Wyrok z dnia 2021-10-28 sygn. II SA/Łd 653/21

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi – Wydział II w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Ewa Cisowska-Sakrajda Sędziowie Sędzia WSA Robert Adamczewski Asesor WSA Tomasz Porczyński (spr.) po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 28 października 2021 r. sprawy ze skargi K. C. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w S. z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej oddala skargę. dc

Decyzją z dnia [...] r., nr [...] wydaną na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz.U. z 2021 r. poz. 735)- dalej: k.p.a.; art. 59 ust. 1, art. 61 ust. 1 pkt 1-2, ust. 2 pkt 2 lit. b, ust. 3, art. 8 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn.: Dz.U. z 2020 r. poz. 1876) – dalej: u.p.s.; Samorządowe Kolegium Odwoławcze w S. utrzymało w mocy decyzję Burmistrza Miasta Ł. z dnia [...] r., nr [...] wydaną w przedmiocie ustalenia odpłatności K.C. za pobyt ojca - N.C. w Domu Pomocy Społecznej w B.

Z ustalonego w sprawie stanu faktycznego wynika, że zawiadomieniem z dnia 15 lipca 2020 r. K.C. został poinformowany o wszczęciu z urzędu postępowania administracyjnego w sprawie ustalenia odpłatności za pobyt ojca skarżącego – N.C. w Domu Pomocy Społecznej w B.

Z załączonego do akt sprawy wywiadu środowiskowego przeprowadzonego w dniu 26 stycznia 2021 r. wraz z załącznikami wynika, że skarżący prowadzi wspólne gospodarstwo z żoną, która spodziewa się dziecka. Łączny miesięczny dochód rodziny skarżącego, którego źródłem są otrzymywane wynagrodzenia za pracę małżonków, wynosi 13.105,07 zł, co w przeliczeniu na osobę w rodzinie daje dochód w kwocie 6.552,53 zł. Zgodnie z oświadczeniem skarżącego zarówno stałe, jak i okresowe obciążenia finansowe rodziny kształtują się w kwocie około 9.160 zł miesięcznie. Dalej, jak wynika z wyjaśnień strony od ponad 20 lat nie utrzymuje kontaktów z ojcem, który nadużywał alkoholu, co było powodem rozwodu rodziców skarżącego. Skarżący podkreślił, że N.C. nigdy nie wywiązywał się z ciążących na nim obowiązków, nie płacił należnych alimentów. Kilka lat temu zwrócił się do strony z prośbą o zrzeczenie się zaległych alimentów, na co skarżący wyraził zgodę. Pomimo podejmowanych przez skarżącego prób pogodzenia się z ojcem nic z tego nie wyszło, gdyż N.C. nie przychodził na umówione spotkania. Strona wyjaśniła, że w/w nie był pozbawiony władzy rodzicielskiej, jednakże jak już wcześniej wskazała, nie wywiązywał się z ciążących na nim obowiązków rodzicielskich, nie łożył na utrzymanie dzieci. Skarżący oświadczył, że nie deklaruje żadnej pomocy na rzecz ojca, a ewentualny obowiązek ponoszenia kosztów jego pobytu w domu pomocy społecznej uważa za sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Wniósł zwolnienie z obowiązku ponoszenia tej opłaty. Organy ustaliły nadto, że N.C. ma dwóch synów, ustawowo zobowiązanych do partycypowania w kosztach jego pobytu w placówce opieki społecznej.

Decyzją z dnia [...] r. Burmistrz Miasta Ł. ustalił, że K.C. jest zobowiązany do ponoszenia odpłatności za pobyt ojca N.C. w Domu Pomocy Społecznej w B. Jednocześnie organ ustalił od dnia 1 marca 2021 r. opłatę K.C. z w/w tytułu w wysokości 1.485,78 zł, płatną do końca każdego miesiąca na rachunek miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ł.. Uzasadniając wydane rozstrzygnięcie organ przywołał treść art. 61 u.p.s. stanowiący podstawę prawną ustalenia przedmiotowej opłaty. Wskazując na sposób jej wyliczenia wyjaśnił, że wobec faktu, iż zobowiązanymi do partycypowania w kosztach pobytu ojca w placówce są dwaj synowie N.C., to ustalona dla skarżącego opłata stanowi połowę kwoty różnicy pomiędzy średnim kosztem utrzymania mieszkańca w DPS B. (4.200 zł), a opłatą wnoszoną przez mieszkańca (1.228,44 zł). Jednocześnie wskazując na treść art. 64 u.p.s. organ stwierdził, że dokonane w sprawie ustalenia faktyczne, w szczególności sytuacja materialna strony nie przemawia za zwolnieniem skarżącego z obowiązku ponoszenia przedmiotowej opłaty.

Kwestionując wydane rozstrzygnięcie K.C., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wniósł odwołanie w którym zarzucił naruszenie:

- art. 7 w zw. z art. 77 § 1 i art. 80 k.p.a. poprzez dokonanie oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego z naruszeniem zasady swobodnej oceny dowodów, a nadto nieuwzględnienie całokształtu zgromadzonego materiału dowodowego, w szczególności pominięcie, iż skarżący ma na utrzymaniu małżonkę , która aktualnie jest w czwartym miesiącu ciąży, jak również brak istnienia jakichkolwiek relacji pomiędzy skarżącym a jego ojcem;

- art. 9 k.p.a. poprzez brak informowania oraz nie wskazania stronie, w sposób wyczerpujący wszystkich okoliczności faktycznych i prawnych, które miały wpływ na ustalenie odpłatności;

- art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. w zw. z art. 64 u.p.s. poprzez uznanie, że istnienie takich okoliczności, jak brak więzi rodzinnych pomiędzy skarżącym a jego ojcem, brak zaangażowania rodzica w życie dziecka, brak kontaktu nie stanowią przesłanki do zwolnienia z obowiązku odpłatności za pobyt ojca w placówce opieki społeczne, w sytuacji prawidłowa wykładnia tego przepisu prowadzi do wniosku, iż ocenia wystąpienia tych przesłanek winna uwzględniać całokształt relacji rodzinnych.

Z uwagi na powyższe strona wniosła o uchylenie kwestionowanej decyzji i orzeczenie, co do istoty sprawy poprzez zwolnienie z obowiązku ponoszenia przez skarżącego ustalonej opłaty.

Uzasadniając wniesione odwołanie pełnomocnik skarżącego skoncentrował się na zarzucie nieprzeprowadzenia przez organ I instancji prawidłowej wykładni art. 64 pkt 2 w powiązaniu z art. 64a u.p.s., co doprowadziło do uznania, że brak więzi emocjonalnej pomiędzy skarżącym a jego ojcem, jak również niewywiązywanie się przez N.C. z ciążących na nim obowiązków względem dzieci, nie stanowiło przesłanki przemawiającej za zwolnieniem skarżącego z obowiązku ponoszenia ustalonej opłaty. Tym bardziej, że wymieniony w art. 64 u.p.s. katalog przesłanek ma charakter otwarty, a w orzecznictwie sądów administracyjnych prezentowany jest pogląd, zgodnie z którym oceniając przesłanki zwolnienia z obowiązku ponoszenia opłaty na podstawie art. 64 pkt 2 u.p.s., organy winny kierować się także istniejącymi relacjami rodzinnymi pomiędzy zobowiązanym do ponoszenia opłat, a mieszkańcem domu pomocy społecznej.

Zaskarżoną niniejszą skargą decyzją z dnia [...] r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w S. utrzymało w mocy decyzję organu I instancji. Kolegium wskazało, że zgodnie z art. 60 ust. 1 u.p.s. pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny do średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca, ustalanego, w przypadku domu pomocy społecznej o zasięgu powiatowym, przez właściwego starostę nie później niż do 31 marca każdego roku. Dalej Kolegium wskazało, że osoby zobowiązane do wnoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej określone zostały w art. 61 ust. 1 u.p.s. Są nimi w kolejności: mieszkaniec domu pomocy społecznej, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, małżonek, zstępni przed wstępnymi oraz gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. Natomiast reguły, według których są ustalane opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej, które powinny wnosić zobowiązane podmioty oraz granice swobody określania wysokości tych opłat określone zostały w art. 61 ust. 2 pkt 1-3 u.p.s. Kolegium podkreśliło także, że co do zasady ustalenie odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej przez podmioty wymienione w art. 61 ust. 1 pkt 2 ustawy winno nastąpić w drodze umowy zawieranej z kierownikiem ośrodka pomocy społecznej, z uwzględnieniem sytuacji dochodowej i majątkowej tych osób. W przypadku odmowy zawarcia umowy, opłatę ustala się w drodze decyzji i stanowi ona różnicę między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatą wnoszoną przez mieszkańca domu i opłatami wnoszonymi przez inne osoby obowiązane, o których mowa w ust. 1 pkt 2. Wysokość opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej ustala się proporcjonalnie do liczby osób obowiązanych do jej wnoszenia.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy organ odwoławczy wskazał, iż umieszczony w Domu Pomocy Społecznej w B. - N.C. (ojciec skarżącego) ponosi opłatę za pobyt w przedmiotowej placówce w wysokości 1.228, 44 zł. Kwota ta nie pokrywa całkowitego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca, który od dnia 1 marca 2021 r. wynosi 4.200 zł. Różnica pomiędzy kosztem całkowitym pobytu, a kwotą wnoszoną przez mieszkańca wynosi zatem 2.971.56 zł. Z dokonanych w sprawie ustaleń faktycznych wynika, że z N.C. ma dwóch synów, którzy zgodnie z kolejnością określoną w art. 61 ust. 1 są zobowiązaniu do ponoszenia opłat za pobyt w/w w domu pomocy społecznej, po połowie. W toku prowadzonego postępowania administracyjnego ustalono, że K.C. prowadzi wspólne gospodarstwo z żoną, która spodziewa się dziecka. Łączny dochód rodziny, na które składają się wynagrodzenia małżonków z tytułu wykonywanej pracy kształtuje się w kwocie około 13.105,07 zł, co oznacza iż uzyskiwany dochód na osobę w rodzinie wynosi 6.552,53 zł. i przekracza ustawowe kryterium dochodowe na osobę w rodzinie, które zgodnie z art. 8 ust. 1 pkt 2 u.p.s. wynosi 528 zł na osobę. Tym samym, stosownie do treści art. 61 ust. 2 pkt 2 lit. b u.p.s. skarżący ma możliwość wnoszenia opłaty za pobyt ojca w domu pomocy społecznej, gdyż posiadany przez jego rodzinę dochód na osobę jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, a kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie jest niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie. Wobec braku wyrażenia przez stronę zgody na zawarcie umowy w przedmiocie ponoszenia odpłatności za pobyt N.C. w Domu Pomocy Społecznej w B. zasadnym było ustalenie tej opłaty w drodze decyzji administracyjnej, w wysokości 1.485,78 zł stanowiącej połowę różnicy pomiędzy kosztem całkowitym pobytu, a kwotą wnoszoną przez mieszkańca. Jednocześnie organ wskazał, że dla ustalenia ciążącego na stronie obowiązku uiszczania przedmiotowej opłaty bez wpływu pozostają podnoszone kwestie braku więzi, czy też złych relacji z ojcem, gdyż ustalając tę opłatę organy administracji nie kierują się zasadami sprawiedliwości społecznej i zasadami współżycia społecznego, a ustawowo określonymi kryteriami obiektywnymi takimi jak pokrewieństwo i możliwości finansowe. Zdaniem Kolegium podnoszone w odwołaniu okoliczności braku więzi z ojcem pozostają także bez wpływu na złożony przez stronę, w toku postępowania wniosek o zwolnienie z przedmiotowej opłaty. Podnoszone w tym zakresie argumenty nie stanowią bowiem podstaw zwolnienia wymienionych w art. 64 u.p.s. Jedyny wyjątek dotyczy sytuacji określonej w art. 64a u.p.s. zgodnie z którą osobę zobowiązana do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej zwalnia się całkowicie z tej opłaty na jej wniosek pod warunkiem, iż przedstawi prawomocne orzeczenie sądu o pozbawieniu rodzica władzy rodzicielskiej nad tą osobą i oświadczy, że władza rodzicielska nie została przywrócona. W niniejszej sprawie warunek ten nie został spełniony. Ponadto organ stwierdził, że wykazywane przez stronę wydatki związane z utrzymaniem rodziny nie stanowią podstawy do pomniejszenia dochodów rodziny, a podnoszona okoliczność przyszłych narodzin dziecka, będzie mogła zostać wzięta pod uwagę ewentualnie w przyszłości, już po narodzeniu, co będzie uprawniało stronę do wystąpienia z wnioskiem o zmianę ostatecznej decyzji, na podstawie art. 106 ust. 5 u.p.s.

W skardze wywiedzionej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi K. C., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, zarzucił naruszenie:

- art. 7 w zw. z art. 77 § 1 i art. 80 k.p.a. poprzez dokonanie oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego z naruszeniem zasady swobodnej oceny dowodów, a nadto nieuwzględnienie całokształtu zgromadzonego materiału dowodowego, w szczególności pominięcie w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji wieloletniego i nieakceptowalnego społecznie, nagannego sposobu życia ojca skarżącego, jego zachowania względem skarżącego, rodzeństwa i matki, jak również brak jakichkolwiek więzi emocjonalnych pomiędzy skarżącym i jego ojcem, co doprowadziło do uznania, że strona jest zobowiązana do ponoszenia przedmiotowej opłaty, podczas gdy winna ona zostać zwolniona z tego obowiązku;

- art. 8 k.p.a. poprzez prowadzenie postępowania w sposób, który nie pogłębia zaufania obywateli do organów administracji, to jest nieuwzględnienia sytuacji rodzinnej skarżącego, a mianowicie braku jakichkolwiek relacji z ojcem;

- art. 107 § 3 k.p.a. poprzez nienależyte uzasadnienie zaskarżonej decyzji od strony faktycznej i prawnej, co uniemożliwia realizację pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa i właściwe zapoznanie się z motywami działania organu odwoławczego;

- art. 64 ust. 2 u.p.s. poprzez jego błędną wykładnie i przyjęcie, że w sprawie nie występują okoliczności warunkujące zwolnienie skarżącego z obowiązku wnoszenia opłat za pobyt ojca w domu pomocy społecznej oraz, że skarżący posiada wystarczające środki na pokrycie tych kosztów, w sytuacji gdy właściwa ocenia stanu majątkowego strony, popartego przedłożonymi dokumentami, jak również brak jakichkolwiek więzi emocjonalnych pomiędzy skarżącym i jego ojcem winna prowadzić do wniosku przeciwnego;

- art. 61 ust. 1 i ust. 2 u.p.s. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i nie uwzględnienie w decyzji wszystkich osób zobowiązanych do ponoszenia opłaty za pobyt N.C. w domu pomocy społecznej, to jest brata skarżącego K. C.- C. i zwolnienie go w całości z tego obowiązku.

Z uwagi na powyższe strona skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji, poprzedzającej ją decyzji organu I instancji oraz o zasądzenie kosztów postępowania.

Uzasadniając wniesioną skargę pełnomocnik skarżącego ponowił argumentacje odwołania, co do braku jakichkolwiek więzi emocjonalnych pomiędzy skarżącym a jego ojcem, jak również niewywiązywania się przez N.C. z ciążących na nim obowiązków względem dzieci. Dodatkowo wskazał, że alkoholizm ojca skarżącego, jak również stosowana przez niego przemoc psychiczna była przyczyną wystąpienia przez matkę skarżącego z powództwem rozwodowym. Pomimo orzeczonych w wyroku rozwodowym alimentów na rzecz skarżącego, N.C. nigdy nie wywiązywał się z obowiązku łożenia na dzieci, pozostawiając je samym sobie, bez środków do życia i bez jakiegokolwiek wsparcia. Pełnomocnik podkreślił, że wszystko co skarżący osiągnął w swoim życiu zawdzięcza wyłącznie własnej pracy, którą rozpoczął już w trakcie studiów. Wobec powyższego nałożony na stronę obowiązek co miesięcznego partycypowania w kosztach pobytu w domu pomocy społecznej osoby, której skarżący tak naprawdę nie zna uznać należy za nadmierne obciążenie. Strona skarżąca podniosła również, iż w jej ocenie przywołane wyżej nieakceptowalne moralnie, jak i prawnie zachowanie ojca skarżącego uzasadnia zwolnienie skarżącego z obowiązku uiszczania przedmiotowej opłaty, w oparciu o "uzasadnione okoliczności", o których mowa art. 64 pkt 2 u.p.s., a który to termin, zgodnie z orzecznictwem sadów administracyjnych odnosi się również do braku więzi rodzinnych pomiędzy zobowiązanym do uiszczania opłaty, a mieszkańcem domu pomocy społecznej. Strona zarzuciła również pominięcie faktu, iż żona skarżącego spodziewa się dziecka, co niewątpliwie wpłynie na sytuacje dochodową rodziny, odniesienie się w sposób wyczerpujący do zarzutów odwołania, lakoniczność sporządzonego uzasadnienia, a nadto niezrozumiałe dla strony zwolnienie z obowiązku uiszczania z opłaty brata skarżącego, z jednoczesną odmową uwzględnienia tożsamego wniosku strony.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w S. wnosiło o jej oddalenie argumentując, jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie wskazać należy, że niniejsza sprawa została rozpoznana na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 15 zzs4 ust. 3 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020 r., poz. 1842) – dalej: ustawa covidowa. W związku ze zmianą art. 15 zzs4 tej ustawy wynikającą z art. 4 pkt 3 ustawy z dnia 28 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1090), która weszła w życie 3 lipca 2021 r., w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich wojewódzkie sądy administracyjne oraz Naczelny Sąd Administracyjny przeprowadzają rozprawę przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie jej na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku, z tym że osoby w niej uczestniczące nie muszą przebywać w budynku sądu. Zgodnie zaś z art. 15 zzs4 ust. 3 ustawy covidowej przewodniczący może zarządzić przeprowadzenie posiedzenia niejawnego, jeżeli uzna rozpoznanie sprawy za konieczne, a nie można przeprowadzić jej na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku. Na posiedzeniu niejawnym w tych sprawach sąd orzeka w składzie trzech sędziów.

Na tle powołanego przepisu w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego wyrażono pogląd, iż "prawo do publicznej rozprawy nie ma charakteru absolutnego i może podlegać ograniczeniu, w tym także ze względu na treść art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, w którym jest mowa o ograniczeniach w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw, gdy jest to unormowane w ustawie oraz tylko wtedy, gdy jest to konieczne w demokratycznym państwie m.in. dla ochrony zdrowia. Nie ulega wątpliwości, że celem stosowania konstrukcji przewidzianych przepisami uCOVID-19 jest m.in. ochrona życia i zdrowia ludzkiego w związku z zapobieganiem i zwalczaniem zakażenia wirusem COVID-19 (...). Z perspektywy zachowania prawa do rzetelnego procesu sądowego najistotniejsze jest zachowanie prawa przedstawienia przez stronę swojego stanowiska w sprawie (gwarancja prawa do obrony). (...) Dopuszczalne przepisami szczególnymi odstępstwo od posiedzenia jawnego sądu administracyjnego na rzecz formy niejawnej winno bowiem następować z zachowaniem wymogów rzetelnego procesu sądowego" (zob. uchwała NSA z dnia 30 listopada 2020 r., sygn. akt II OPS 6/19, www.orzeczenia.nsa.gov.pl).

W okolicznościach niniejszej sprawy należy stwierdzić wypełnienie się warunków określonych w art. 15 zzs4 ust. 3 ustawy covidowej. Rozpoznanie przedmiotowej sprawy jest konieczne, co znajduje potwierdzenie w zarządzeniu o rozprawie zdalnej z dnia 1 września 2021 r., jednakże rozprawy tej, wymaganej przez ustawę, nie można było przeprowadzić na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku z uwagi na fakt, że jedna ze stron postępowania – Samorządowe Kolegium Odwoławcze w S. - pomimo wezwania nie potwierdziła możliwości technicznych w zakresie uczestniczenia w tej rozprawie, co skutkowało skierowaniem sprawy do rozpoznania na posiedzeniu niejawnym w trybie wskazanego przepisu, o czym strony zostały zawiadomione w drodze zarządzenia z dnia 29 września 2021 r.

Nie ulega przy tym wątpliwości, że wymagany przywołaną wyżej uchwałą NSA standard ochrony praw stron w niniejszej sprawie został zachowany, skoro wskazanym powyżej zarządzeniem strony zostały powiadomione o skierowaniu sprawy na posiedzenie niejawne i miały możliwość zajęcia stanowiska w sprawie, względnie uzupełnienia dotychczasowej argumentacji.

Zgodnie z art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia [...] lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2021 r. poz. 137) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.

Zakres tej kontroli wyznacza art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn.: Dz.U. z 2019 r. poz. 2325) – dalej: p.p.s.a, który stanowi, że sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną, z zastrzeżeniem art. 57a.

Zgodnie z art. 145 § 1 pkt 1 p.p.s.a. uwzględnienie przez sąd administracyjny skargi i uchylenie decyzji (postanowienia) następuje, gdy sąd stwierdzi naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy (lit. a) , naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania (lit. b) lub inne naruszenie przepisów postępowania, jeśli mogło mieć ono istotny wpływ na wynik sprawy (lit. c).

Natomiast w myśl art. 151 p.p.s.a. w razie nieuwzględnienia skargi w całości albo w części sąd oddala skargę odpowiednio w całości albo w części.

W tak określonym zakresie kognicji Sąd uznał, że skarga nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż zarówno zaskarżona decyzja jak i poprzedzająca ją decyzja organu I instancji odpowiadają prawu.

Jak już wcześniej wskazano przedmiotem niniejszej skargi K.C., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, uczynił decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w S. z dnia [...] utrzymującą w mocy decyzję Burmistrza Miasta Ł. z dnia [...] r. wydaną w przedmiocie ustalenia odpłatności K.C. za pobyt ojca - N.C. w Domu Pomocy Społecznej w B.

Zaskarżona decyzja została wydana została w oparciu o przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn.: 2020 r. poz. 1876)- dalej: u.p.s. Zgodnie z art. 60 ust. 1 u.p.s. pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny do wysokości średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca, z zastrzeżeniem ust. 3. Decyzję o skierowaniu do domu pomocy społecznej i decyzję ustalającą opłatę mieszkańca domu za jego pobyt w domu pomocy społecznej wydaje organ gminy właściwej dla tej osoby w dniu jej kierowania do domu pomocy społecznej (art. 59 ust. 1).

W art. 61 ust. 1 przywołanej ustawy określone zostały osoby zobowiązane do wnoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej. Są nimi w kolejności: mieszkaniec domu pomocy społecznej, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, małżonek, zstępni przed wstępnymi oraz gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. W przepisie art. 61 ust. 2 pkt 1-3 powołanej ustawy wskazano reguły, według których są ustalane opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej, które powinny wnosić zobowiązane podmioty. Zgodnie z art. 61 ust. 2 u.p.s., opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wnoszą: 1) mieszkaniec domu, nie więcej jednak niż 70% swojego dochodu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, nie więcej niż 70% tego dochodu; 2) małżonek, zstępni przed wstępnymi - zgodnie z umową zawartą w trybie art. 103 ust. 2: a) w przypadku osoby samotnie gospodarującej, jeżeli dochód jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, jednak kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% tego kryterium, b) w przypadku osoby w rodzinie, jeżeli posiadany dochód na osobę jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, z tym że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie; 3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej - w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez osoby, o których mowa w pkt 1 i 2.

Z powołanych wyżej regulacji wynika, że pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny, a w pierwszej kolejności osobą zobowiązaną do uiszczania opłat jest mieszkaniec domu. Jednocześnie przyjęta w powołanym przepisie zasada kolejności oznacza, że w sytuacji, gdy osoba umieszczona w domu pomocy społecznej nie jest w stanie ponosić kosztów pobytu w placówce, obowiązek wnoszenia opłat spoczywa na małżonku, w następnej kolejności na zstępnych, w dalszej kolejności na wstępnych, a jeszcze w dalszej - na gminie, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. Podkreślić przy tym należy, że wnoszenie opłat nie obciąża równocześnie wszystkich zobowiązanych wymienionych w art. 61 ust. 1 powołanej ustawy, ale obowiązek ten przechodzi na nich w kolejności ustalonej w powołanym przepisie. Zastępczy charakter wnoszenia opłat przez gminę wynika z art. 61 ust. 3 tej ustawy, w myśl którego gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej, wnosi opłaty zastępczo, jeżeli nie wywiązują się z tego osoby zobowiązane w pierwszej kolejności. Gminie przysługuje prawo dochodzenia zwrotu poniesionych w ten sposób wydatków.

W rozważanym aspekcie zauważyć należy także, iż w orzecznictwie NSA wyrażono pogląd, wedle którego obowiązek wnoszenia opłaty przez konkretną osobę, czy osoby spośród kręgu podmiotów zobowiązanych na mocy art. 61 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy kreuje nie umowa, o jakiej mowa w art. 103 ust. 2, lecz decyzja administracyjna o ustaleniu opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej, przewidziana w art. 59 ust. 1 ustawy. Natomiast obowiązek wnoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej, o którym mowa w art. 61 ust. 1 ustawy, musi być skonkretyzowany i zindywidualizowany w stosunku do każdej z osób, które miałyby takie opłaty ponosić. Co do zasady konkretyzacja taka powinna nastąpić w drodze decyzji wydanej na podstawie art. 59 ust. 1 ustawy (por. wyrok z dnia: 9 czerwca 2010 r., sygn. akt I OSK 204/10; z dnia 13 września 2013 r. o sygn. akt I OSK 2726/12 i z dnia 30 października 2012 r. o sygn. akt I OSK 653/12; www.orzeczenia.nsa.gov.pl).

W ocenie Sądu, w niniejszej sprawie ustalony przez organy stan faktyczny sprawy nie budzi wątpliwości. Bezspornym pozostaje, że N.C. – ojciec skarżącego został umieszczony w Domu Pomocy Społecznej w B. Zgodnie z zarządzeniem Starosty [...] z dnia 22 lutego 2021 r. średni miesięczny koszt utrzymania mieszkańca przedmiotowej placówki w roku 2021 został ustalony na kwotę 4.200 zł. Tym samym organy prawidłowo ustaliły, że ponoszona przez N.C. opłata w wysokości 1.228,44 zł (stanowiąca 70 % dochodu własnego mieszkańca, w tym przypadku renty inwalidzkiej wraz ze świadczeniem uzupełniającym i dodatkiem pielęgnacyjnym) nie pokrywa średniego miesięcznego kosztu utrzymania pobytu w placówce. Brakująca kwota wynosi 2.971.56 zł. Bezspornym pozostaje również, że skarżący jest jednym z dwóch synów N.C., a co za tym idzie jest osobą zobowiązaną na podstawie art. 61 ust. 1 pkt 2 u.p.s. do ponoszenia opłaty za pobyt ojca w domu pomocy społecznej. Przy czym wobec zdecydowanej odmowy partycypacji w kosztach pobytu ojca w placówce, a co za tym idzie odmowy zawarcia umowy w tym przedmiocie, stosownie do art. 61 ust. 2f u.p.s. na skarżącym ciąży obowiązek uiszczania połowy należnej kwoty.

Sytuacja dochodowa skarżącego ustalona została przez organy na podstawie wywiadu środowiskowego przeprowadzonego w dniu 26 stycznia 2021 r. oraz przedłożonej przez stronę dokumentacji. W oparciu o powyższe ustalono, że skarżący prowadzi wspólne gospodarstwo z żoną, która w dacie sporządzenia wywiadu była w ciąży. Łączny miesięczny dochód rodziny skarżącego wynosi 13.105,07 zł, co w przeliczeniu na osobę w rodzinie daje dochód w kwocie 6.552,53 zł. Zgodnie z oświadczeniem skarżącego zarówno stałe, jak i okresowe obciążenia finansowe rodziny kształtują się w kwocie około 9.160 zł miesięcznie. Jednakże wskazane przez stronę obciążenia finansowe nie podlegają odliczeniu od dochodu, na podstawie art. 8 ust. 3 u.p.s. Dalej, jak wynika z wyjaśnień skarżącego, od ponad 20 lat nie utrzymuje on kontaktów z ojcem, który nadużywał alkoholu, a co było powodem rozwodu rodziców skarżącego. N.C., co podkreślał skarżący nigdy nie wywiązywał się z ciążących na nim obowiązków, nie płacił należnych alimentów. Na prośbę ojca skarżący zrzekł się należności z tytułu zaległych alimentów. Pomimo podejmowanych przez skarżącego prób pogodzenia się z ojcem nic z tego nie wyszło, gdyż N.C. nie przychodził na umówione spotkania. Strona wyjaśniła, że w/w nie był pozbawiony władzy rodzicielskiej. Skarżący oświadczył, że nie deklaruje żadnej pomocy na rzecz ojca, a ewentualny obowiązek ponoszenia kosztów jego pobytu w domu pomocy społecznej uważa za sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Ponadto jak wynika z akt sprawy, w toku prowadzonego postępowania przed organem I instancji skarżący wniósł o zwolnienie z obowiązku ponoszenia przedmiotowej opłaty.

Wobec powyższego zdaniem Sądu, procedujące w sprawie organy zasadnie uznały, że sytuacja majątkowa K.C., stosownie do treści art. 61 ust. 2 pkt 2 lit b w zw. z ust. 2e i ust. 2f u.p.s., umożliwia pokrycie połowy opłaty uzupełniającej za pobyt ojca - N.C. w Domu Pomocy Społecznej B., w wysokości 1.485,78 zł. Jak już bowiem wcześniej wskazano uzyskiwany przez rodzinę skarżącego dochód na osobę (6.552,53 zł ) jest wyższy niż 300% określonego kryterium dochodowego na osobę w rodzinie (300% x 528 zł =1.584 zł), a kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie jest niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie (13.105, 07 zł – 1.485,78 zł /2 = 5.809.60 zł). Bez wpływu na prawidłowość dokonanej oceny sytuacji majątkowej rodziny skarżącego pozostaje także argumentacja skargi, co do zbliżającego się terminu porodu dziecka skarżącego, a co za tym idzie diametralnej zmiany sytuacji dochodowej rodziny. Wskazać bowiem należy, iż organy procedujące w przedmiocie ustalenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są obowiązane uwzględniać okoliczności faktyczne mające wpływ na sytuacje majątkową osoby zobowiązanej istniejące w dacie orzekania. Natomiast ewentualna zmiana tych okoliczności, jak słusznie wskazał organ odwoławczy stanowi podstawę do wystąpienia z wnioskiem o zmianę decyzji ostatecznej, na podstawie art. 106 ust. 5 u.p.s.

W ocenie Sądu, organy prawidłowo uznały również , iż w sprawie nie wystąpiły przesłanki przemawiające za uwzględnieniem wniosku skarżącego o zwolnienie go z obowiązku uiszczania przedmiotowej opłaty.

Zgodnie z art. 64 u.p.s. osoby wnoszące opłatę lub obowiązane do wnoszenia opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej można zwolnić z tej opłaty częściowo lub całkowicie, na ich wniosek, po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego, w szczególności jeżeli: 1) wnoszą opłatę za pobyt innych członków rodziny w domu pomocy społecznej, ośrodku wsparcia lub innej placówce; 2) występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych; 3) małżonkowie, zstępni, wstępni utrzymują się z jednego świadczenia lub wynagrodzenia; 4) osoba obowiązana do wnoszenia opłaty jest w ciąży lub samotnie wychowuje dziecko; 5) osoba obowiązana do wnoszenia opłaty lub jej rodzic przebywała w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka lub placówce opiekuńczo-wychowawczej, na podstawie orzeczenia sądu o ograniczeniu władzy rodzicielskiej osobie kierowanej do domu pomocy społecznej lub mieszkańcowi domu; 6) osoba obowiązana do wnoszenia opłaty przedstawi wyrok sądu oddalający powództwo o alimenty na rzecz osoby kierowanej do domu pomocy społecznej lub mieszkańca domu.

Natomiast w myśl art. 64a u.p.s. osobę obowiązaną do wnoszenia opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej zwalnia się całkowicie z tej opłaty, na jej wniosek, pod warunkiem że przedstawi prawomocne orzeczenie sądu o pozbawieniu rodzica władzy rodzicielskiej nad tą osobą i oświadczy, że władza rodzicielska nie została przywrócona albo prawomocne orzeczenie sądu o skazaniu za umyślne przestępstwo popełnione z użyciem przemocy na szkodę osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty, jej małoletniego rodzeństwa lub jej rodzica. Zwolnienia te obejmują zstępnych osoby zwolnionej z opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej.

W niniejszej sprawie zasadność żądania zwolnienia z obowiązku pokrywania ustalonej opłaty strona skarżąca wywodzi z art. 64 pkt 2 ustawy, to jest z uwagi na wystąpienie "uzasadnionych okoliczności", do których zdaniem pełnomocnika skarżącego, popartego orzecznictwem sądów administracyjnych, należy zaliczyć brak jakichkolwiek relacji rodzinnych skarżącego z ojcem, który poprzez swoje zachowanie doprowadził do rozpadu rodziny, pozostawiając ją bez środków utrzymania, jakiegokolwiek wsparcia oraz nie wywiązywał się z ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego.

Wskazać należy, że podejmowane na podstawie art. 64 u.p.s. decyzje w przedmiocie zwolnienia z opłat za pobyt w domu pomocy społecznej mają charakter decyzji uznaniowych, co oznacza, iż wybór sposobu załatwienia sprawy należy do organu. Przy czym uznanie nie oznacza dowolności wydanego w wyniku rozpatrzenia sprawy rozstrzygnięcia. Uznanie administracyjne pozwala bowiem organowi na wybór rozstrzygnięcia, które uważa za najbardziej właściwe, a kontrola sądu dotyczy nie tyle samej treści podjętego przez organ rozstrzygnięcia (gdyż stanowiłoby to ingerencję w powierzony organowi luz decyzyjny), co prawidłowości postępowania organu administracji poprzedzającego wydanie decyzji. W szczególności kontrola sądowa polega na sprawdzeniu, czy wydanie decyzji poprzedzone zostało prawidłowo przeprowadzonym postępowaniem dowodowym prowadzącym do pełnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy, do czego zobowiązane są organy obu instancji na podstawie art. 7, art. 77 § 1, art. 80 i art. 136 k.p.a. Prowadzone w takich warunkach postępowanie dowodowe nie jest jednakże nieograniczone i musi mieścić się w granicach wyznaczonych przepisami prawa materialnego.

W orzecznictwie sądów administracyjnych wyrażono pogląd, który Sąd rozpoznający przedmiotową skargę w pełni podziela, że określone w art. 64 u.p.s. przesłanki zwolnienia z opłaty wiążą się z sytuacją materialną zobowiązanego. Żadna z nich nie odnosi się do stosunków rodzinnych pomiędzy zobowiązanym i członkiem rodziny przebywającym w domu pomocy społecznej. Podnoszona argumentacja, co do tego, że katalog przesłanek określonych w art. 64 ustawy jest niepełny i ustawodawca dopuszcza również inne powody zwolnienia z opłaty nie uzasadnia stanowiska, że przesłanki te można określać dowolnie, w oderwaniu od istoty przesłanek zdefiniowanych przez ustawodawcę. Przyjęcie innej niż określone w przepisie przesłanki zwolnienia z opłaty jest oczywiście możliwe jednakże wymagałoby to jednak przeprowadzenia analizy na ile przyjęcie dodatkowych okoliczności, w tym osobistych, oddziałuje na sytuację materialną osoby zobowiązanej. Przyjęcie przesłanki złych relacji osobistych jako jednej z podstaw zwolnienia z części opłaty nie jest również przekonywujące w kontekście treści i znaczenia przepisu art. 64a u.p.s. Przepis ten wprost stanowi, na jakich zasadach i w jakich okolicznościach zwalnia się osobę zobowiązaną z opłaty z przyczyn osobistych, niewiążących z sytuacją materialną zobowiązanego. Wskazuje jednocześnie, że ustawodawca dostrzega konieczność uwzględnienia przy nakładaniu obowiązku ponoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej relacji pomiędzy jego pensjonariuszem a osobą zobowiązaną. Należy jednak zwrócić uwagę, że każdorazowo podstawą do wydania decyzji o zwolnieniu jest przedstawienie orzeczenia wydanego przez sąd powszechny (prawomocnego wyroku skazującego za umyślne przestępstwo popełnione z użyciem przemocy na szkodę osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty, jej małoletniego rodzeństwa lub jej rodzica, orzeczenia sądu o ograniczeniu władzy rodzicielskiej osobie kierowanej do domu pomocy społecznej lub mieszkańcowi domu, wyroku oddalającego powództwo o alimenty na rzecz osoby kierowanej do domu pomocy społecznej lub mieszkańca domu). Podkreślić również należy, że rozpatrując wniosek o zwolnienie z opłat, organ winien mieć na uwadze nie tylko słuszny interes wnioskodawcy, ale także interes społeczny. Nie można bowiem doprowadzać do sytuacji, w której obowiązki członków rodziny w zakresie pokrywania kosztów pobytu w domu pomocy społecznej jej członka byłyby w sposób zbyt swobodny i nieznajdujący uzasadnienia w wyjątkowych okolicznościach przerzucane na jednostki samorządu terytorialnego, powodując nadmierne obciążenie sektora finansów publicznych, a w konsekwencji całego społeczeństwa. Wskazać bowiem należy, że uwzględnienie żądania strony skutkowałoby tym, że obowiązek ponoszenia części opłaty za pobyt ojca skarżącego w placówce pomocy społecznej przeszedłby na kolejny podmiot zobowiązany, o którym mowa w art. 61 ust. 1 pkt 3 ustawy, to jest gminę, a zatem przechodziłby de facto na społeczeństwo. W sytuacji, gdy skarżący jest w dobrej kondycji finansowej rozwiązanie takie godziłoby w idee i cele pomocy społecznej. Takie niezasadne zwolnienie byłoby sprzeczne z zasadą pomocniczości, przerzucałoby bowiem na jednostki samorządu terytorialnego i obywateli koszty utrzymania osób, które są samowystarczalne pod względem finansowym lub mogą być utrzymywane przez swoich krewnych (por. wyrok NSA z 17 czerwca 2021 r., I OSK 346/21; wyrok NSA z 7 grudnia 2018 r., I OSK 3509/18; wyrok WSA w Gliwicach z 25 listopada 2019 r., II SA/Gl 1009/19; www.orzeczenia.nsa.gov.pl).

Wobec powyższego Sąd za niezasadny uznał zarzut skargi, co do naruszenia art. 64 pkt 2 u.p.s.

Natomiast, co do zarzutu naruszenia art. 61 ust. 1 i ust. 2 u.p.s., którego to naruszenia pełnomocnik skarżącego upatruje się w nieuwzględnieniu w zaskarżonej decyzji wszystkich osób zobowiązanych do ponoszenia opłaty, wskazać należy, że co do zasady organ ustalając w drodze decyzji opłatę za pobyt mieszkańca domu pomocy społecznej ma powinność zarówno określenia kręgu osób zobowiązanych do pokrycia pozostałej części opłaty, jak i ustalenia warunków finansowo-majątkowych tychże osób, pozwalających na stwierdzenie, czy w świetle ww. wymogów, są one wystarczające do obciążenia tych osób stosownymi opłatami. W przypadku, gdy osób zobowiązanych jest więcej, organ winien objąć sprawę ustalenia wysokości odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej jednym postępowaniem i w jego toku poczynić ustalenia dotyczące ich sytuacji dochodowej i możliwości ponoszenia kosztów z tego tytułu (por. wyrok NSA z 23 lipca 2021 r., I OSK 3039/19; wyroki WSA w Krakowie z 5 sierpnia 2021 r., II SA/Kr 277/21; z 27 września 2021 r., II SA/Kr 319/21; www.orzeczenia.nsa.gov.pl). W niniejszej sprawie, jak wynika z załączonych do skargi akt administracyjnych decyzje o ustaleniu ciążących na K. C. oraz K.C.-C. opłat za pobyt ojca w domu pomocy społecznej wydane zostały w dwóch odrębnych postępowaniach administracyjnych prowadzonych odrębnie do każdego z synów N.C.. Niemniej jednak w ocenie Sądu powyższa okoliczność pozostaje bez wpływu na wynik sprawy, gdyż jak już wcześniej wskazano ustalona zaskarżoną niniejszą skargą decyzją opłata K.C. za pobyt ojca w domu pomocy społecznej, w wysokości 1485,78 zł wynosi połowę należnej kwoty, stanowiącej różnicę pomiędzy średnim miesięcznym kosztem utrzymania N.C. w Domu Pomocy Społecznej w B., a opłatą wnoszoną przez mieszkańca. Natomiast, co do zasadności zwolnienia K.C.-C. z obowiązku ponoszenia odpłatności za pobyt ojca w domu pomocy społecznej, z uwagi na fakt, iż kwestia ta była przedmiotem odrębnego postępowania administracyjnego, nie dotyczącego skarżącego, Sąd rozpoznający niniejszą skargę nie jest uprawniony do oceny zasadności wydanego w tym przedmiocie rozstrzygnięcia.

Za nieuzasadnione w ocenie Sądu uznać także należało zarzuty skargi, co do naruszenia wskazanych w niej przepisów procesowych, to jest art. 7, art. 8, art. 77 § 1, art. 80 i art. 107 § 3 k.p.a. Wbrew stanowisku strony skarżącej procedujące w sprawie organy w sposób wyczerpujący zebrały i oceniły cały materiał dowodowy, zarówno pod katem możliwości uznania skarżącego za podmiot zobowiązany do partycypowania w kosztach pobytu N.C. w domu pomocy społecznej, jak i pod kątem wystąpienia przesłanek przemawiających za zwolnieniem skarżącego z obowiązku uiszczania ustalonej opłaty. Organy obu instancji procedujące w sprawie, działały na podstawie i w granicach prawa, prowadząc postępowanie w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej, kierując się wyrażonymi w art. 8 k.p.a. zasadami proporcjonalności, bezstronności i równego traktowania. Dokonane w sprawie ustalenia faktyczne, jak i przeprowadzoną ocenę zgromadzonego materiału dowodowego uznać należy za wystarczające do załatwienia sprawy, a uzasadnienia wydanych rozstrzygnięć odpowiadają wymogom określonym w art. 107 § 3 k.p.a.

Mając powyższe na uwadze Sąd na podstawie art. 151 p.p.s.a. skargę oddalił.