Wyrok z dnia 2000-09-19 sygn. V KKN 331/00

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt V KKN 331/00

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 września 2000 r.

Sąd Najwyższy w Warszawie - Izba Karna na rozprawie w składzie następującym:

Przewodniczący: I Prezes SN - Lech Gardocki (spr.)

Sędziowie: SN - Mieczysław Młodzik - Jerzy Steckiewicz

Protokolant: Kamila Różańska

przy udziale Prokuratora Prokuratury Krajowej Stefana Szustakiewicza

po rozpoznaniu w dniu 19 września 2000 r.

sprawy T. K. skazanego z art. 275 § 1 kk i z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 42 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z 1997 r. z powodu kasacji, wniesionych przez obrońcę skazanego T. K. i przez prokuratora na korzyść skazanego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 11 kwietnia 2000 r., sygn. II Aka 159/00 zmieniającego wyrok Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 27 grudnia 1999 r., sygn. II K 138/99

uchyla zaskarżony wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu w stosunku do oskarżonego T. K., a także – na podstawie art. 435 kpk w związku z art. 518 kpk – w stosunku do S. R. i sprawę obu oskarżonych przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w Poznaniu w postępowaniu odwoławczym.

U Z A S A D N I E N I E

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wlkp. wyrokiem z dnia 27.12.1999 r., sygn. akt II K 138/99, uznał oskarżonych S. R. i T. K. za winnych tego, że: „w dniu 13 marca 1999r. w K. powiat […], działając wspólnie i w porozumieniu ze sobą, usiłowali wywieźć do Niemiec znaczną ilość środków odurzających w postaci 722 tabletek tzw.”extasy” w ten sposób, że po uprzednim telefonicznym złożeniu zamówienia u S. R. przez T. K. na dostarczenie przedmiotowej ilości narkotyków i upewnieniu się na parkingu w miejscowości S., że S. R. jest w ich posiadaniu usiłowali wywieźć środki odurzające poza granice Polski za co T. K. miał otrzymać 9.000 marek niemieckich, jednakże zamierzonego celu nie osiągnęli, gdyż zostali zatrzymani przez funkcjonariuszy Policji.”

Czyny oskarżonych zakwalifikowane zostały z art.13 § 1 kk w zw. z art. 42 ust. 3 Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z 1997 r., i za to na mocy art. 42 ust. 3 wym. ustawy Sąd Okręgowy wymierzył oskarżonym po 6 lat pozbawienia wolności i grzywny po 100 stawek dziennych, przyjmując jedną stawkę za równą 50 zł.

Ponadto, Sąd Okręgowy uznał T. K. za winnego tego, że „w dniu 13 marca 1999 r. W K. powiat […] posłużył się dokumentem stwierdzającym tożsamość innej osoby, a mianowicie paszportem na nazwisko R. R. ”, tj. winnego czynu z art. 275 § 1 kk, i za to na mocy wymienionego przepisu wymierzył mu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności.

Na podstawie art. 85 §1 kk Sąd Okręgowy wymierzył oskarżonemu T. K. karę łączną 6 lat pozbawienia wolności.

Na podstawie art. 55 ust.1 ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii i art. 44 § 1 kk Sąd orzekł przepadek dowodów rzeczowych w sprawie, w tym m.in. woreczka foliowego koloru niebieskiego zawierającego 6 pakunków foliowych zawierających 722 sztuki tabletek „extasy” oraz paszportu […] nr […] na nazwisko R. R. D..

Na skutek apelacji wniesionych przez obrońców oskarżonych oraz prokuratora, Sąd Apelacyjny w Poznaniu, rozpoznając sprawę w postępowaniu odwoławczym, wyrokiem z dnia 11 kwietnia 2000 r., sygn. II Aka 159/00, zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że na podstawie art. 55 ust.1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii orzekł środek karny wobec oskarżonego R. w postaci przepadku samochodu osobowego […]. Natomiast w pozostałej części Sąd Apelacyjny utrzymał zaskarżony wyrok w mocy.

Od wyroku Sądu Apelacyjnego wniesiono dwie kasacje na korzyść skazanego T. K., mianowicie kasację wniósł Prokurator Apelacyjny w Poznaniu i obrońca skazanego K..

Kasacją Prokuratora Apelacyjnego zaskarżono wyrok Sądu Apelacyjnego w części dotyczącej orzeczenia o utrzymaniu w mocy wyroku Sądu Okręgowego odnośnie skazania za przestępstwo z art.275 par.1 kk oraz orzeczonego na podstawie art. 44 § 1 kk środka karnego. Wyrokowi Sądu Apelacyjnego zarzucono w niej:

„rażące naruszenie prawa:

1. materialnego – art. 44 § 1 kk polegające na orzeczeniu przepadku na rzecz

Państwa Polskiego […] paszportu R. R. D.,

2. procesowego – art. 4 kpk i art. 410 kpk polegające na zaniechaniu przeprowadzenia dowodów na okoliczność, czy T. K. posługiwał się w Polsce […] paszportem R. R. D., co doprowadziło do niesłusznego skazania za przestępstwo z art. 275§ 1 kk na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności.”

W konkluzji swej kasacji Prokurator Apelacyjny w Poznaniu wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Apelacyjnego i wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. – „w części dotyczącej środka karnego – przepadku […] paszportu R. R. D. oraz w części dotyczącej skazania T. K. za przestępstwo z art. 275 § 1 kk, rozstrzygnięcia o karze łącznej pozbawienia wolności – i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Słubicach do ponownego rozpoznania w części dotyczącej przestępstwa z art. 275§ 1 kk.”

W kasacji obrońcy skazanego T. K. zarzucono zaskarżonemu wyrokowi Sądu Apelacyjnego rażące naruszenie prawa, mogące mieć wpływ na jego treść, a mianowicie:

„1. Obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 237 kpk, przez zaliczenie w poczet materiałów dowodowych materiałów dotyczących podsłuchu dwóch telefonów komórkowych T. K., pomimo, że rozmowy te, prowadzone na terenie RP, nie zostały utrwalone na potrzeby prowadzonego śledztwa w niniejszej sprawie, utrwalono je przed wszczęciem postępowania, zaś Sąd nie wydał stosownego postanowienia w tym przedmiocie, 2. obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 42 ust.3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii przez uznanie, że oskarżony swoim zachowaniem wyczerpał znamiona tego przestępstwa, podczas gdy ze zgromadzonych dowodów wynika, że można było mu zarzucić jedynie co najwyżej dokonanie przestępstwa określonego w art. 44 ust. 2 lub art. 43 ust. 3 w/w ustawy,

3. obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 275 § 1 kk przez niesłuszne uznanie , że nabycie paszportu innej osoby i posiadanie go wyczerpuje znamiona określone w tym przepisie.

4. rażącą niewspółmierność kary wymierzonej oskarżonemu T. K. kary 6 lat pozbawienia wolności, z pominięciem niektórych okoliczności mających wpływ na wymiar tej kary.”

W konkluzji swej kasacji obrońca skazanego K. wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu i utrzymanego nim w mocy wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. oraz o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

Sąd Najwyższy zważył co następuje.

Kasacja obrońcy skazanego T. K. jest zasadna, co nie oznacza jednak, że zasadne są wszystkie zawarte w niej zarzuty.

Nietrafny jest, zawarty w tej kasacji, zarzut naruszenia przepisów postępowania (art. 237 kpk), przez zaliczenie w poczet materiałów dowodowych zapisów rozmów pochodzących z podsłuchu telefonów komórkowych T. K.. Materiały te zostały zgromadzone przez prokuraturę […] dla potrzeb innego postępowania i przekazane organom polskim w ramach międzynarodowej pomocy prawnej. Jest rzeczą oczywistą, że art. 237 kpk dotyczy wyłącznie podsłuchu telefonicznego dokonywanego w toku postępowania toczącego się w Polsce, i przewidziane w nim warunki formalne legalności podsłuchu (m.in. zarządzanie go lub zatwierdzanie przez sąd) nie mogą być wymagane przy stwierdzaniu legalności podsłuchu dokonywanego przez organy innego państwa. Legalność podsłuchu telefonicznego dokonywanego przez organy obcego państwa w ramach toczącego się tam postępowania należy oceniać według przepisów obowiązujących w państwie w którym czynność ta jest dokonywana. Materiały pochodzące z takiej czynności mogą być, zgodnie z art. 587 kpk, wykorzystywane w postępowaniu toczącym się w Polsce, jeżeli sposób przeprowadzenia czynności nie jest sprzeczny z zasadami porządku prawnego w Rzeczypospolitej Polskiej. Przepis ten wprost dotyczy wprawdzie protokołów czynności dokonywanych na żądanie polskiego sądu lub prokuratora, jednak nie wynika z niego, w żadnym razie, zakaz wykorzystania materiałów wprawdzie nie sporządzonych na taki wniosek, ale uzyskanych od organów zagranicznych na wniosek polskiego sądu lub prokuratora. W niniejszej sprawie nie było więc przeszkód prawnych do zaliczenia ich w poczet materiałów dowodowych i wykorzystania w procesie według ogólnych zasad oceny dowodów.

Co do podniesionego w kasacji zarzutu niewspółmierności kary wymierzonej skazanemu T. K., to należy stwierdzić, że zgodnie z art. 523 kpk nie może on być zasadnie podniesiony w niniejszym postępowaniu, jako że podstawą kasacji nie może być wyłącznie zarzut niewspółmierności kary.

Co do zarzucanej w kasacji obrońcy obrazy prawa materialnego, tj. art. 42 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, przez uznanie, że skazany K. swoim zachowaniem wyczerpał znamiona określonego w przepisie przestępstwa, należy stwierdzić co następuje.

Wbrew dosłownemu sformułowaniu tego zarzutu, nie jest to wyłącznie zarzut obrazy prawa materialnego, z którym mamy przecież do czynienia wtedy, gdy skarżący nie kwestionując ustaleń faktycznych, zarzuca błędną interpretację prawa materialnego lub niewłaściwą kwalifikację prawną. Już w samym petitum kasacji jej autor powołuje się na to, że zgromadzone w sprawie dowody nie pozwalają na postawienie skazanemu zarzutu popełnienia przestępstwa określonego w art. 42 ust.3 w/w ustawy, a co najwyżej przestępstwa określonego w art. 44 ust.2 lub 43 ust. 3 ustawy. W uzasadnieniu kasacji twierdzenie to zostaje rozwinięte przez wskazanie, że brak jest jakichkolwiek dowodów na to, że oskarżeni usiłowali wywieźć środki odurzające za granicę, ponieważ jadąc z S. do K. od granicy […] się oddalali. Natomiast rozważania Sądu, twierdzi się dalej w kasacji, że udawali się prawdopodobnie do K. […] lub przez okoliczne wsie do S. nie są poparte dowodami. Sąd II instancji, twierdzi się w kasacji, powołał się na zasady doświadczenia życiowego, ale nie wskazał jakie zasady wziął pod uwagę. Z całości kasacji obrońcy skazanego wynika więc, że kwestionuje on dokonaną przez sąd II instancji ocenę dowodów jako dowolną i zarzuca nadto temu sądowi, że nie ustosunkowuje się on należycie do zarzutów podniesionych w apelacji. Tak więc w istocie kasacja zarzuca naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów (art.7 kpk) i art.457 § 2 kpk, nakazującego podanie w uzasadnieniu wyroku sądu odwoławczego, dlaczego sąd ten zarzuty i wnioski apelacji uznał za zasadne lub niezasadne.

Zdaniem Sądu Najwyższego, kasacje obrońcy należy w tej części uznać za zasadną. O ile bowiem co do faktu, że oskarżeni K. i R. uczestniczyli w obrocie środkami odurzającymi w znacznej ilości – sąd I instancji przytacza przekonywujące konkretne dowody i ich ocenę, a sąd II instancji słusznie je aprobuje – to nie można tego powiedzieć o ustaleniach dotyczących tego, że oskarżeni zmierzali do wywozu środków odurzających za granicę. Trafna jest w tym punkcie teza kasacji, że powoływanie się na zasady doświadczenia życiowego nie wystarcza do przypisania zachowaniu kogokolwiek znamion przestępstwa, bowiem są to tylko kryteria, według których należy oceniać zgromadzone dowody. Tymczasem, co do tego, że oskarżeni swoim zachowaniem zmierzali bezpośrednio do wywiezienia środków odurzających za granicę Sąd Okręgowy najpierw stwierdza krótko, że tak było (k.1134), a w innym miejscu uzasadnienia uznaje za bezsporny fakt, że oskarżeni „po spotkaniu w S. kierując się do K. udawali się w kierunku przejścia granicznego. Tym przejściem (twierdzi się dalej w uzasadnieniu – k.1140) byłby najprawdopodobniej K. […], ale nie jest również wykluczone, że oskarżeni przez miejscowość S., L. i D. zamierzali wrócić do S. i tam przekroczyć granicę.”

W apelacji obrońcy oskarżonego K. podniesiono, że co do usiłowania wywozu środków odurzających za granicę brak jest jakichkolwiek dowodów, tym bardziej, że oskarżeni jadąc do K. od granicy się oddalali. Zarzut ten powtórzono następnie w kasacji.

Sąd odwoławczy rozważając te kwestię nie ustosunkował się do niej w sposób pełny i wystarczający. Stwierdził mianowicie, w uzasadnieniu swego wyroku (k.1231), że: ”Fakt, że oskarżeni dla przekazania narkotyków oddalili się o kilka kilometrów od granicy państwa, w żadnej mierze nie świadczy, że nie chcieli przemycać towaru za granicę. Przeciwnie, świadczy to o celowym działaniu i doskonałym rozumieniu zwyczajów panujących w pasie przygranicznym.” Stwierdził też sąd odwoławczy, że twierdzenie apelacji „nie wytrzymuje krytyki w świetle zasad doświadczenia życiowego.” Ponadto powołał się na to, że oskarżony K. opuścił terytorium swego kraju zaledwie na okres kilku godzin, o czym ma świadczyć analiza zakwestionowanych rozmów telefonicznych. Zakwestionował też twierdzenie apelacji, iż narkotyki powszechnie przemyca się z zachodu na wschód a nie odwrotnie.

Należy stwierdzić, że uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w przedmiocie wywożenia przez oskarżonych środków odurzających do […] nie zawiera odwołania się do konkretnych dowodów, które miałyby o tym świadczyć. Sąd ten przytacza argumenty na rzecz wersji, ze zachowanie oskarżonych nie wyklucza, iż zmierzali oni w kierunku granicy, ale nie przytacza pozytywnych dowodów świadczących o tym, że tak istotnie było. Dotyczy to również zawartego w uzasadnieniu twierdzenia, że ilość będących przedmiotem obrotu tabletek świadczy o tym, że nie mogły być one przeznaczone dla oskarżonego K. do osobistego użytku. Fakt ten nie przesądza przecież o tym, ze celem nabycia przez niego środków odurzających był ich wywóz za granicę. Sąd Apelacyjny nie uzasadnia też bliżej, dlaczego przyjął, iż analiza zakwestionowanych rozmów telefonicznych dowodzi, iż oskarżony K. opuścił terytorium N. tylko na kilka godzin, ograniczając się do ogólnego stwierdzenia, że wynika to z analizy wspomnianych rozmów. W sumie więc, uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego nie zawiera pełnego ustosunkowania się do zarzutów apelacji, co do tego, że nie ma dowodów na to, by oskarżeni zmierzali swoim zachowaniem do wywozu za granicę środków odurzających, a więc czy trafna jest kwalifikacja prawna ich czynów z art. 42 ust.3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.

Rozpoznając sprawę ponownie w postępowaniu odwoławczym Sąd Apelacyjny powinien więc dokonać wnikliwej analizy zarzutów apelacyjnych i dokładniej się do nich ustosunkować. W szczególności dokładnego rozważenia wymaga, czy istnieją pozytywne dowody, co do tego, że oskarżeni zmierzali do przemytu środków odurzających, czy też dowody te są wystarczające jedynie do przyjęcia, iż między oskarżonymi miał miejsce obrót środkami odurzającymi wewnątrz kraju. Od rozstrzygnięcia tej kwestii zależy bowiem ocena prawidłowości przyjętej w sprawie kwalifikacji prawnej. Nie przesądzając wyniku tej analizy, należy podkreślić, że konkluzja co do tego zagadnienia opierać się musi na wskazaniu dowodów odnoszących się do zachowania oskarżonych, a nie wyłącznie na ogólnym odwołaniu się do zasad doświadczenia życiowego. Nie może też opierać się na ogólnym odwołaniu się do treści zarejestrowanych rozmów telefonicznych, lecz powinna wskazywać, jaki fragment określonej rozmowy stanowił podstawę wnioskowania o określonym elemencie stanu faktycznego.

Trafny jest też zarzut kasacji, co do tego, że zarówno w wyroku Sądu Okręgowego jak i w wyroku Sądu Apelacyjnego brak jest wystarczająco dokładnego wywodu na temat dowodów świadczących o trafności zarzutu popełnienia przez T. K. przestępstwa posłużenia się cudzym dowodem tożsamości (art. 275 § 1 kk). Sąd Okręgowy skoncentrował się na uzasadnieniu tego, że T. K. kupił posiadany obcy paszport od jego właściciela, a nie, jak twierdził, znalazł go na ulicy i zamierzał zwrócić właścicielowi. Tymczasem, przypisanie przestępstwa z art. 275 § 1 kk wymaga wskazania dowodów świadczących o tym, że oskarżony faktycznie posługiwał się cudzym dowodem tożsamości, np. przez wylegitymowanie się nim. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy należy więc dokonać analizy zebranych w sprawie dowodów, w tym zeznań świadków i wyjaśnień oskarżonych, dla ustalenia czy dowody te uzasadniają przypisanie oskarżonemu konkretnego zachowania wypełniającego znamiona przestępstwa z art. 275 §1 kk. Analiza ta może doprowadzić do wniosku, że z materiału dowodowego wynika, iż oskarżony nie wypełnił znamion zarzucanego mu przestępstwa albo, że ustalenia co do tej kwestii wymagają uzupełnienia materiału dowodowego.

Co do kasacji Prokuratora Apelacyjnego w Poznaniu, należy stwierdzić, co następuje.

Zawarty w niej zarzut co do przypisania oskarżonemu K. przestępstwa z art. 275 § 1 kk jest trafny z powodów, które wskazano wyżej przy omawianiu kasacji obrońcy oskarżonego.

Trafny jest też zarzut co do kwestii orzeczenia środka karnego przepadku paszportu, którym oskarżony K. miał się posługiwać. Podstawa orzeczenia tego środka mogą być, w razie przypisania oskarżonemu czynu z art. 275 § 1 kk – przepisy kodeksu karnego. Ponieważ w niniejszej sprawie stawia się zarzut posługiwania się cudzym paszportem – zastosowanie może mieć art.44 § 2 kk, jako że chodzi o rzecz, która stanowi narzędzie przestępstwa. Z przepisu tego wynika, że sąd może orzec przepadek takiego przedmiotu wtedy tylko, gdy nie podlega on zwrotowi innemu podmiotowi. W niniejszej sprawie więc wchodziłby w grę zwrot paszportu odpowiednim organom państwowym […].

Sąd Najwyższy, rozpoznając złożone w niniejszej sprawie kasacje, uznał, opierając się na art. 435 kpk w zw. z art. 518 kpk, że konieczne jest również uchylenie zaskarżonego wyroku w stosunku do współoskarżonego S. R., co do przypisanego mu czynu z art. 42 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, mimo że nie złożono kasacji na jego korzyść. Jest to uzasadnione tym, że obydwu oskarżonym zarzucono popełnienie wspólnie i w porozumieniu przestępstwa polegającego na usiłowaniu wywiezienia do […] znacznej ilości środków odurzających. Zarzuty stawiane obydwu oskarżonym pozostają więc ze sobą w ścisłym związku. Ponieważ w tym zakresie uchylono wyrok Sądu Apelacyjnego wobec T. K. – te same względy przemawiały za jego uchyleniem na rzecz współoskarżonego S. R..

Z tych powodów Sąd Najwyższy orzekł jak w części dyspozytywnej wyroku.