Wyrok z dnia 2022-04-12 sygn. I OSK 1380/21

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Zygmunt Zgierski (spr.) Sędziowie: NSA Maciej Dybowski del. WSA Agnieszka Miernik po rozpoznaniu w dniu 12 kwietnia 2022 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej M.M. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 7 kwietnia 2021 r., sygn. akt II SA/Gl 1277/20 w sprawie ze skargi M.M. na czynność Prezydenta Miasta J. z dnia [...] września 2020 r., nr [...] w przedmiocie wstrzymania wypłaty zasiłku stałego oddala skargę kasacyjną.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach wyrokiem z 7 kwietnia 2021 r. oddalił skargę M.M. na czynność Prezydenta Miasta J. z [...] września 2020 r. w przedmiocie wstrzymania wypłaty zasiłku stałego.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku złożył skarżący reprezentowany przez pełnomocnika ustanowionego w ramach prawa pomocy, zaskarżając to rozstrzygnięcie w całości i wnosząc o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji oraz zasądzenie niepokrytych kosztów udzielonej pomocy prawnej według norm prawem przepisanych. Dodatkowo pełnomocnik skarżącego zrzekł się prawa rozpoznania skargi kasacyjnej na rozprawie. Zaskarżonemu rozstrzygnięciu zarzucił naruszenie:

1) art. 12a § 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, dalej: ppsa, przez wielokrotne uniemożliwienie stronie zapoznania się z aktami postępowania toczącego się przed Sądem pierwszej instancji oraz odmowy udzielenia istotnych informacji dotyczących toczącego się postępowania, co skutkowało uniemożliwieniem stronie zajęcia stanowiska oraz nawiązania kontaktu z pełnomocnikiem z urzędu w celu przekazania istotnych informacji dotyczących sprawy przed wydaniem w sprawie wyroku, a tym samym pozbawiło stronę możliwości obrony swoich praw i spowodowało nieważność postępowania;

2) art. 5 § 2 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 2020 r. poz. 2072 z późn. zm.), dalej: pusp, w zw. z art. 29 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych, dalej: pusa, przez niezapewnienie stronie niewładającej językiem polskim w stopniu wystarczającym pomocy tłumacza, co skutkowało naruszeniem prawa strony do rzetelnego procesu, o którym mowa w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP;

3) art. 151 ppsa w zw. z art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego, dalej: kpa, przejawiające się w tym, że Sąd w wyniku nieprawidłowej kontroli legalności działalności administracji publicznej nie uchylił zaskarżonej czynności, mimo że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwala przyjąć, że organowi znane były przyczyny, z których powodu skarżący nie miał możliwości pobrania zasiłku przesyłanego mu przekazem pocztowym.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 183 § 1 ppsa Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania.

Biorąc pod uwagę tak uregulowany zakres kontroli instancyjnej sprawowanej przez Naczelny Sąd Administracyjny, stwierdzić należy, że skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw.

W świetle art. 174 p.p.s.a. skargę kasacyjną można oprzeć na następujących podstawach: 1) naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, 2) naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Granice skargi kasacyjnej wyznaczają wskazane w niej podstawy. Oznacza to, że przytoczone w skardze kasacyjnej przyczyny wadliwości prawnej zaskarżonego wyroku determinują zakres kontroli dokonywanej przez Naczelny Sąd Administracyjny, który w odróżnieniu od Sądu pierwszej instancji nie bada całokształtu sprawy, lecz tylko weryfikuje zasadność zarzutów podniesionych w skardze kasacyjnej. Przed odniesieniem się do zarzutów skargi kasacyjnej konieczne jest podkreślenie, że ze względu na to, że konstrukcja art. 174 p.p.s.a. umożliwia zaskarżenie wszelkich naruszeń prawa, jakich mógł się dopuścić Sąd pierwszej instancji przy wydawaniu rozstrzygnięcia, granice skargi kasacyjnej wyznaczane są przez stronę skarżącą kasacyjnie.

W pierwszej kolejności należy rozpoznać najdalej idący zarzut naruszenia art. 12a § 4 ppsa mający w ocenie autora skargi kasacyjnej skutkować nieważnością postępowania przed Sądem pierwszej instancji. Zgodnie z tym przepisem akta sprawy udostępnia się stronom postępowania. Strony mają prawo przeglądać akta sprawy i otrzymywać odpisy, kopie lub wyciągi z tych akt. Naruszenia tego przepisu autor skargi kasacyjnej upatruje w odmowie udostępnienia skarżącemu akt postępowania z powodu stanu zagrożenia pandemicznego w sytuacji, gdy akta postępowania sądowoadministracyjnego miały być udostępniane wyłącznie pełnomocnikom stron postępowania. Otóż należy podnieść, że na równi z dostępem strony do akt postępowania traktuje się dostęp pełnomocnika tej strony. Z uwagi na powyższe należy wskazać, że autor skargi kasacyjnej jest pełnomocnikiem procesowym skarżącego ustanowionym w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji na skutek rozpoznania wniosku o przyznanie prawa pomocy, przy czym osoba pełnomocnika skarżącego znana była już w momencie rejestracji skargi, tj. w dniu [...] października 2020 r. Od tej daty pełnomocnik skarżącego mógł zapoznać się z aktami sprawy oraz nawiązać kontakt ze skarżącym celem pozyskania dodatkowych informacji o sprawie i uzgodnienia dalszego postępowania. Jak wynika z akt sprawy, pełnomocnik skarżącego nie podejmował w tym czasie czynności w toczącym się postępowaniu, pomimo że jego działania jako czynności pełnomocnika nie były dotknięte ograniczeniami epidemicznymi, co odnotował sam pełnomocnik. Bezczynność pełnomocnika została odnotowana także przez samego skarżącego w piśmie z [...] czerwca 2021 r., w którym wystąpił on o zmianę pełnomocnika. W konsekwencji powyższego analizowany zarzut należało uznać za niezasadny.

Przechodząc do rozpoznania zarzutu naruszenia art. 5 § 2 pusp w zw. z art. 29 pusa, wskazać należy, że zgodnie z pierwszym z przywołanych przepisów osoba niewładająca w wystarczającym stopniu językiem polskim ma prawo do występowania przed sądem w znanym przez nią języku i bezpłatnego korzystania z pomocy tłumacza. Analiza powołanego przepisu wskazuje, że korzystanie w postępowaniu sądowym z pomocy tłumacza jest traktowane jako uprawnienie procesowe przysługujące stronie. Nieprzyznanie tłumacza nie oznacza automatycznie naruszenia prawa do rzetelnego procesu sądowego. Ustanowienie tłumacza ma przede wszystkim służyć temu, aby działania procesowe podejmowane przez sąd były dla osoby nieznającej języka polskiego zrozumiałe, a także, aby miała ona możliwość udziału w postępowaniu, wyrażającą się w aktywnym kształtowaniu przez uczestnika postępowania swojej sytuacji procesowej. Jeżeli zatem strona jest reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, który może zgłaszać żądania i wnioski w imieniu strony oraz składać wyjaśnienia, obecność tłumacza co do zasady nie jest konieczna, chyba że strona jest zobowiązana do osobistego złożenia wyjaśnień lub jest podmiotem prowadzonego przez sąd środka dowodowego (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 13 października 2020 r., sygn. akt I OSK 852/20). Tym samym, z uwagi na ustanowienie dla skarżącego pełnomocnika z urzędu, analizowany zarzut należało uznać za niezasadny.

Przechodząc do rozpoznania zarzutu naruszenia art. 151 ppsa w zw. z art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 kpa, należy zauważyć, że został on oparty na stwierdzeniu, że organowi znane były przyczyny nieodbierania przez skarżącego przyznanego świadczenia. Mając powyższe na uwadze w ślad za Sądem pierwszej instancji, należy wyjaśnić, że zgodnie z art. 106a ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2019 r. poz. 1507, z późn. zm.), dalej: ups, jeżeli osoba uprawniona nie podejmuje świadczeń pieniężnych przez dwa kolejne miesiące kalendarzowe, wstrzymuje się wypłatę tych świadczeń oraz wszczyna postępowanie wyjaśniające w celu sprawdzenia przyczyn nieodbierania świadczeń (ust. 1). W przypadku udzielenia przez osobę niepodejmującą świadczeń pieniężnych wyjaśnień dotyczących przyczyny nieodbierania świadczeń wypłaca się jej świadczenia za okres wstrzymania wypłaty świadczeń, jeżeli osoba spełnia warunki określone w ustawie (ust. 2). Analiza zacytowanych przepisów wskazuje, że art. 106a ust. 1 ups znajduje zastosowanie w przypadku gdy beneficjent świadczeń pomocy społecznej nie podejmuje świadczeń pieniężnych przez dwa kolejne miesiące kalendarzowe, co miało miejsce w rozpoznawanej sprawie, podczas gdy art. 106a ust. 2 ups stosowany jest dla usunięcia skutków wstrzymania wypłaty niepobieranych świadczeń. Tym samym wyjaśnienia beneficjenta świadczeń pomocy czy też ustalenie przyczyn niepobierania przyznanego świadczenia pieniężnego ma znaczenie dla usunięcia skutków wstrzymania wypłaty świadczeń, a nie samego wstrzymania wypłaty świadczenia. Biorąc zatem pod uwagę przedmiot złożonej skargi, w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego należało uznać, że zaskarżone działanie organu było zgodne z obowiązującymi przepisami, co prawidłowo zostało stwierdzone przez Sąd pierwszej instancji. Organ wstrzymując wypłatę niepobieranego świadczenia pieniężnego, ustala jedynie, że nie było ono pobierane przez kolejne dwa miesiące kalendarzowe. W konsekwencji powyższego brak było podstaw do uwzględnienia analizowanego zarzutu.

Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że zaskarżony wyrok odpowiada prawu, wobec czego działając na podstawie art. 184 ppsa, oddalił skargę kasacyjną.

Jednocześnie w myśl art. 182 § 2 ppsa Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznał skargę kasacyjną na posiedzeniu niejawnym, ponieważ strona, która ją wniosła, zrzekła się rozprawy, a druga strona, w terminie czternastu dni od dnia doręczenia odpisu skargi kasacyjnej, nie zażądała przeprowadzenia rozprawy.

Naczelny Sąd Administracyjny nie orzekł o przyznaniu pełnomocnikowi z urzędu wynagrodzenia na zasadzie prawa pomocy, gdyż przepisy art. 209 i 210 ppsa mają zastosowanie tylko do kosztów postępowania między stronami. Natomiast wynagrodzenie dla pełnomocnika ustanowionego z urzędu za wykonaną pomoc prawną, należne do Skarbu Państwa (art. 250 ppsa) przyznawane jest przez wojewódzki sąd administracyjny w postępowaniu określonym w przepisach art. 258-261 ppsa.