Wyrok z dnia 2022-03-31 sygn. II SA/Sz 1294/21

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Arkadiusz Windak Sędziowie Sędzia WSA Katarzyna Grzegorczyk-Meder, Asesor WSA Krzysztof Szydłowski (spr.) po rozpoznaniu w trybie uproszczonym w dniu 31 marca 2022 r. sprawy ze skargi D. C. [...] na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie przyznania specjalistycznych usług opiekuńczych oddala skargę.

Decyzją z dnia [...] września 2021 r., nr [...], Samorządowe Kolegium Odwoławcze (dalej powoływane jako: "Kolegium" lub "organ odwoławczy") na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2021 r., poz. 735 ze zm. - dalej: k.p.a.) w zw. z art. 50 ust. 1 i ust. 4 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2020 r., poz. 1876 ze zm.) po rozpatrzeniu odwołania D. C. (dalej: skarżący, wnioskodawca), reprezentowanego przez opiekuna prawnego, orzekło o utrzymaniu w mocy decyzji Prezydenta Miasta S. z dnia [...] czerwca 2021 r., nr [...], w sprawie odmowy przyznania pomocy w formie specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi.

Organ odwoławczy uzasadniając swoje rozstrzygnięcie wyjaśnił, że organ I instancji odmówił przyznania skarżącemu pomocy w formie specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi z uwagi na stałe nadużywanie alkoholu i potencjalne marnotrawienie przyznanej pomocy.

Opiekun prawny skarżącego wniósł odwołanie od powyższej decyzji zarzucając organowi rozpatrującemu wniosek naruszenie art. 7, art. 77 § 1, art. 80 i art. 81 k.p.a., polegające na niewyczerpującym zebraniu i rozpatrzeniu całego materiału dowodowego m.in. poprzez błędne ustalenie, iż zespół zależności alkoholowej dyskwalifikuje osoby nim dotknięte do objęcia wsparciem z pomocy społecznej, błędne przyjęcie, iż obecność opiekuna prawnego w miejscu zamieszkania skarżącego podczas świadczenia pomocy w formie specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi przyczyni się do podniesienia poziomu bezpieczeństwa osób jej udzielających oraz błędne założenie, że zmiana miejsca zamieszkania skarżącego zmieni jego sposób funkcjonowania.

Dodatkowo opiekun prawny skarżącego zarzucił decyzji naruszenie art. 79a k.p.a. poprzez uniemożliwienie przedstawicielowi ustawowemu skarżącego wypowiedzenia się co do zebranych dowodów oraz naruszenie 107 k.p.a. polegające na błędnie powołanej podstawie prawnej rozstrzygnięcia.

Na koniec opiekun prawny skarżącego zarzucił decyzji naruszenie prawa materialnego, a w szczególności art. 2, art. 3, art. 7 ust. 5, ust. 6 i ust. 13, art. 15 ust. 1 i ust. 2, art. 45 ust. 1 pkt 1, art. 50 ust. 1, ust. 3, ust. 4 i ust. 5, art. 107 ust. 3a, art. 119 ust. 1, ust. 3 ustawy o pomocy społecznej poprzez ich niezastosowanie oraz art. 3 ust. 1 lit. a, lit. b, lit. c, art. 8 ust. 1 i ust. 2, art. 46 ust. 3 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego poprzez ich niezastosowanie.

Kolegium rozpatrując powyższe odwołanie po przywołaniu art. 2 i art. 50 ustawy o pomocy społecznej wyjaśniło, iż zgodnie ustalaniami organu I instancji skarżący jest osobą niepełnosprawną, ma orzeczony na stałe znaczny stopień niepełnosprawności. Co więcej jest osobą upośledzoną umysłowo, cierpi na postępujący zespół psychoorganiczno-otępienny, zaburzenia osobowości, zaburzenia pamięci i orientacji, nadciśnienie tętnicze, które są następstwem przewlekłego alkoholizmu.

Ustalono, iż skarżący w okresie od dnia [...] marca 2020 r. do dnia [...] grudnia 2020 r. był objęty pomocą w formie specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi, przyznanych stosowną decyzją w wymiarze do 7 razy w tygodniu po 3 godziny dziennie od poniedziałku do niedzieli. Przy czym wielokrotnie odmawiał usług, nie stosował się do zaleceń i sugestii terapeutów, nie wpuszczał ich do mieszkania i nie wyrażał chęci do poprawy swojego stanu zdrowia i umiejętności. Skarżący kilkukrotnie w obecności pracownika socjalnego zachowywał się w sposób agresywny. W okresie od marca do maja 2020 r. współpraca terapeutów z podopiecznym była wręcz niemożliwa, gdyż skarżący wraz ze wspólnie zamieszkującą lokatorką, nadużywał alkoholu, nie przestrzegał zasad higieny osobistej, nie dbał o porządek w mieszkaniu. Z bezpośrednich obserwacji terapeutów wynikało, że mieszkanie skarżącego stało się miejscem libacji alkoholowych osób trzecich, które mieszkały w okolicy.

Natomiast w dniu [...] maja 2020 r. miała miejsce czynna napaść skarżącego na osobę świadczącą specjalistyczne usługi opiekuńcze. Ponadto organ I instancji ustalił, iż w późniejszym okresie miały miejsce kolejne interwencje Policji wywołane zachowaniem skarżącego. W sierpniu 2020 r. skarżący pobił współlokatorkę po czym został dowieziony przez służby porządkowe do szpitala przy ul. M. w S.. Natomiast w dniu [...] lutego 2021 r. również miała miejsce interwencja Policji z uwagi na agresywne zachowanie skarżącego, który będąc pod wpływem alkoholu groził śmiercią sąsiadowi. Skarżący został wówczas przewieziony do Miejskiej Izby Wytrzeźwień.

Wobec opisanej wyżej czynnej napaści na osobę realizującą specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznym a w związku z tym uzasadnioną obawę o bezpieczeństwo i zdrowie terapeutów realizujących specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi decyzja z [...] marca 2020 r. o przyznaniu usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi została uchylona.

Z uwagi na niepokojące informacje od sąsiadów dotyczące awantur i libacji alkoholowych, pracownicy socjalni udali się w dniu [...] czerwca 2021 r. do miejsca zamieszkania skarżącego, gdzie potwierdzono, że skarżący w dalszym ciągu nadużywa alkoholu.

Kolegium dokonując oceny powyższych okoliczności uznało za trafną ocenę dokonaną przez organ I instancji, który odmówił przyznania specjalistycznych usług opiekuńczych z uwagi na stałe nadużywanie alkoholu przez skarżącego oraz potencjalne marnotrawienie przyznanej pomocy. Organ odwoławczy podzielił w tym zakresie pogląd, iż nadużywanie alkoholu połączone z agresywnymi zrachowaniami osoby dotkniętej zaburzeniami psychicznymi, mogą stanowić podstawę do odmowy przyznania przedmiotowych usług. Zdaniem organu, brak współpracy pomiędzy terapeutą a podopiecznym, będący skutkiem upojenia alkoholowego, niweczy cel tychże usług, a przede wszystkim sprawia, że usługi te nie mogą być realizowane.

Jak nadmieniło Kolegium, przepisy ustawy o pomocy społecznej oraz rozporządzenia w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych nie określają wprost zespołu zależności alkoholowej jako zaburzenia psychicznego, które dyskwalifikuje osobę nim dotkniętą do uzyskania pomocy w formie specjalistycznych usług opiekuńczych. Niemniej jednak ustawodawca w ustawie o pomocy społecznej w art. 11 ust. 1 wyraźnie wskazał, iż w przypadku stwierdzenia przez pracownika socjalnego marnotrawienia przyznanych świadczeń, ich celowego niszczenia lub korzystania w sposób niezgodny z przeznaczeniem bądź marnotrawienia własnych zasobów finansowych może nastąpić ograniczenie świadczeń, odmowa ich przyznania albo przyznanie pomocy w formie świadczenia niepieniężnego. Co więcej w art. 11 ust. 2 ustawy wskazano, iż nieuzasadniona odmowa podjęcia leczenia odwykowego w zakładzie lecznictwa odwykowego przez osobę uzależnioną mogą stanowić podstawę do ograniczenia wysokości lub rozmiaru świadczenia, odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej. Powyższe oznacza, że ustawodawca nie traktuje alkoholizmu jako okoliczności uzasadniającej przyznanie świadczeń, a wręcz przeciwnie - wymaga od beneficjentów pomocy społecznej by poddali się leczeniu odwykowemu.

Organ odwoławczy nadmienił, iż z wywiadu środowiskowego kuratora społecznego z dnia [...] kwietnia 2021 r. wynika, że skarżący nie rokuje żadnej poprawy, przyznaje się do nałogowego spożywania alkoholu, nie przyjmuje żadnych leków, jest zaniedbany higienicznie i zdrowotnie. W konkluzji wskazano, że zasadnym jest umieszczenie skarżącego w szpitalu psychiatrycznym bez jego zgody. Ponadto w opinii psychiatryczno-psychologicznej z dnia [...] listopada 2019 r., biegli wskazali, że skarżący wymaga specjalistycznego leczenia odwykowego w warunkach stacjonarnych (ze względu na stan zdrowia, utratę kontroli nad piciem, postępującą destrukcję w różnych sferach osobistej, zdrowotnej, prawnej, duchowej), silnie rozwinięte psychologiczne mechanizmy uzależnienia oraz deficyt umiejętności potrzebnych do trzeźwego stylu życia, co uniemożliwia utrzymanie abstynencji i zdrowienie.

Kolegium nie podzieliło natomiast stanowiska organu I instancji, iż obecność opiekuna prawnego w trakcie realizacji usług, poprawiłaby bezpieczeństwo osób je realizujących. Zdaniem organu odwoławczego, z zebranego materiału dowodowego wynika, że skarżący ma pretensje do opiekuna prawnego na tle finansowym, bywa przy nim agresywny i wulgarny.

Za nieuzasadnione uznano też oczekiwania opiekuna prawnego skarżącego zawarte w odwołaniu co do sposobu zapewnienia bezpieczeństwa osobom świadczącym usługi opiekuńcze. Kolegium wskazało, że nie można wymagać obecności pracownika socjalnego wraz z asystą Policji każdorazowo (codziennie przez kilka godzin) w trakcie realizacji przedmiotowych usług, bowiem żadna instytucja nie posiada takich środków i sił osobowych. Natomiast osiągnięcie celu, o którym mowa w odwołaniu skarżącego, umożliwiają inne instrumenty prawne, takie jak umieszczenie go w DPS czy przymusowe leczenie odwykowe. Jak wynika z akt sprawy, w obu sprawach zapadły już prawomocne orzeczenia, a skarżący oczekuje na ich wykonanie.

W zakresie zarzutu naruszenia art. 79a k.p.a. Kolegium wyjaśniło, iż opiekun prawny skarżącego był obecny na spotkaniu poprzedzającym wydanie zaskarżonej decyzji, na którym to spotkaniu omawiano sytuację skarżącego i brak możliwości realizacji usług z uwagi na jego postawę. Tym samym należy przyjąć, iż nie doszło do naruszenia powyższej zasady.

Opiekun prawny skarżącego nie godząc się z powyższym rozstrzygnięciem, pismem datowanym na [...] listopada 2021 r., wniósł skargę na decyzję Kolegium zarzucając naruszenie:

1. art. 7, art. 77 § 1, art. 80 kodeksu postępowania administracyjnego polegające na niedostatecznym wyjaśnieniu stanu faktycznego i niewyczerpującym zebraniu i rozpatrzeniu całego materiału dowodowego,

2. art. 2, art. 3, art. 7 ust 5, ust. 6 i ust. 13, art. 15 ust. 1 i ust. 2, art. 45 ust.1 pkt 1 art. 50 ust. 1, art. 107 ust. 3a, art 119 ust. 1, ust. 3 ustawy o pomocy społecznej poprzez ich niezastosowanie,

3. art. 3 ust. 1 lit. a, lit. b, lit. c, art. 8 ust. 1 i ust. 2 art. 46 ust 3 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego poprzez ich niezastosowanie,

4. art. 11 ust. 1 i ust. 2 ustawy o pomocy społecznej poprzez jego zastosowanie.

Jak wywiódł opiekun prawny skarżącego w uzasadnieniu skargi, w sytuacji skarżącego na podstawie art. 50 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej przyznanie wnioskowanych usług opiekuńczych ma charakter obligatoryjny. W wypadku spełnienia ustawowych przesłanek organ zobowiązany jest przyznać te usługi, a decyzje w sprawie tych usług mają charakter uznaniowy jedynie w części odnoszącej się do ich zakresu, okresu i miejsca świadczenia.

Zdaniem opiekuna skarżącego, spełnia on ustawowe przesłanki otrzymania świadczenia w postaci specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi, gdyż jest osobą, która z uwagi na chorobę wymaga pomocy innych osób co wynika z orzeczeń lekarskich, zaświadczenia lekarskiego, opinii biegłego lekarza psychiatry a także postanowień sądów o umieszczeniu w DPS bez zgody - a jest jej pozbawiona. Taki sam charakter ma art. 46 ust 3 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Natomiast w chwili obecnej skarżący nie otrzymuje żadnej pomocy z pomocy społecznej.

Nadto organ oparł swoje rozstrzygnięcie na art. 11 ust. 1 i ust. 2 ustawy o pomocy społecznej. Skoro skarżący nie ma przyznanego świadczenia, brak jest możliwości ustalenia, iż jest ono marnotrawione.

Poza tym, jak ma wynikać z dowodów przedstawionych przez opiekuna prawnego, skarżący oczekuje na przymusowe leczenie zależności alkoholowej orzeczone prawomocnym postanowieniem sądu.

Wadliwość decyzji wynika też z faktu, że organy obu instancji nie ustosunkowały się do przedstawionych dowodów w postaci: orzeczenia o stopniu niepełnosprawności z dnia [...] grudnia 2019 r. przyznającego na stałe skarżącemu znaczny stopień niepełnosprawności, orzeczenia lekarza orzecznika ZUS z dnia [...] stycznia 2020 r. ustalającego, iż skarżący jest trwale niezdolny do samodzielnej egzystencji, opinii sądowej psychiatryczno - psychologicznej z dnia [...] marca 2017 r. sporządzonej w ramach postępowania o ubezwłasnowolnienie skarżącego, opinii sądowo-psychiatrycznej z dnia [...] maja 2019 r. sporządzonej w toku postępowania o umieszczenie skarżącego w domu pomocy społecznej bez zgody, a także zaświadczenia lekarza psychiatry, z którego wynika, iż skarżący wymaga specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi świadczonych w miejscu zamieszkania. Tymczasem powyższe dokumenty stanowią dowód na okoliczność, że skarżący bezwzględnie wymaga codziennej pomocy i wsparcia osób drugich, bez której jego życie jest zagrożone.

Całość rozważań doprowadziła opiekuna prawnego skarżącego do wniosku, iż organy wydały decyzję z naruszeniem procedury, niedokładnie wyjaśniły stan faktyczny, nie rozpatrzyły w sposób wyczerpujący całego materiału dowodowego pozostawiając poza rozważaniami argumenty dotyczące stanu zdrowia skarżącego wynikające z przedstawionych dokumentów. Niezasadnie też przyjęły, iż nieprzyznane świadczenie jest marnotrawione. Ponadto decyzje wydane zostały na podstawie wadliwej wykładni art. 50 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej oraz przy nieuzasadnionym zastosowaniu art. 11 ust. 1, ust. 2 ustawy o pomocy społecznej.

W odpowiedzi na skargę Kolegium wniosło o jej oddalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie zważył, co następuje:

Sprawa na podstawie wniosku organu administracji niezakwestionowanego przez opiekuna prawnego skarżącego podlegała rozpatrzeniu w trybie uproszczonym na podstawie art. 119 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 329 – dalej: P.p.s.a.).

Zgodnie z art. 1 § 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2021 r. poz. 137) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę administracji publicznej. Kontrola, o której mowa w § 1 sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej (§ 2 art. 1 tej ustawy). Stosownie do treści art. 3 § 1 P.p.s.a., sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej i stosują środki określone w ustawie. Z wyżej powołanych przepisów wynika, że sąd bada legalność zaskarżonego aktu, czy jest on zgodny z prawem materialnym, określającym prawa i obowiązki stron oraz z prawem procesowym, regulującym postępowanie przed organami administracji publicznej.

W myśl art. 134 § 1 P.p.s.a. sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną, z zastrzeżeniem art. 57a.

Przedmiotem kontroli Sądu jest decyzja Kolegium, na mocy której organ odwoławczy utrzymał w mocy decyzję organu I instancji odmawiającą skarżącemu przyznania pomocy w formie specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi.

Materialnoprawną podstawę skarżonej decyzji stanowił art. 50 ust 1 i ust. 4 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 2268 z późn. zm.). Zgodnie z powyższym przepisem osobie samotnej, która z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymaga pomocy innych osób, a jest jej pozbawiona, przysługuje pomoc w formie usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych. Przy czym specjalistyczne usługi opiekuńcze są to usługi dostosowane do szczególnych potrzeb wynikających z rodzaju schorzenia lub niepełnosprawności, świadczone przez osoby ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym.

W sprawie jest bezspornym, iż skarżący jest osobą niepełnosprawną, ma orzeczony na stałe znaczny stopień niepełnosprawności. Co więcej, jest osobą całkowicie ubezwłasnowolnioną, upośledzoną umysłowo, cierpi na postępujący zespół psychoorganiczno-otępienny, zaburzenia osobowości, zaburzenia pamięci i orientacji, nadciśnienie tętnicze, które są następstwem przewlekłego alkoholizmu. Przy czym w maju 2021 r. opiekun prawny występując do MOPR z wnioskiem o przyznanie specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi, informował jednocześnie, że skarżący jest "w ciągu alkoholowym od 2 miesięcy".

Sporną pomiędzy Kolegium a opiekunem prawnym skarżącego jest natomiast możliwość odmowy wnioskowanego świadczenia pomocy społecznej na podstawie art. 11 ust. 1 i ust. 2 ustawy o pomocy społecznej. A także to, czy zaistniały podstawy do zastosowania powyższego przepisu w badanej sprawie.

Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej w przypadku stwierdzenia przez pracownika socjalnego marnotrawienia przyznanych świadczeń, ich celowego niszczenia lub korzystania w sposób niezgodny z przeznaczeniem bądź marnotrawienia własnych zasobów finansowych może nastąpić ograniczenie świadczeń, odmowa ich przyznania albo przyznanie pomocy w formie świadczenia niepieniężnego.

Natomiast stosownie do art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej, brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym lub asystentem rodziny, o którym mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymywanie jego postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia zatrudnienia, innej pracy zarobkowej przez osobę bezrobotną lub nieuzasadniona odmowa podjęcia lub przerwanie szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego w miejscu pracy, wykonywania prac interwencyjnych, robót publicznych, prac społecznie użytecznych, a także odmowa lub przerwanie udziału w działaniach w zakresie integracji społecznej realizowanych w ramach Programu Aktywizacja i Integracja, o których mowa w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, lub nieuzasadniona odmowa podjęcia leczenia odwykowego w zakładzie lecznictwa odwykowego przez osobę uzależnioną mogą stanowić podstawę do ograniczenia wysokości lub rozmiaru świadczenia, odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej.

W powyższym zakresie opiekun prawny skarżącego stoi na stanowisku, iż przyznanie wnioskowanych usług opiekuńczych ma charakter obligatoryjny tj. winny być przyznane w każdym przypadku, w którym następuje wypełnienie przesłanek określonych w art. 50 ustawy o pomocy społecznej. Ponadto w jego ocenie, skoro świadczenie nie zostało przyznane, nie może być mowy o jego marnotrawieniu. Wreszcie, w ocenie opiekuna skarżącego, zgromadzone w sprawie dowody dawały podstawy do przyznania wnioskowanego świadczenia.

Opiekun skarżącego swoje stanowisko co do obligatoryjnego przyznania świadczenia w postaci specjalistycznych usług opiekuńczych oparł w szczególności na cytowanych w skardze tezach wyroków WSA w Szczecinie sygn. akt II SA/Sz 154/18 i II SA/Sz 927/19.

Rozpatrując jednak badaną sprawę należy dostrzec, iż w powyższych sprawach stan faktyczny istotnie różnił się od ustalonego przez organy administracji w badanym przypadku. W szczególności w żadnej z powołanych przez opiekuna skarżącego spraw przedmiotem rozstrzygania nie była ocena podstaw zastosowania art. 11 ust. 1 i ust. 2 ustawy o pomocy społecznej. Natomiast w powyższych sprawach widoczne jest to, że organy administracji nie są w stanie w pełni zaspokoić usług objętych wnioskiem uprawnionych wnioskodawców w oczekiwanym przez nich rozmiarze. Powyższe, z uwagi na ograniczone możliwości finansowe pomocy społecznej, daje podstawy do stwierdzenia istnienia potrzeby wnikliwej weryfikacji okoliczności każdej sprawy, tak aby nie dochodziło do marnotrawienia środków pomocy społecznej, czego następstwem jest ich ograniczenie wobec innych osób uprawnionych i nie marnotrawiących uzyskiwanej pomocy.

Umiejscowienie art. 11 w ustawie o pomocy społecznej wskazuje zresztą, jak wielką wagę należy przywiązywać do współdziałania świadczeniobiorcy z jednostkami organizacyjnymi i pracownikami pomocy społecznej. Z powyższego przepisu wynika też jednoznacznie, że wskazane przez ustawodawcę zachowania świadczeniobiorców mogą spowodować wydanie negatywnych dla nich decyzji administracyjnych, skutkujących ograniczeniem świadczenia a nawet odmową jego przyznania. Nie jest tym samym trafne twierdzenie opiekuna skarżącego jakoby powyższy przepis nie mógł mieć zastosowania do odmowy przyznania "przyszłego" świadczenia.

W ocenie Sądu, w powyższej sprawie nie można pominąć ustalonej w toku postępowania okoliczności, iż skarżący w okresie od dnia [...] marca 2020 r. do dnia [...] grudnia 2020 r. był objęty pomocą w formie specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi, które zostały mu przyznane stosowną decyzją. W toku realizacji powyższych usług wielokrotnie ich odmawiał, nie stosował się do zaleceń i sugestii terapeutów, nie wpuszczał ich do mieszkania i nie wyrażał chęci do poprawy swojego stanu zdrowia i umiejętności. Co więcej na szczególną uwagę zasługuje niekwestionowana przez opiekuna skarżącego okoliczność, iż kilkukrotnie w obecności pracownika socjalnego zachowywał się on w sposób agresywny, a w okresie od marca do maja 2020 r. współpraca podopiecznym była wręcz niemożliwa, gdyż skarżący wraz ze współlokatorką nadużywał alkoholu, nie przestrzegał zasad higieny osobistej, nie dbał o porządek w mieszkaniu a mieszkanie skarżącego stało się miejscem libacji alkoholowych osób trzecich, które mieszkały w okolicy. Nie jest też sporne, iż agresywne zachowania skarżącego eskalowały, ostatecznie skutkując fizyczną napaścią w dniu [...] maja 2020 r. na osobę świadczącą specjalistyczne usługi opiekuńcze. Organ mając wówczas na względzie bezpieczeństwo i zdrowie terapeutów uchylił decyzję przyznającą usługi.

Jak wynika z ustaleń poczynionych w toku postępowania zakończonego skarżoną decyzją, powyższy stan nie uległ poprawie, albowiem doszło do pobicia przez skarżącego współlokatorki a nadto miały miejsce kolejne interwencje Policji wobec skarżącego, które następowały w takich sytuacjach jak grożenie śmiercią sąsiadowi przez skarżącego znajdującego się pod wpływem alkoholu.

Zestawienie powyższych faktów, w tym w szczególności bezsporne notoryczne nadużywanie alkoholu przez skarżącego prowadzi do wniosku, że zaistniały podstawy do przyjęcia, iż przyznana mu pomoc nie osiągnęłaby zamierzonych skutków i podlegałaby dalszemu marnotrawieniu ograniczając dostęp do usług innym osobnom potrzebującym. Sąd nie znajduje też podstaw do kwestionowania stanowiska organu odwoławczego, iż brak współpracy pomiędzy terapeutą a podopiecznym, będący skutkiem upojenia alkoholowego, niweczy cel tychże usług, a przede wszystkim sprawia, że usługi te nie mogą być prawidłowo realizowane.

Takie stanowisko jest również akceptowane w piśmiennictwie i orzecznictwie sądowoadministracyjnym, w którym trafnie wskazuje się, iż przejawem marnotrawstwa przyznanego świadczenia będą takie zachowania strony, które uniemożliwiają prawidłowe jego wykonanie. Do tego typu sytuacji należy zaliczyć np. uniemożliwienie przez stronę prawidłowego wykonywania usług opiekuńczych bądź znaczne utrudnianie ich wykonywania. Zachowania te mogą polegać na agresji słownej lub czynnej, a także np. na nie wpuszczeniu opiekuna do mieszkania, by mógł wykonywać przyznane decyzją usługi (por. np. wyrok WSA w Łodzi z 19 lipca 2005 r. sygn. akt. II SA/Łd 858/04, S. Nitecki: Fakultatywne formy weryfikacji decyzji administracyjnej w sferze pomocy społecznej, Samorząd Terytorialny 2003/11/36).

Nie jest także zasadnym zarzut jakoby organ administracji niedokładnie wyjaśniły stan faktycznego i jakoby nie rozpatrzyły w sposób wyczerpujący całego materiału dowodowego. Wskazywane przez opiekuna skarżącego dowody w postaci opinii psychiatryczno-psychologicznej sporządzonej w ramach postępowania mającego za przedmiot jego ubezwłasnowolnienie czy opinii sporządzonej w postępowaniu mającym za przedmiot umieszczenie skarżącego w DPS bez jego zgody były niewątpliwe przedmiotem oceny organu administracji na co wskazuje treść uzasadnienia decyzji Kolegium, które opisało wnioski przyjęte na podstawie powyższych dowodów. Również w ocenie Sądu powyższe opinie nie dają podstaw do stwierdzenia, iż w razie wydania decyzji przyznającej wnioskowane świadczenie będzie ono mogło być realizowane w sposób efektywny przy zapewnieniu bezpieczeństwa osobom je świadczącym. Wręcz przeciwnie opinia psychiatryczno-psychologiczna z [...] listopada 2019 r. wyraźnie wskazuje, iż skarżący wymaga specjalistycznego leczenia odwykowego w warunkach stacjonarnych. Powyższe znalazło swoje odpowiednie odzwierciedlenie w postanowieniu Sądu Rejonowego z [...] maja 2021 r. na mocy którego został on poddany leczeniu odwykowemu przeciwalkoholowemu w systemie lecznictwa stacjonarnego.

Zatem w aktualnej sytuacji efektywne podjęcie powyższego leczenia jawi się jako minimalny warunek dla takiej zmiany sytuacji skarżącego, która umożliwi mu uzyskiwanie wnioskowanych usług, tak aby nie dochodziło do ich marnotrawienia a także aby były one efektywne dla skarżącego. Powyższe leczenie jest też niezbędne dla umożliwienia świadczenia usług z zachowaniem bezpieczeństwa dla skarżącego, albowiem jak trafnie wskazywały osoby świadczące mu uprzednio usługi specjalistyczne, podawanie leków osobie znajdującej się pod wpływem alkoholu jawi się jako działanie co najmniej niewskazane. W ocenie Sądu trafne jest też stanowisko organu I instancji wskazującego, że praca terapeutyczna z osobą z zaburzeniami psychicznymi wymaga zaangażowania obu stron relacji terapeutycznej, a wykwalifikowany terapeuta, mimo posiadanej wiedzy, doświadczenia i zaangażowania w wykonywaną pracę nie osiągnie zakładanych celów, dopóki potrzebujący nie wykaże chociaż minimalnego zaangażowania i chęci do zmiany. Ewentualna oczekiwana przez opiekuna skarżącego asysta policji, abstrahując od tego czy jest ona możliwa w wymiarze adekwatnym do oczekiwanej pomocy, mogłaby zapewnić co najwyżej bezpieczeństwo osoby świadczącej usługi, ale nie gwarantowałaby możliwości jej wykonywania w sposób efektywny.

Wobec powyższego w ocenie Sądu do czasu efektywnego podjęcia przez skarżącego leczenia odwykowego przeciwalkoholowe do którego został on zobowiązany stosownym postanowieniem sądu powszechnego brak jest podstaw do przyjęcia, iż organ może skarżącemu zapewnić usługi dostosowane do jego szczególnych potrzeb (art. 50 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej). Przy czym w zakresie pojęcia dostosowania do szczególnych potrzeb każdorazowo należy mieć na względzie, iż usługi powinny następować w ustalonych terminach w warunkach bezpiecznych dla podopiecznego i osoby świadczącej usługi.

Nie można wykluczyć, że w sytuacji skarżącego dysponującego stałym i znaczącym dochodem, pozytywny skutek mogłaby odnieść wskazywana przez organ I instancji zmiana miejsca zamieszkania i wynajęcie innego lokalu mieszkalnego. Umożliwiłoby to bowiem odizolowanie skarżącego od patologicznego środowiska, w którym aktualnie przebywa. Niemiej jednak decyzje w tym zakresie powinny być podejmowane w porozumieniu z osobami prowadzącym leczenie alkoholizmu lub innymi podmiotami dysponującymi wiedzą specjalną w tym zakresie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny dokonując oceny zaskarżonej decyzji, nie dopatrzył się takich naruszeń prawa, które dawałyby podstawy do przyjęcia, iż rozstrzygnięcie zapadłe przed organem administracji było niezgodne z prawem. W świetle opisanych wyżej ustaleń należało stwierdzić, że organ administracji był w realiach badanej sprawy uprawniony do odmowy przyznania skarżącemu wnioskowanych świadczeń.

Stwierdziwszy powyższe oddalono skargę na podstawie art. 151 P.p.s.a.