Postanowienie z dnia 2023-03-17 sygn. I SA/Wa 1877/22

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Sędzia WSA - Łukasz Trochym po rozpoznaniu w dniu 17 marca 2023 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy ze skargi D. J. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Ostrołęce z dnia 23 maja 2022 r. nr SKO/4111/241/2022 w przedmiocie zmiany decyzji dotyczącej ustalenia odpłatności za usługi opiekuńcze postanawia: umorzyć postępowanie sądowe.

Pismem z 21 czerwca 2022 r. (data wpływu do Sądu 22 lipca 2022 r.) D. J. (Skarżąca), wniosła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie skargę na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Ostrołęce z 23 maja 2022 r., nr SKO/4111/241/202, utrzymującą w mocy decyzję Burmistrza Miasta [...][...] z 11 kwietnia 2022 r. nr DŚP.4225.29.8.2022, którą to decyzją zmieniono od dnia 1 marca 2022 r. zasady odpłatności za usługi opiekuńcze przyznane Skarżącej oraz nałożono na Skarżącą obowiązek zwrotu kwoty [...] złotych z tytułu różnicy w opłatach za usługi opiekuńcze świadczone w okresie od 14 września 2020 r. do 28 lutego 2022 r.

Przy piśmie z 29 września 2022 r. Urząd Stanu Cywilnego w [...][...] nadesłał odpis aktu zgonu, z którego wynika że Skarżąca zmarła [...] lipca 2022 r.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

zgodnie z art. 124 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2023 r. poz. 259, dalej jako "p.p.s.a.") nie zawiesza się postępowania w razie śmierci strony, jeżeli przedmiot postępowania odnosi się wyłącznie do praw i obowiązków ściśle związanych z osobą zmarłego. Stosownie natomiast do art. 161 § 1 pkt 2 p.p.s.a., sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania w razie śmierci strony, jeżeli przedmiot postępowania odnosi się wyłącznie do praw i obowiązków zmarłego, chyba że udział w sprawie zgłasza osoba, której interesu prawnego dotyczy wynik tego postępowania.

Sprawa niniejsza dotyczyła zmiany decyzji dotyczącej ustalenia odpłatności za usługi opiekuńcze oraz wynikającego z niej zobowiązania Skarżącej do poniesienia dodatkowych kosztów za świadczone na rzecz Skarżącej usługi opiekuńcze z tytułu niedopłaty. Obowiązek zwrotu kwot w przypadku opłat ustalonych na podstawie nieprawdziwych informacji lub w przypadku niepoinformowania o zmianie sytuacji osobistej lub majątkowej reguluje przepis art. 98a ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2021 r. poz. 2268, dalej jako "ustawa"). Zgodnie z tym przepisem, który stanowił podstawę materialnoprawną decyzji organów w tej sprawie, osoby lub rodziny ponoszące opłaty za świadczenia, w przypadku gdy opłaty te zostały ustalone na podstawie nieprawdziwych informacji lub gdy nie poinformowano o zmianie sytuacji osobistej lub majątkowej, są obowiązane do zwrotu gminie lub powiatowi, które poniosły opłaty na świadczenia, kwoty stanowiącej różnicę pomiędzy wniesioną opłatą a wysokością odpłatności, jaka byłaby ustalona na podstawie prawdziwych informacji lub w związku ze zmienioną sytuacją osobistą lub majątkową osoby lub rodziny. A zatem obowiązek zwrotu przedmiotowej różnicy odnosić się będzie tylko do osób zobowiązanych wcześniej do ponoszenia odpłatności za świadczone usługi opiekuńcze. Natomiast skonkretyzowanie tejże odpłatność następuje co do zasady w decyzji administracyjnej (w przypadku Skarżącej nastąpiło to w decyzjach Burmistrza Miasta [...][...] z: 11 września 2020 r., 30 grudnia 2020 r., 30 czerwca 2021 r. oraz 3 stycznia 2022 r., wydanych na kolejno następujące po sobie okresy świadczeniowe).

Organ pomocowy stosując tryb przewidziany w art. 98a ustawy powinien zatem najpierw zmienić decyzję o odpłatności, a następnie w odrębnym akcie ustalić zasady zwrotu wydatków niezasadnie poniesionych przez gminę lub powiat. W realiach niniejszej sprawy organ I instancji, czyli Burmistrz Miasta [...][...], decyzją z 11 kwietnia 2022 r. zmienił własną decyzję z 3 stycznia 2022 r. w zakresie wysokości odpłatności za usługi opiekuńcze przyznane Skarżącej oraz nałożył na Skarżącą obowiązek zwrotu kwoty [...] złotych z tytułu różnicy w opłatach jakie poniosła gmina za usługi opiekuńcze świadczone w okresie od 14 września 2020 r. do 28 lutego 2022 r.

Oznacza to, że obciążyć kosztami odpłatności w przypadku, o którym stanowi art. 98a ustawy, także po śmierci osoby zobowiązanej, można wyłącznie osoby wymienione w powyższym przepisie i tylko wtedy gdy obowiązek ten zostanie uprzednio skonkretyzowany i zindywidualizowany począwszy od dnia jego powstania w stosunku do każdej ze zobowiązanych osób w decyzji administracyjnej. Powyższe prowadzi do wniosku, że do zwrotu różnicy w odpłatnościach za usługi opiekuńcze nie stosuje się cywilnych zasad dziedziczenia.

Wskazać należy przy tym, że sukcesja procesowa w postępowaniu sądowoadministracyjnym może mieć miejsce wyjątkowo, gdy przedmiotem postępowania są prawa i obowiązki, które mogą przechodzić i przeszły na inne osoby w związku ze śmiercią strony. Zasadą na gruncie prawa administracyjnego jest bowiem brak klasycznej sukcesji pod tytułem ogólnym, charakterystycznej dla prawa cywilnego. Przejście praw i obowiązków publicznoprawnych jest możliwe wyłącznie wtedy, gdy prawo materialne wprost wskazuje podmioty, na które przechodzą prawa i obowiązki będące przedmiotem konkretnej sprawy administracyjnej, albo gdy podmioty te uda ustalić się na podstawie charakteru konkretnej sprawy, tj. gdy sprawa nie dotyczy praw i obowiązków ściśle związanych z osobą zmarłą (por. postanowienie NSA z dnia 6 października 2021 r., sygn. akt III OSK 1714/21).

W takiej sytuacji należy uznać, że niniejsza sprawa dotyczy wyłącznie obowiązku ściśle związanego z osobą zmarłej Skarżącej, skoro wyłącznie ona była osobą zobowiązaną do ponoszenia odpłatności za świadczone na jej rzecz usługi opiekuńcze, a wynik postępowania nie dotyczy interesu prawnego innej osoby. Uzasadnia to umorzenie postępowania na podstawie art. 161 § 1 pkt 2 p.p.s.a.

Wobec powyższego, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie orzekł, jak w sentencji postanowienia.