Wyrok z dnia 2024-01-10 sygn. II SA/Gl 1479/23

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Stanisław Nitecki, Sędziowie Sędzia WSA Wojciech Gapiński (spr.), Sędzia WSA Beata Kalaga-Gajewska, Protokolant Monika Rał, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 stycznia 2024 r. sprawy ze skargi D. S. (S.) na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Katowicach z dnia 7 lipca 2023 r. nr SKO.PS/41.5/774/2023/14842/ w przedmiocie zasiłku stałego oddala skargę.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Katowicach (dalej – SKO, Kolegium) decyzją z dnia 7 lipca 2023 r. nr SKO.PS/41.5/774/2023/14842/, działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 775 z późn. zm. – dalej k.p.a.), po rozpoznaniu odwołania D.S. (dalej – Strona, Skarżący), utrzymało w mocy decyzję Wójta Gminy S. (dalej – organ I instancji, Wójt Gminy) z dnia 5 czerwca 2023 r. nr [...], którą uchylono w całości decyzję z dnia 10 marca 2022 r. nr [...] ustalającą na rzecz D.S. prawo do zasiłku stałego, ze skutkiem od maja 2023 r.

Przedmiotowa decyzja zapadła w następującym stanie faktycznym i prawnym.

Po rozpoznaniu wniosku Skarżącego, organ I instancji wspomnianą decyzją z dnia 10 marca 2022 r. nr [...] ustalił na rzecz Skarżącego prawo do zasiłku stałego w wysokości 658,08 zł miesięcznie na okres od 1 lutego 2022 r. do 29 lutego 2024 r.

W dniu 17 maja 2023 r. Strona zawiadomiła organ I instancji o zmianie swojej sytuacji wynikającej z faktu wspólnego zamieszkania z matka i dwojgiem braci.

Po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego, Wójt Gminy decyzją z dnia 5 czerwca 2023 r. uchylił ze skutkiem od maja 2023 r. decyzję z dnia 10 marca 2022 r., którą przyznano Skarżącemu prawo do zasiłku stałego. Rozstrzygnięciu temu ze względu na interes społeczny nadano rygor natychmiastowej wykonalności. W uzasadnieniu wyjaśniono, że wskutek zamieszkania Skarżącego z rodziną doszło do zmiany jego sytuacji dochodowej. Mianowicie dochód czteroosobowej rodziny w wysokości 3.050,90 zł przekracza kryterium dochodowe uprawniające do zasiłku stałego (2.400 zł - kryterium dochodowe dla gospodarstwa czteroosobowego). Podkreślono również, że przekroczenie to jest większe niż 10% kryterium dochodowego dla osoby w rodzinie (60 zł). Z tego też względu uchylono Stronie prawo do zasiłku.

W odwołaniu z dnia 16 czerwca 2023 r. – sporządzonym z upoważnienia Skarżącego przez lekarza medycyny psychiatrę – zanegowano decyzję organu I instancji, uznając ją za niesprawiedliwą. W dalszej jego treści podniesiono, że dochód matki Skarżącego jest niewystraczający dla zapewnienia bezpieczeństwa finansowego syna. Wskazano także, że wyizolowanie Strony z warunków domowych doprowadzi do pogorszenia jego stanu zdrowia. Może to z kolei doprowadzić do jego umieszczenia w Specjalnym Ośrodku Opiekuńczo-Leczniczym, co jest kosztowne. Wskazano także na potrzebę wsparcia rodziny przez asystenta społecznego.

Następnie nie przychylając się do argumentacji Skarżącego, organ odwoławczy decyzją z dnia 7 lipca 2023 r. utrzymał w mocy rozstrzygnięcie pierwszoinstancyjne. W motywach decyzji Kolegium przedstawiło stan faktyczny, a w dalszej kolejności stan prawny sprawy. Kolegium w pełni zaakceptowało argumentację Wójta Gminy uznając prawidłowość wydanej przez niego decyzji.

W skardze z dnia 4 sierpnia 2023 r., wniesionej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnej w Gliwicach, Strona wyraziła swoją dezaprobatę dla decyzji Kolegium. Wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz decyzji ją poprzedzającej i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia. W uzasadnieniu Skarżący podniósł, że organy obu instancji oparły się na błędnie ustalonym stanie faktycznym zakładającym, że zamieszkuje on z matką i dwójką braci. W rzeczywistości nie tworzy z nimi wspólnego gospodarstwa domowego. Jak oznajmił Skarżący, w dniu 17 maja 2023 r. został zmuszony do podpisania dokumentu wywiadu środowiskowego, gdyż odmowa mogła skutkować negatywnym rozpatrzeniem podań jego matki ubiegającej się o wsparcie z pomocy społecznej. Skarżący wyjaśnił, że od kwietnia 2023 r. nie mieszka z matką, lecz u znajomych. Nie osiąga dochodów. Pozostaje pod opieką psychiatryczną. W związku z urazem prawej ręki doznanym w wyniku napadu na jego osobę, jaki miał miejsce w maju 2023 r., nie może podjąć jakiejkolwiek pracy. Do skargi załączono: kopię karty informacyjnej z leczenia szpitalnego, kopię decyzji organu I instancji z dnia 10 marca 2022 r., kopię zaświadczenia o pobycie w szpitalu i zaświadczenie lekarskie.

W odpowiedzi na skargę Kolegium wniosło o jej oddalenie i podtrzymało argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach zważył, co następuje.

Skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem sprawy jest kontrola rozstrzygnięcia organu administracji, którym uchylono Skarżącemu prawo do zasiłku stałego w związku z przekroczeniem kryterium dochodowego. Przyczyną zmiany jego sytuacji rodzinnej i dochodowej było wspólne zamieszkanie z matką i braćmi.

Przystępując do rozważań wskazać przyjdzie, iż podstawą wydania decyzji przez organ I instancji był art. 106 ust. 5 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 901 z późn. zm. – dalej u.p.s.), który stanowi, że decyzję administracyjną zmienia się lub uchyla na niekorzyść strony bez jej zgody w przypadku zmiany przepisów prawa, zmiany sytuacji dochodowej lub osobistej strony, pobrania nienależnego świadczenia, a także można zmienić lub uchylić decyzję, jeżeli wystąpiły przesłanki, o których mowa w art. 11, art. 12 i art. 107 ust. 5 u.p.s.

Z treści tego przepisu wywieść należy, że grupuje on okoliczności w nim wymienione na te, które obligują organ do weryfikacji decyzji oraz na takie, które mają charakter fakultatywny. Mając to na uwadze stwierdzić należy za Iwoną Sieprowską ([w:] Pomoc społeczna. Komentarz, wyd. VI, LEX/el. 2021, art. 106 u.p.s.), że weryfikacja decyzji na skutek zmiany sytuacji dochodowej strony nie zależy od uznania administracyjnego, a zatem organowi nie wolno kierować się innymi okolicznościami niż te, które przewiduje art. 106 ust. 5 u.p.s. (w związku z np. art. 8 ust. 11 u.p.s.). Przy orzekaniu na podstawie art. 106 ust. 5 u.p.s. nie może mieć zastosowania ogólna klauzula kierowania się dobrem strony zawarta w art. 100 ust. 1 u.p.s., nie ma również znaczenia okoliczność, czy i na jaki cel zostały zużyte środki pieniężne uzyskane przez stronę. Decyzja przewidziana w art. 106 ust. 5 u.p.s., wydana w związku z obligatoryjnymi przesłankami weryfikacji, ma charakter związany, a organ pomocowy nie korzysta przy jej wydaniu z żadnego marginesu swobody rozstrzygnięcia (zob. wyrok NSA z dnia 18 czerwca 2010 r. sygn. akt I OSK 369/10, Lex nr 647917).

Oprócz obligatoryjnych przypadków weryfikacji decyzji wydanych w zakresie pomocy społecznej występuje ich fakultatywne uchylenie lub zmiana. Przyczyną takich działań organu są okoliczności wymienione w art. 11, art. 12 i art. 107 ust. 5 u.p.s., do których należy zaliczyć: marnotrawstwo, niszczenie przyznanych świadczeń oraz marnotrawienie własnych zasobów finansowych; brak współdziałania świadczeniobiorcy z jednostkami i pracownikami pomocy społecznej; odmowę zawarcia kontraktu socjalnego lub jego nieprzestrzeganie; nieuzasadnioną odmowę podjęcia pracy lub leczenia odwykowego; dysproporcję między udokumentowanym dochodem a rzeczywistą sytuacją majątkową oraz odmowę złożenia oświadczenia o dochodach i stanie majątkowym osoby lub rodziny.

W niniejszym przypadku mamy do czynienia ze zmianą sytuacji dochodowej rodziny Skarżącego, a tym samym z okolicznością, która obligowała organ do uchylenia decyzji przyznającej zasiłek stały.

Sam zasiłek stały, którego dotyczy zaskarżona decyzja, w myśl art. 37 ust. 1 u.p.s. przysługuje; 1) pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej; 2) pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.

Zasadniczą przesłanką decydującą o przyznaniu owego wsparcie jest spełnienie kryterium dochodowego. Otóż w myśl art. 8 ust. 1 pkt 1 i 2 u.p.s. prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, przysługuje: osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty 776 zł (pkt 1); osobie w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza kwoty 600 zł (pkt 2); przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednego z powodów wymienionych w art. 7 pkt 2-15 u.p.s. lub innych okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy społecznej.

W rozpatrywanej sprawie sytuacja dochodowa Skarżącego uległa zmianie w związku z przeprowadzką do mieszkania matki. W takim przypadku Strona utraciła bowiem status osoby samotnie gospodarującej na rzecz osoby pozostającej w rodzinie. Pociągnęło to za sobą potrzebę zweryfikowania spełniania przez nią kryterium dochodowego. Istotne przy tym jest to, że bada się dochód całej rodziny, a nie tylko Skarżącego.

Poczynione w tym zakresie ustalenia doprowadziły do stwierdzenia, że kryterium dochodowe na członka rodziny Strony zostało przekroczone. Przypomnieć należy, że nie może ono przekraczać 600 zł na osobę. Uwzględniając, że rodzina Skarżącego składa się z czterech osób, łączny miesięczny dochód nie może wyższy niż 2.400 zł (4 x 600 zł). Tymczasem dochód ten wynosi 3.030,90 zł, co daje na osobę 757,72 zł. Składa się na niego: wynagrodzenie za pracę matki Skarżącego – 1.124,97 zł, dodatek mieszkaniowy – 559,09 zł, zasiłek rodzinny z dodatkami – 631 zł, alimenty 500 zł, zasiłek pielęgnacyjny – 215,84 zł. Nadmienić należy, że organy zawyżyły wysokość dochodu rodziny o 20 zł, co jednak pozostaje bez wpływu na prawidłowość rozstrzygnięcia, gdyż kwota ta nadal jest znacznie wyższa od kryterium warunkującego prawo do zasiłku stałego. Wobec powyższego organ I instancji nie tyle był uprawniony, co zobligowany do uchylenia Skarżącemu prawa do zasiłku stałego.

Sąd nie dał wiary natomiast twierdzeniom Skarżącego, jakoby w maju 2023 r. nie zamieszkiwał wraz z matką i braćmi. Podnieść należy, że o fakcie tym poinformowała organ zarówno matka Strony, jak i sama Strona. Natomiast jeżeli obecnie Skarżący nie zamieszkuje już ze swoją rodziną, to może wystąpić z wnioskiem o ponowne przyznanie mu zasiłku stałego. Wtedy organ I instancji podejmie niezbędne czynności dla ustalenia, czy spełnione zostały przesłanki dla udzielenia Stronie wsparcia z pomocy społecznej.

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, że zaskarżona decyzja nie narusza prawa, co uzasadnia oddalenie skargi na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1634 z późn. zm. – dalej p.p.s.a.).

O kosztach postępowania nie orzeczono, ponieważ Skarżący na podstawie art. 239 § 1 pkt 1 lit. a p.p.s.a. jest zwolniony od kosztów sądowych. Natomiast o wynagrodzeniu pełnomocnika z urzędu orzeknie referendarz sądowy, na podstawie art. 258 § 1 i § 2 pkt 8 p.p.s.a.