Wyrok z dnia 2022-10-20 sygn. II SA/Ol 521/22

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Beata Jezielska (spr.) Sędziowie Sędzia WSA Ewa Osipuk Asesor WSA Grzegorz Klimek po rozpoznaniu w trybie uproszczonym w dniu 20 października 2022 r. sprawy ze skargi P. P. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Olsztynie z dnia [...] nr [...] w przedmiocie ustalenia miesięcznej odpłatności za pobyt w domu samotnej matki oddala skargę. WSA/wyr.1a – sentencja wyroku (tryb uproszczony)

Decyzją z 24 stycznia 2022 r. wydaną z upoważnienia Starosty E. (dalej jako: organ I instancji) przez Dyrektora Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w E., na podstawie art. 97 ust. 1, 2, 3 oraz 5 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jednolity Dz.U. z 2021 r. poz. 2268 ze zm., dalej jako: u.p.s.), ustalono za okres od 3 stycznia 2022 r. do 31 grudnia 2022 r. odpłatność 100% miesięcznej odpłatności za pobyt w Domu Samotnej Matki w E. P.P. (dalej jako: strona lub skarżący) oraz małoletniego M.P., z uwagi na fakt, że udokumentowany dochód na osobę w rodzinie jest wyższy niż ustalone kryterium dochodowe na osobę, tj. 600 zł. W uzasadnieniu podniesiono, że na podstawie decyzji z 24 stycznia 2022 r. skierowano stronę oraz jego syna do wskazanego wyżej Domu. Ustalono, że strona mieszka i gospodaruje wspólnie z dzieckiem. W grudniu 2021 r. strona otrzymała świadczenie pielęgnacyjne w wysokości 1971,00 zł, zasiłek pielęgnacyjnego w wysokości 215,84 zł i zasiłek rodzinny w wysokości 234,00 zł. Zatem łączny dochód wynosił 2420,84 zł miesięcznie i tym samym, rodzina posiada dochód na osobę, który kształtuje się na poziomie 1210,42 zł. Przekracza zatem 100% kryterium dochodowego określonego w art. 8 ust. 1 pkt 2 u.p.s., wynoszącego 600,00 zł na osobę. Zgodnie zaś z uchwałą Rady Powiatu E., jeżeli dochód ustalony w wysokości procentowej kryterium dochodowego wynosi 201,74 % osoba zobowiązana ponosi 100 % miesięcznej odpłatności.

Strona złożyła odwołanie od powyższej decyzji. Odwołujący wskazał, że obciążenie go 100% kwotą przekracza na chwilę obecną jego możliwości. Podał, że jest ojcem samotnie wychowującym niepełnosprawnego syna i nie może liczyć na wsparcie ze strony rodziny ani matki dziecka. Obciążenie go odpłatnością uniemożliwia odłożenie jakichkolwiek pieniędzy na samodzielne życie, tj. znalezienie mieszkania pod wynajem, koszty związane z funkcjonowaniem syna. Dodał, że współpracuje z systemem opieki społecznej poprzez podejmowanie kroków na drodze ku usamodzielnieniu. Zachowuje abstynencję i chce zacząć wszystko od nowa, ale potrzebuje wsparcia finansowego, które umożliwi mu stabilność materialną i psychiczną. W związku z powyższym, zwrócił się do organu I instancji o jakąkolwiek formę pomocy, tj. umorzenie chociaż części kosztów pobytu w Domu.

Decyzją z 12 maja 2022 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Olsztynie (dalej jako: Kolegium lub organ odwoławczy) utrzymało w mocy rozstrzygnięcie organu I instancji. W uzasadnieniu podniesiono, że zgodnie z art. 97 ust. 5 u.p.s. rada powiatu lub rada gminy w drodze uchwały ustala, w zakresie zadań własnych, szczegółowe zasady ponoszenia odpłatności za pobyt w ośrodkach wsparcia i mieszkaniach chronionych. W myśl uchwały nr (...) Rady Powiatu E. z (...) w sprawie ustalenia szczegółowych zasad ponoszenia odpłatności za pobyt w domu dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, zmienionej uchwałą Rady Powiatu E. Nr (...) z (...), w przypadku gdy dochód osoby lub rodziny w stosunku do kryterium dochodowego określonego w art. 8 ust. 1 u.p.s., wyrażony w % wynosi powyżej 200 %, to wówczas procent miesięcznej odpłatności za pobyt w ośrodku wsparcia w stosunku do dochodu osoby samotnie gospodarującej lub dla osób w rodzinie wynosi 100%. Zgodnie z § 1 pkt 1 lit. b rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 lipca 2021 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń z pomocy społecznej (Dz.U. z 2021 r., poz. 1296) kryterium dochodowe dla osób w rodzinie wynosi 600 zł. Kolegium wskazało, że rodzina posiada dochód na osobę, który kształtuje się na poziomie 1210,42 zł. a więc przekracza 100% kryterium dochodowego określonego w art. 8 ust. 1 u.p.s. i kształtuje się na poziomie 201,74%. Zatem w ocenie Kolegium organ I instancji prawidłowo uznał, że skarżący zobowiązany jest do ponoszenia 100% miesięcznej odpłatności w stosunku do dochodu dla osób w rodzinie.

W skardze na powyższą decyzję skarżący zaznaczył, że zarówno dochód, jak i odpłatność została poprawnie naliczona i nie ma do tego zastrzeżeń. Jednakże wniósł o

o uwzględnienie w niniejszej sprawie art. 104 ust. 4 u.p.s. Skarżący podniósł, że samotnie wychowuje niepełnosprawnego 11-letniego syna, u którego zdiagnozowano autyzm w stopniu pogłębionym. Wymaga on stałej opieki osób trzecich w ramach wykonywania codziennych czynności życiowych. Skarżący wyjaśnił również, że kilka miesięcy przed umieszczeniem w Domu syn został porzucony przez matkę biologiczną, wobec czego przejął nad nim opiekę. Początkowo mieszkał z synem w mieszkaniu swojej matki, jednak z powodu nasilających się konfliktów, musiał opuścić dotychczasowe miejsce zamieszkania. Podał, że w placówce są pod stałą opieką psychologiczną a syn objęty jest specjalistycznym nauczaniem indywidualnym. Jednak standard usług świadczonych przez Dom nie uwzględnia wsparcia właściwego dla dziecka niepełnosprawnego. Wskazał, że zaoszczędzone środki mógłby przeznaczyć na rehabilitację, terapię oraz inne działania wspierające rozwój syna. Dodał, że jego wydatki miesięczne wynoszą około 800 zł, na co składają się głównie wydatki na pieluchomajtki, leki i dodatkowe potrzeby żywieniowe. W związku z tym, nie jest w stanie ponosić 100% odpłatności za pobyt w Domu. Zaznaczył, że potrzeby jego dziecka są dla niego priorytetem, dlatego też zależałoby mu na tym, aby został częściowo zwolniony z ponoszenie nałożonej opłaty, chociaż o 50%. Skarżący wniósł także o umorzenie częściowe lub całkowite powstałej zaległości z tytułu opłat za pobyt w Domu, co pozwoliłoby mu na zaspokojenie potrzeb syna, a także zgromadzenie odpowiednich środków finansowych na usamodzielnienie życiowe. Zdaniem skarżącego zaskarżona decyzja została podjęta bez uwzględnienia jego indywidualnej sytuacji życiowej, a wszystkie istotne okoliczności dla treści rozstrzygnięcia zostały pominięte. W ocenie skarżącego każda decyzja powinna uwzględniać zarówno aspekty rachunkowe, obowiązujące przepisy prawa, jak i indywidualną ocenę sytuacji osoby lub rodziny.

W odpowiedzi na skargę Kolegium wniosło o jej oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko przedstawione wraz z argumentacją w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (tekst jednolity Dz.U. z 2021 r., poz. 137) i art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity Dz.U. z 2022 r., poz. 329, dalej jako: p.p.s.a.), sąd administracyjny kontroluje legalność zaskarżonego rozstrzygnięcia administracyjnego, czyli jego zgodność z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa, obowiązującymi w dacie jego wydania, nie będąc przy tym związanym zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Stosownie do art. 145 § 1 pkt 1 p.p.s.a. sąd ma obowiązek uwzględnienia skargi i wyeliminowania z obrotu prawnego aktu administracyjnego, jeżeli stwierdzi naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy lub naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Podkreślenia wymaga fakt, że sąd orzeka na podstawie akt sprawy (art. 133 § 1 p.p.s.a.), nie będąc przy tym związanym zarzutami i wnioskami skargi oraz podstawą prawną (art. 134 § 1 p.p.s.a.).

Rozpoznając wniesioną w niniejszej sprawie skargę Sąd uznał, że nie zasługuje ona na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności należy wyjaśnić, że przedmiotowa skarga została przez Sąd rozpoznana na posiedzeniu niejawnym w trybie uproszczonym na podstawie art. 119 pkt 2 p.p.s.a., zgodnie z którym sprawa może być rozpoznana w trybie uproszczonym, jeżeli strona zgłosi wniosek o skierowanie sprawy do rozpoznania w trybie uproszczonym, a żadna z pozostałych stron w terminie czternastu dni od zawiadomienia o złożeniu wniosku nie zażąda przeprowadzenia rozprawy. Jak wynika z akt rozpoznawanej sprawy wniosek taki został zawarty przez organ odwoławczy w odpowiedzi na skargę, zaś skarżący, któremu doręczono odpis wniosku wraz ze stosownym pouczeniem, w zakreślonym terminie nie zażądał przeprowadzenia rozprawy.

Przechodząc do meritum sprawy podnieść należy, że przedmiotem skargi jest decyzja organu pomocy społecznej ustalająca odpłatność za pobyt w domu samotnej matki. Jak słusznie wskazały organy zasady odpłatności w tym zakresie określają przepisy art. 97 ust. 2 – 5 u.p.s. Wysokość tej opłaty ustala podmiot prowadzący, a w przypadku domów prowadzonych przez podmioty uprawnione - podmiot zlecający zadanie, uwzględniając warunki pobytu, w szczególności zakres przyznanych usług oraz obowiązki osoby przebywającej w domu. Do określenia średniego miesięcznego kosztu utrzymania w takim domu stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące średniego miesięcznego kosztu utrzymania w domu pomocy społecznej. Szczegółowe zasady ponoszenia odpłatności ustala rada powiatu lub rada gminy. W przedmiotowej sprawie podstawą ustalenia odpłatności była uchwała Rady Powiatu E. Nr (...) z (...) w sprawie ustalenia szczegółowych zasad ponoszenia odpłatności za pobyt w domu dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży. Zgodnie z ta uchwałą w przypadku, gdy dochód na osobę w rodzinie przekracza 200% kryterium dochodowego określonego w art. 8 ust. 1 u.p.s., odpłatność ustalana jest w wysokości 100% miesięcznej odpłatności. Przy czym, jak zauważył Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w wyroku z 10 lipca 2018 r. (sygn. akt II SA/Ol 398/18, dostępny w Internecie), art. 97 u.o.s. upoważnił stosowne rady do ustalenia zasad odpłatności w sensie pozytywnym poprzez konieczność określenia wysokości odpłatności, a nie poprzez zwolnienie z jej ponoszenia. Przepis art. 97 u.p.s. nie daje podstaw do dokonywania zwolnień, tak jak ma to np. miejsce w art. 50 ust. 6 u.p.s., w którym się stwierdza, że rada gminy nie tylko określa szczegółowe warunki przyznawania i odpłatności za usługi opiekuńcze, ale również szczegółowe warunki częściowego lub całkowitego zwolnienia z opłat. W związku z tym organ prawidłowo ustalił zarówno wysokość dochodu rodziny skarżącego, jak i wysokość odpłatności. Nie mógł także w ramach wydanej decyzji, jak domaga się tego skarżący, orzec o zwolnieniu go częściowo z ustalonej odpłatności, czy też o umorzeniu powstałych zaległości, gdyż nie było do tego żadnej podstawy prawnej. W związku z tym zaskarżona decyzja, ani utrzymana nią w mocy decyzja organu I instancji nie naruszają prawa.

Natomiast skarżącemu należy wyjaśnić, że przywołany przez niego w skardze art. 104 u.p.s. rzeczywiście umożliwia właściwemu organowi - na wniosek pracownika socjalnego lub osoby zainteresowanej – w przypadkach szczególnie uzasadnionych, zwłaszcza jeżeli żądanie zwrotu wydatków na udzielone świadczenie, z tytułu opłat określonych w ustawie oraz z tytułu nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części stanowiłoby dla osoby zobowiązanej nadmierne obciążenie lub też niweczyłoby skutki udzielanej pomocy, odstąpienie od żądania takiego zwrotu, umorzenie kwoty nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, odroczenie terminu płatności albo rozłożenie na raty. Jednak postępowanie w tym zakresie stanowi zupełnie odrębną sprawę, a rozstrzygnięcie w tym zakresie podejmowane jest w odrębnej decyzji, o ile zostanie złożony stosowny wniosek.

W tym stanie rzeczy, na postawie art. 151 p.p.s.a., skarga została oddalona.