Wyrok z dnia 2021-04-15 sygn. II SA/Ol 185/21

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Marzenna Glabas Sędziowie Sędzia WSA Tadeusz Lipiński Sędzia WSA Beata Jezielska (spr.) po rozpoznaniu w trybie uproszczonym w dniu 15 kwietnia 2021 r. sprawy ze skargi W. W. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia "[...]" nr "[...]" w przedmiocie zasiłku stałego oddala skargę. WSA/wyr.1a – sentencja wyroku (tryb uproszczony)

Decyzją z "[...]" wydaną z upoważnienia Wójta Gminy L. przez Kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w L. (dalej jako: GOPS lub organ I instancji), na podstawie art. 7 pkt 5, art. 8 ust. 1 pkt 1, ust. 11 pkt 1, art. 36 pkt 1 lit. a, art. 37 ust. 1 pkt 1, ust. 2 pkt 1, art. 106 ust. 1 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jednolity Dz.U. z 2020 r. poz. 1876, dalej jako: u.p.s.), przyznał W.W. (dalej jako: wnioskodawca lub skarżący), zasiłek stały od 1 października 2020 r. do 31 października 2020 r. w kwocie 293,80 zł miesięcznie oraz odmówił przyznania zasiłku stałego od 1 listopada 2020 r. W uzasadnieniu organ I instancji podał, że do 30 września 2020 r. wnioskodawca otrzymywał świadczenie w formie zasiłku stałego przyznanego decyzją z "[...]". Wnioskiem z 18 września 2020 r. zwrócił się ponownie o przyznanie zasiłku stałego, dołączając do wniosku orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności, a także poinformował, że ponownie zawarł związek małżeński. W toku przeprowadzonego postępowania administracyjnego ustalono, że wnioskodawca prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe i zamieszkuje w wynajętym mieszkaniu w O. Jest osobą niepełnosprawną w stopniu znacznym na stałe. Potwierdzono, że wnioskodawca zawarł związek małżeński 5 września 2020 r. Ustalono, że na dochód wnioskodawcy we wrześniu 2020 r. składał się: zasiłek pielęgnacyjny w wysokości 215,84 zł oraz dodatek mieszkaniowy w wysokości 191,36 zł (382,71 zł : 2 osoby = 191,36 zł). Łączny dochód wyniósł zatem 407,20 zł. Wskazano, że zgodnie z art. 37 ust. 2 pkt 1 u.p.s. zasiłek stały ustala się w wysokości różnicy między kryterium dochodowym tej osoby a dochodem własnym tej osoby, a zatem kwotę 407,20 zł należało odjąć od kwoty 701,00 zł, czyli wysokości kryterium dochodowego dla osoby samotnie gospodarującej (701,00 zł - 407,20 zł = 293,80zł). W związku z tym w październiku 2020 r. wnioskodawcy przyznano zasiłek stały w wysokości 293,80 zł. Natomiast od 1 listopada 2020 r. organ I instancji odmówił wnioskodawcy prawa do zasiłku stałego z powodu przekroczenia kryterium dochodowego. Podano, że z postanowienia Sądu Rejonowego w L. z dnia "[...]" wynika, że dokonano podziału majątku pomiędzy wnioskodawcą a jego byłą żoną i zasądzono na rzecz wnioskodawcy od byłej małżonki kwotę 86.500 zł, płatną w 5 ratach po 17.300 zł rocznie. Ustalono, że 12 października 2020 r. wysłano wnioskodawcy przekazem pocztowym na jego adres kwotę 17.300 zł tytułem spłaty pierwszej raty. Zgodnie zaś z art. 8 ust. 1 pkt 1 u.p.s. w przypadku uzyskania w ciągu 12 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku lub w okresie pobierania świadczenia z pomocy społecznej dochodu jednorazowego przekraczającego pięciokrotnie kwoty kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, kwotę tego dochodu rozlicza się w równych częściach na 12 kolejnych miesięcy, poczynając od miesiąca, w którym dochód został wypłacony. Zatem kwota, którą otrzymał wnioskodawca (17.300 zł) została podzielona na 12 miesięcy począwszy od października 2020 r. (17.300 zł : 12 = 1 441,67 zł miesięcznie), czyli od października 2020 r. do września 2021 r. kwota 1.441,67 będzie wliczana do dochodu własnego wnioskodawcy. W związku z tym, że uzyskany przez wnioskodawcę dochód w październiku 2020 r. wyniósł 1.657,51 zł (zasiłek pielęgnacyjny w kwocie 215,84 zł + dochód jednorazowy podzielony na 12 miesięcy - 1.441,67 zł) odmówiono pomocy w formie zasiłku stałego od 1 listopada 2020 r.

Wnioskodawca złożył odwołanie od powyższej decyzji, nie zgadzając się z wydanym rozstrzygnięciem. Podniósł, że sprawa o podział majątku z jego byłą żoną była prowadzona bez jego obecności mimo, że nadesłał zwolnienie, a wydany wyrok jest na jego niekorzyść z uwagi na brak bezstronności sędziego. Dodał, że skierował skargę o ponowne rozpatrzenie sprawy. Zaznaczył, że do 12 października 2020 r. nie wiedział, że zapadł jakikolwiek wyrok w tej sprawie. W tej sytuacji zdaniem wnioskodawcy wyrok ten nie jest wiążący. Podał, że nie pobrał i nie pobiera pieniędzy od swojej byłej żony. Przelew odebrał, bo nie wiedział, że to spłata raty za dom, ale pieniądze zwrócił na konto Sądu. Podniósł, że obecnie jest w trudnej sytuacji i nie ma za co żyć.

Decyzją z "[...]" Samorządowe Kolegium Odwoławcze (dalej jako: Kolegium lub organ odwoławczy) utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję organu I instancji. W uzasadnieniu organ odwoławczy podniósł, że ustawodawca w sposób jednoznaczny określił w jaki sposób należy ustalać wysokość świadczenia stałego. Wskazano, że w art. 8 ust. 3 pkt 1, 2 i 3 u.p.s. określono, co należy rozumieć pod pojęciem dochodu, a art. 8 ust. 4 u.p.s. określa w sposób wyczerpujący te źródła dochodu, których nie uwzględnia się, ustalając dochód w danej sprawie. Skoro zatem w katalogu tym nie znalazł się zasiłek pielęgnacyjny i dodatek mieszkaniowy, to organ pierwszej instancji zasadnie uznał, że brak jest podstawy prawnej, aby tego elementu w dochodzie wnioskodawcy nie uwzględniać. Odnośnie do odmowy przyznania zasiłku od 1 listopada 2020 r. Kolegium stwierdziło, że z związku z otrzymaniem w październiku 2020 r. pierwszej raty kwoty pieniędzy, wynikającej z dokonanego przez sąd podziału majątku między wnioskodawcą a jego byłą żoną, wnioskodawca nie spełnia kryterium dochodowego warunkującego przyznanie przedmiotowego świadczenia. Zgodnie z treścią art. 8 ust. 11 pkt 1 u.p.s. otrzymaną przez wnioskodawcę kwotę 17.300 zł podzielono na 12 miesięcy począwszy od października 2020 r., tj. po 1.441,67 zł miesięcznie. Tym samym, łączny dochód wnioskodawcy w październiku 2020 r. wyniósł 1.657,51 zł, zaś kryterium dochodowe osoby samotnie gospodarującej wynosi 701 zł. Zatem dochód wnioskodawcy przekracza wskazane kryterium.

Strona wniosła na powyższą decyzję skargę, nie zgadzając się z wydanym rozstrzygnięciem. Skarżący podniósł, że otrzymaną kwotę pieniędzy zwrócił Sądowi Rejonowemu, gdyż jego była żona nie spłaca na czas zasądzonych pieniędzy. Następnie otrzymał ponownie ich zwrot i w dniu 21 stycznia 2021 r. otrzymana kwotę odesłał siostrze byłej żony, od której w 2013 r. pożyczył pieniądze na remont domu. Dodał, że jest również zadłużony u brata byłej żony na kwotę 15 000 zł, któremu ma zamiar zwrócić dług po otrzymaniu następnej raty. Skarżący wniósł o przywrócenie zasiłku stałego, gdyż jest zadłużony i potrzebuje pieniędzy, żeby przeżyć.

Pismem procesowym z 15 marca 2021 r. skarżący uzupełnił złożoną skargę, podnosząc, że jest osobą niewidomą a w pisaniu pism procesowych pomagają mu różne osoby. Wskazał, że nie zgadza się ze stanowiskiem Kolegium, że przyjął pieniądze w kwocie 17 000 zł od swojej byłej żony. Skarżący ponownie przedstawił swoją sytuację finansową, wyjaśniając, że w 2013 r., kiedy jeszcze pozostawał w związku małżeńskim z byłą żoną, pożyczył na remont domu pieniądze od jej brata oraz od jej siostry. W związku z tym otrzymaną sumę pieniędzy przelał na konto siostry byłej żony celem spłaty tej pożyczki, przy czym do spłaty pozostało jeszcze 15 000 zł. Podkreślił, że pożyczkę tę spłaca sam, jednak zamierza domagać się sądownie od swojej byłej żony spłaty połowy zaciągniętych w 2013 r. pożyczek.

W odpowiedzi na skargę Kolegium wniosło o jej oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko przedstawione w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 ustawy z 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (tekst jednolity Dz.U. z 2021 r., poz. 137 ze zm.) i art. 134 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity Dz.U. z 2019 r., poz. 2325 ze zm., dalej jako: p.p.s.a.), sąd administracyjny kontroluje legalność zaskarżonego rozstrzygnięcia administracyjnego, czyli jego zgodność z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa, obowiązującymi w dacie jego wydania, nie będąc przy tym związanym zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Zgodnie z art. 145 § 1 pkt 1 p.p.s.a. sąd ma obowiązek uwzględnienia skargi i wyeliminowania z obrotu prawnego aktu administracyjnego, jeżeli stwierdzi naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy lub naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Rozpoznając wniesioną w niniejszej sprawie skargę Sąd uznał, że nie zasługuje ona na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności należy wyjaśnić, że złożona w niniejszej sprawie skarga została rozpoznana przez Sąd na posiedzeniu niejawnym w trybie uproszczonym, stosownie do art. 119 pkt 2 p.p.s.a., zgodnie z którym sprawa może być rozpoznana w trybie uproszczonym, jeżeli strona zgłosi wniosek o skierowanie sprawy do rozpoznania w trybie uproszczonym, a żadna z pozostałych stron w terminie czternastu dni od zawiadomienia o złożeniu wniosku nie zażąda przeprowadzenia rozprawy. Jak wynika z akt rozpoznawanej sprawy wniosek taki został złożony przez Kolegium w odpowiedzi na skargę i został doręczony skarżącemu wraz ze stosownym pouczeniem w dniu 12 marca 2021 r. W ustawowym terminie skarżący nie zażądał przeprowadzenia rozprawy.

Przechodząc do meritum sprawy podnieść należy, że zasady i tryb udzielania świadczeń z pomocy społecznej, w tym przyznawania zasiłków stałych, określają przepisy u.p.s. Jak wskazuje się w art. 2 ust. 1 u.p.s. pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Jedną z form pomocy jest zasiłek stały, który zgodnie z art. 37 ust. 1 pkt 1 u.p.s., przysługuje pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej. Wysokość zasiłku stałego w przypadku osoby samotnie gospodarującej, stosownie do art. 37 ust. 2 pkt 1 u.p.s., ustala się w wysokości różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej, które obecnie wynosi 701 zł (art. 8 ust. 1 u.p.s.) a dochodem tej osoby. Przy czym kwota zasiłku nie może być wyższa niż 645 zł miesięcznie (art. 37 ust. 2 pkt 1 u.p.s.) i nie może być niższa niż 30 zł miesięcznie (art. 37 ust. 3 u.p.s.). Natomiast sposób i zasady ustalania wysokości dochodu osoby ubiegającej się o świadczenie określają przepisy art. 8 ust. 3 – 13 u.p.s.

W świetle powołanych regulacji nie ulega wątpliwości, że przesłanki warunkujące przyznanie zasiłku stałego są ściśle określone. Decyzja przyznająca tego rodzaju świadczenie nie ma zatem charakteru uznaniowego, co oznacza, że organ nie może swobodnie przyznawać i ustalać wysokość zasiłku stałego. Tylko spełnienie łącznie wszystkich kryteriów, wskazanych w u.p.s. stwarza gwarancję jego przyznania, w określonej wysokości. Natomiast trudna sytuacja zdrowotna wnoszącego o zasiłek stały, jego ogólna kondycja materialna, brak możliwości zarobkowania, osobiste poczucie krzywdy, czy też niezadowalająca wysokość udzielanego wparcia nie są czynnikami, które mogą być brane przez organy pod uwagę przy ustalaniu wysokości zasiłku stałego. W tej mierze organy są związane przepisami prawa, które nie pozwalają na uwzględnianie takich okoliczności (por. wyrok WSA we Wrocławiu z 24 października 2019 r., sygn. akt IV SA/Wr 349/19, dostępny w Internecie).

Jak ustalono w toku przeprowadzonego w niniejszej sprawie postępowania administracyjnego skarżący jest osobą niepełnosprawną w stopniu znacznym i prowadzi samodzielne gospodarstwo domowe. Z przedłożonych dokumentów wynika, że na dochód skarżącego w miesiącu, w którym złożył wniosek (wrzesień 2020 r.) składał się: zasiłek pielęgnacyjny w kwocie 215,84 zł oraz dodatek mieszkaniowy w kwocie 191,36 zł, co łącznie daje kwotę 407,20 zł. Zasadnie zatem uznały organy, że skarżący spełniał wyżej wskazane przesłanki do otrzymania zasiłku stałego w październiku 2020 r., bowiem jego dochód w był niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej. W związku z tym skarżący otrzymał zasiłek stały w wysokości stanowiącej różnicę między ustalonym kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej (701 zł) a uzyskiwanym przez skarżącego dochodem (407,20 zł), tj. 293,80 zł.

Natomiast zasadnie organy odmówiły przyznania skarżącemu wnioskowanego świadczenia na okres od 1 listopada 2020 r. Należy bowiem wskazać, że zgodnie z art. 8 ust. 11 pkt 1 u.p.s. w przypadku uzyskania w ciągu 12 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku lub w okresie pobierania świadczenia z pomocy społecznej dochodu jednorazowego przekraczającego pięciokrotnie kwotę kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, kwotę tego dochodu rozlicza się w równych częściach na 12 kolejnych miesięcy, poczynając od miesiąca, w którym dochód został wypłacony. Z akt sprawy wynika, że prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w L. z dnia 23 marca 2020 r. (sygn. akt "[...]") dokonano podziału majątku wspólnego pomiędzy skarżącym a jego byłą żoną w ten sposób, że na rzecz skarżącego zasądzono od byłej małżonki kwotę 86.500 zł, płatną w 5 ratach po 17.300 zł rocznie. Ustalono, że 12 października 2020 r. zobowiązana nadała przekazem pocztowym na adres skarżącego kwotę 17.300 zł tytułem "pierwszej raty za dom". Skarżący nie kwestionuje, że kwotę tę otrzymał, lecz twierdzi że najpierw odesłał ją byłej żonie, a następnie – po ponownym jej otrzymaniu – kwotę tę przesłał siostrze byłej żony na poczet spłaty udzielonej mu w 2013 r. pożyczki. Nie budzi zatem żadnych wątpliwości, że skarżący uzyskał jednorazowy dochód, którego wysokość przekracza ponad pięciokrotnie kwotę kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, gdyż pięciokrotność tego kryterium to kwota 3505 zł (5 x 701 zł). Tym samym należało zastosować zasadę określoną w art. 8 ust. 11 pkt 1 u.p.s. i rozliczyć powyższą kwotę na 12 kolejnych miesięcy, poczynając od miesiąca, w którym dochód został wypłacony. W związku z tym do dochodu skarżącego należało doliczyć kwotę 1441,67 zł miesięcznie, co spowodowało przekroczenie wskazanego w u.p.s. kryterium dochodowe i dyskwalifikację skarżącego z możliwości otrzymania zasiłku stałego.

Należy przy tym wyraźnie podkreślić, że dochód z tytułu podziału majątku wspólnego nie mieści się ani w katalogu pomniejszeń sumy przychodów (art. 8 ust. 3 u.p.s.), ani w zamkniętym katalogu przychodów niewliczanych do dochodu (art. 8 ust. 4 u.p.s.). Jest to zatem dochód o charakterze incydentalnym, który podlega rozliczeniu zgodnie z art. 8 ust. 11 u.p.s. Nie jest przy tym istotne w jaki sposób uzyskuje się ten dochód. Fakt uzyskania dochodu będzie spełniony zarówno w sytuacji zapłaty określonej kwoty do rąk własnych wnioskodawcy, jak i w razie wpłaty na jego konto bankowe (por. wyrok NSA z 24 czerwca 2020 r., sygn. akt I OSK 223/20; wyrok WSA w Szczecinie z 27 października 2010 r., sygn. akt II SA/Sz 600/10, dostępne w Internecie). Z żadnego przepisu u.p.s. nie wynika także, aby niewliczanie takiej kwoty do dochodu skarżącego mogło wynikać z określonego przeznaczenia takiego dochodu, w szczególności wydatkowania go spłatę wcześniejszych długów. Jak wynika bowiem z treści przywołanego wyżej art. 2 ust. 1 u.p.s. pomoc społeczna ma charakter subsydiarny, co oznacza że osoba wnioskująca o świadczenie z pomocy społecznej zobowiązana jest przede wszystkim wykorzystywać własne środki, możliwości i uprawnienia do przezwyciężania sytuacji, w której się znalazła. Skoro zatem skarżący uzyskał określone środki finansowe, to w pierwszej kolejności winien je przeznaczyć na zaspokojenie podstawowych potrzeb bytowych. Fakt, że środki te zagospodarował w inny sposób nie uzasadnia przyznania mu żądanego świadczenia. Przepisy dotyczące przyznawania pomocy w postaci zasiłku stałego są bezwzględnie obowiązujące. Zatem osobista sytuacja beneficjenta pomocy społecznej ustalana jest wyłącznie na podstawie przesłanek, o których mowa w art. 37 ust. 1 pkt 1 u.p.s. Z tych względów organ, przy wydawaniu zaskarżonej decyzji, nie może kierować się zasadami sprawiedliwości społecznej, czy też słusznym interesem prawnym strony (por. wyrok WSA w Warszawie z 10 października 2019 r., sygn. akt VIII SA/Wa 400/19, dostępny w Internecie).

Wobec powyższego stwierdzić należy, że począwszy od listopada 2020 r. skarżący przestał spełniać przesłanki, od których zaistnienia uzależnione jest przyznanie zasiłku stałego, a w związku z tym zarówno zaskarżona decyzja, jak i utrzymana nią w mocy decyzja organu I instancji nie naruszają przepisów prawa.

W związku z powyższym, na podstawie art. 151 p.p.s.a., Sąd skargę oddalił.