Wyrok z dnia 2021-06-17 sygn. I OSK 337/21

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Iwona Bogucka (spr.) Sędziowie sędzia NSA Mariola Kowalska sędzia NSA Mirosław Wincenciak po rozpoznaniu w dniu 17 czerwca 2021 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej J. Ś. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 27 sierpnia 2020 r. sygn. akt II SA/Ol 446/20 w sprawie ze skargi J. Ś. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w O. z dnia [...] kwietnia 2020 r. nr [...] w przedmiocie specjalnego zasiłku celowego oddala skargę kasacyjną.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie wyrokiem z 27 sierpnia 2020 r., II SA/Ol 446/20, oddalił skargę J. Ś. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w O. z [...] kwietnia 2020 r., nr [...] utrzymującą w mocy decyzję z [...] lutego 2020 r. Prezydenta O. o odmowie przyznania specjalnego zasiłku celowego na pokrycie kosztów wydania opinii o toksyczności zajmowanego lokalu.

Wyrok zapadł w następującym stanie faktycznym i prawnym sprawy:

Pismem z 7 lutego 2020 r. J. Ś. (dalej: skarżący) zwrócił się do Prezydenta O. o przyznanie specjalnego zasiłku celowego, między innymi, na pokrycie kosztów wydania opinii o toksyczności zajmowanego lokalu. Wskazał, że oczekuje, iż organ pomocy przeleje do "Sanepidu" środki pieniężne i wyda polecenie sprawdzenia i wydania opinii o toksyczności lokalu przez niego zamieszkiwanego.

Decyzją z [...] lutego 2020 r. organ I instancji odmówił przyznania specjalnego zasiłku celowego na pokrycie kosztów wydania opinii o toksyczności zajmowanego lokalu.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł skarżący.

Decyzją z [...] kwietnia 2020 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w O. (dalej: Kolegium), działając na podstawie art. 2 ust. 1, art. 3 ust. 3 i 4, art. 39 ust. 1, art. 41 pkt 1 oraz art. 8 ust. 1 pkt 3 i ust. 3 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2019 r. poz. 1507; dalej: u.p.s.), art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2020 r. poz. 256; dalej: k.p.a.), utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję organu I instancji. W uzasadnieniu Kolegium podało, że z akt sprawy wynika, iż dochód dwuosobowej rodziny skarżącego wynosi 2291,18 zł i przekracza kryterium dochodowe. Po potrąceniu świadczeń niealimentacyjnych rodzinie pozostaje do dyspozycji kwota 1162,64 zł. Opłatę za gaz z góry uiścił rodzinie organ pomocy. Również opłatę za energię elektryczną uiścił MOPS w O. Wnioskodawca oraz jego żona chorują przewlekle i wymagają przyjmowania leków. Skarżący zaliczony został do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności na stałe. Uwzględniając trudną sytuację rodziny organ I instancji regularnie wspiera rodzinę świadczeniami pomocy społecznej. W lutym 2020 r. organ I instancji przyznał wnioskodawcy specjalny zasiłek celowy na zakup leków w wysokości 232,77 zł, energię elektryczną 110,26 zł, zakup opału 400,00 zł – łącznie 743,03 zł. Kolegium stwierdziło, że organ I instancji w sposób racjonalny uzasadnił powody odmowy przyznania wnioskodawcy specjalnego zasiłku celowego na pokrycie kosztów wydania opinii o toksyczności zajmowanego lokalu. Kolegium wyjaśniło, że organy pomocy społecznej, dysponując ograniczonymi środkami finansowymi na udzielanie świadczeń, muszą dokonywać gradacji potrzeb poszczególnych wnioskodawców, mając na względzie przede wszystkim cel pomocy społecznej, jakim jest umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Podkreślono, że kwota środków finansowych przeznaczonych w budżecie ośrodka pomocy społecznej na zasiłki celowe musi wystarczyć na realizację zadań ośrodka w określonym przedziale czasu, co oznacza, że dzieląc środki pomiędzy osoby i rodziny, kwalifikujące się do otrzymania pomocy społecznej, organ administracji musi uwzględnić także ilość tych osób, które w danym okresie wymagają pomocy. Organ musi dokonywać rozdziału posiadanych środków tak, aby z pomocy społecznej skorzystała jak największa liczba potrzebujących, gdyż tylko takie postępowanie jest zgodne z zasadami sprawiedliwości społecznej oraz zasadami wynikającymi z art. 3 ust. 3 i 4 u.p.s. Nie może zatem swojej pomocy skoncentrować na finansowaniu potrzeb tylko jednej osoby, choćby jej sytuacja materialna, czy też zdrowotna była najtrudniejsza. Spełnienie ustawowych kryteriów do przyznania pomocy społecznej nie oznacza automatycznego przyznania osobie zainteresowanej świadczenia w sposób i w wysokości odpowiadającej jej oczekiwaniom. Organ rozpoznając wniosek o przyznanie zasiłku celowego musi bowiem mieć na względzie nie tylko interes osoby wnioskującej, lecz także interes innych osób będących w trudnej sytuacji materialnej. Kolegium stwierdziło, że w sprawie organ I instancji uwzględnił sytuację wnioskodawcy oraz wielkość środków finansowych pozostających w dyspozycji organu, jak również liczbę osób oczekujących na wsparcie, w sposób pozwalający na uznanie za uzasadnione limitowanie przyznanej pomocy. Mając zatem na uwadze zarówno sytuację materialną odwołującego się, jak również uwzględniając możliwości finansowe organu pomocy społecznej oraz konieczność zaspokojenia potrzeb także innych osób i rodzin występujących o przyznanie pomocy, decyzja o odmowie przyznania specjalnego zasiłku celowego na pokrycie kosztów wydania opinii o toksyczności zajmowanego lokalu, przy jednoczesnym wsparciu na zakup leków w wysokości 232,77 zł, energię elektryczną 110,26 zł, zakup opału 400,00 zł, jest zgodna z prawem. Dodano, że nie można pominąć faktu, iż wnioskodawca w sposób regularny korzysta ze świadczeń pomocy społecznej i jest objęty stałą pomocą MOPS w O.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie na powyższą decyzję skarżący podniósł, że wynikające z jej uzasadnienia chybione sformułowania i wnioski, pod pozorem rozstrzygnięć opartych na przepisach prawa, tworzą złudne wrażenie, że zaskarżona decyzja została wydana z uwzględnieniem sprawiedliwości społecznej. Dodał, że jest świadomy tego, że został poddany przez organy marginalizacji społecznej, wykluczeniu i dyskryminacji, wyczerpującej znamiona tortur i nieludzkiego traktowania.

W odpowiedzi na skargę Kolegium wniosło o jej oddalenie.

Uzasadniając oddalenie skargi Sąd I instancji wskazał, że art. 41 pkt 1 u.p.s. posługuje się pojęciem ogólnym, niedookreślonym i nieposiadającym definicji ustawowej "szczególnie uzasadnionego przypadku". W doktrynie przyjmuje się, że przesłanka ta występuje wówczas, gdy sytuacja życiowa osoby lub rodziny, ponad wszelką wątpliwość, bez konieczności wnikliwych zabiegów interpretacyjnych istniejącego stanu rzeczy, pozwala stwierdzić, iż jest nadzwyczajna, dotkliwa w skutkach i głęboko ingerująca w plany życiowe, a wynika ze zdarzeń nienależących do zdarzeń codziennych. Są to zdarzenia występujące okazjonalnie, wymagające wielu niefortunnych zbiegów okoliczności, czy wykraczające poza możliwości ludzkiej zapobiegliwości. Specjalny zasiłek celowy powinien być zatem traktowany jako wyjątkowa, szczególna pomoc doraźna na konkretny cel bytowy w sytuacji, gdy uzyskiwany dochód przekracza ustawowe kryterium dochodowe, a nie jest możliwe uzyskanie potrzebnych środków w ramach własnych działań strony i zwyczajnych świadczeń z pomocy społecznej.

W ocenie Sądu I instancji decyzja odmawiająca przyznania skarżącemu pomocy finansowej nie została podjęta z przekroczeniem granic uznania administracyjnego. Wskazywana przez skarżącego, a znana organom, jego sytuacja życiowa (z jednej strony trudna ze względu na stan zdrowia i niepełnosprawność, a z drugiej strony stabilna z uwagi na posiadanie stałego dochodu przekraczającego kryterium dochodowe), nie jest sytuacją, która – jako taka – może zostać zakwalifikowano jako "szczególnie uzasadniony przypadek" w rozumieniu art. 41 pkt 1 u.p.s. Jakkolwiek charakter zgłaszanej potrzeby w postaci opinii o toksyczności zajmowanego lokalu mieszkalnego związany jest z zaspokojeniem potrzeby higieniczno-zdrowotnej, niemniej sytuacja skarżącego jest w swoisty sposób stabilna i "niezaskakująca". Skarżący bowiem od dłuższego czasu korzysta z pomocy opieki społecznej, choć nie w takim stopniu jak tego oczekuje. Nie zaistniały również w jego sytuacji nowe, nadzwyczajne okoliczności uzasadniające przyznanie pomocy w oparciu o art. 41 u.p.s. (kontrola sanitarna została przeprowadzona w lokalu mieszkalnym skarżącego w 2016 r.). Organy trafnie również zauważyły, że sytuacja dochodowa skarżącego jest stabilna. Art. 41 u.p.s. w sposób jednoznaczny wskazuje na wyjątkowy charakter specjalnego zasiłku celowego, a o możliwości jego przyznania nie decyduje dochód strony, lecz sytuacja życiowa, w której się ona znalazła. Przyznanie bądź odmowa przyznania specjalnego zasiłku celowego uzależniona jest nie tylko od tego, w jakim stopniu podstawowe potrzeby wnioskodawcy mogą zostać zaspokojone z jego własnych środków, ale przede wszystkim od wystąpienia szczególnych okoliczności, w związku z którymi konieczne jest udzielenie wsparcia pomimo przekroczenia kryterium dochodowego. Szczególne przypadki, o których mowa w tym przepisie, muszą być wyraziste i odbiegające od sytuacji osób kwalifikujących się do otrzymania pomocy przy spełnieniu kryterium dochodowego.

W skardze kasacyjnej skarżący zaskarżył wyrok Sądu I instancji w całości, wnosząc o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Olsztynie, względnie o uchylenie wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy, tj. uchylenie decyzji organu II instancji, a także o przyznanie pełnomocnikowi skarżącego kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu według norm przepisanych. Skarżący kasacyjnie zrzekł się przy tym przeprowadzenia rozprawy.

Sądowi I instancji zarzucono naruszenie:

1. przepisów prawa materialnego:

a) art. 41 pkt 1 u.p.s. przez niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, że skarżącemu w realiach niniejszej sprawy nie przysługuje specjalny zasiłek celowy na pokrycie kosztów opinii o toksyczności zajmowanego lokalu, pomimo tego, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy wskazuje na zaistnienie przesłanki szczególnie uzasadnionego przypadku,

b) art. 3 ust. 4 u.p.s. przez niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, że specjalny zasiłek celowy skarżącemu nie przysługuje pomimo tego, że potrzeba taka występuje i mieści się w możliwościach pomocy społecznej;

2. przepisów postępowania, mogących mieć istotny wpływ na wynik sprawy:

a) art. 3 § 1 i art. 145 § 1 pkt 1 lit. b) p.p.s.a. w zw. art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. przez niewłaściwe zastosowanie polegające na tym, że Sąd I instancji w wyniku niewłaściwej kontroli działalności administracji publicznej nie zastosował środka określonego w ustawie w sytuacji, gdy winien dokonać ustaleń, że zaskarżona decyzja organu była wadliwa i winna zostać uchylona, co nie nastąpiło, a tym samym doszło do naruszenia przepisów postępowania mogących mieć istotny wpływ na wynik sprawy,

b) art. 151 w zw. z art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) p.p.s.a. polegające na oddaleniu skargi w sytuacji, gdy obowiązkiem Sądu było stwierdzenie naruszenia przepisów prawa, które powinny skutkować uchyleniem zaskarżonej decyzji.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej wskazano, że w niniejszej sprawie zachodzi szczególnie uzasadniony przypadek uprawniający organ pomocy społecznej do przyznania specjalnego zasiłku celowego na sfinansowanie kosztów opinii o toksyczności zajmowanego lokalu, znajdującego się w zasobach Zakładu Lokali i Budynków Komunalnych w O. Z załączonych do akt postępowania dokumentów wynika, że skarżący – osoba schorowana (wiele chorób współistniejących), niepełnosprawna i wymagająca stałej pomocy socjalnej, zamieszkuje wraz z żoną w lokalu, którego aktualny stan epidemiologiczny jest bardzo zły. Już w 2016 r. opinia Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w O. wskazywała w sposób jednoznaczny, że w mieszkaniu wyczuwalny jest intensywny zapach stęchlizny, a stałe przebywanie w zagrzybionym pomieszczeniu może powodować szereg negatywnych skutków zdrowotnych. Powyższe spostrzeżenia potwierdziła wizja lokalna przeprowadzona przez członków komisji Zdrowia Rady Miasta O.

Skarżący kasacyjnie podkreślił, że orzekając w przedmiocie przyznania specjalnego zasiłku celowego organ nie może pominąć faktu, że udzielenie pomocy w formie specjalnego zasiłku celowego uzależnione jest również od zaistnienia dodatkowej przesłanki, którą jest wystąpienie szczególnie uzasadnionego przypadku. Ustawodawca nie podał definicji "szczególnie uzasadnionego przypadku", a zatem jako pojęcie nieostre, wymaga ono konkretyzacji w okolicznościach faktycznych każdej indywidualnej sprawy. Bez wątpienia, o możliwości przyznania specjalnego zasiłku celowego decyduje sytuacja życiowa, w której znalazła się strona. Wprawdzie specjalny zasiłek celowy może być przyznany w przypadku przekroczenia kryterium dochodowego, to jednak nie oznacza to w żadnym przypadku, że organy oceniając kwestię przyznania zasiłku mogą abstrahować od sytuacji majątkowej strony. Wręcz przeciwnie, aby ocenić, czy w danej sprawie zachodzi przypadek szczególnie uzasadniony, organ administracji winien ustalić sytuację osobistą, rodzinną, dochodową i majątkową strony, w tym faktyczny dochód miesięczny, wydatki strony związane z jej utrzymaniem, z uwzględnieniem stanu zdrowia strony, a także kosztów ponoszonych na mieszkanie. W ocenie skarżącego kasacyjnie powyższe nie nastąpiło, albowiem wywiad środowiskowy, który jest w takich sprawach obowiązkowy nie został przeprowadzony rzetelnie. Ponadto organ nie ustalił, a sąd nie poddał tego prawidłowej kontroli, jakie są koszty sporządzenia takiej ekspertyzy, o jaką wnioskuje skarżący, a nadto nie przeprowadził żadnych ustaleń, czy owa opinia mogłaby mieć wpływ na zmianę sytuacji lokalowo-bytowo-epidemicznej skarżącego, zwłaszcza w jego sytuacji zdrowotnej i osobistej. W ocenie skarżącego kasacyjnie Sąd I instancji skupił się jedynie na kwestii, że skarżący otrzymuje inną pomoc socjalną, co nie jest przecież przeszkodą w uzyskaniu świadczenia, o które się ubiega. Skoro zaś organ uznał, że zasadne jest przyznanie skarżącemu zasiłku celowego na zakup leków czy opłacenie energii, to nieznane są powody, dla których odmawia przyznania żądanego świadczenia, zwłaszcza, iż w realiach niniejszej sprawy ten wydatek jawi się jako niemniej ważny z punktu widzenia interesu skarżącego. Dopiero ustalenie tych wszystkich elementów pozwala na ocenę, czy sytuacja strony jest szczególna i czy w danej sprawie, w konkretnych okolicznościach faktycznych strona winna otrzymać pomoc społeczną w omawianej formie. Ponadto organ ma obowiązek wziąć pod uwagę wskazówki co do zasad udzielania pomocy społecznej osobom potrzebującym, pamiętając nie tylko o tym, że rodzaj, forma i rozmiar świadczenia powinny być odpowiednie do okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy (art. 3 ust. 3 u.p.s.), ale i o tym, że potrzeby osób i rodzin korzystających z pomocy społecznej powinny zostać uwzględnione, jeżeli odpowiadają celom i mieszczą się w możliwościach pomocy społecznej (art. 3 ust. 4 u.p.s.). Zdaniem skarżącego kasacyjnie w tym zakresie Sąd I instancji również nie poczynił żadnych ustaleń, sprowadzając całą argumentację do stwierdzenia, że w styczniu 2020 r. MOPS w O. przeznaczył kwotę 12746 zł na wypłatę 76 świadczeń. Sąd nie dokonał żadnych ustaleń chociażby w zakresie jakim budżetem dysponuje organ pomocy społecznej w tym zakresie na cały rok 2020. Skarżący kasacyjnie podkreślił, że ma liczne choroby przewlekłe, które obniżają jakość jego życia. Jest osobą całkowicie niezdolną do pracy, ma trudną sytuację mieszkaniową, jak wynika z wyjaśnień skarżącego – niezależną od niego. Ponadto, skarżący kasacyjnie sam podejmuje możliwe działania, aby zapewnić sobie i żonie godne warunki bytowe na starość. Nie można przy tym ograniczać skarżącego w realizowaniu jego podstawowych praw i wolności, gwarantowanych przez Konstytucję, jak i akty prawa międzynarodowego, w tym prawo do godnych warunków życia, które skarżący utożsamia z uprawnieniem do wykazania niewłaściwych warunków mieszkaniowych w lokalu socjalnym. Tym samym, Sąd I instancji winien rozważyć wskazane okoliczności w celu ponownej oceny czy nie zachodzi w przedmiotowej sprawie szczególnie uzasadniony przypadek, o którym mowa w art. 41 u.p.s., w którym nie jest możliwe uzyskanie potrzebnych środków w ramach własnych działań, które są bez wątpienia podejmowane przez stronę.

Odpowiedzi na skargę kasacyjną nie wniesiono, organ nie zawnioskował również o przeprowadzenie rozprawy.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 183 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2019 r., poz. 2325 ze zm., dalej: p.p.s.a.) Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, z urzędu biorąc pod uwagę tylko nieważność postępowania. W niniejszej sprawie nie stwierdzono żadnej z przesłanek nieważności wymienionych w art. 183 § 2 p.p.s.a., wobec czego rozpoznanie sprawy nastąpiło w granicach zgłoszonych podstaw i zarzutów skargi kasacyjnej. Stosownie do art. 176 p.p.s.a. skarga kasacyjna winna zawierać zarówno przytoczenie podstaw kasacyjnych, jak i ich uzasadnienie. Przytoczenie podstaw kasacyjnych oznacza konieczność konkretnego wskazania tych przepisów, które zostały naruszone w ocenie wnoszącego skargę kasacyjną, co ma istotne znaczenie ze względu na zasadę związania Sądu II instancji granicami skargi kasacyjnej.

Rozpoznana w tych granicach skarga kasacyjna nie podlega uwzględnieniu.

Ponieważ zarzuty naruszenia prawa materialnego dotyczą niewłaściwego zastosowania przepisów, w pierwszej kolejności rozpoznaniu podlegały zarzuty dotyczące naruszenia przepisów postępowania. W relacji do ustalonego stanu faktycznego sprawy można bowiem rozstrzygać o prawidłowości zastosowania określonych przepisów prawa materialnego.

Postawione w sprawie zarzuty naruszenia przepisów postępowania nie odnoszą się jednak do przepisów regulujących prowadzenie postępowania wyjaśniającego, ani do przepisów regulujących ocenę materiału dowodowego. Z tego względu nie można przyjąć, że postawione zarzuty mogą stanowić podstawę do zakwestionowania poczynionych ustaleń faktycznych. To na stronie skarżącej kasacyjnie ciąży obowiązek wskazania naruszonych przepisów. Kwestionowanie trafności przyjętych ustaleń faktycznych czy podważanie zakresu postępowania dowodowego w uzasadnieniu skargi kasacyjnej, bez powołania naruszonych przepisów, nie stanowi wskazania podstaw kasacyjnych, nie ograniczają się one do art. 174 p.p.s.a., wymagają skonkretyzowania. Stawiając Sądowi I instancji zarzut zaniechania ustaleń faktycznych dotyczących budżetu organu pomocy społecznej nie zgłoszono zarzutu naruszenia art. 106 § 3 p.p.s.a., przez co nie mógł on w ogóle być rozważany. Przepisy art. 151 i 145 § 1 pkt 1 lit. a) p.p.s.a. są przepisami regulującymi samo rozstrzygnięcie sądu I instancji i powołanie ich jako samodzielnej podstawy kasacyjnej nie jest wystarczające, ani skuteczne. O tym, czy sąd miał podstawy do zastosowania art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) p.p.s.a. rozstrzyga w szczególności zasadność zarzutów dotyczących naruszenia prawa materialnego.

Sąd I instancji nie naruszył art. 3 § 1 p.p.s.a, albowiem przedmiotem jego kontroli była działalność organu administracji, skoro skargą objęto decyzję, a Sąd I instancji, oddalając skargę, nie zastosował środka nieznanego ustawie. Nie mógł także odnieść skutku zarzut naruszenia art. 145 § 1 pkt 1 lit. b) p.p.s.a., który dotyczy przypadku uwzględnienia skargi ze względu na stwierdzoną przez sąd przesłankę do wznowienia postępowania administracyjnego. Z żadnego zarzutu, jak też z uzasadnienia skargi kasacyjnej nie wynika, aby w sprawie Sąd I instancji stwierdził istnienie którejś z przesłanek wznowienia postępowania lub miał podstawy do jej stwierdzenia. Wobec bezskuteczności zarzutów dotyczących przepisów postępowania, przyjąć należy, że nie zakwestionowano ustalonego w sprawie stanu faktycznego, ani oceny materiału dowodowego.

Nie uzasadniają uwzględnienia skargi kasacyjnej również zarzuty dotyczące prawa materialnego. Nie doszło w sprawie do naruszenia art. 3 ust. 4 u.p.s., zgodnie z którym potrzeby osób i rodzin korzystających z pomocy powinny zostać uwzględnione, jeżeli odpowiadają celom i mieszczą się w możliwościach pomocy społecznej. Celem pomocy społecznej, zgodnie z art. 2 ust. 1 u.p.s., jest umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości, a także zapobieganie takim sytuacjom przez podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem (art. 3 ust. 2 u.p.s.). Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka, rodzaj, forma i rozmiar świadczenia powinny być odpowiednie do okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy (art. 3 ust. 1 i 3 u.p.s.). W rozpoznawanym przypadku zgłoszone żądanie pokrycia kosztów (w nieoznaczonej wysokości) ekspertyzy nie może być uznane za potrzebę podlegająca zaspokojeniu ze środków pomocy społecznej. Po pierwsze, na skarżącego nie został nałożony obowiązek przedstawienia takiej ekspertyzy. Nie toczy się żadne postępowanie, którego wynik miałby znaczenie dla sytuacji mieszkaniowej skarżącego. Żadne przepisy prawa nie stanowią także, że warunkiem podjęcia przez skarżącego kroków w celu poprawy warunków mieszkaniowych, jest złożenie ekspertyzy. Już z tych względów nie można uznać, że żądana pomoc zmierza do zaspokojenia jakiejś niezbędnej, konkretnej potrzeby skarżącego. Pomoc społeczna powinna być odpowiednia do okoliczności. Sporządzenie ekspertyzy niewątpliwie samodzielnie nie poprawi sytuacji mieszkaniowej skarżącego, nie można zatem uznać, że jej sporządzenie zaspokoi niezbędną potrzebę i umożliwi życie w odpowiednich warunkach.

W konsekwencji nie doszło również do niewłaściwego zastosowania art. 41 pkt 1 u.p.s., zgodnie z którym, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, osobie przekraczającej kryterium dochodowe, może być przyznany zasiłek celowy, pod warunkiem zwrotu części lub całości kwoty zasiłku. Jak wyżej wskazano, skarżący nie ma obowiązku sporządzenia ekspertyzy sanitarnej dotyczącej zajmowanego lokalu, zatem kosztu takiej ekspertyzy nie można uznać za wydatek konieczny do poniesienia, co mogłoby pozwolić na uznanie sytuacji za szczególnie uzasadnioną. Zasiłek celowy, zgodnie z art. 39 ust. 1 u.p.s., może być wszak przyznany na zaspokojenie niezbędnej potrzeby bytowej, sporządzenie bliżej nieokreślonej ekspertyzy, bez związku z jakimkolwiek postępowaniem, nie wykazuje związku z potrzebą bytową skarżącego, sporządzenie takiej ekspertyzy nie służy zaspokojeniu żadnej potrzeby bytowej skarżącego.

Mając na uwadze podane argumenty, Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 p.p.s.a. orzekł jak w sentencji o oddaleniu skargi kasacyjnej. Podstawą do rozpoznania skargi kasacyjnej na posiedzeniu niejawnym był przepis art. 182 § 2 i 3 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny nie orzekł w wyroku o przyznaniu pełnomocnikowi skarżącej wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną na zasadzie prawa pomocy, gdyż przepisy art. 209 i 210 p.p.s.a. mają zastosowanie tylko do kosztów postępowania między stronami. Natomiast wynagrodzenie dla pełnomocnika ustanowionego z urzędu za wykonaną pomoc prawną, należne od Skarbu Państwa (art. 250 p.p.s.a.) przyznawane jest przez wojewódzki sąd administracyjny w postępowaniu określonym w art. 254 § 1 i art. 258-261 p.p.s.a.