Wyrok z dnia 2021-08-31 sygn. II SA/Rz 518/21

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w składzie następującym: Przewodniczący SWSA Marcin Kamiński Sędziowie WSA Paweł Zaborniak AWSA Maria Mikolik /spr./ po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w trybie uproszczonym w dniu 31 sierpnia 2021 r. sprawy ze skargi P. M. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] stycznia 2021 r. nr [...] w przedmiocie odmowy umorzenia należności z tytułu świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego - skargę oddala -

II SA/Rz 518/21

Uzasadnienie

Zaskarżoną decyzją z dnia [...] stycznia 2021 r. nr [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze w [...] (dalej: organ II instancji, organ odwoławczy, SKO), po rozpoznaniu odwołania P. M. (dalej: skarżący) utrzymało w mocy decyzję Burmistrza Gminy [...] (dalej: organ I instancji, Burmistrz) z dnia [...] grudnia 2020 r. nr [...] w przedmiocie odmowy umorzenia należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego.

Jak wynika z akt sprawy w okresie od 1 października 2008 r. do 27 kwietnia 2018 r. przyznano i wypłacono świadczenia z funduszu alimentacyjnego na uprawnione dzieci skarżącego: K. M., A. M., A. M. oraz W. M. – wobec których skarżący posiadał obowiązek alimentacyjny.

Świadczenia zostały wypłacone w wysokości zasądzonych alimentów, tj. w okresach: 2008/2009 – 6000,00 zł, 2009/2010 – 9500,00 zł, 2010/2011 – 12000,00 zł, 2011/2012 – 12000,00 zł, 2012/2013 – 10366,80 zł, 2013/2014 – 6200,00 zł, 2015/2015 – 6000,00 zł, 2015/2016 – 6000,00 zł, 2016/2017 – 5700,00 zł oraz 2017/2018 – 1200,00 zł. Łączne zadłużenie skarżącego z tytułu wypłaconych świadczeń za w/w okresy wynosiło 74766,80 zł, jednak w toku prowadzonego postępowania egzekucyjnego od dnia 28 lipca 2020 r. wyegzekwowano od skarżącego 15500,00 zł. Zatem kwota pozostała do uiszczenia wynosi 59266,80 zł.

W dniu 20 lipca 2020 r. do Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w [...] wpłynął wniosek skarżącego o umorzenie długu alimentacyjnego. W uzasadnieniu wniosku wskazano trudną sytuację życiową, zdrowotną i finansową.

Następnie decyzją z dnia [...] sierpnia 2020 r. nr [...] Burmistrz odmówił skarżącemu umorzenia należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego.

W dniu 1 września 2020 r. skarżący wniósł od w/w decyzji odwołanie.

Po rozpatrzeniu odwołania skarżącego, decyzją z dnia [...] października 2020 r. nr [...] SKO w [...] uchyliło zaskarżoną decyzję w całości i przekazało sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi I instancji.

Stosując się do zaleceń zawartych w w/w decyzji, organ I instancji w dniu 12 listopada 2020 r. przeprowadził wywiad środowiskowy z P. M. Na jego podstawie ustalono, że skarżący jest po rozwodzie, zamieszkuje samotnie, prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe. Skarżący posiada wykształcenie zasadnicze zawodowe o profilu posadzkarz. Przepracował 15 lat w zawodzie. Aktualnie nie pracuje, utrzymuje się ze świadczenia rentowego ZUS w wysokości 780,00 zł z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Powyższe świadczenie zostało mu przyznane do dnia 30 marca 2023 r. Świadczenie jest co miesiąc zmniejszane o kwotę 247,39 zł, poprzez egzekucję komorniczą na poczet zaległych alimentów. Ostatecznie skarżący pobiera świadczenie w wysokości 532,61 zł miesięcznie. Dodatkowo P. M. posiada orzeczenie o stopniu niepełnosprawności z dnia [...] września 2015 r. nr [...] wydane przez Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w [...], na podstawie którego przyznano skarżącemu umiarkowany stopień niepełnosprawności na stałe, ze wskazaniem odpowiedniego zatrudnienia w zakładzie pracy chronionej. P. M. jest osobą przewlekle chorą, zmaga się z problemami neurologicznymi i cierpi na dyskopatię kręgosłupa. Ponadto ma wszczepione endoprotezy obu bioder.

Na podstawie wywiadu środowiskowego ustalono również, że skarżący od stycznia 2001 r. jest objęty pomocą Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w [...]. Pobiera świadczenie pieniężne w kwocie 70 zł miesięcznie na zakup posiłku lub żywności w ramach rządowego programu "Posiłek w szkole lub w domu". W dniu 17 listopada 2020 r. otrzymał świadczenie w postaci jednorazowego specjalnego zasiłku celowego na zakup opału w wysokości 300 zł. Skarżący wskazał, że utrzymuje z dziećmi sporadyczne kontakty, nie mają ze sobą dobrych relacji, przez co nie może liczyć na ich pomoc. Rodzice skarżącego przebywają w Domu Pomocy Społecznej w [...] i nie otrzymuje od nich żadnej pomocy. Ponadto mieszka w domu, będącym własnością siostrzenicy, z którą pozostaje w konflikcie i zajmuje w nim piętro. P. M. podniósł, że może liczyć jedynie na pomoc sąsiadów.

Skarżący jest właścicielem gruntu rolnego o powierzchni 0,4055 ha przeliczeniowego oraz budynku gospodarczego o powierzchni 50 m⊃2;.

Z notatki sporządzonej przez pracownika GOPS w [...] z dnia 20 listopada 2020 r. wynika, że P. M. stawił się w siedzibie ośrodka i wyraził swoje niezadowolenie z wysokości przyznanej mu pomocy finansowej w kwocie 300 zł. Ponadto oświadczył, że ma zamiar zrezygnować z renty wypłacanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych na rzecz zasiłku stałego przyznanego przez GOPS, ponieważ takie świadczenie nie podlega zajęciu przez komornika.

Po ponownie przeprowadzonym postępowaniu Burmistrz Gminy [...] decyzją z dnia [...] grudnia 2020 r. nr [...] odmówił P. M. umorzenia należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego.

Organ I instancji w decyzji wskazał, że zadłużenie w kwocie 59.266,80 zł jest kwotą główną, do której należy doliczyć odsetki za opóźnienie w aktualnej wysokości 5,6 % w stosunku rocznym, naliczane od pierwszego dnia następującego po dniu wypłaty świadczeń z funduszu alimentacyjnego, do dnia spłaty. Dodatkowo wskazał, że powstanie zadłużenia i obowiązek jego spłaty jest następstwem zaniechania skarżącego, polegającym na niewywiązywaniu się przez niego z obowiązku alimentacyjnego względem dzieci. Ponadto Burmistrz podniósł, że obowiązek alimentacyjny ciąży bezwzględnie na każdym z rodziców, ponieważ alimenty służą realizacji ochrony dobra dziecka przez zapewnienie środków na jego godziwe utrzymanie, edukację i wychowanie. W związku z tym, że skarżący nie wywiązał się z tego obowiązku dzieci stały się uprawnione do pobierania świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Jednak wypłata tych świadczeń nie zwalnia go z obowiązku alimentacji względem dzieci, wobec czego zadłużenie rośnie, a świadczenia podlegają zwrotowi wraz z ustawowymi odsetkami.

Organ I instancji wskazał, że przesłanką zastosowania umorzenia należności z funduszu alimentacyjnego jest każdorazowo ustalenie przez organ w toku postępowania, że zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności dotyczące sytuacji zobowiązanego. Zdaniem organu I instancji za szczególnie trudną sytuacją dłużnika muszą przemawiać względy społeczne m. in. niepełnosprawność, wielodzietność, klęska żywiołowa czy też zdarzenia losowe. W niniejszej sprawie Burmistrz stwierdził, że skarżący jest zdolny do samodzielnej egzystencji, nie wymaga pomocy osób trzecich ani umieszczenia w domu pomocy społecznej.

Końcowo organ I instancji wskazał, że nie znalazł podstaw do zastosowania najdalej idącej ulgi w spłacie należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego w postaci umorzenia tych należności.

W dniu 17 grudnia 2020 r. do organu I instancji wpłynęło odwołanie P. M., w którym podniósł, że znajduje się w trudnej sytuacji finansowej, zdrowotnej i materialnej. W odwołaniu skarżący wymienił swoje schorzenia i aktualne wydatki oraz zwrócił się o pozytywne rozpatrzenie jego prośby.

Po rozpoznaniu odwołania P. M., Samorządowe Kolegium Odwoławcze w [...] opisaną na wstępie decyzją z dnia [...] stycznia 2021 r. nr [...] utrzymało zaskarżone rozstrzygnięcie w mocy.

W pierwszej kolejności Kolegium podało, że podstawę prawną rozpoznania sprawy stanowi art. 17 pkt 1, art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2020. Poz. 256 z późn zm; dalej: K.p.a.). Natomiast podstawę materialno-prawną wydanej decyzji stanowi art. 27 ust. 1 i ust. 1a, art. 30 ust. 2 i ust. 3 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2020 r., poz. 808 z późń. zm.; dalej: Ustawa).

Organ II instancji wskazał, że odwołanie skarżącego nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż zaskarżona decyzja Burmistrza Gminy [...] z dnia [...] grudnia 2020 r. nie narusza przepisów postępowania administracyjnego i przepisów prawa materialnego.

Kolegium podkreśliło, że umorzenie należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego następuje w drodze decyzji administracyjnej, po przeanalizowaniu sytuacji wnioskodawcy oraz na podstawie kryteriów wymienionych w art. 30 ust. 2 Ustawy. Organ II instancji podkreślił, że decyzja wydawana na podstawie art. 30 ust. 2 Ustawy jest decyzją uznaniową, a zakres uznania administracyjnego wyznaczony jest przepisem prawa, a jego ramy określają normy kompetencyjne, przepisy K.p.a. oraz przepisy prawa materialnego. Dodatkowo SKO wyjaśniło, że sytuacja dochodowa i rodzinna dłużnika, ubiegającego się o umorzenie należności musi go wyróżniać spośród innych dłużników alimentacyjnych. Zdaniem Kolegium w niniejszej sprawie nie można uznać, że skarżący znajduje się w szczególnie trudnej sytuacji życiowej. Istotnym jest fakt, że skarżący jest w wieku aktywności zawodowej, a pomimo zaliczenia go do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, może podjąć zatrudnienie w zakładzie pracy chronionej, w celu uzyskania dodatkowego dochodu. Wobec powyższego organ uznał, że sytuacja skarżącego nie przesądza o braku możliwości spłaty zadłużenia.

SKO wyraźnie wskazało, że organ I instancji trafnie przyjął, że sytuacja skarżącego jest trudna, jednak nie może być uznana za wystarczającą przesłankę uzasadniającą umorzenie należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego.

Końcowo organ II instancji podkreślił, że skarżący ma możliwość wystąpienia z wnioskiem o odroczenie terminu płatności, a następnie rozłożenia należności na raty, jednak z takiej możliwości nie skorzystał.

P. M. wniósł skargę na powyższą decyzję Kolegium, wskazując, że znajduje się w trudnej sytuacji finansowej, zdrowotnej i materialnej. W skardze wymienione zostały schorzenia na które cierpi skarżący i aktualne wydatki skarżącego oraz prośba o pozytywne rozpatrzenie sprawy. Do skargi dołączone zostały dokumenty: lista leków przyjmowanych przez skarżącego, kserokopia orzeczenia o stopniu niepełnosprawności oraz pismo z kancelarii adwokackiej, w którym wezwano skarżącego do opuszczenia nieruchomości, której właścicielem jest M. P. oraz wydania tejże nieruchomości w terminie do końca września 2018 r.

W odpowiedzi na skargę Kolegium wniosło o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie zważył, co następuje:

W myśl art. 1 ustawy z 25 lipca 2002r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r., poz. 2167) oraz art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2019r., poz. 2325 ze zm., dalej: P.p.s.a.), sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, a kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem. Decyzja administracyjna podlega uchyleniu, jeśli Sąd stwierdzi naruszenie prawa materialnego w stopniu mającym wpływ na wynik sprawy, naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania lub inne naruszenie przepisów postępowania mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 145 § 1 pkt 1 lit. a-c P.p.s.a.). Jeżeli zachodzą przyczyny określone w art. 156 Kodeksu postępowania administracyjnego lub w innych przepisach - sąd stwierdza nieważność decyzji lub postanowienia w całości lub w części (art. 145 § 1 pkt 2 P.p.s.a.). W przypadku, o którym mowa w § 1 pkt 1 i 2, sąd stwierdzając podstawę do umorzenia postępowania administracyjnego, umarza jednocześnie to postępowanie (art. 145 § 3 P.p.s.a.).

Po dokonaniu kontroli zaskarżonej decyzji w wyżej wskazanych granicach Sąd doszedł do przekonania, że skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie kontroli Sądu zostały poddane decyzje, które zarówno na etapie postępowania I-instancyjnwego, jak i postępowania odwoławczego, negatywnie rozpoznały wniosek a następnie odwołanie skarżącego i odmówiły udzielania ulgi, polegającej na umorzeniu należności z tytułu świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego.

Wątpliwości w sprawie nie budzi, że zgodnie z kolejnymi decyzjami Burmistrza Gminy [...], w okresie od 1 października 2008 r. do 27 kwietnia 2018 r. przyznane i wypłacone zostały świadczenia z funduszu alimentacyjnego na uprawnione dzieci, wobec których Skarżący posiadał obowiązek alimentacyjny. Łączne zadłużenie z tytułu wypłaconych świadczeń za ww. okres wyniosło 74.766,80 zł. W toku prowadzonego postępowania egzekucyjnego, do dnia 28 lipca 2020 r., wyegzekwowano kwotę 15.500,00 zł. Pozostała do spłacenia kwota należności głównej wynosi 59.266,80 zł, do której należy doliczyć odsetki za opóźnienie.

Skarżący w toku prowadzonego postępowania powoływał się na swoją trudną sytuację materialną, rodzinną oraz zdrowotną. Możliwość umorzenia należności wypłaconych z funduszu alimentacyjnego na wniosek dłużnika została przewidziana w art. 30 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2020 r., poz. 808 ze zm., dalej: ustawa), zgodnie z którym organ właściwy wierzyciela może na wniosek dłużnika alimentacyjnego umorzyć jego należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego łącznie z odsetkami w całości lub w części, odroczyć termin płatności albo rozłożyć na raty, uwzględniając sytuację dochodową i rodzinną.

W pierwszej kolejności należy zwrócić skarżącemu uwagę, że przepis ten przewiduje po stronie organu jedynie uprawnienie do umorzenia długu alimentacyjnego a nie obowiązek. Powyższe oznacza, że nawet w razie zaistnienia trudnej sytuacji dochodowej lub rodzinnej po stronie osoby ubiegającej się o umorzenie należności organ nie ma obowiązku uwzględnienia tego rodzaju żądania. Organy orzekają na podstawie art. 30 ust. 2 ww. ustawy w ramach tzw. uznania administracyjnego, które oznacza pewną swobodę decyzyjną co do wyboru sposobu rozstrzygnięcia sprawy. Uznaniowy charakter decyzji nie zwalnia natomiast organu administracji od obowiązku wszechstronnego wyjaśnienia okoliczności danego przypadku i szczegółowego zbadania stanu faktycznego sprawy. Z tego powodu Sąd jest zobowiązany ocenić sposób przeprowadzenia postępowania w sprawie, w szczególności, czy organ w sposób wyczerpujący zebrał i rozpatrzył materiał dowodowy, respektując treść zasady prawdy obiektywnej, czy uwzględnił wszystkie okoliczności danej sprawy, umożliwił stronie czynny udział w postępowaniu a końcowo, czy uzasadnił należycie wydane w sprawie rozstrzygnięcie. Do przestrzegania tych zasad prowadzenia postępowania administracyjnego, organ administracji publicznej jest bowiem zobowiązany na mocy art. 7, art. 77, art. 80 i art. 107 § 3 k.p.a.

Zakres okoliczności, jakie organ powinien ustalić i materiału dowodowego, jaki powinien zgromadzić, jest zdeterminowany treścią przesłanek umorzenia należności, o których mowa w art. 30 ust. 2 ustawy. Przepis ten nakazuje przy ocenie zasadności umorzenia należności z tytułu świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego uwzględnić sytuację dochodową oraz rodzinną strony. Zatem to odnośnie sytuacji dochodowej i rodzinnej strony organ powinien dokonać wyczerpujących ustaleń, które następnie są poddane kontroli Sądu pod względem ich kompletności i spójności. Sąd dokonując kontroli zaskarżonej decyzji bada również, czy organy orzekając w ramach uznania administracyjnego przedstawiły dostatecznie uzasadnione powody wydania w stosunku do strony negatywnego rozstrzygnięcia. Oceniając znaczenie wymienionych tu przesłanek należy mieć na uwadze również cel ww. ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentacji, wyrażony w preambule. Ustawodawca wskazał, że dostarczanie środków utrzymania osobom, które nie są w stanie samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb, a w szczególności dzieciom, jest w pierwszej kolejności obowiązkiem członków ich rodziny wskazanych w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, a wspieranie osób znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej z powodu niemożności wyegzekwowania alimentów należy łączyć z działaniami zmierzającymi do zwiększenia odpowiedzialności osób zobowiązanych do alimentacji.

Uwzględniając treść preambuły sądy administracyjne wypracowały jednolite stanowisko odnośnie sposobu interpretacji przepisu art. 30 ust. 2 ustawy, tj. jako wyjątku od zasady z art. 27 ust. 1 ustawy, przewidującej obowiązek zwrotu przez dłużnika alimentacyjnego organowi właściwemu wierzyciela kwot wypłaconych zastępczo za dłużnika na rzecz osób uprawnionych do alimentów, łącznie z ustawowymi odsetkami. Innymi słowy, umorzenie należności wypłaconych z funduszu alimentacyjnego jest wyjątkiem podlegającym ścisłej interpretacji. Zachodzić może wyłącznie wówczas, gdy na skutek obiektywnych okoliczności (niezależnych od dłużnika alimentacyjnego) jego sytuacja dochodowa i rodzinna uniemożliwia wywiązanie się z obowiązku alimentacyjnego. Taki sposób interpretacji wzmacnia charakter zobowiązań alimentacyjnych, które zgodnie z art. 133 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego - w przypadku obowiązku rodziców wobec dzieci - mają charakter zobowiązań obligatoryjnych (tak wyrok WSA w Białymstoku z dnia 4 października 2018 r., sygn. II SA/Bk 290/18).

Oceniając z tej perspektywy przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie administracyjne należy w ocenie Sądu uznać, że spełnia ono wymogi stawiane przez treść regulacji, zawartych w art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 k.p.a. Organy sytuację materialną skarżącego ustaliły a wynika z niej, że utrzymuje się z renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, wynoszącej – po potrąceniu a poczet prowadzonej egzekucji należności z funduszu alimentacyjnego - 532,61 zł. Skarżący otrzymuje również świadczenia z pomocy społecznej o charakterze doraźnym, t.j. świadczenie pieniężne w postaci zasiłku celowego na zakup posiłku lub żywności w ramach rządowego programu "Posiłek w szkole lub w domu" w kwocie 70 zł, czy też specjalny zasiłek celowy na zakup opału w kwocie 300,00 zł. Skarżący ma trudną sytuację zdrowotną, schorzenia na które cierpi zostały ustalone w toku postępowania. Legitymuje się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności na stałe, ze wskazaniem dotyczącym odpowiedniego zatrudnienia w zakładzie pracy chronionej. Zajmuje piętro w domu będącym własnością siostrzenicy.

Organy nie kwestionowały, że sytuacja skarżącego jest trudna, jednak uznały, że jego sytuacja nie jest na tyle wyjątkowa, aby uzasadniała przyznanie wnioskowanej ulgi. Sąd dostrzega, że skarżącemu pozostaje po zrealizowaniu potrąceń komorniczych niewielka kwota na zaspokojenie codziennych potrzeb bytowych (niewiele ponad 500 zł). Niemniej jednak, jak trafnie podniosły organy, skarżący, mimo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności jest zdolny do pracy w zakładzie pracy chronionej. Ten wniosek Sąd akceptuje i uznaje za w pełni uzasadniony. Na terenie powiatu [...], gdzie zamieszkuje skarżący, znajdują się cztery zakłady pracy chronionej w [...] oraz dwa w [...], zgodnie z wykazem zakładów pracy chronionej w województwie podkarpackim WUP w [...], według stanu na dzień 16 sierpnia 2021 r. Posiadany stopień niepełnosprawności nie wyłącza więc skarżącego z możliwości wykonywania pracy. Ogranicza jedynie rodzaj pracy, którą może wykonywać, nie eliminuje go natomiast z życia zawodowego w ogóle. Na dzień wydania zaskarżonej decyzji istniały więc podstawy do uznania, że, skarżący jako osoba zdolna do pracy w warunkach pracy chronionej, będzie w stanie znaleźć zatrudnienie stosowne do swych predyspozycji zdrowotnych, pozwalające na spłatę chociażby części zaległości alimentacyjnych tym bardziej, że skarżąc jest w wieku produkcyjnym (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 17 grudnia 2020 r., sygn. I OSK 2462/18). Należy również zauważyć, że skarżący jest właścicielem budynku gospodarczego oraz gruntu rolnego o pow. gruntu rolnego o powierzchni 0,4055 ha przeliczeniowego, który mógłby być chociażby przedmiotem dzierżawy. Oceniając sytuację dochodową w kontekście podstaw do umorzenia należności należy uwzględnić, czy istnieją po stronie wnioskodawcy możliwości, czy też zasoby w celu poprawy własnej sytuacji i tym samym podołania obowiązkowi spłaty należności alimentacyjnych. Umorzenie należności z funduszu alimentacyjnego możliwe jest wówczas gdy strona z uwagi na wyjątkowe i nadzwyczajne okoliczności nie jest w stanie podołać obowiązkowi alimentacyjnemu oraz późniejszej spłacie należność z tytułu świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Jeżeli natomiast istnieją niewykorzystane możliwości, czy zasoby, z których strona z nieujawnionych przyczyn nie korzysta, wówczas nie ma podstaw do uznania, że strona znajduje się w sytuacji wyjątkowej, która wskazuje na zasadność umorzenia wnioskowanych należności.

Oceniając zasadność umorzenia należy mieć na względzie, że zobowiązany co do zasady ponosi pełną odpowiedzialność za zaistniałe zaległości powstałe z tytułu wypłaconych przez Państwo zastępczo na rzecz jego dzieci alimentów. Wobec braku wywiązywania się z obowiązku alimentacyjnego, koszt utrzymania dzieci pokrywany był przynajmniej częściowo ze Skarbu Państwa. Z tego powody to na zobowiązanym (skarżącym) spoczywa obowiązek pełnego zaangażowania i podjęcia starań w kierunku spłaty tych zaległości wraz z odsetkami. Zwrot należności jest zasadą, a instytucja umorzenia, rozłożenia na raty albo odroczenia terminu płatności odstępstwem, wyjątkiem od ogólnej zasady obowiązku zwrotu należności i może mieć miejsce w sytuacjach szczególnych, nadzwyczajnych. Należy bowiem mieć na względzie charakter zobowiązań alimentacyjnych, które zgodnie z art. 133 ustawy z 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy w przypadku rodziców w stosunku do dzieci, mają charakter obligatoryjny i zwolnić się z nich można tylko w wyjątkowych sytuacjach. W ugruntowanym orzecznictwie sądów administracyjnych wypracowanym na tle art. 30 ust. 2 ustawy podkreśla się, że sytuacja rodzinna i dochodowa dłużnika ubiegającego się o umorzenie należności musi go wyróżniać spośród innych dłużników alimentacyjnych. Może mieć to miejsce tylko wówczas, gdy sytuacja dochodowa lub rodzinna nie pozwala dłużnikowi na wywiązanie się z obowiązku alimentacyjnego. Przy czym, taki stan powinien być efektem wpływu czynników obiektywnych. Umorzenie należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego może być odebrane jako forma zachęcenia innych osób do unikania partycypowania w kosztach utrzymania własnych dzieci, w sytuacji gdy sytuacja materialna i osobista dłużnika nie jest następstwem pojawienia się zdarzeń nagłych i nieprzewidywalnych, lecz wynika ona z zaniedbań, które miały miejsce przed kilku laty i obecnie dłużnik ponosi tego negatywne konsekwencje. (vide: wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z: 18 grudnia 2020 r. sygn. akt I OSK 2269/20, 27 października 2020 r. sygn. akt I OSK 1015/20, z 14 lipca 2020 r. sygn. akt I OSK 2861/19, 20 listopada 2019 r. sygn. akt I OSK 3150/18, 21 kwietnia 2020 r. sygn. akt I OSK 346/19, 28 kwietnia 2020 r. sygn. akt I OSK 9/19, 14 lutego 2019 r. sygn. akt I OSK 2149/18).

Należy również wziąć pod uwagę, że skarżący zwrócił się od razu o udzielenie ulgi w formie najbardziej definitywnej, polegającej na umorzeniu należności. Nie skorzystał w pierwszej kolejności z udzielenia innych ulg w spłacie swoich zobowiązań, o których stanowi art. 30 ust. 2 ustawy, polegających na rozłożeniu na raty, czy odroczenie terminu płatności zadłużenia. W ocenie Sądu wymienione w art. 30 ust. 2 ustawy rodzaje ulg w spłacie należności alimentacyjnych powinny być stosowane w określonym porządku, a więc od środka wywołującego najmniejszy skutek aż po środek wywołujący skutek najbardziej definitywny. Dłużnik alimentacyjny powinien więc w pierwszej kolejności zwrócić się o odroczenie terminu spłaty występującego zadłużenia lub rozłożenia tej spłaty na raty, a dopiero w ostateczności uzasadnione jest wystąpienie o umorzenie występującej należności.

Uznając zatem, że organy przeprowadziły postępowanie w sposób prawidłowy, gromadzą wyczerpujący materiał dowodowy, który dał obraz sytuacji dochodowej oraz rodzinnej skarżącego, spełniając tym samym wymogi z art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 k.p.a. Organy w oparciu o zebrany materiał dowodowy dokonały prawidłowych ustaleń faktycznych a następnie, stosując art. 30 ust. 2 ustawy sformułowały prawidłowy wniosek o braku podstaw do umorzenia skarżącemu należności z funduszu alimentacyjnego. Uzasadnienia decyzji I oraz II instancji zawierają wyczerpujące przedstawienie ustalonych okoliczności faktycznych, które następnie zostały poddane szczegółowej analizie, co znajduje odzwierciedlenie w motywach wydanych rozstrzygnięć. Spełnione zostały więc wymogi z art. 107 § 3 k.p.a.

Z przedstawionych wyżej względów Sąd oddalił skargę na podstawie art. 151 P.p.s.a.