Wyrok z dnia 2024-03-20 sygn. IV SA/Po 152/24

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Monika Świerczak Sędzia WSA Wojciech Rowiński Asesor sądowy WSA Jacek Rejman (spr.) po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 20 marca 2024 r. sprawy ze skargi T. N. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia 5 grudnia 2023 r. nr [...] w przedmiocie ustalenia odpłatności za pobyt w schronisku dla osób bezdomnych oddala skargę w całości.

Decyzją z dnia 5 grudnia 2023 r. nr [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze (dalej: Kolegium; organ II instancji; organ odwoławczy), w wyniku rozpatrzenia odwołania T. N. (dalej również: wnioskodawca; zainteresowany; skarżący), na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2023 r., poz. 775 ze zm.) - dalej: k.p.a., utrzymało w mocy decyzję Wójta Gminy D. (dalej również: Wójt; organ I instancji) z dnia 25 października 2023 r. nr [...], wydanej w przedmiocie ustalenia odpłatności za pobyt w schronisku dla osób bezdomnych.

Decyzje te zostały wydane w następujących okolicznościach sprawy.

Wójt Gminy D. decyzją z dnia 8 maja 2023 r. nr [...], po rozpatrzeniu wniosku T. N. z dnia 20 marca 2023 r.: 1. udzielił wnioskodawcy – z uwagi na jego bezdomność – wsparcia w formie schronienia w Schronisku dla Osób Bezdomnych M. w K. w okresie od 1 marca 2023 r. do 31 grudnia 2023 r.; 2. ustalił brak ponoszenia odpłatności wnioskodawcy za pobyt w Schronisku dla Osób Bezdomnych M. w K. w okresie od 1 marca 2023 r. do 31 grudnia 2023 r.; 3. stwierdził, że należne środki za pobyt w schronisku przekazywane będą po otrzymaniu noty obciążeniowej wraz z listą obecności.

Następnie Wójt Gminy D. decyzją z dnia 25 października 2023 r. nr [...], wydaną z urzędu, zmienił wcześniejszą decyzję własną z dnia 8 maja 2023 r. nr [...] w części dotyczącej ustalenia odpłatności za pobyt T. N. w Schronisku dla Osób Bezdomnych M. w K. , w ten sposób, że w pkt 1. decyzji określił, że od 1 września 2023 r. do 31 grudnia 2023 r. odpłatność za pobyt w schronisku wynosi 100% kosztu pobytu w kwocie [...]zł za dobę pobytu (zmienił pkt 2 decyzji pierwotnej). W pkt 2 decyzji określił, że opłata za pobyt w schronisku wnoszona jest przez osobę zobowiązaną do opłaty, na wskazany rachunek bankowy Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w D. (dalej: GOPS w D. ) do 10. dnia miesiąca następującego po miesiącu wykonaniu usługi. Ponadto w pkt 3. organ I instancji nadał niniejszej decyzji rygor natychmiastowej wykonalności ze względu na wyjątkowo ważny interes strony. W pkt 4. osnowy tej decyzji ustalił zaś, że pozostałe punkty zmienianej decyzji pozostają bez zmian.

Decyzja ta została wydana na podstawie art. 8 ust. 1, art. 17 ust. 1 pkt 3, art. 36 pkt 2 lit. i, art. 48, art. 48a, art. 101 ust. 2, art. 106 ust. 5 oraz art. 97 ust. 1 i 5 ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r. (Dz.U. z 2023 r., poz. 901 ze zm.) - dalej: u.p.s. oraz uchwały nr [...] Rady Gminy D. z dnia 27 grudnia 2019 r. w sprawie ustalenia szczegółowych zasad ponoszenia odpłatności za pobyt w ośrodkach wsparcia (Dz.Urz.Woj.[...]. z 2020 r., poz. [...]).

W uzasadnieniu Wójt wskazał na przyczyny udzielenia pomocy: niepełnosprawność i bezdomność, a także ustalił, że dochód na osobę w rodzinie wynosi [...] zł (w sierpniu 2023 r. [2697,50 zł w lipcu 2023 r.]), zaś kryterium dochodowe wynosi [...] zł [kryterium dochodowe osoby samotnie gospodarującej - uwaga wł. Sądu].

Ponadto wyjaśnił, że wcześniej decyzją z dnia 8 maja 2023 r. udzielił wnioskodawcy pomocy w formie schronienia w Schronisku dla Osób Bezdomnych M. w K. w okresie od 1 marca 2023 r. do 31 grudnia 2023 r. i na podstawie zebranej dokumentacji ustalił brak ponoszenia przez zainteresowanego odpłatności za pobyt. Dalej wskazał, że koszt dobowego pobytu osoby bezdomnej w tymże schronisku w 2023 r. wynosi [...] zł.

Wskazując na treść art. 97 ust. 1, 1a i 5 u.p.s., organ przedstawił zasady ponoszenia odpłatności osoby bezdomnej za pobyt w schronisku dla osób bezdomnych, w tym na kompetencję rady powiatu lub rady gminy do określania szczegółowych zasad ponoszenia odpłatności za pobyt w ośrodkach wsparcia i mieszkaniach chronionych.

Następnie Wójt wyjaśnił, że na jakich warunkach, zgodnie z art. 106 ust. 5 u.p.s., zmienia się lub uchyla na niekorzyść strony bez jej zgody decyzję administracyjną i wskazał na to, że 31 sierpnia 2023 r. zainteresowany dostarczył do organu umowę o pracę, z której wynika, że podjął zatrudnienie od dnia 3 lipca 2023 r. na stanowisku pracownika ochrony, a dochód z miesiąca sierpnia 2023 r. wyniósł [...] zł i przekroczył określoną w art. 8 ust. 1 pkt 1 u.p.s. kwotę kryterium dochodowego dla osoby samotnie gospodarującej, tj. [...] zł. Mając na uwadze wysokość dochodu zainteresowanego oraz tabelę odpłatności określoną w § 3 uchwały Rady Gminy D. z dnia 27 grudnia 2019 r. nr [...] w sprawie ustalenia szczegółowych zasad ponoszenia odpłatności za pobyt w ośrodkach wsparcia, organ I instancji stwierdził, że wnioskodawca ponosi odpłatność w wysokości 100% kosztu pobytu, tj. [...] zł za dobę pobytu (zgodnie z przedziałem wskazanym w tabeli, powyżej 300% kryterium dochodowego) w Schronisku dla Osób Bezdomnych w K. . Zarazem wyjaśnił, że wysokość opłaty będzie ulegała zmianie w zależności od zmiany kosztów utrzymania mieszkańca w schronisku i zmiany wysokości dochodu zainteresowanego. Zarazem organ wskazał na to, że odpłatność za pobyt w schronisku za okres od 1 września 2023 r. do 30 września 2023 r. należy uiścić w kwocie [...]zł na wskazany rachunek bankowy GOPS w D. do dnia 30 listopada 2023 r.

W odwołaniu od decyzji T. N. zarzucił jej wydanie z naruszeniem art. 7 i art. 77 § 1 oraz art. 10 k.p.a. W uzasadnieniu stwierdził, że wniósł o "przedłużenie postępowania administracyjnego", lecz odmówiono mu "przedłużenia tego postępowania". Ponadto podniósł, że ustalona odpłatność za pobyt w schronisku dla bezdomnych jest zawyżona o 60%, a za miesiąc październik aż o 100%. Kwestionował również nadanie decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności, jak i zgodność z prawem przywołanej przez Wójta uchwały Rady Gminy D..

Kolegium, motywując swoje rozstrzygnięcie, w uzasadnieniu decyzji z dnia 5 grudnia 2023 r. stwierdziło, że zaskarżona decyzja Wójta – zmieniająca decyzję własną z dnia 8 maja 2023 r. w części dotyczącej ustalenia odpłatności za pobyt zainteresowanego w Schronisku dla osób bezdomnych M. w K. , w ten sposób, że od 1 września 2023 r. do 31 grudnia 2023 r. odpłatność wynosić będzie 100% kosztów pełnego pobytu w tym schronisku, tj. w wysokości [...] zł za dobę pobytu – została wydana w związku ze zmianą sytuacji dochodowej strony, ze względu na podjęcie zatrudnienia od 3 lipca 2023 r. oraz uzyskanie dochodu wynoszącego powyższej 300% kryterium dochodowego, ustalonego na podstawie uchwały nr [...] z dnia 27 grudnia 2019 r. Rady Gminy D..

Po przywołaniu tych samych przepisów, które zostały wskazane przez organ I instancji w zaskarżonej decyzji, organ II instancji wyjaśnił, że przekroczenie kryterium dochodowego uprawniającego do świadczeń z pomocy społecznej dla osoby samotnie gospodarującej (obecnie [...] zł) powoduje obowiązek uchylenia bądź zmiany decyzji administracyjnej na niekorzyść strony na podstawie art. 106 ust. 5 u.p.s. Na podstawie ustaleń faktycznych zbieżnych z poczynionymi wcześniej przez organ I instancji, organ odwoławczy stwierdził, że z zaświadczenia o zarobkach skarżącego wynika, że dochód za miesiąc sierpień 2023 r. wyniósł [...] zł i tym samym przekroczył kryterium dochodowe dla osoby samotnie gospodarującej.

Uzasadniając określenie przedmiotowej odpłatności na poziomie 100% kosztów pełnego pobytu we wskazanym schronisku, tj. [...] zł za dobę pobytu, Kolegium wyjaśniło, że powyższe rozstrzygnięcie podjęto na podstawie uchwały Rady Gminy D. nr [...] z dnia 27 grudnia 2019 r., która stanowi, że dla osób, których dochód przekracza kryterium dochodowe, ustala się odpłatność za pobyt w ośrodku wsparcia zgodnie z tabelą zawartą w § 3 pkt 2 tej uchwały, w zależności od stopnia przekroczenia tego kryterium. Nadto organ odwoławczy wyjaśnił, co uznaje się za dochód w rozumieniu art. 8 ust. 3 u.p.s. i stwierdził, że ustalony w toku postępowania tak rozumiany dochód skarżącego wynosi [...] zł miesięcznie, a zatem przekracza ustawowe kryterium dochodowe dla osób samotnie gospodarujących, które na dzień wydania decyzji wynosi [...] zł i stanowi ponad 300% kryterium dochodowego, o którym mowa w art. 8 ust. 1 pkt 1 u.p.s. Następnie organ II instancji wyjaśnił, że stosownie do postanowień przywołanej uchwały, dla osób, których dochód wynosi powyżej 300% kryterium dochodowego, obowiązek partycypowania w kosztach pobytu wynosi do 100% kosztu pobytu w placówce. Organ odwoławczy wskazał również na to, że dzienny koszt pobytu w Schronisku w dla osób bezdomnych M. w K. wynosi [...] zł.

W takich warunkach Kolegium uznało, że zobowiązanie skarżącego do ponoszenia opłaty za pobyt w schronisku w wysokości 100% stawki wynoszącej [...] zł należy uznać za właściwe. Organ II instancji wyjaśnił również, że biorąc pod uwagę sytuację finansową strony, organ I instancji przyjął granicę z przedziału ustalającego wysokość opłaty ponoszonej przez zainteresowanego za pobyt w schronisku, przy uzyskiwanym przez niego dochodzie w wysokości [...] zł.

Kolegium stwierdziło również, że biorąc pod uwagę regulacje prawne dotyczące ustalenia wysokości opłaty za pobyt w schronisku wynikające z ustawy o pomocy społecznej, nie mogło dokonać zmiany zaskarżonej decyzji organu I instancji. Organ odwoławczy podkreślił, że regulacja prawna w tym zakresie ma charakter bezwzględny, a organ administracyjny jest nią ściśle związany, stąd też rozstrzyganie w zakresie tych spraw nie zależy od woli organów orzekających.

Odnosząc się do zarzutów odwołania dotyczących naruszenia przez organ I instancji przepisów art. 7, art. 77 § 1 i art. 10 k.p.a. "poprzez nieprzedłużenie przedmiotowego postępowania" wszczętego w dniu 27 września 2023 r., Kolegium stwierdziło, że nie dopatrzyło się w tej kwestii nieprawidłowości w postępowaniu, wobec czego uznało ten zarzut za nietrafny.

W skardze na decyzję odwoławczą T. N. wniósł o uchylenie decyzji obu instancji i umorzenie postępowania administracyjnego, jak również stwierdzenie rażącego naruszenia prawa przez organy obu instancji. Ponadto wniósł o rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym, bez przeprowadzenia rozprawy.

W uzasadnieniu zarzucił, że organy obydwu instancji dopuściły się obrazy art. 7 i art. 77 § 1 oraz art. 10 k.p.a., a także art. 32 ust. 2 oraz art. 68 ust. 3 Konstytucji.

Jego zdaniem, o trafności tych wniosków świadczą następujące fakty: organy brały tylko pod uwagę własny interes, tj. publiczny, nie uwzględniając wcale interesu prywatnego, do czego były zobowiązane na podstawie wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 22 listopada 2022 r. sygn. akt IV SA/Wr 325/22, który to sąd jednoznacznie wskazał, iż interes prywatny należy interpretować do granic złamania interesu publicznego; jak świadczą akta sprawy nadal choruję na nieuleczalne choroby takie jak: cukrzyca, miażdżyca, wielopoziomowa dyskopatia kręgosłupa – a co za tym idzie, ponosi zwiększone koszty utrzymania; koszt samej diety specjalnego wyżywienia z powodu cukrzycy wynosi ok. [...] zł miesięcznie; nadal ponosi koszty zakupu leków, które wynoszą około [...] zł miesięcznie, które jest zobowiązany przyjmować na stałe; w dacie wszczęcia pierwszego postępowania administracyjnego legitymował się i nadal legitymuję się umiarkowanym stopniem niepełnosprawności; w aktach sprawy nie ma najmniejszego cienia dowodu, by którykolwiek z organów próbował wziąć pod rozwagę art 68 ust. 3 Konstytucji, tj. w uzasadnieniu nie ma najmniejszej wzmianki wyjaśniającej, że jeśli nie będzie stosował się do zaleceń lekarskich jest większym prawdopodobieństwem, iż jego stan zdrowia przynajmniej nie ulegnie pogorszeniu niż gdyby do tych zaleceń się stosował lub jak to jest możliwe, by kwotą [...]zł pokryć koszty [...] zł specjalnego wyżywienia, koszty zakupu leków i koszty zamieszkania w schronisku dla bezdomnych – a to przecież nie wszystkie koszty, jakie zmuszony jest ponieść, gdyż są jeszcze koszty dojazdu do pracy i koszty utrzymania telefonu, by mieć jakikolwiek kontakt z pracodawcą.

Argumentował, że na podstawie tych faktów wnioskuje, że organy nie wykazały się szczególną troską o osobę niepełnosprawną, do czego były zobowiązane zasadą z art. 68 ust. 3 Konstytucji.

W kontekście wskazanej w decyzji dziennej stawki [...] zł za każdą dobę pobytu w schronisku, zakwestionował standard schroniska, w którym przebywa, wskazując w tym względzie uwarunkowania pobytu w ośrodku, jak również podnosząc, że opłata w okresie objętym decyzją, w 2024 r. wzrosła do [...] zł.

W ocenie skarżącego, wszystkie powołane fakty w jego ocenie jednoznacznie wskazują na obrazę art. 32 ust. 2 Konstytucji, a wręcz "rasistowską dyskryminację osób bezdomnych, ponieważ bezdomna hołota jest pozbawiona praw publicznych", a żaden z organów administracji publicznej w swym postępowaniu nie zadał sobie trudu, by dogłębnie stan faktyczny ustalić zgodnie z przepisami prawa, tj. w myśl art. 7, art. 77 § 1 oraz art. 103 § 3 k.p.a.

Wskazując na uwarunkowania wykonywanej pracy, wskazywał na wpływ tej okoliczności na to, w jakim rozmiarze czasowym (ile dni) przebywa na terenie schroniska, i podniósł, że zapłacić musi za pełen miesiąc, co wynika z regulaminu schroniska. W tym zakresie powołał się na okoliczności dotyczące pobytu w schronisku oraz ocenianą negatywnie postawę dyrektora placówki.

Zarzucając organowi naruszenie art. 10 k.p.a., wskazał na warunki wykonywania pracy, uwarunkowania zdrowotne oraz okoliczności doręczenia zawiadomienia z dnia 27 września 2023 r., co doprowadziło do ograniczenia jego prawa do wypowiedzenia się w sprawie. Jego zdaniem organ II instancji nawet nie próbował umożliwić mu wypowiedzenia się co do zgromadzonego materiału dowodowego w niniejszej sprawie, do czego był zobowiązany literą prawa, czym w jego ocenie przekroczył swoje uprawnienia.

Ponadto wskazał na "bieżący brak list obecności, brak kalkulacji, tj. co składa się na stawkę [...] zł dziennego pobytu" (w jego ocenie standard, jaki jest zapewniony, wskazuje na to, że koszt powinien wynieść maksymalnie [...] zł za dobę). Stwierdził również, że brak odpisu regulaminu nie pozwala na obiektywne przeprowadzenie postępowania, ponieważ nie jest jasne, jakie nieobecności odpisuje się od opłat pobytu w schronisku, a te dokumenty "miały bardzo i to bardzo istotne znaczenie na obiektywne rozpoznanie całokształtu postępowania", a żaden z organów nie zadał sobie trudu, by o te dokumenty wystąpić.

Podniósł, że za umorzeniem postępowania przemawiają następujące fakty: upłynął czas, na jaki była "wystawiona decyzja pierwotna zapewniająca (...) bezpłatne zakwaterowanie w schronisku dla osób bezdomnych; oszczędność czasu i nadmiernych kosztów, ponieważ, znając niedbalstwo urzędników, postępowania administracyjne trwałyby w nieskończoność, co w dalszej kolejności nadmiernie przeciąża sądy administracyjne; za kilka dni wyprowadza się ze schroniska, a koszt wynajmu mieszkania na wolnym rynku jest o kilkaset złotych tańszy niż pobyt w schronisku.

W jego ocenie, za stwierdzeniem rażącego naruszenia prawa przemawia fakt, że nic bardziej urzędników nie motywuje do postępowania zgodnego z literą prawa, jak "konieczność wypłaty zadość uczynienia z własnej kieszeni za własne niedbalstwa i lenistwa".

W odpowiedzi na skargę organ II instancji, po zapoznaniu się z argumentacją skarżącego, podtrzymał stanowisko zajęte w zaskarżonej decyzji i wniósł o oddalenie skargi.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu zważył, co następuje.

Na wstępie należy zaznaczyć, że niniejsza sprawa została rozpoznana na posiedzeniu niejawnym wyznaczonym w trybie przepisu art. 15 zzs(4) ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (aktualnie: Dz.U. z 2023 r., poz. 1327 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym na dzień wydania zarządzenia Przewodniczącego Wydziału w tym przedmiocie. O powyższym strony zostały zawiadomione pismami z dnia 4 marca 2024 r.

Zgodnie z art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2023 r., poz. 1634 ze zm.) - dalej: p.p.s.a. sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną w niej podstawą prawną. Oznacza to, że bierze pod uwagę wszelkie naruszenia prawa, a także wszystkie przepisy, które powinny znaleźć zastosowanie w rozpoznawanej sprawie, niezależnie od żądań i wniosków podniesionych w skardze – w granicach sprawy, wyznaczonych przede wszystkim rodzajem i treścią zaskarżonego aktu.

W wyniku przeprowadzenia tak rozumianej kontroli Sąd uznał, że skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem kontroli sądowej w niniejszej sprawie była decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego utrzymująca w mocy decyzję Wójta Gminy D. z dnia 25 października 2023 r. zmieniającą z urzędu decyzję własną z dnia 8 maja 2023 r. w części dotyczącej ustalenia odpłatności za pobyt skarżącego w Schronisku dla Osób Bezdomnych M. w K. , w ten sposób, że ustalił, iż od 1 września 2023 r. do 31 grudnia 2023 r. odpłatność za pobyt w schronisku wynosi 100% kosztu pobytu w kwocie [...]zł za dobę pobytu (zmienia pkt 2 decyzji pierwotnej). Ponadto w pkt 3. osnowy decyzji zmieniającej organ I instancji nadał tej decyzji rygor natychmiastowej wykonalności.

Sąd po zapoznaniu się z zakwestionowanymi przez stronę decyzjami oraz stanowiskiem skarżącego, uznał, że zaskarżona decyzja i utrzymana w mocy decyzja organu I instancji nie naruszają przepisów prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy ani przepisów postępowania w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Wobec tego Sąd nie stwierdził podstaw do wyeliminowanie tych decyzji z obrotu prawnego na podstawie art. 145 § 1 p.p.s.a.

Materialnoprawną podstawę wydania decyzji stanowiły przepisy art. 106 ust. 5 w zw. z art. 97 ust. 1,1a i 5 u.p.s.

W pierwszej kolejności należy wyjaśnić, że zgodnie z art. 97 ust. 1 u.p.s. opłatę za pobyt m.in. w ośrodkach wsparcia ustala podmiot kierujący w uzgodnieniu z osobą kierowaną, uwzględniając przyznany zakres usług. Zgodnie z art. 51 ust. 5 u.p.s. za ośrodek wsparcia uznaje się również schronisko dla osób bezdomnych pomimo nieświadczenia w nim usług opiekuńczych oraz specjalistycznych usług opiekuńczych. Nadto warto dodać, że osoba lub rodzina ma prawo do schronienia, posiłku i niezbędnego ubrania, jeżeli jest tego pozbawiona (art. 48 u.p.s.). Udzielenie schronienia następuje przez przyznanie tymczasowego schronienia w noclegowni, schronisku dla osób bezdomnych albo schronisku dla osób bezdomnych z usługami opiekuńczymi (art. 48a ust. 1 u.p.s.). Na takiej też podstawie skarżącemu udzielono wsparcia decyzją z dnia 8 maja 2023 r. nr [...], po rozpatrzeniu jego wniosku. Uczynił to Wójt Gminy D. jako organ właściwy ze względu na 101 ust. 2 u.p.s., który stanowi, że w przypadku osoby bezdomnej właściwą miejscowo jest gmina ostatniego miejsca zameldowania tej osoby na pobyt stały.

Idąc dalej, Sąd wyjaśnia, że osoby, o których mowa w art. 97 ust. 1 u.p.s., nie ponoszą opłat, jeżeli dochód osoby samotnie gospodarującej lub dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty kryterium dochodowego (art. 97 ust. 1 zd. drugie u.p.s.), jednakże według art. 97 ust. 1a u.p.s. w przypadku osoby bezdomnej skierowanej do schroniska dla osób bezdomnych albo schroniska dla osób bezdomnych z usługami opiekuńczymi nie ma zastosowania art. 97 ust. 1 zdanie drugie u.p.s. Nawet w przypadku osoby bezdomnej, jeżeli dochód osoby samotnie gospodarującej lub dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty kryterium dochodowego, obciąża ją opłata za pobyt w danym rodzaju schroniska dla bezdomnych, która jednakże nie może być wyższa niż 30% dochodu osoby samotnie gospodarującej lub dochodu na osobę w rodzinie osoby skierowanej do schroniska dla osób bezdomnych, a w przypadku schroniska dla osób bezdomnych z usługami opiekuńczymi nie może być wyższa niż 50% tego dochodu. Trzeba zatem mieć na uwadze, że osoby bezdomne, skierowane do schroniska dla bezdomnych, zostały wyłączone z ustawowego zwolnienia od ponoszenia opłat za udzieloną pomoc społeczną, nawet jeśli nie przekraczają kryterium dochodowego wskazanego w art. 8 ust. 1 u.p.s.

W niniejszej sprawie kwestia ta ma jednakże jedynie sprawozdawcze znaczenie, bowiem skarżący jako osoba bezdomna (art. 6 pkt 8 u.p.s.), samotnie gospodarująca (art. 6 pkt 10 u.p.s.), przekracza kryterium dochodowe, o którym mowa w art. 8 ust. 1 pkt 1 u.p.s. Ustalenia faktycznego organów są w tym względzie jednoznaczne. Wójt na podstawie zgromadzonych w postępowaniu dokumentów ustalił bowiem, że dochód skarżącego wynosi [...] zł (dochód w sierpniu 2023 r.), zaś kryterium dochodowe wynosi [...] zł (kryterium dochodowe osoby samotnie gospodarującej). Ustalenie dochodu jest zgodne z art. 8 ust. 3 u.p.s., który wskakuje, co uważa się za dochód (sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszoną przede wszystkim o miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych i koszty uzyskania przychodu i składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz ubezpieczenia społeczne).

Skarżący nie przedstawił w postępowaniu administracyjnym ani sądowym żadnych dokumentów ani argumentów, które wskazywałyby na odmienny stan rzeczy. W związku z tym skarżący co do zasady powinien ponosić odpłatność za pobyt w schronisku dla osób bezdomnych według zasad wynikających z art. 97 ust. 1 zd. pierwsze i ust. 5 u.p.s.

Wcześniej przywołana decyzja Wójta Gminy D. z dnia 8 maja 2023 r. nie została zaskarżona przez zainteresowanego. Natomiast decyzja zmieniająca została wydana na podstawie art. 106 ust. 5 u.p.s., który w zd. pierwszym stanowi, że decyzję administracyjną zmienia się lub uchyla na niekorzyść strony bez jej zgody m.in. w przypadku zmiany sytuacji dochodowej lub osobistej strony. Skoro sytuacja dochodowa i osobista skarżącego uległa zmianie w stosunku do stanu zachodzącego na dzień wydania decyzji z dnia 8 maja 2023 r., to zaszły podstawy do zastosowania art. 106 ust. 5 u.p.s. W tym zakresie organ I instancji wskazał na to, że 31 sierpnia 2023 r. zainteresowany dostarczył do organu umowę o pracę, z której wynika, że podjął zatrudnienie od dnia 3 lipca 2023 r. na stanowisku pracownika ochrony, a dochód z miesiąca sierpnia 2023 r. wyniósł [...] zł i jednoznacznie przekroczył określoną w art. 8 ust. 1 pkt 1 u.p.s. kwotę kryterium dochodowego dla osoby samotnie gospodarującej, tj. [...] zł.

W związku z tym, mając na uwadze wysokość dochodu zainteresowanego oraz tabelę odpłatności określoną w § 3 uchwały Rady Gminy D. z dnia 27 grudnia 2019 r. nr [...] w sprawie ustalenia szczegółowych zasad ponoszenia odpłatności za pobyt w ośrodkach wsparcia, organ I instancji stwierdził, że wnioskodawca ponosi odpłatność w wysokości 100% kosztu pobytu, tj. [...] zł za dobę pobytu. Należy dodać, że przedmiotowa uchwała została podjęta na podstawie art. 97 ust. 5 u.p.s., który ówcześnie stanowił, że rada powiatu lub rada gminy w drodze uchwały ustala, w zakresie zadań własnych, szczegółowe zasady ponoszenia odpłatności za pobyt w ośrodkach wsparcia i mieszkaniach chronionych.

Przedmiotowa uchwała, jako akt prawa miejscowego, została opublikowana w Dzienniku Urzędowym Województwa W. z dnia 3 stycznia 2020 r pod poz. [...] i obowiązuje od dnia 18 stycznia 2023 r. (data wejścia w życie - § 14 uchwały). Sąd nie znalazł żadnych podstaw do uznania, że akt ten narusza ustawy lub Konstytucję, co mogłoby uzasadniać ewentualne rozważenie odstąpienia od jego stosowania w niniejszej sprawie.

Przywołana uchwała w § 3 ust. 2 stanowi, że dla osób, których dochód przekracza kryterium dochodowe, ustala się odpłatność za pobyt w ośrodku wsparcia zgodnie z tabelą, która w kolejnych punktach (Lp.) uzależnia procentową wysokość opłaty od stopnia przekroczenia tego kryterium. W przypadku odpłatności za pobyt w schronisku dla bezdomnych osób, których dochód wynosi powyżej 300% kryterium dochodowego w rozumieniu art. 8 ust. 1 pkt 1 i 2 u.p.s. (patrz: § 2 pkt 1 tej uchwały), odpłatność wynosi do 100% (Lp. 4). Przy czym w § 5 uchwała przewiduje, że w przypadku, gdy pobyt w ośrodku wsparcia nie obejmuje nie obejmuje pełnego miesiąca kalendarzowego opłatę oblicza się proporcjonalnie za każdy dzień, dzieląc kwotę opłaty wynikającą z § 3 przez liczbę dni w danym miesiącu i mnożąc przez liczbę dni pobytu.

Konstytucja w art. 68 ust. 3 stanowi m.in., że władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku. Z kolei art. 32 Konstytucji statuuje zasadę równości wobec prawa (ust. 1) zakaz dyskryminacji (ust. 2). Skarżący posiada orzeczenie zaliczające go okresowo do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Z tego tytułu może ubiegać się o różne formy wsparcia, co nie znaczy, że przełamaniu ulega zasada z art. 97 ust. 1 i 1a u.p.s. Poza tym organ I instancji w uzasadnieniu decyzji jako przyczyny udzielenia wparcia wskazał na niepełnosprawność i bezdomność, zatem nie pominął tych okoliczności. Sąd nie uznał zatem słuszności zarzutów strony odwołującej się w swojej argumentacji do przepisów Konstytucji.

Dochód skarżącego wynoszący [...] zł miesięcznie przekracza 300% ustawowego kryterium dochodowego dla osoby samotnie gospodarującej, o którym mowa w przywołanych przepisach ustawy oraz uchwały Rady Gminy D. z dnia 27 grudnia 2019 r. nr [...]

Uzasadniając określenie przedmiotowej odpłatności na poziomie 100% kosztów, tj. pełnego dziennego kosztu pobytu w Schronisku w dla osób bezdomnych M. w K. , organy wskazały, że wynosi on [...] zł za dobę pobytu. Takie ustalenie wynika już pierwotnej decyzji z dnia 8 maja 2023 r. i zaskarżona decyzja zmieniająca w żadnym stopniu nie modyfikuje tej stawki ani nie zobowiązuje skarżącego do ponoszenia odpłatności na podstawie innej, wyższej stawki. Nie jest konieczne przedstawienie kalkulacji, co składa się na przedmiotową opłatę, posykiwanie i analizowanie regulaminu pobytu w tym ośrodku ani innych dokumentów celem rozważania przez organ tego, czy w rzeczywistości ze względu na standard usług świadczonych przez ten ośrodek stawka dobowa pobytu w tym schronisku powinna być niższa i w jakiej proporcji. Postępowanie to nie służy weryfikacji warunków świadczonej pomocy w ośrodku ani wykonywania nadzoru nad działalnością dyrekcji placówki. Jak to wyjaśnił Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 24 kwietnia 2020 r. sygn. akt I OSK 791/19 (dostępnym w bazie orzeczeń pod adresem: http://orzeczenia.nsa.gov.pl), przepis art. 97 ust. 1 u.p.s. nie zawiera żadnej kompetencji do "miarkowania" opłaty, nie przyznaje wydającemu decyzję uprawnienia do działania w ramach uznania administracyjnego, nie przewiduje też uwzględniania przy ustalaniu odpłatności sytuacji osobistej kierowanego do ośrodka wsparcia.

Poza tym trzeba mieć na względzie, że przepis art. 97 ust. 1 u.p.s. zobowiązuje podmiot kierujący do uzgodnienia z osobą kierowaną wysokości opłaty za pobyt w ośrodku wsparcia jedynie w sytuacji, w której osoba ta w ośrodku korzysta z różnych usług wskazanych w art. 51 ust. 1 u.p.s. Uzgodnienie powinno wiązać się z ustalonym zakresem usług, gdyż zakres ten może być różny w zależności od potrzeb osób, o których mowa w art. 51 ust. 1 u.p.s. (patrz: wyrok NSA z dnia 14 lutego 2017 r. sygn. akt I OSK 1705/15 i wyrok WSA w Warszawie z dnia 14 listopada 2019 r. sygn. akt I SA/Wa 1125/19 - dostępne jw.). W niniejszej sprawie sytuacja taka nie zachodziła.

Zdaniem Sądu, Kolegium zasadnie uznało, że zobowiązanie skarżącego przez organ I instancji w decyzji zmieniającej do ponoszenia opłaty za pobyt w schronisku w wysokości 100% stawki wynoszącej [...] zł należy uznać za właściwe. Organ odwoławczy prawidłowo wyjaśnił również, że biorąc pod uwagę sytuację finansową strony, organ I instancji przyjął granicę z przedziału ustalającego wysokość opłaty ponoszonej przez skarżącego za pobyt w schronisku, przy uzyskiwanym przez niego dochodzie w wysokości [...] zł.

Odnosząc się do pozostałych zarzutów skargi, Sąd wyjaśnia, że skarżący może na podstawie art. 104 ust. 4 u.p.s. ubiegać się o zwolnienie całkowicie lub częściowo z odpłatności za pobyt w schronisku. Przepis art. 104 ust. 1 u.p.s. stanowi, że należności z tytułu wydatków na świadczenia z pomocy społecznej, z tytułu opłat określonych przepisami ustawy oraz z tytułu nienależnie pobranych świadczeń podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Zgodnie z art. 104 ust. 3 u.p.s., wysokość należności, o których mowa w ust. 1, podlegających zwrotowi oraz terminy ich zwrotu ustala się w drodze decyzji administracyjnej. Natomiast art. 104 ust. 4 u.p.s. przewiduje, że w przypadkach szczególnie uzasadnionych, zwłaszcza jeżeli żądanie zwrotu wydatków na udzielone świadczenie, z tytułu opłat określonych w ustawie oraz z tytułu nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części stanowiłoby dla osoby zobowiązanej nadmierne obciążenie lub też niweczyłoby skutki udzielanej pomocy, właściwy organ, który wydał decyzję w sprawie zwrotu należności, o których mowa w ust. 1, na wniosek pracownika socjalnego lub osoby zainteresowanej, może odstąpić od żądania takiego zwrotu, umorzyć kwotę nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, odroczyć termin płatności albo rozłożyć na raty.

Jak to wyjaśnił Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale z dnia 11 czerwca 2018 r. sygn. akt I OPS 7/17 (orzeczenie dostępne jw.), regulacja zawarta w art. 104 u.p.s. ma charakter ogólny, albowiem – jak wynika z zakresu przedmiotowego określonego w ust. 1 – dotyczy różnych należności, opłat czy też nienależnie pobranych świadczeń określonych w ustawie o pomocy społecznej, które podlegają zwrotowi. O tym, czy dane należności, opłaty podlegają zwrotowi czy też pobrane świadczenie jest nienależne, rozstrzygają stosowne przepisy materialnoprawne, to w tych przepisach zawarta jest materialnoprawna podstawa zwrotu. Natomiast formalnoprawną podstawą tego zwrotu jest decyzja administracyjna, o której mowa w art. 104 ust. 3 u.p.s. Realizacja tego zwrotu będzie następowała w trybie przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Tym samym to decyzja z art. 104 ust. 3 u.p.s. jest podstawą do prowadzenia egzekucji administracyjnej. Krąg potencjalnych adresatów decyzji wydanej na podstawie art. 104 ust. 3 u.p.s., determinowany jest w art. 104 ust. 1 u.p.s. i mogą do niego należeć osoby zobowiązane do zwrotu należności z tytułu wydatków na świadczenia z pomocy społecznej (art. 98 u.p.s.), z tytułu opłat określonych przepisami ustawy (np. art. 61 ust. 1, art. 97 u.p.s.) czy też z tytułu nienależnie pobranych świadczeń (art. 98 u.p.s.).

Ustalenie konkretnej kwoty należności, o których mowa w art. 104 ust. 1 i 3 u.p.s., nastąpić powinno zatem w odrębnej decyzji. W postępowaniu prowadzonym w tym trybie skarżący będzie mógł kwestionować wysokość należności, w tym liczbę dni korzystania z usług schroniska, za które powinien ponieść opłatę czy powołać się na okoliczności zdrowotne i osobiste, w tym niepełnosprawność i zwiększone potrzeby w zakresie kosztów leczenia i utrzymania, jako argumenty mogące mieć znaczenie dla ewentualnego zwolnienia go z obciążenia opłatą na podstawie art. 104 ust. 4 u.p.s. Jest to jednak odrębne postępowanie od postępowania, o którym mowa w art. 97 ust. 1 i art. 106 ust. 5 u.p.s. Stąd też na gruncie niniejszej sprawy kwestie te nie mogły doprowadzić do podważenia prawidłowości zaskarżonej decyzji.

Sąd nie uznał słuszności zarzutów strony co do naruszenia przez organy art. 7 i art. 77 § 1 oraz art. 10 k.p.a. Skarżący miał zapewnioną możliwość wypowiedzenia się w sprawie przed wydaniem decyzji przez organ I instancji. Odmowa uwzględnienia wniosku o przedłużenie terminu na zapoznanie się z aktami sprawy i wypowiedzenie się co do zgromadzonego materiału dowodowego nie naruszała prawa. Organ I instancji w uzasadnieniu postanowienia z dnia 23 października 2023 r. analizował kwestie powołane przez stronę w piśmie z dnia 6 października 2023 r., w tym okres pobytu w sanatorium (od 12 października 2023 r.). Zawiadomienie z dnia 27 września 2023 r., doręczone stronie 2 października 2023 r., było prawidłowe. Poza tym skarżący mógł w odwołaniu przedstawić dodatkowe dowodowy i materiały, które wskazywałyby na odmienny stan rzeczy od przyjętego przez organ I instancji, czego jednak nie uczynił. Uwarunkowania wykonywania pracy oraz kwestie komunikacyjne (dojazdowe) nie stanowiły okoliczności, które podważałyby prawidłowość wyznaczonego skarżącemu terminu na zapoznanie się z aktami sprawy. Z kolei organ II instancji rozstrzygnął sprawę na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego przez organ I instancji.

Również kwestia nadania decyzji organu I instancji rygoru natychmiastowej wykonalności na podstawie art. 108 § 1 k.p.a., jakkolwiek nie w pełni uzasadniona przez organ I instancji i bliżej nieomówiona przez organ odwoławczy, nie mogła doprowadzić do uchylenia zaskarżonej decyzji. Istotnie, w tym wypadku nadanie przedmiotowego rygoru w większym stopniu jest podyktowane interesem społecznym niż wyjątkowo ważnym interesem strony. Niemniej jednak decyzja zmieniająca dotyczy pierwotnej decyzji przyznającej pomoc w postaci udzielenia schronienia osobie bezdomnej (której to decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności z uwagi na wyjątkowo ważny interes strony), zatem decyzja zmieniająca nie jest również pozbawiona komponentu w postaci wyjątkowo ważnego interesu strony. Poza tym rygor natychmiastowej wykonalności wygasa z dniem wydania decyzji organu odwoławczego zmieniającej lub uchylającej decyzję opatrzoną rygorem albo uchylającej rygor. W przypadku zaś, gdy decyzja natychmiast wykonalna staje się ostateczna, nie obowiązują żadne ograniczenia w jej wykonaniu (patrz: A. Wróbel [w:] M. Jaśkowska, M. Wilbrandt-Gotowicz, A. Wróbel, Komentarz aktualizowany do Kodeksu postępowania administracyjnego, LEX/el. 2024, art. 108). Sąd nie uznał, by naruszenie przepisów art. 7 i art. 77 § 1 oraz art. 107 § 3 k.p.a. w tym zakresie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Z tych wszystkich powodów Sąd nie znalazł podstaw do zakwestionowania prawidłowości zaskarżonej decyzji Kolegium ani dostatecznego uzasadnienia dla uchylenia zaskarżonej decyzji i poprzedzającej ją decyzji organu I instancji.

W tym stanie rzeczy Sąd na podstawie art. 151 p.p.s.a. orzekł, jak w sentencji.