Wyrok z dnia 2024-10-22 sygn. I OSK 2568/23

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Monika Nowicka Sędziowie: sędzia NSA Karol Kiczka sędzia del. WSA Maria Grzymisławska-Cybulska (spr.) po rozpoznaniu w dniu 22 października 2024 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej G.G. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 22 czerwca 2023 r., sygn. akt IV SA/Wr 635/22 w sprawie ze skargi G.G. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Jeleniej Górze z dnia 25 sierpnia 2022 r. nr SKO/41/DA-15/2022 w przedmiocie odmowy umorzenia należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego oddala skargę kasacyjną.

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu wyrokiem z dnia 22 czerwca 2023 r. sygn. akt IV SA/Wr 635/22 oddalił skargę G.G. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Jeleniej Górze z dnia 25 sierpnia 2022 r. nr SKO/41/DA-15/2022 w przedmiocie odmowy umorzenia należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wywiódł skarżący, zarzucając Sądowi pierwszej instancji:

1) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. art. 30 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz.U. z 2009 r., Nr 1, poz. 7 ze zm.), polegające na jego błędnej wykładni i niezastosowaniu, pomimo iż przesłanki umorzenia należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego zostały spełnione;

2) naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a. w zw. z art. 7 k.p.a., art. 8 k.p.a., art. 77 § 1 k.p.a., art. 80 k.p.a. oraz 107 § 3 k.p.a. przez jego niezastosowanie i bezpodstawne przyjęcie w zaskarżonym wyroku, że organy obu instancji dysponowały pełnym materiałem dowodowym oraz przeprowadziły postępowanie dowodowe w sposób odpowiadający zasadom procedury administracyjnej w sytuacji, gdy organy nie rozpatrzyły całego materiału dowodowego, a w szczególności nie wyjaśniły wpływu ciążącego na skarżącym zobowiązania kredytowego, zaciągniętego w celu sfinansowania uzasadnionych potrzeb rodzinnych, w tym w szczególności małoletnich, które to zobowiązanie obciążyło po rozwodzie jedynie skarżącego, na możliwości wywiązywania się z zobowiązań wobec Skarbu Państwa powstałych w wyniku wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego na rzecz osoby uprawnionej, a w konsekwencji poprzez dokonanie dowolnej oceny okoliczności sytuacji dochodowej i rodzinnej skarżącego, w kontekście przesłanek z art. 30 ust. 2 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów.

Żądaniem skargi kasacyjnej objęto uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu we Wrocławiu oraz zasądzenie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skarżącemu z urzędu w postępowaniu kasacyjnym oświadczając, że koszty te nie zostały opłacone przez skarżącego ani w całości, ani w części. Wniesiono o rozpoznanie skargi kasacyjnej na posiedzeniu niejawnym.

Pismem z dnia 2 stycznia 2024 r. skarżący kasacyjnie wniósł o przeprowadzenie dowodu z powiadomienia o wycofaniu z zatrudnienia, wystawionego 6 listopada 2023 r.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw.

Przepis art. 193 zdanie drugie ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Dz.U. 2024, poz. 935 ze zm. – dalej jako: "p.p.s.a." wyłącza odpowiednie stosowanie do postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym wymogów dotyczących koniecznych elementów uzasadnienia wyroku, które przewidziano w art. 141 § 4 w zw. z art. 193 zdanie pierwsze p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny nie przedstawia więc w uzasadnieniu wyroku oddalającego skargę kasacyjną opisu ustaleń faktycznych i argumentacji prawnej podawanej przez organy administracji i Sąd pierwszej instancji.

Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę tylko w granicach skargi kasacyjnej (art. 183 § 1 p.p.s.a.), z urzędu biorąc pod uwagę jedynie nieważność postępowania, co oznacza związanie przytoczonymi w skardze kasacyjnej jej podstawami, określonymi w art. 174 p.p.s.a. Wobec niestwierdzenia zaistnienia przesłanek nieważności postępowania, oceniając wyrok Sądu pierwszej instancji w ramach zarzutów zgłoszonych w skardze kasacyjnej, Naczelny Sąd Administracyjny uznał te zarzuty za niezasadne.

Przedstawienie motywów wydanego w niniejszej sprawie rozstrzygnięcia wymaga zastrzeżenia, że skarga kasacyjna formułując zarzuty naruszenia przez Sąd Wojewódzki przepisów "k.p.a." i "p.p.s.a." jednocześnie nie definiuje tych skrótów. Analiza treści skargi kasacyjnej doprowadziła Sąd do wniosku, że zarzuty te dotyczą odpowiednio: ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2020 r., poz. 256 z późn. zm. - dalej jako: "k.p.a.") oraz ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Dz.U. z 2023, poz. 259) i w tak wytyczonym zakresie Sąd skargę kasacyjną rozpoznał.

Odnosząc się do zgłoszonego w piśmie procesowym wniosku dowodowego należy wyjaśnić, że zgodnie z art. 106 § 5 p.p.s.a., do postępowania dowodowego, o którym mowa w art. 106 § 3 p.p.s.a., stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z art. 243⊃2; k.p.c., dokumenty znajdujące się w aktach sprawy lub do nich dołączone stanowią dowody bez wydawania odrębnego postanowienia, pomijając dowód z takiego dokumentu, sąd wydaje postanowienie. W związku tym dokumenty załączone do skargi kasacyjnej, stały się materiałem sprawy bez potrzeby wydawania w tym zakresie odrębnego postanowienia.

Ustosunkowując się, w następnej kolejności, do kwestii postawionych w skardze kasacyjnej zarzutów naruszenia przepisów postępowania należy podkreślić, że uzasadniając naruszenie przepisów postępowania wykazać trzeba, że uchybienie im mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Skarga kasacyjna nieodpowiadająca powyższym wymaganiom uniemożliwia Sądowi ocenę jej zasadności.

Mając na uwadze powyższe stwierdzić należy, że bezzasadnie Sądowi pierwszej instancji zarzucono w niniejszej sprawie naruszenie przepisów postępowania.

Rolą organu w toku postępowania administracyjnego jest: podjęcie czynności w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy (art. 7 k.p.a.), udokumentowanie poczynionych ustaleń w aktach sprawy (art. 77 § 1 k.p.a.) oraz uzasadnienie w sposób przewidziany w art. 107 § 3 k.p.a. wydanej decyzji. Dokumentacja akt niniejszej sprawy wskazuje, że prawidłowo Sąd pierwszej instancji ocenił, że organy prowadzące postępowanie tym standardom sprostały. Skuteczne zarzucenie naruszenia przepisu art. 80 k.p.a. wymaga natomiast wykazania, że uchybiono zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego. Jedynie to, bowiem może być przeciwstawione uprawnieniu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie o innej niż przyjęta doniosłości poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie. Dokonana ocena materiału dowodowego może być, bowiem skutecznie podważona tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami, lub gdy rozumowanie wykracza poza reguły logiki albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia związku przyczynowo-skutkowego. Taka sytuacja nie ma jednak miejsca w niniejszej sprawie.

Argumentacja skargi kasacyjnej zmierza do wykazania, że wydając zaskarżone decyzje nie rozważono wszystkich okoliczności dotyczących sytuacji skarżącego, a w szczególności nie wzięto pod uwagę zadłużenia skarżącego oraz realnych możliwości podjęcia pracy zarobkowej przez niego i pozyskiwania dochodów umożliwiających utrzymanie siebie jak i uprawnionych do bieżącej alimentacji oraz spłacanie ciążącego na nim zadłużenia.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej nie wskazano jednak, na czym konkretnie – poza odmienną – od przyjmowanej przez skarżącego kasacyjnie oceną ustalonych okoliczności faktycznych polega zarzucane naruszenie przepisów postępowania. Zakres prowadzonego przez organy postępowania dowodowego determinowany był treścią przepisów prawa materialnego mających zastosowanie w tej sprawie. Skarżący kasacyjnie nadesłał do akt sprawy powiadomienie o wycofaniu z zatrudnienia, wystawione dnia 6 listopada 2023 r. Należy jednak zauważyć, że pismo to, powstałe już po wydaniu zaskarżonej decyzji nie stanowi dokumentu o niezdolności do pracy, a jedynie wycofanie z pracy z uwagi na - aktualne na datę sporządzania tego pisma - obostrzenia i przeciwwskazania do świadczenia wykonywanej pracy.

Niezasadnie zatem Sądowi pierwszej instancji zarzucono zatem naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a. w zw. z art. 7, art. 8, art. 77 § 1, art. 80, art. 107 § 3 k.p.a.

Niezasadnie również Sądowi Wojewódzkiemu postawiono zarzut naruszenia art. 30 ust.2 ustawy, poprzez błędną jego wykładnię, polegającą m.in. na przyjęciu za uzasadnioną odmowy umorzenia należności dłużnika z tytułu wypłaconych świadczeń alimentacyjnych z uwagi na fakt, zawinionego de facto przez dłużnika, braku możliwości uregulowania zadłużenia, spowodowany odbywaniem przez niego kary pozbawienia wolności w zakładzie karnym.

Umorzenie świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego na podstawie art. 30 ust. 2 ustawy zapada w ramach uznania administracyjnego. To oznacza, że nawet w przypadku spełnienia przesłanek do zastosowania ulgi, organ może, ale nie musi, ulgę taką przyznać. Kontrola sądu w odniesieniu do elementu uznania administracyjnego nie obejmuje kryterium celowości, zasadniczego w przypadku uznania, lecz koncentruje się na badaniu, czy uznanie organu nie ma charakteru arbitralnego, czy zostało należycie uzasadnione rzeczowymi argumentami. Analiza akt sprawy dowodzi, że prawidłowo Sąd Wojewódzki ocenił, że w niniejszej sprawie nie przekroczono granic uznania administracyjnego.

Skarżący kasacyjnie, pośrednio w okoliczności odbywania kary pozbawienia wolności i stanowiących konsekwencję tego stanu rzeczy, ograniczonych możliwościach podjęcia płatnej pracy upatruje zasadności złożonego wniosku o umorzenie należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Odnosząc się do tej argumentacji należy stwierdzić, że z woli tego samego ustawodawcy, wyrażonej w art. 209 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. kodeks karny – dalej jako: k.k. niealimentacja stanowi przestępstwo, zagrożone karą pozbawienia wolności. Nie sposób zatem, jak czyni to skarżący kasacyjnie, w samym fakcie odbywania przez niego kary pozbawienia wolności oraz konsekwencjach tego stanu rzeczy, upatrywać okoliczności uzasadniających umorzenie należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Za wewnętrznie sprzeczny i nielogiczny należałoby uznać bowiem system, w ramach którego niealimentacja stanowiłaby przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności (art. 209 § 1 k.k.), a równocześnie okoliczność odbywania kary pozbawienia wolności stanowiłaby automatycznie przesłankę umorzenia należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego (art. 30 ust. 2 ustawy). Niesłusznie skarżący kasacyjnie powołuje się również na dokumenty, które wydane zostały już po zakończeniu postępowania administracyjnego w sprawie. Zaakcentować trzeba, że na skutek skargi, sąd administracyjny kontroluje zgodność z prawem zaskarżonej decyzji, z uwzględnieniem stanu faktycznego i prawnego istniejącego w dacie jej wydawania. Niesłusznie zatem skarżący kasacyjnie zasadności skargi kasacyjnej upatruje w okolicznościach, które miały miejsce już po wydaniu zaskarżonej decyzji. W świetle zebranego w sprawie w toku postępowania administracyjnego materiału, trafnie zatem uznały organy, a Sąd pierwszej instancji stanowisko to zaakceptował, że w aktualnym stanie nie ziściły się przesłanki uzasadniające uwzględnienie wniosku skarżącego kasacyjnie.

Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że skarga kasacyjna jest niezasadna i dlatego na podstawie art. 184 p.p.s.a. orzekł o jej oddaleniu.

Orzeczenie nie obejmuje rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów z tytułu sporządzenia i wniesienia skargi kasacyjnej na rzecz adwokata ustanowionego z urzędu należnych od Skarbu Państwa (art. 250 p.p.s.a.). Koszty nieopłaconej pomocy prawnej przyznawane są przez wojewódzki sąd administracyjny w postępowaniu określonym w art. 258 - 261 p.p.s.a.