Wyrok z dnia 2024-05-14 sygn. I OSK 1061/23

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Mariola Kowalska Sędziowie: sędzia NSA Karol Kiczka (spr.) sędzia del. WSA Anna Wesołowska po rozpoznaniu w dniu 14 maja 2024 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej W.P. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 24 stycznia 2023 r. sygn. akt II SA/Ol 829/22 w sprawie ze skargi W.P. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Olsztynie z dnia 22 września 2022 r., nr SKO.82.212.2022 w przedmiocie świadczenia pielęgnacyjnego oddala skargę kasacyjną.

Wyrokiem z dnia 24 stycznia 2023 r., sygn. akt II SA/Ol 829/22 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie oddalił skargę [...] na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Olsztynie z dnia 22 września 2022 r., nr SKO.82.212.2022 w przedmiocie świadczenia pielęgnacyjnego.

Wyrok zapadł w następującym stanie faktycznym i prawnym.

Zaskarżoną do Sądu decyzją Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Olsztynie uchyliło w całości decyzję Burmistrza Miasta Bartoszyce z dnia 20 stycznia 2022 r. i orzekło o przyznaniu [...], od dnia 1 lipca 2022 r. na stałe, prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku ze sprawowaniem opieki nad niepełnosprawną w stopniu znacznym matką. W uzasadnieniu organ odwoławczy wyjaśnił, że decyzja przyznająca stronie prawo do zasiłku stałego została uchylona na mocy ostatecznej decyzji organu I instancji z dnia 27 czerwca 2022 r., a ostatni zasiłek stały został wypłacony [...] w miesiącu czerwcu 2022 r. Wobec czego organ odwoławczy był zobligowany do uchylenia decyzji organu I instancji o odmowie przyznania świadczenia pielęgnacyjnego i orzeczenia o przyznaniu tego świadczenia od dnia 1 lipca 2022 r. Wcześniej dopóki wypłacano zasiłek zachodziła przesłanka negatywna do przyznania świadczenia bowiem nie ma możliwości pobierania dwóch świadczeń jednocześnie.

Skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie na powyższą decyzję wniósł [...].

Sąd I instancji uznał, że skarga jest nieuzasadniona. W ocenie Sądu, kwestią bezsporną pozostaje, że w dacie złożenia wniosku o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego występowała negatywna przesłanka do przyznania wnioskowanego świadczenia, określona w art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a u.ś.r., dlatego nie mogło zostać przyznane skarżącemu świadczenie pielęgnacyjne z dniem 1 listopada 2021 r. Skarżącemu nie mogło zostać przyznane świadczenie pielęgnacyjne na okres, na który miał on już przyznane wcześniejszą decyzją ostateczną prawo do zasiłku stałego. Stosownie bowiem do art. 37 ust. 4 u.p.s. w przypadku zbiegu uprawnień do zasiłku stałego i renty socjalnej, świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego, dodatku z tytułu samotnego wychowania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania lub zasiłku dla opiekuna, zasiłek stały nie przysługuje. Skoro uchylenie decyzji przyznającej zasiłek stały dla skarżącego nastąpiło ostateczną decyzją organu I instancji z dnia 27 czerwca 2022 r. ze skutkiem na dzień uostatecznienia się wskazanej decyzji, zaś ostatni zasiłek wypłacono za miesiąc czerwiec 2022 r., to zasadnie w rozpoznawanym aktualnie postępowaniu o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego organ odwoławczy przyznał to świadczenie od dnia 1 lipca 2022 r.

Skargę kasacyjną od tego wyroku wywiódł [...] zaskarżając wyrok w całości i zarzucając:

I. naruszenie przepisów prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2016 r., poz. 1518 ze zm.), polegającą na pominięciu celów ustawy i przyjęcie, że okoliczność pobierania przez opiekuna zasiłku stałego jest negatywną przesłanką do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego.

Wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości, zasądzenie kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego oraz rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym.

Odpowiedzi na skargę kasacyjną nie wniesiono.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył co następuje:

Skarga kasacyjna została rozpoznana na rozprawie stosownie do art. 181 § 1 p.p.s.a., zgodnie z którym Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje skargę kasacyjną na rozprawie w składzie trzech sędziów, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. W myśl art. 183 § 1 p.p.s.a., Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak pod rozwagę nieważność postępowania. W niniejszej sprawie nie zachodzą jednak okoliczności skutkujące nieważnością postępowania, określone w art. 183 § 2 pkt 1 - 6 p.p.s.a., należy zatem ograniczyć się do zagadnień wynikających z zarzutów zawartych w podstawach skargi kasacyjnej.

Rozpoznając skargę kasacyjną wniesioną w tej sprawie należy stwierdzić, iż nie zawiera usprawiedliwionych podstaw.

Istotą zaistniałego sporu jest odpowiedź na pytanie, czy należało przyznać skarżącemu kasacyjnie prawo do świadczenia pielęgnacyjnego od dnia złożenia wniosku, tj. od listopada 2021 r., w sytuacji, gdy miał on wcześniej przyznany i był przez niego pobierany do czerwca 2022 r. specjalny zasiłek stały.

Stosownie do art. 17 ust. 5 pkt 1lit. a) u.ś.r. świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do emerytury, renty, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego lub rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego, o którym mowa w ustawie z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskich świadczeniach uzupełniających. Stosownie również do art. 37 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej w przypadku zbiegu uprawnień do zasiłku stałego i renty socjalnej, świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego, dodatku z tytułu samotnego wychowania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania lub zasiłku dla opiekuna, zasiłek stały nie przysługuje. Zatem z brzmienia powołanego przepisu wynika wprost, że posiadanie uprawnienia do zasiłku stałego i m.in. świadczenia pielęgnacyjnego powoduje, że zasiłek stały nie przysługuje. Ta regulacja wskazuje na okoliczność, kiedy posiadanie uprawnienia do świadczenia pielęgnacyjnego skutkuje utratą prawa do zasiłku stałego. Każdy z przedstawionych przepisów wyraźnie jednak wskazuje na brak możliwości pobierania dwóch konkurencyjnych świadczeń.

Kwestią bezsporną pozostaje w sprawie, że w dacie złożenia wniosku o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego występowała negatywna przesłanka do przyznania wnioskowanego świadczenia, określona w art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a) u.ś.r., bowiem skarżący pobierał zasiłek stały, dlatego nie mogło zostać przyznane skarżącemu inne, konkurencyjne - świadczenie pielęgnacyjne z dniem 1 listopada 2021 r. Przywołany przepis wyklucza bowiem taką możliwość, tj. możliwość pobierania jednocześnie dwóch świadczeń (por. K. Małysa–Sulińska, A. Kawecka, Komentarz, [w:] Świadczenia rodzinne. Komentarz. Redakcja naukowa K. Małysa–Sulińska, Warszawa 2023, s. 302–361).

Słusznie zatem organ odwoławczy, a za nim Sąd I instancji uznały, że w pierwszej kolejności należało wyeliminować z obrotu prawnego decyzję przyznającą prawo do zasiłku stałego, o czym skarżący został poinformowany pismem z dnia 16 maja 2022 r., bowiem dopóki w obrocie prawnym funkcjonować będzie decyzja przyznająca wnioskodawcy prawo do zasiłku stałego, tj. decyzja z dnia 8 sierpnia 2019 r. nr MOPS-5101.04.003739.PR.2019, przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego nie będzie możliwe. Z akt administracyjnych sprawy wynika, że uchylenie decyzji przyznającej zasiłek stały dla skarżącego nastąpiło ostateczną decyzją organu I instancji z dnia 27 czerwca 2022 r., ze skutkiem na dzień uostatecznienia się wskazanej decyzji. Nie została zaskarżona. Z akt tej samej sprawy wynika jednocześnie, że ostatni zasiłek stały został skarżącemu wypłacony za miesiąc czerwiec 2022 r.

Prawidłowo zatem Sąd I instancji stwierdził, że zgodnie z art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a) ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz art. 37 ust. 4 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej skarżącemu nie mogło zostać przyznane świadczenie pielęgnacyjne na okres, na który miał on już przyznane wcześniejszą decyzją ostateczną prawo do zasiłku stałego. Zaś z chwilą ostateczności decyzji o uchyleniu zasiłku stałego ustała przeszkoda do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, dlatego skoro ostatni zasiłek stały został wypłacony za czerwiec 2022 roku to świadczenie pielęgnacyjne zostało prawidłowo przyznane od lipca 2022 roku.

Tym samym odmówić słuszności należy jedynemu zarzutowi skargi kasacyjnej, tj. zarzutowi naruszenia art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a) ustawy o świadczeniach rodzinnych. Słusznie wskazał Sąd I instancji, że wolą ustawodawcy wyrażoną jednoznacznie w przytoczonym powyżej przepisie art. 37 ust. 4 u.p.s. jest przyznanie pierwszeństwa dla świadczenia pielęgnacyjnego, albowiem ujmując w normy związane ustalenie prawa do zasiłku stałego wskazał, że w przypadku zbiegu uprawnień do zasiłku stałego i świadczenia pielęgnacyjnego zasiłek stały nie przysługuje. Zatem, osoba, która spełnia warunki do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego i chce je otrzymać, a pobiera zasiłek stały, powinna móc dokonać wyboru jednego z tych świadczeń, przez rezygnację z pobierania świadczenia niższego (zob. wyrok NSA z dnia 18 maja 2021 r., sygn. I OSK 273/21, publ. Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych – orzeczenia.nsa.gov.pl).

Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny uznał skargę kasacyjną za pozbawioną usprawiedliwionych podstaw, co skutkowało jej oddaleniem na podstawie art. 184 p.p.s.a.