosta [...] decyzją z 7 września 2021 r., działając na podstawie art, 105 § 1 kpa oraz art. 91 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej, orzekł o umorzeniu postępowania z powodu złożenia przedmiotowego wniosku po upływie terminu 60 dni od dnia uzyskania przez cudzoziemca ochrony uzupełniającej w Rzeczypospolitej Polskiej. W uzasadnieniu wskazał, że ze zgromadzonej w sprawie dokumentacji wynika, że nie został dotrzymany 60-dniowy termin do złożenia wniosku o pomoc w ramach programu integracji, przewidziany w art. 91 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej. Ponadto wskazał, że decyzja ta zawiera załącznik, w którym zarówno w języku polskim, jak i w języku rosyjskim cudzoziemiec został prawidłowo pouczony o prawach i obowiązkach cudzoziemca, który korzysta z ochrony uzupełniającej.

Od powyższej decyzji A. P. wniósł odwołanie zarzucając organowi I instancji naruszenie art. 7 oraz art. 77 kpa poprzez pominięcie przy rozstrzyganiu sprawy szczególnych jej okoliczności w postaci tymczasowego aresztowania skarżącego w trakcie biegu terminu 60 dni od uzyskania ochrony uzupełniającej do złożenia wniosku i jego pobytu w Areszcie Śledczym w K., a także naruszenie art. 100 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej poprzez pominięcie nakazu kierowania się przede wszystkim dobrem osób korzystających z pomocy społecznej. Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji i przyznanie wnioskowanej pomocy w ramach indywidualnego programu integracyjnego. Do odwołania załączone zostało oświadczenie radcy prawnego M. G. z 28 września 2021 r. potwierdzające okoliczności zatrzymania skarżącego 26 kwietnia 2021 r. i jego tymczasowego aresztowania.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Warszawie decyzją z 24 listopada 2021 r. utrzymało w mocy decyzję Starosty [...] z 7 stycznia 2021 r. W uzasadnieniu organ II instancji podniósł, że pomoc udzielana cudzoziemcowi ma charakter jednorazowy i nie przysługuje w każdym czasie, przy czym rozpoczęcie biegu terminu należy wiązać z wykonalnością decyzji o nadaniu statusu uchodźcy lub przyznaniu ochrony uzupełniającej. Zaznaczył, że termin 60-dniowy, określony w art. 91 ust. 3 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2020 r. poz. 1876 ze zm.) – dalej zwanej "ustawą" jest terminem prawa materialnego, a więc nie podlega przywróceniu ani wydłużeniu. Organ podniósł, że skarżący został prawidłowo pouczony o prawach i obowiązkach korzystając z ochrony uzupełniającej, w tym o zasadach i terminie ubiegania się o pomoc integracyjną. SKO w Warszawie wskazało również, że aresztowania skarżącego nie można uznać za szczególną i wyjątkową okoliczność uzasadniającą i usprawiedliwiającą nieuwzględnienie upływu terminu ustawowego.

Od decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Warszawie z 24 listopada 2021 r. A. P. wniósł skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Zaskarżonej decyzji zarzucił: I. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 91 ust. 1 pkt 1 ustawy poprzez odmowę udzielenia pomocy mającej na celu wspieranie procesu integracji cudzoziemca na skutek błędnego założenia, że pomoc ta mu nie przysługuje; II. naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, tj.: 1) art. 100 ust. 1 ustawy poprzez nieuwzględnienie przy wydawaniu decyzji ogólnej dyrektywy wynikającej z tego przepisu nakazującej kierować się̨ przede wszystkim dobrem osób korzystających z pomocy społecznej; 2) art. 105 § 1 i art. 138 § 1 pkt 1 kpa poprzez umorzenie przez organ I instancji postępowania w sytuacji, w której sprawa winna być rozpatrzona merytorycznie oraz poprzez podtrzymanie przez organ II instancji tej decyzji, 3) art. 7 i art. 9 kpa oraz art. 2 i art. 7 w zw. z art. 37 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej poprzez brak należytego poinformowania strony o okolicznościach mających wpływ na przedmiot postepowania administracyjnego w sytuacji, gdy cudzoziemiec poniósł szkodę z powodu nieznajomości prawa, a organ administracji nie udzielił mu należytych wskazówek by temu przeciwdziałać; 4) art. 7 oraz art. 77 kpa poprzez niewzięcie pod uwagę dowodów wskazujących na to, że cudzoziemiec nie miał możliwości załatwienia sprawy w trakcie biegu 60-dniowego terminu, ze względu na fakt, iż znajdował w tym czasie w Areszcie Śledczym w K.. Wobec tego skarżący wniósł o uwzględnienie skargi w całości i zmianę̨ zaskarżonej decyzji poprzez udzielenie pomocy w ramach indywidualnego programu integracyjnego lub uchylenie zaskarżonej decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Warszawie wskazało, że nie znalazło podstaw do zmiany swojego stanowiska w sprawie, a tym samym podtrzymało twierdzenia zawarte w rozstrzygnięciu i uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Jednocześnie organ wniósł o oddalenie skargi oraz o rozpoznanie sprawy w postępowaniu uproszczonym, a w razie złożenia przez stronę skarżącą żądania przeprowadzenia rozprawy o rozpoznanie sprawy również pod nieobecność reprezentanta Kolegium.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje.

Skarga jest uzasadniona.

Poza sporem jest to, że cudzoziemiec, który dysponuje decyzją o udzieleniu ochrony uzupełniającej w Rzeczypospolitej Polskiej może skorzystać z pomocy dla cudzoziemca, o której mowa w art. 91 ust. 1 ustawy. Pomoc ta obejmuje także małoletnie dzieci cudzoziemca oraz jego małżonka, jeżeli uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej ochronę uzupełniającą (art. 91 ust. 4 ustawy).

Nie budzi wątpliwości to, że skarżącemu i członkom jego rodziny udzielono ochrony uzupełniającej.

Zgodzić należało się z SKO w Warszawie, że termin 60-dniowy do złożenia wniosku o udzielenie pomocy dla cudzoziemca został w niniejszej sprawie przekroczony, czego nie kwestionuje także A. P..

Decyzja Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców z 4 marca 2021 r. została doręczona A. P. 9 marca 2021 r. (pismo Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców z 23 sierpnia 2021 r.), a stała się ostateczna (wykonalna) z upływem 23 marca 2021 r. Skarżący nie złożył odwołania od tej decyzji. Termin, o którym mowa w art. 91 ust. 3 ustawy upłynął 24 maja 2021 r.

Natomiast wniosek o udzielenie pomocy dla cudzoziemca został złożony dopiero 15 lipca 2021 r., a więc ze znacznym uchybieniem terminu.

Uszło jednak uwadze Starosty [...] jak i Samorządowemu Kolegium Odwoławczemu w Warszawie, że 16 grudnia 2020 r., na mocy art. 1 pkt 24 w zw. z art. 10 ustawy z dnia 9 grudnia 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 2255), został dodany art. 15zzzzzn2 do ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1842 ze zm.) – dalej zwanej "specustawą koronawirusową".

Zgodnie z art. 15zzzzzn2 ust. 1 specustawy koronawirusowej w przypadku stwierdzenia uchybienia przez stronę w okresie obowiązywania stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 przewidzianych przepisami prawa administracyjnego terminów: 1) od zachowania których jest uzależnione udzielenie ochrony prawnej przed organem administracji publicznej, 2) do dokonania przez stronę czynności kształtujących jej prawa i obowiązki, 3) przedawnienia, 4) których niezachowanie powoduje wygaśnięcie lub zmianę praw rzeczowych oraz roszczeń i wierzytelności, a także popadnięcie w opóźnienie, 5) zawitych, z niezachowaniem których ustawa wiąże ujemne skutki dla strony, 6) do dokonania przez podmioty lub jednostki organizacyjne podlegające wpisowi do właściwego rejestru czynności, które powodują obowiązek zgłoszenia do tego rejestru, a także terminów na wykonanie przez te podmioty obowiązków wynikających z przepisów o ich ustroju - organ administracji publicznej zawiadamia stronę o uchybieniu terminu. Wedle ust. 2 tego przepisu w zawiadomieniu, o którym mowa w ust. 1, organ administracji publicznej wyznacza stronie termin 30 dni na złożenie wniosku o przywrócenie terminu.

Poza sporem jest to, że od 20 marca 2020 r. do 16 maja 2022 r. na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej obowiązywał stan epidemii w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2 [§ 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz.U. z 2020 r. poz. 491) oraz § 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 12 maja 2022 r. w sprawie odwołania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz.U. z 2022 r. poz. 1027 ze zm.)].

Organ odwoławczy słusznie zauważył, że termin 60-dniowy określony w art. 91 ust. 3 ustawy jest terminem prawa materialnego.

Zdaniem Sądu w niniejszej sprawie doszło do uchybienia przez stronę, w okresie obowiązywania stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19, przewidzianego przepisami prawa administracyjnego terminu od zachowania którego jest uzależnione udzielenie ochrony prawnej przed organem administracji publicznej (art. 15zzzzzn2 ust. 1 pkt 1 specustawy koronawirusowej).

Zatem w realiach niniejszej sprawy Starosta [...], stwierdziwszy uchybienie przez stronę postępowania na etapie postępowania pierwszoinstancyjnego terminu 60-dniowego, o którym mowa w art. 91 ust. 3 ustawy, winien na podstawie art. 15zzzzzn2 ust. 2 specustawy koronawirusowej, zawiadomić stronę o uchybieniu terminu z art. 15zzzzzn2 ust. 1 pkt 1 specustawy koronawirusowej, a w zawiadomieniu winien wyznaczyć stronie termin 30 dni na złożenie wniosku o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o udzielenie pomocy dla cudzoziemca.

Tymczasem Starosta [...] powyższego obowiązku zaniechał, natomiast przedwcześnie zastosował art. 105 § 1 kpa w zw. z art. 91 ust. 3 ustawy i umorzył postępowanie o udzielenie pomocy dla cudzoziemca przez co naruszył te przepisy w stopniu mającym wpływ na wynik sprawy.

Powyższych okoliczności nie dostrzegło Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Warszawie przez co organ odwoławczy naruszył dodatkowo art. 138 § 1 pkt 1 kpa w stopniu mającym wpływ na wynik sprawy.

Jeżeli chodzi o podnoszone w skardze zarzuty Sąd zwraca uwagę, że uchybienie terminu do złożenia wniosku o udzielenie pomocy dla cudzoziemca ma charakter obiektywny. Stan ten jest konsekwencją określonych zdarzeń, tj. zbyt późnego złożenia przez A. P. wniosku o udzielenie pomocy dla cudzoziemca w relacji do daty uostatecznienia się decyzji o udzieleniu skarżącemu i członkom jego rodziny ochrony uzupełniającej. Jeżeli natomiast skarżący uważa, że ma argumenty świadczące o braku jego winy w uchybieniu terminu skutkujące koniecznością przywrócenia terminu do złożenia wniosku o udzielenie pomocy dla cudzoziemca (np. przebywanie w obcym kraju, fakt pobytu w Areszcie Śledczym w [...] oraz tymczasowego aresztowania na okres 3 miesięcy, brak znajomości polskiego prawa, trudności związane z barierą językową w załatwianiu spraw urzędowych, zła sytuacja zdrowotna, itp.) to argumenty te winien podnieść we wniosku o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o udzielenie pomocy dla cudzoziemca. Argumenty tego rodzaju odnoszą się do okoliczności dotyczących sytuacji osobistej samego skarżącego, a przez to mają charakter subiektywny. Zatem nie mogą podważać obiektywnych okoliczności świadczących o uchybieniu terminu do złożenia wniosku o udzielenie pomocy dla cudzoziemca.

Ponownie rozpoznając sprawę Starosta [...] winien skierować do strony postępowania zawiadomienie w którym: 1) stwierdzi uchybienie przez stronę w okresie obowiązywania stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 przewidzianego przepisami prawa administracyjnego terminu z art. 91 ust. 3 ustawy od zachowania którego jest uzależnione udzielenie ochrony prawnej przed organem administracji publicznej (art. 15zzzzzn2 ust. 1 pkt 1 specustawy koronawirusowej), 2) wyznaczy stronie termin 30 dni na złożenie wniosku o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o udzielenie pomocy dla cudzoziemca (art. 15zzzzzn2 ust 2 specustawy koronawirusowej). W zależności od okoliczności sprawy organ I instancji wyda stosowny akt, który uzasadni zgodnie z wymogami art. 107 § 3 kpa. Jeżeli Starosta [...] przywróci stronie termin do złożenia wniosku o udzielenie pomocy dla cudzoziemca wówczas przejdzie do fazy rozpoznania sprawy co do jej istoty.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a w zw. z art. 119 pkt 2 i art. 120 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2022 r. poz. 329 ze zm.) orzekł, jak w sentencji wyroku.